Πελειόπε Κνληζηή MEd Δηδηθήο Αγωγήο Δηδ. Παηδαγωγόο Φαξηζκαηηθά παηδηά 1. Οξηζκόο Ο φξνο «ραξηζκαηηθά θαη ηαιαληνχρα παηδηά» έρεη γίλεη επξέσο απνδεθηφο απφ ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα ηα ηειεπηαία ρξφληα, ρσξίο ίζσο λα είλαη απφιπηα ηθαλνπνηεηηθφο. Σηελ ειιεληθή λνκνζεζία ε θαηεγνξία απηψλ ησλ καζεηψλ αλαθέξεηαη σο «καζεηέο κε ηδηαίηεξεο λνεηηθέο ηθαλφηεηεο θαη ηαιέληα» (Παηδαγσγηθφ Ιλζηηηνχην, 2004). Τα ραξηζκαηηθά θαη ηαιαληνχρα παηδηά απνηεινχλ ηελ κεηνςεθία ηνπ πιεζπζκνχ, αλ θαη αξηζκεηηθά δελ είλαη ηφζν ιίγα φζν αξρηθά πηζηεπφηαλ. Φαξηζκαηηθά θαη ηαιαληνχρα είλαη ηα παηδηά ηα νπνία παξνπζηάδνπλ αζπλήζηζηε αλάπηπμε. Γεδνκέλσλ ησλ πςειψλ γλσζηηθψλ ηνπο ηθαλνηήησλ αληηιακβάλνληαη ηνλ θφζκν, αληηδξνχλ θαη ζπκπεξηθέξνληαη κε έλα κνλαδηθφ ηξφπν. Η πνιππινθφηεηα θαη ε ζχγρπζε ζηελ εξκελεία θαη θαηά ζπλέπεηα ζηελ θαηαλφεζε ηεο έλλνηαο «ραξηζκαηηθφηεηα» είρε θαη ελ κέξεη ζπλερίδεη λα έρεη ζαλ απνηέιεζκα κηα φρη επξεία απνδνρή ηεο ζην θνηλσληθφ ζχλνιν. Η θνηλσληθή ζηάζε απέλαληη ζηα ραξηζκαηηθά παηδηά βαζίδεηαη θπξίσο ζε δηάθνξνπο κχζνπο φπσο απηφλ ηεο δεκηνπξγίαο κηαο νκάδαο "ειίη" θαη ησλ ζπλεπεηψλ ηεο (αλ ηα παηδηά απηά νκαδνπνηεζνχλ θαη αληηκεησπηζζνχλ δηαθνξεηηθά ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ρψξν), θαζψο θαη απηφλ ηεο βεβαηφηεηαο φηη ηα παηδηά απηά, ιφγσ ησλ ηδηαηηέξσλ ηνπο ραξαθηεξηζηηθψλ, φ,ηη θαη λα γίλεη ζα βξνπλ ηνλ δξφκν ηνπο θαη ζα ηα θαηαθέξνπλ (Τζηάκεο, 2006). 27 Τν 1972 ν Marland δηαηχπσζε ηνλ εμήο νξηζκφ γηα ηε ραξηζκαηηθφηεηα: «ραξηζκαηηθά θαη ηαιαληνχρα παηδηά ζεσξνχληαη εθείλα πνπ, αθνχ αμηνινγεζνχλ απφ εμεηδηθεπκέλν επηζηεκνληθφ πξνζσπηθφ, δηαπηζησζεί φηη έρνπλ εμαηξεηηθέο ηθαλφηεηεο είλαη ηθαλά γηα πςειέο επηδφζεηο. Απηά ηα παηδηά ρξεηάδνληαη δηαθνξνπνηεκέλν εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα θαη ππνζηεξηθηηθέο ππεξεζίεο πέξα θαη πάλσ απφ ην παξαδνζηαθφ ζρνιηθφ πξφγξακκα πξνθεηκέλνπ λα ηνπο βνεζήζνπλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ εαπηνχ ηνπο θαη ηεο θνηλσλίαο».
Καηά ηνλ Marland νη πςειέο επηδφζεηο παξνπζηάδνληαη ζηνπο παξαθάησ ηνκείο:. ζηε γεληθή λνεηηθή ηθαλφηεηα. ζηελ εηδηθή αθαδεκατθή επίδνζε. ζην δεκηνπξγηθφ θαη παξαγσγηθφ ηξφπν ζθέςεο. ζηελ εγεηηθή ηθαλφηεηα. ζηηο νπηηθέο ή εθθξαζηηθέο ηέρλεο. ζηνλ ςπρνθηλεηηθφ ηνκέα Οη Stenberg θαη Wagner ην 1982 ππνζηήξημαλ φηη ε ραξηζκαηηθφηεηα είλαη έλα είδνο πλεπκαηηθήο απηφ δηαρείξηζεο, ε νπνία έρεη ηξεηο ζπληζηψζεο: α) ηελ πξνζαξκνγή ζην πεξηβάιινλ β) ηελ επηινγή λένπ πεξηβάιινληνο θαη γ) ηε δηακφξθσζε πεξηβάιινληνο. Σχκθσλα κε ηελ άπνςε ησλ Stenberg θαη Wagner ε έλλνηα «ραξηζκαηηθφηεηα» αθνξά ζε εζσηεξηθέο ηθαλφηεηεο, νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ ηηο αθφινπζεο δηαδηθαζίεο:. ην δηαρσξηζκφ ηεο ζρεηηθήο απφ ηελ άζρεηε πιεξνθνξία. ην ζπλδπαζκφ κεκνλσκέλσλ ηκεκάησλ ηεο πιεξνθνξίαο κε ζηφρν ην φιν. ην ζπζρεηηζκφ ηεο λέαο πιεξνθνξίαο κε ηελ ήδε ππάξρνπζα. Τν 1983 ν Gardner ππνζηεξίδεη φηη ε πνιιαπιή λνεκνζχλε δελ είλαη κηα νιηθή νληφηεηα, αιιά έλα ζχλνιν απφ ζρεηηθά απηφλνκεο ηθαλφηεηεο, ηαιέληα θαη λνεηηθέο δεμηφηεηεο. Γηαηξεί ηε λνεκνζχλε ζε νθηψ είδε, ην θαζέλα απφ ηα νπνία αληηζηνηρεί ζε νθηψ δηαθνξεηηθά πεδία ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο (Γαβάδνγινπ, 1992). Γλσζηή δε είλαη ε θξάζε ηνπ «Με ξσηάο πφζν έμππλν είλαη έλα παηδί, αιιά κε πνην ηξφπν είλαη έμππλν» 28 Ο Joseph Renzulli (1986) παξνπζίαζε ηε ραξηζκαηηθφηεηα σο ζπλέπεηα ηεο αιιειεπίδξαζεο ηξηψλ ελλνηψλ:. ηεο δέζκεπζεο ηεο εθηέιεζεο ηνπ θαζήθνληνο. ηεο άλσ ηνπ κέζνπ φξνπ γεληθήο ηθαλφηεηαο. ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο Σχκθσλα κε ην δηαθνξνπνηεκέλν κνληέιν ηνπ Gagne (1985,1993, 2000), π- πάξρεη ζαθήο δηαθνξνπνίεζε κεηαμχ ηεο θχζεο ηεο ραξηζκαηηθφηεηαο θαη απηήο ηνπ ηαιέληνπ. Ο φξνο «ραξηζκαηηθφηεηα» θαηά ηνλ Gagne, πξνυπνζέηεη ηελ έκθπηε παξνπζία θαη εμάζθεζε απζφξκεησλ θαη θπζηθψλ θιίζεσλ θαη ηθαλνηήησλ νη νπνίεο νλνκάδνληαη «ραξίζκαηα» ή «μερσξηζηέο θιίζεηο». Τα άηνκα πνπ παξνπζηάδνπλ ραξηζκαηηθφηεηα έρνπλ ηδηαίηεξεο επηδφζεηο ζε πεξηζζφηεξα απφ έλα γλσζηηθά πεδία. Αληίζεηα, ν φξνο «ηαιέλην» πξνυπνζέηεη ηελ εμαζθεκέλε θαη φρη κφλν έκθπηε ηθαλφηεηα ζε έλα γλσζηηθφ αληηθείκελν.
Η ραξηζκαηηθφηεηα δελ απνηειεί απηφκαηα θαη εγγχεζε ηεο επηηπρίαο. Έλαο κεγάινο αξηζκφο πεξηβαιινληηθψλ παξαγφλησλ επεξεάδεη ηελ εθδήισζε ησλ ηθαλνηήησλ, φπσο ε ελζάξξπλζε ηεο νηθνγέλεηαο, νη νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο, νη δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη ην ζρνιείν αθφκα θαη ε θνπιηνχξα, ηα ήζε θαη ηα έζηκα ηεο εθάζηνηε θνηλσλίαο (Gross, 2004). 2. Φαξαθηεξηζηηθά ηω λ ραξηζκαηηθώλ παηδηώλ Σε γεληθέο γξακκέο ε ζπκπεξηθνξά ησλ ραξηζκαηηθψλ παηδηψλ δηαθέξεη απφ απηή ησλ ζπλνκειίθσλ ζηα εμήο ζεκεία:. Πνιιά ραξηζκαηηθά παηδηά καζαίλνπλ λα δηαβάδνπλ πνιχ λσξίο θαη θαηαλννχλ θαιχηεξα ηηο ιεπηέο δηαθνξέο ηεο γιψζζαο. Πεξηζζφηεξα απφ ηα κηζά ραξηζκαηηθά παηδηά γλσξίδνπλ αλάγλσζε πξηλ απφ ηελ είζνδφ ηνπο ζην ζρνιείν. Γηαβάδνπλ εμαηξεηηθά, κε κεγάιε ηαρχηεηα θαη έρνπλ επξχ ιεμηιφγην (Clark, 2002). Τα ραξηζκαηηθά παηδηά καζαίλνπλ βαζηθέο δεμηόηεηεο -γξεγνξφηεξα θαη επθνιφηεξα. Καηαλννχλ θαη ρξεζηκνπνηνχλ αθεξεκέλεο έλλνηεο. Σπρλά αληηιακβάλνληαη ππαηληγκνχο θαη νδεγνχληαη ζε ζπκπεξάζκαηα ηέηνηα πνπ νη ζπκκαζεηέο ηνπο ρξεηάδνληαη ιεπηνκεξή αλάιπζε.. Οη εξσηήζεηο ηνπο πεξηιακβάλνπλ θξάζεηο φπσο «πψο» θαη «γηαηί». Γνπιεχνπλ αλεμάξηεηα απφ κηθξή ειηθία θαη κέλνπλ ζπγθεληξσκέλα ζε έλα ζέκα γηα πνιχ. Σπρλά παξνπζηάδνπλ απεξηφξηζηε θαη αζηείξεπηε ελεξγεηηθφηεηα, ε νπνία νδεγεί ιαλζαζκέλα ζε ππφζεζε χπαξμεο ππεξθηλεηηθφηεηαο. Σπλήζσο, ζρεηίδνληαη πνιχ θαιά κε ηνπο γνλείο ηνπο, ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη κε άιινπο ελειίθνπο. Δμάιινπ, πξνηηκνχλ ηελ παξέα κε ελειίθνπο αιιά θαη κε κεγαιχηεξα παηδηά απ φηη κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο. Αγαπνχλ λα καζαίλνπλ λέα πξάγκαηα, επηζπκνχλ λα εμεηάδνπλ ην αζπλήζηζην θαη εθδειψλνπλ εμαηξεηηθή πεξηέξγεηα. Σηελ επίιπζε πξνβιήκαηνο αθνινπζνχλ έλα θαιά νξγαλσκέλν θαη απνηειεζκαηηθά ζηνρνθαηεπζπλφκελν πιάλν.. Γείρλνπλ απξνζπκία λα επαλαιάβνπλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρνπλ ήδε νινθιεξσζεί.. Έρνπλ εζσηεξηθά θίλεηξα γηα κάζεζε, αλαθάιπςε, εμεξεχλεζε θαη είλαη πνιχ επίκνλα. «Πξνηηκψ λα ην θάλσ κφλνο/ε κνπ» είλαη κηα ζπλεζηζκέλε αληίδξαζε.. Γείρλνπλ εμαηξεηηθή παξαηεξεηηθφηεηα θαη έρνπλ αίζζεζε ησλ ιεπηνκεξεηψλ.. Γηαβάδνπλ κφλα ηνπο θαη πξνηηκνχλ βηβιία θαη πεξηνδηθά πνπ απεπζχλνληαη ζε κεγαιχηεξα παηδηά ή ελειίθνπο. Καηαλννχλ εχθνια ηηο ζρέζεηο αηηίαο απνηειέζκαηνο. Γελ πείζνληαη εχθνια, αζθνχλ θξηηηθή θαη θάλνπλ ζπλερή αμηνιφγεζε. Έρνπλ ηδηαίηεξε ηθαλφηεηα ζην λα εληνπίδνπλ αλαθνινπζίεο 29
. Καηέρνπλ πιήζνο πιεξνθνξηψλ γχξσ απφ δηάθνξα ζέκαηα, ηηο νπνίεο κπνξνχλ λα αλαθαιέζνπλ αλά πάζα ζηηγκή. Αληηιακβάλνληαη εχθνια ζεκειηψδεηο αξρέο θαη κπνξνχλ λα θάλνπλ αμηνζεκείσηεο γεληθεχζεηο.. Καηαλννχλ ζχλζεηεο θαηαζηάζεηο κε ην λα ηηο δηαρσξίδνπλ ζηα επί κέξνπο ηκήκαηά ηνπο θαη λα ηα αλαιχνπλ κε ζπζηεκαηηθφ ηξφπν (Clark, 2002)... Τα ραξηζκαηηθά παηδηά είλαη κηθξνί δηαλννχκελνη, έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα ζθέθηνληαη πηζαλφηεηεο, ζπλέπεηεο θαη ζπζρεηηζκνχο.. Έρνπλ επειημία ζηε ζθέςε θαη είλαη ηθαλά λα ρξεζηκνπνηνχλ δηαθνξεηηθέο ελαιιαθηηθέο πξνζέγγηζεο πξνθεηκέλνπ λα θηάζνπλ ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο(παηδαγσγηθφ Ιλζηηηνχην, 2004). Έρνπλ πεξηέξγεηα. Δίλαη επαίζζεηα ζηελ νκνξθηά θαη γνεηεχνληαη απφ αηζζεηηθέο αμίεο.. Θέηνπλ πνιχ πςεινχο ζηφρνπο. Έρνπλ αίζζεζε ηνπ ρηνχκνξ θαη ηνπο αξέζνπλ ηα ινγνπαίγληα Τα κνλαδηθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά ηα θαηαηάζζνπλ ζηηο εππαζείο νκάδεο αηόκσλ. 30 Τα ραξηζκαηηθά παηδηά ρξεηάδνληαη κηα εμεηδηθεπκέλε ππνζηήξημε θαη εθπαίδεπζε, κηαο θαη πνιχ ιίγα πξάγκαηα έρνπλ γίλεη γη απηά(reis & Renzulli, 2004). Όια απηά ηα κνλαδηθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά ζπλνδεχνληαη θαη απφ θάπνηεο ζπκπεξηθνξέο νη νπνίεο νδεγνχλ ζε ζχγρπζε ηφζν γνλείο φζν θαη ην εθπαηδεπηηθφ πξνζσπηθφ πνπ έξρεηαη ζε επαθή κε ηε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία παηδηψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα: (Clark, 2002)
Τα ραξηζκαηηθά παηδηά -θάλνπλ πνιιέο εξσηήζεηο θαη είλαη πεξίεξγα - θαηέρνπλ πνιιέο πιεξνθνξίεο Αιιά - μεθεχγνπλ εχθνια απφ ην ζέκα - είλαη αλππφκνλα φηαλ δελ ηνπο απεπζχλεηαη ν ιφγνο - έρνπλ πνιχ θαιή κλήκε Τα ραξηζκαηηθά παηδηά - καζαίλνπλ θάζε ηη θαηλνχξγην πνιχ γξήγνξα - δηαηεξνχλ ζηελ κλήκε ηελ πιεξνθνξία ρσξίο θφπν - ηειεηνπνηνχλ ηηο αλαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο πην γξήγνξα - επηδεηθλχνπλ ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηεο ζηα καζεκαηηθά - εθδειψλνπλ αζπλήζηζηα αθαδεκατθά επηηεχγκαηα - ηειεηψλνπλ ηηο εξγαζίεο ηνπο γξήγνξα Αιιά - βαξηνχληαη πνιχ εχθνια - δηαθφπηνπλ ζπλερψο ζην κάζεκα - αληηδξνχλ επίκνλα ζε θάζε επαλαιακβαλφκελε δξαζηεξηφηεηα - νινθιεξψλνπλ ηηο δνπιεηέο ηνπο γξήγνξα αιιά κε ηζαπαηζνπιηά Τα ραξηζκαηηθά παηδηά 31 - δείρλνπλ ελδηαθέξνλ ζε πνιινχο ηνκείο - εκπιέθνληαη ζε δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο - απνηειεί θίλεηξν γη απηά ε δνθηκή λέσλ πξαγκάησλ - απνιακβάλνπλ ηελ πξφθιεζε Αιιά - αξλνχληαη λα εκπιαθνχλ ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ δελ άπηνληαη ησλ ελδηαθεξφλησλ ηνπο - αθήλνπλ εξγαζίεο κηζνηειεησκέλεο - αλαιακβάλνπλ πάξα πνιιά κε απνηέιεζκα λα κε κπνξνχλ λα ηα δηαρεηξηζηνχλ Τα ραξηζκαηηθά παηδηά - ζθέθηνληαη αλεμάξηεηα - εθθξάδνπλ κνλαδηθέο θαη Αιιά - επηδηψθνπλ εμνπζία θαη επηβνιή απζεληηθέο απφςεηο - έρνπλ εζσηεξηθά θίλεηξα - δελ δηαρεηξίδνληαη κε επθνιία ηελ θξηηηθή πνπ δέρνληαη - δελ δνπιεχνπλ θαιά ζε νκάδεο
Τα ραξηζκαηηθά παηδηά - ρξεζηκνπνηνχλ πςεινχ επηπέδνπ δεμηφηεηεο (αλάιπζε, ζχλζεζε, αμηνιφγεζε) - βξίζθνπλ ζπζρεηίζεηο εθεί πνπ νη άιινη καζεηέο αδπλαηνχλ - βξίζθνπλ αζπλήζηζηεο ιχζεηο ηελ επίιπζε πξνβιήκαηνο Αιιά - δείρλνπλ απφληεο φηαλ πξφθεηηαη γηα πξαθηηθέο ιεπηνκέξεηεο - μερλνχλ λα θάλνπλ ηηο ζρνιηθέο ηνπο εξγαζίεο Τα ραξηζκαηηθά παηδηά - έρνπλ ηζρπξή αίζζεζε ηεο δηθαηνζχλεο - αξέζθνληαη ζην λα ζπδεηνχλ ζέκαηα θαη πξνβιήκαηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο θαη ηεο πνιηηηθήο Αιιά - κπνξεί λα αζθήζνπλ πνιχ έληνλε θξηηηθή ζηνπο άιινπο - ηνπο αξέζεη λα δηαθσλνχλ - είλαη ηειεηνκαλείο ζ απηά πνπ ηνπο ελδηαθέξνπλ θαη απαηηνχλ ηειεηφηεηα θαη απφ ηνπο άιινπο Τα ραξηζκαηηθά παηδηά - αληηιακβάλνληαη ην ηδηαίηεξν ρηνχκνξ - απνιακβάλνπλ ηα ινγνπαίγληα θαη ηε ζάηηξα 32 Αιιά - εχθνια ελζνπζηάδνληαη απφ έλα αζηείν - έρνπλ ηελ ηάζε λα γίλνληαη γεισηνπνηνί ηεο ηάμεο Τα ραξηζκαηηθά παηδηά - δείρλνπλ ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηεο έθθξαζεο - έρνπλ ελζπλαίζζεζε - εξγάδνληαη ιεπηνκεξψο πάλσ ζε έλα ζέκα - έρνπλ ηθαλφηεηεο ζηελ ππνθξηηηθή, ζηηο ηέρλεο, ζηε κνπζηθή, ζηηο μέλεο γιψζζεο Αιιά - κεξηθέο θνξέο παξνπζηάδνληαη ζηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο σο «μεξφιεο» - έρνπλ ππεξβνιηθά εγεηηθή δηάζεζε απέλαληη ζηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο Ωζηφζν, θαλέλα παηδί δελ παξνπζηάδεη φια απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά ζηα νπνία αλαθέξνληαη νη εξεπλεηέο. Παξφια απηά, γνλείο θαη εθπαηδεπηηθνί ζα πξέπεη λα είλαη ελήκεξνη ζρεηηθά κε ηνπο ηξφπνπο πνπ εθδειψλεηαη ε ραξηζκαηηθφηεηα(reis & Renzulli, 2004).
3. Γπζθνιίεο πνπ αληηκεηωπίδνπλ ηα ραξηζκαηηθά παηδηά Τα ραξηζκαηηθά θαη ηαιαληνχρα παηδηά κπνξεί λα παξνπζηάδνπλ δπζθνιίεο ζε έ- λαλ ή θαη πεξηζζφηεξνπο ηνκείο θαη ελδέρεηαη λα αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα. Σπγθεθξηκέλα: δέρνληαη επηπιένλ πίεζε απφ γνλείο θαη εθπαηδεπηηθνχο ψζηε λα επηηπγράλνπλ πάληα (Grant, 2002) έρνπλ απμεκέλν θφβν απνηπρίαο θαη αίζζεζε απνηπρίαο φηαλ ην έξγν ηνπο δελ είλαη «ηέιεην» γνλείο θαη εθπαηδεπηηθνί απαηηνχλ λα μνδεχνπλ ην ρξφλν ηνπο εμαζθψληαο ηηο ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηέο ηνπο, κε απνηέιεζκα λα κελ παίδνπλ νη άιινη έρνπλ πςειέο απαηηήζεηο θαη πξνζδνθίεο απφ ηνπο άιινπο ληψζνπλ ζχγρπζε απφ ηα δηαθνξεηηθά επίπεδα ηθαλνηήησλ ζε δηαθνξεηηθά γλσζηηθά πεδία (π.ρ. πςειέο ηθαλφηεηεο ζε γλσζηηθά πεδία αιιά θπζηνινγηθέο ζε επίπεδν γξαθήο) (Reis & Renzulli, 2004). δελ έρνπλ πξφζβαζε ζην εθπαηδεπηηθφ επίπεδν πνπ είλαη θαηάιιειν γηα ηηο αλάγθεο ηνπο δηδάζθνληαη κε αθαηάιιειν αλαιπηηθφ πξφγξακκα ηφζν ζηελ πξνζρνιηθή φζν θαη ζηε ζρνιηθή ειηθία δπζθνιεχνληαη λα ζρεηίδνληαη κε παηδηά ηεο ειηθίαο ηνπο θαη παξνπζηάδνπλ αδπλακία εχξεζεο θίισλ (Grant, 2002) παξνπζηάδνπλ ζχγρπζε ζηελ επηινγή θαξηέξαο 33 Οη δχζθνιεο απηέο θαηαζηάζεηο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα ραξηζκαηηθά θαη ηαιαληνχρα παηδηά νδεγνχλ ζε κηα ζεηξά πξνβιεκάησλ, ηα ζεκαληηθφηεξα ησλ νπνίσλ είλαη: Σθφπηκα δελ απνδίδνπλ ηφζν θαιά φζν κπνξνχλ ζε κηα πξνζπάζεηα λα θαιχςνπλ ηε δηαθνξεηηθφηεηά ηνπο(kerr, 1991) Σπλαηζζεκαηηθέο δπζθνιίεο, φπσο θαηάζιηςε θαη αγρψδεηο δηαηαξαρέο Απμεκέλε ζπλαηζζεκαηηθή έληαζε θαη επαηζζεζία ( μεζπάζκαηα ζπκνχ θαη θιάκαηα) Αλία κέζα ζηε θπζηνινγηθή ηάμε (ην νπνίν νδεγεί ζηελ απφξξηςε ηνπ ζρνιείνπ ή θαη ζε πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο) Πεξηνξηζκέλε θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε θαη θνηλσληθή αλάπηπμε Reis & Renzulli, 2004).
3.1 Δίδε πξνβιεκάηωλ Δίλαη ζεκαληηθφ λα αληηιεθζνχκε ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο αλάγθεο ησλ ραξηζκαηηθψλ παηδηψλ πνπ αλαδχνληαη κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζή ηνπο κε ην πεξηβάιινλ (π.ρ. νηθνγέλεηα, ζρνιείν, πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ) αιιά θαη εθείλσλ πνπ αλαδχνληαη εμαηηίαο ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο (Clark, 2002 & Seagoe, 1974). Παξαζέηνπκε κεξηθά απφ ηα πξνβιήκαηα απηά: Αλνκνηνγελήο αλάπηπμε. Κηλεηηθέο δεμηφηεηεο, εηδηθά δεμηφηεηεο ιεπηήο θηλεηηθφηεηαο ππνιείπνληαη ζε ζρέζε κε ηηο γλσζηηθέο ηθαλφηεηεο, ηδηαίηεξα ζηα ραξηζκαηηθά παηδηά ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο (Webb & Kleine, 1993). Απηά ηα παηδηά μέξνπλ ηη ζέινπλ λα θάλνπλ, λα θαηαζθεπάζνπλ ή λα δσγξαθίζνπλ αιιά νη θηλεηηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο δελ ηνπο ην επηηξέπνπλ. Τν απνηέιεζκα είλαη έληνλε ζχγρπζε, απνγνήηεπζε θαη δπλαηά μεζπάζκαηα. Σρέζεηο κε ζπκκαζεηέο. Τα ραξηζκαηηθά παηδηά ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο θαη ησλ πξψησλ ηάμεσλ ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ έρνπλ ηελ ηάζε λα νξγαλψλνπλ αλζξψπνπο θαη θαηαζηάζεηο. Η πξνζπάζεηά ηνπο λα ππάξρεη αξκνλία θαη ζπλέπεηα, ηα θάλεη λα ζεζπίδνπλ θαλφλεο ηνπο νπνίνπο πξνζπαζνχλ λα επηβάιινπλ. Δθεπξίζθνπλ ζχλζεηα παηρλίδηα θαη πξνζπαζνχλ λα νξγαλψζνπλ ηνπο ζπκπαίθηεο ηνπο πξνθαιψληαο ηε δπζθνξία ησλ ζπκκαζεηψλ ηνπο. 34 Υπεξβνιηθή απηνθξηηηθή. Η ηθαλφηεηα λα βιέπνπλ δπλαηφηεηεο θαη ελαιιαθηηθέο κπνξείλα ζεκαίλεη φηη βιέπνπλ θαη ηδεαιηζηηθέο εηθφλεο γηα ηνλ εαπηφ ηνπο θαη ηαπηφρξνλα επηπιήηηνπλ ηνπο εαπηνχο ηνπο γηα ην πφζν απέρνπλ απφ ην ηδαληθφ (Adderholt Elliot, 1989, Powell&Haden, 1984, Whitmore, 1980) Τειεηνκαλία. Η ηθαλφηεηα λα αληηιακβάλνληαη πψο είλαη ε ηέιεηα εηθφλα ελφο πξάγκαηνο ή κηαο θαηάζηαζεο ζπλδπαζκέλε κε ζπλαηζζεκαηηθή έληαζε νδεγεί πνιιά ραξηζκαηηθά παηδηά λα έρνπλ πςειέο πξνζδνθίεο γηα ηνλεαπηφ ηνπο. Η ηειεηνκαλία ηνπο απνηειεί κεγάιν εκπφδην ζηελ αθαδεκατθή ηνπο θαξηέξα αιιά θαη ζηε κεηέπεηηα δσή ηνπο ζε πνζνζηφ 15 20%.
Απνθπγή ξίζθνπ. Με ηνλ ίδην ηξφπν ηα ραξηζκαηηθά παηδηά έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα βιέπνπλ ηνλ επεξρφκελν θίλδπλν θαη θαηά ζπλέπεηα ηνλ απνθεχγνπλ. Απνθπγή φκσο ελδερφκελσλ πξνβιεκάησλ ζπλεπάγεηαη θαη απνθπγή ξίζθνπ, ην νπνίν κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ππνεπίδνζε (Whitmore, 1980). Φαξηζκαηηθά παηδηά κε αλαπεξίεο. Οη αλαπεξίεο κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε ζπλαηζζεκαηηθέο δπζθνιίεο θαη ζε ειιείκκαηα ζηηο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο. Η επθπΐα κπνξεί λα είλαη ηδηαίηεξα πςειή σζηφζν θηλεηηθέο δπζθνιίεο θαη εγθεθαιηθή παξάιπζε κπνξεί λα εκπνδίδνπλ ηε δπλαηφηεηα έθθξαζεο. Δπίζεο, αηζζεηεξηαθά πξνβιήκαηα ή καζεζηαθέο δπζθνιίεο πξνθαινχλ ζχγρπζε θαη απνγνήηεπζε. Τα ραξηζκαηηθά παηδηά κε αλαπεξίεο θαη δπζθνιίεο ηείλνπλ λα αμηνινγνχλ ηνπο εαπηνχο ηνπο πεξηζζφηεξν γηα ην ηη δε κπνξνχλ λα θάλνπλ παξά γηα ην ηη κπνξνχλ (Whitmore & Maker, 1985). Πξνβιήκαηα από εμωηεξηθνύο παξάγνληεο Η έιιεηςε θαηαλφεζεο θαη ππνζηήξημεο ησλ ραξηζκαηηθψλ παηδηψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ακθηζβήηεζε ή ερζξηθφηεηα δεκηνπξγνχλ πνιχ κεγάια πξνβιήκαηα (Webb & Kleine, 1993). Καηαζηάζεηο θαη ζπλζήθεο πνπ νδεγνχλ ζε πξνβιήκαηα είλαη: 35 Η ζρνιηθή θνπιηνύξα θαη νη λόξκεο. Τα ραξηζκαηηθά παηδηά εμ νξηζκνχ είλαη αζπλήζηζηα φηαλ ζπγθξίλνληαη κε ηα άιια παηδηά ηεο ειηθίαο ηνπο, ηνπιάρηζηνλ ζε γλσζηηθφ επίπεδν θαη ρξεηάδνληαη δηαθνξνπνηεκέλεο εθπαηδεπηηθέοεκπεηξίεο (Webb & Kleine, 1993). Τν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα φκσο θαηεγνξηνπνηεί ηα παηδηά κε βάζε ηελ ειηθία ηνπο. Έηζη, ην ραξηζκαηηθφ παηδί έρεη ην δίιεκκα ηνπ λα ζπκκνξθσζεί ή λα είλαη αληηδξαζηηθφο θαη αληηζπκβαηηθφο. Οη πξνζδνθίεο ησλ άιισλ. Τα ραξηζκαηηθά παηδηά, ηδηαίηεξα ηα δεκηνπξγηθά, δελ ζπκκνξθψλνληαη. Έηζη, παξαβηάδνπλ θαη ακθηζβεηνχλ ηα έζηκα θαη ηελ παξάδνζε, ην ηππηθφ, ηνπο ξφινπο ή ηηο πξνζδνθίεο κε ζπλέπεηα ηε δπζθνξία ησλ άιισλ. Τα ραξηζκαηηθά παηδηά φληαο επαίζζεηα ζηε δπζθνξία ησλ άιισλ ελδέρεηαη λα δνθηκάζνπλ λα θξχςνπλ ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο. Σρέζεηο κε ηνπο ζπκκαζεηέο. Πνηνο κπνξεί λα ζηαζεί δίπια ζε έλα ραξηζκαηηθφ παηδί; Τα ραξηζκαηηθά παηδηάρξεηάδνληαη πνιιέο νκάδεο παηδηψλ γηα λα αιιειεπηδξάζνπλ γηαηί ηα ελδηαθέξνληά ηνπο είλαη πνιιά θαη πνηθίια. Τα πςειά επίπεδα ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο ηα νδεγνχλ πξνο κεγαιχηεξα παηδηά. Η κε πξνζθφιιεζή ηνπο πξνο ζπγθεθξηκέλα πξφζσπα έρεη σο απνηέιεζκα ην ραξαθηεξηζκφ ηνπο σο
«αηνκηζηέο» (Halsted, 1994). Η πάιε αλάκεζα ζηελ ελζσκάησζε θαη ηε δηαηήξεζε ηεο αηνκηθφηεηαο ζα είλαη εμαηξεηηθά έληνλε. Καηάζιηςε. Η ζπλερήο αμηνιφγεζε θαη θξηηηθή ηεο επίδνζεο ζε ζρέζε κε ηηο ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηεο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θαηάζιηςε θαη ππνεπίδνζε. Μεξηθέο θνξέο νη ιαλζαζκέλεο εθπαηδεπηηθέο επηινγέο πξνθαινχλ ζηα ραξηζκαηηθά παηδηά ην αίζζεκα φηη είλαη θνιιεκέλα ζε έλαλ θφζκν αξγήο θίλεζεο. Η θαηάζιηςε έξρεηαη σο ζπλέπεηα ηεο παληεινχο έιιεηςεο ελδηαθέξνληνο. Οηθνγελεηαθέο ζρέζεηο. Όπσο φινη μέξνπκε, ε νηθνγέλεηα επεξεάδεη ηφζν ηελ θνηλσληθή φζν θαη ηε ζπλαηζζεκαηηθή ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ. Τα πξνβιήκαηα πξνθχπηνπλ εμαηηίαο ηεο άγλνηαο απφ κέξνπο ησλ γνληψλ πεξί ραξηζκαηηθφηεηαο θαη πψο απηή δηαρεηξίδεηαη. 4. Πώ ο κπνξνύκε λα βνεζήζνπκε έλα ραξηζκαηηθό παηδί; Πξνζπαζνύκε:. Να ηνπ πξνζθέξνπκε επθαηξίεο λα κάζεη θαη λα δνθηκάζεη θαηλνχξγηα πξάγκαηα (Kerr, 1991) 36 Να είκαζηε βέβαηνη φηη απηά πνπ ηνπ αλαζέηνπκε απνηεινχλ πξφθιεζε γη απηφ Να ην ελζαξξχλνπκε λα ζπκκεηέρεη ζε εθπαηδεπηηθέο θαη ηδηαίηεξα δεκηνπξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο Να ην ππνζηεξίδνπκε ηφζν ζηηο επηηπρίεο φζν θαη ζηηο απνηπρίεο Να ην βνεζήζνπκε λα αλαπηχμεη ηηο απαξαίηεηεο δεμηφηεηεο ψζηε λα ζρεηίδεηαη κε παηδηά ηα νπνία κπνξεί λα κελ είλαη ραξηζκαηηθά (Reis & Renzulli, 2004). Να ηνπ εμεγήζνπκε ηη ζεκαίλεη ραξηζκαηηθφηεηα θαζψο θαη ηξφπνπο λα δηαρεηξηζηεί ηηο δπζθνιίεο πνπ αλαδχνληαη απφ απηή Να ην θάλνπκε λα θαηαλνήζεη φηη ε ραξηζκαηηθφηεηα δελ απνηειεί δηθαηνινγία γηα θαθή ζπκπεξηθνξά Να ηνπ δίλνπκε επθαηξίεο γηα θνηλσληθφηεηα θαη ζπλεξγαζία Να ελζαξξχλνπκε επέιηθηνπο ηξφπνπο ζθέςεο Να ην βνεζάκε ψζηε λα αληηκεησπίδεη ηε ζχγρπζε θαη ηελ απνηπρία Να εληζρχνπκε ηελ απνθιίλνπζα ζθέςε
Τη δελ θάλνπκε: Γελ πηέδνπκε Γελ επηδεηθλχνπκε ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ παηδηνχ, νχηε κηιάκε πνιχ γη απηφ δεκνζίσο Γελ πεξηκέλνπκε λα είλαη ραξηζκαηηθφ ζε φια ηα επίπεδα ηεο αλάπηπμήο ηνπ (Reis & Renzulli, 2004). Δελ μερλάκε όηη απηό ην ραξηζκαηηθό παηδί είλαη πάληα έλα παηδί θαη έρεη όιεο ηηο αλάγθεο πνπ έρνπλ ηα παηδηά ηεο ειηθίαο ηνπ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηεο αγάπεο, ηεο π- πνζηήξημεο, ζηεο ζηαζεξόηεηαο, ηεο δηαζθέδαζεο θιπ (Kerr, 1991) 5. Γνλείο θαη ραξηζκαηηθά παηδηά Δίλαη πνιχ ζπλεζηζκέλν γηα ηα ραξηζκαηηθά παηδηά λα θάλνπλ ην ειάρηζην ζηηο εξγαζίεο πνπ αλαιακβάλνπλ ζην ζρνιείν δεδνκέλνπ φηη νη απαηηήζεηο ηεο παξαδνζηαθήο ζρνιηθήο ηάμεο απεπζχλνληαη ζην κέζν καζεηή θαη ζπάληα θαιχπηνπλ ηηο α- λάγθεο ηνπο. Τα παηδηά απηά κπνξνχλ λα βνεζεζνχλ απφ ην νηθνγελεηαθφ ηνπο πεξηβάιινλ ψζηε λα αλαπηχμνπλ ζηξαηεγηθέο πνπ ζα ηα νδεγήζνπλ ζε κάζεζε απηψλ πνπ έρνπλ δηδαρζεί. (Reis & Renzulli, 2004). 37 Σπγθεθξηκέλα: Γεκηνπξγήζηε θάηη θαηλνχξγην βαζηζκέλν ζην γλσζηηθφ αληηθείκελν πνπ έρνπλ δηδαρηεί. Αλάινγα κε ην ζέκα, απηφ ζα κπνξνχζε λα πεξηιακβάλεη κηα α- λαθάιπςε, έλα πνίεκα, κηα ηζηνξία, έλα έξγν ηέρλεο. Σπγθξίλεηε θαη αληηπαξαβάιεηε ηζηνξηθέο επνρέο ή αλζξψπνπο, κπζηθνχο ραξαθηήξεο, επηζηεκνληθέο δηαδηθαζίεο, πνιηηηθά γεγνλφηα, πνιέκνπο, θπζηθέο θαηαζηξνθέο, θιπ. Θέζηε εξσηήκαηα ηνπ ηχπνπ «ηη ζα ζπλέβαηλε αλ ;» πνπ ζρεηίδνληαη κε ην πεξηερφκελν ηνπ ζέκαηνο. Π.ρ. Τη ζα ζπλέβαηλε αλ ν Mozart είρε δήζεη κέρξη ηα 80; Τη ζα ζπλέβαηλε αλ δελ θαηάθεξλε λα πάξεη ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ν Μσάκεζ ν Β ην 1453; Τη ζα ζπλέβαηλε αλ νη σθεαλνί είραλ γιπθφ λεξφ;
Δλ ηέιεη, απηφ πνπ ζα πξέπεη θαλείο λα έρεη ππφςε ηνπ είλαη πσο δχν ραξηζκαηηθά παηδηά δελ είλαη πνηέ ίδηα θαη πσο δνπιεχνληαο κε ραξηζκαηηθά παηδηά απηφ απνηειεί κηα κεγάιε πξφθιεζε ηφζν γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο φζν θαη γηα γνλείο (Halsted, 1988). Η έξεπλα ιέεη πσο ε ζηήξημε θαη ε ππνζηήξημε ελφο ραξηζκαηηθνχ παηδηνχ πξαγκαηψλεηαη κέζα ζε θιίκα ζπλεξγαζίαο θαη πνηέ αληηπαξάζεζεο ζρνιείνπ θαη γνληψλ(reis & Renzulli, 2004). 6. Φαξηζκαηηθόηεηα θαη Γ ΔΠ-Υ Ο δάζθαινο ηνπ Μαλφιε ιέεη γη απηφλ φηη ε επίδνζή ηνπ δελ είλαη αλάινγε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπ. Γελ ηειεηψλεη ζρεδφλ πνηέ ηηο εξγαζίεο ηνπ ή πνηέ δελ ηηο παξνπζηάδεη νινθιεξσκέλεο. Ο πξνθνξηθφο ηνπ ιφγνο θαη ν γξαπηφο είλαη θησρφο. Δπηπιένλ θηλείηαη αθαηάπαπζηα κέζα ζηελ ηάμε αθφκα θαη φηαλ θάζεηαη ζηελ θαξέθια, κηιάεη ζηνπο άιινπο θαη πάληα δηαθφπηεη ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπ φηαλ κηιάλε. Σπλεζίδεη λα «πεηάγεηαη» θαη λα δίλεη απηφο πξψηνο ηηο απαληήζεηο, ρσξίο λα ηνπ δίλεηαη ν ιφγνο, νη νπνίεο είλαη πάληα ζσζηέο. Τειεπηαία, δείρλεη λα νλεηξνπνιεί ζπλερψο θαη θαίλεηαη λα είλαη «αιινχ».έρεη ν Μαλφιεο ΓΔΠ-Υ, είλαη ραξηζκαηηθφο ή θαη ηα δχν; Σπρλά, ραξηζκαηηθά παηδηά έρνπλ παξαπεκθζεί γηα δηάγλσζε επεηδή ε ζπκπεξηθνξά ηνπο παξνπζηάδεη αλππνκνλεζία, απξνζεμία, παξφξκεζε, ππεξδξαζηεξηφηεηα, νλεηξνπφιεζε, ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε ΓΔΠ-Υ (Rief, 1993). 38 Σχκθσλα κε ην DSM IV γηα λα δηαγλσζηεί έλα παηδί κε ΓΔΠ-Υ ζα πξέπεη λα παξνπζηάδεη 8 ζπκπηψκαηα απφ κηα ιίζηα ζπκπησκάησλ, ε έλαξμε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζα πξέπεη λα έρεη γίλεη πξηλ απφ ην έβδνκν έηνο ηεο ειηθίαο θαη ζα πξέπεη λα είλαη παξφληα γηα ηνπιάρηζηνλ 6 κήλεο.σρεδφλ φια απφ απηά ηα ζπκπηψκαηα κπνξνχλ λα παξαηεξεζνχλ θαη ζηα ραξηζκαηηθά θαη ηαιαληνχρα παηδηά. Μέρξη ηψξα πνιχ ιίγε πξνζνρή έρεη δνζεί ζηηο νκνηφηεηεο θαη ηηο δηαθνξέο ηεο ζπκπεξηθνξάο απηψλ ησλ δχν νκάδσλ κε απνηέιεζκα λα ππάξρεη αζαθήο θαη πνιιέο θνξέο ιάζνο δηάγλσζε (Rief, 1993)..
6.1 Πώ ο κπνξνύκε λα μερω ξίζνπκε αλάκεζα ζηε Γ ΔΠ -Υ θαη ζηε ραξηζκαηηθόηεηα; Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ δχζθνιν δηαρσξηζκφ. Σπκπεξηθ νξέο πνπ ζρεηίδνληαη κε Γ ΔΠ-Υ (Barkley, 1990) Φησρή δηαηήξεζε ηεο πξνζνρήο ζρεδφλ ζε φιεο ηηο θαηαζηάζεηο Μεησκέλε επηκνλή ζε εξγαζίεο πνπ δελ έρνπλ άκεζα απνηειέζκαηα Παξφξκεζε, θησρή αληίδξαζε ζηε ζεηηθή ελίζρπζε Με ζπκκφξθσζε ζε θαλφλεο Υπεξβνιηθή ζε ζρέζε κε ηα άιια παηδηά Υπεξδξαζηεξηφηεηα θαη αλππνκνλεζία Σπκπεξηθνξέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ραξηζκαηηθόηεηα (Webb, 1993) Φησρή πξνζνρή, αλία θαη νλεηξνπφιεζε ζε εηδηθέο θαηαζηάζεηο Φακειή αλνρή ζε επαλαιακβαλφκελεο δξαζηεξηφηεηεο Έληαζε πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζθνδξή αληηπαξάζεζε κε ηηο αξρέο Υπεξδξαζηεξηφηεηα, κπνξεί λα ρξεηάδεηαη ιηγφηεξνο χπλνο Δίλαη ζεκαληηθφ λα εμεηαζηνχλ νη ζπλζήθεο θάησ απφ ηηο νπνίεο παξνπζηάδνληαη ηα πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο. Τα ραξηζκαηηθά παηδηά δελ παξνπζηάδνπλ πξνβιήκαηα ζε φιεο ηηο ζπλζήθεο(barkley, 1990). Γηα παξάδεηγκα, έλα ραξηζκαηηθφ παηδί κπνξεί λα παξνπζηάδεηαη ζαλ παηδί κε ΓΔΠ-Υ ζε θάπνην κάζεκα, ηελ ψξα φκσο ηεο κνπζηθήο λα έρεη ηειείσο θπζηνινγηθή ζπκπεξηθνξά. Η ζπζηεκαηηθή εμέηαζε θαη παξαηήξεζε απνθαιχπηνπλ άιινπο παξάγνληεο πνπ πξνθαινχλ ηα πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο. Αληίζεηα, ηα παηδηά κε ΓΔΠ-Υ παξνπζηάδνπλ πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο ζρεδφλ ζε φια ηα πιαίζηα. 39 Τα ραξηζκαηηθά παηδηά παξνπζηάδνπλ αδπλακία ζην λα κείλνπλ ζπγθεληξσκέλα ζε κία δξαζηεξηφηεηα σο απνηέιεζκα αλίαο, κε πξνζαξκνζκέλνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, απνηπρεκέλεο κνξθήο δηδαζθαιίαο θαη άιισλ πεξηβαιινληηθψλ παξαγφλησλ. Τα ραξηζκαηηθά παηδηά μνδεχνπλ απφ ην. σο ην κηζφ ρξφλν ηεο ψξαο ζηελ ηάμε πεξηκέλνληαο ηνπο ππφινηπνπο λα θαηαθηήζνπλ απηφ πνπ απηνί ήδε γλσξίδνπλ. Τν επίπεδν ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο είλαη ζπλήζσο δχν σο ηέζζεξηο βαζκίδεο πάλσ απφ ηνπο ππφινηπνπο. Απηφο ινηπφλ ν επηπιένλ ρξφλνο πνπ έρνπλ ηα νδεγεί ζε ζπκπεξηθνξέο ηέηνηεο πνπ εθηηκψληαη σο ΓΔΠ-Υ(Webb, 1993) Η ππεξθηλεηηθφηεηα είλαη έλαο φξνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ηφζν γηα ηα ραξηζκαηηθά παηδηά φζν θαη γηα ηα παηδηά κε ΓΔΠ-Υ. Ωζηφζν, ζηα παηδηά κε ΓΔΠ-Υ ε ππεξθηλεηηθφηεηα παξαηεξείηαη ζε φια ηα επίπεδα(barkley, 1990). Αληίζεηα, ηα ραξηζκαηηθά παηδηά παξνπζηάδνπλ ππεξδξαζηεξηφηεηα είλαη εζηηαζκέλε θαη πξνζαλαηνιηζκέλε πξνο
απηφ πνπ πξαγκαηηθά ηνπο ελδηαθέξεη. Τν ίδην αθξηβψο ζπκβαίλεη θαη κε ηε δηάζπαζε ηεο πξνζνρήο. Τν παηδί κε ΓΔΠ-Υ παξνπζηάδεη δηάζπαζε ζε φια ηα επίπεδα θαη ζε θάζε θαηάζηαζε (εμαίξεζε απνηεινχλ ε ηειεφξαζε θαη ηα ειεθηξνληθά παηρλίδηα. Αληίζεηα, ηα ραξηζκαηηθά παηδηά κπνξνχλ λα κείλνπλ πνιιή ψξα ζπγθεληξσκέλα ζηε δξαζηεξηφηεηα πνπ άπηεηαη ηνπ ελδηαθέξνληφο ηνπο. Η κε πξνζαξκνγή ζε θαλφλεο θαη θαλνληζκνχο απφ ηα παηδηά κε ΓΔΠ-Υ παίξλεη κηα άιιε δηάζηαζε ζηα ραξηζκαηηθά παηδηά. Καηαζθεπάδνπλ κφλα ηνπο θαλφλεο, πνιιέο θνξέο ζχλζεηνπο θαη έρνπλ ηελ απαίηεζε νη ππφινηπνη λα ηνπο ηεξνχλ, θέξλνληαο έηζη, ζε πνιχ δχζθνιε ζέζε εθπαηδεπηηθνχο, γνλείο αιιά θαη ζπκκαζεηέο (Rief, 1993).. Δίλαη πνιχ δχζθνιν λα δηαγλσζηεί έλα παηδί κε ΓΔΠΥ φηαλ ηαπηφρξνλα είλαη θαη ραξηζκαηηθφ. Η ρξήζε πνιιψλ εξγαιείσλ αλίρλεπζεο θαη δηάγλσζεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ ηεζη επθπΐαο εθαξκνδφκελα πάληα απφ εηδηθνχο θαζψο θαη νη παξαηεξήζεηο εθπαηδεπηηθψλ θαη γνληψλ είλαη απαξαίηεηα πξνθεηκέλνπ λα εληνπηζηνχλ νη ιεπηέο δηαθνξέο κεηαμχ ραξηζκαηηθφηεηαο θαη ΓΔΠ-Υ(Webb, 1993). 7. Φαξηζκαηηθόηεηα θαη ππνεπίδνζε Όηαλ αξρηθά μεθίλεζαλ νη εξεπλεηέο λα πεξηγξάςνπλ ηα παηδηά πνπ εκθάληδαλ ελδείμεηο καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ θαη παξάιιεια ραξαθηεξηζηηθά ραξηζκαηηθψλ, εθηίκεζαλ φηη απηφ ήηαλ αληηθαηηθφ. Τα ζηεξεφηππα πνπ επηθξαηνχζαλ απφ ηελ επνρή ηνπ Terman, ήηαλ πσο ηα ραξηζκαηηθά παηδηά είραλ ζηαζεξά πςειέο επηδφζεηο ηφζν ζηα ηεζη επθπΐαο φζν θαη ζην ζρνιείν (Brody&Mills, 1997). 40 Γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο ήηαλ αδχλαην έλα παηδί πνπ είρε ραξαθηεξηζηεί σο ραξηζκαηηθφ λα παξνπζίαδε ππνεπίδνζε. Τα ηειεπηαία ρξφληα είλαη πιένλ απνδεθηφ φηη ε ραξηζκαηηθφηεηα θαη ε ππνεπίδνζε, ζπλέπεηα δηαθφξσλ παξαγφλησλ ηφζν ελδνγελψλ φζν θαη πεξηβαιινληηθψλ, κπνξεί λα ζπλππάξρνπλ ζην ίδην άηνκν. Παξφια απηά ε έξεπλα γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο αλάγθεο απηψλ ησλ αηφκσλ παξακέλεη πεξηνξηζκέλε (Dole, 2001). 7.1 Μαζεηέο κε ραξηζκαηηθόηεηα θαη ΜΓ Τα παηδηά πνπ είλαη ραξηζκαηηθά θαη ηαπηφρξνλα έρνπλ καζεζηαθέο δπζθνιίεο είλαη απηά πνπ έρνπλ εμαηξεηηθέο ηθαλφηεηεο θαη επηδφζεηο ζε θάπνηνπο ηνκείο, έρνπλ φκσο θαη καζεζηαθέο δπζθνιίεο νη νπνίεο δπζθνιεχνπλ θάπνηνπο ηνκείο ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο (Grobman, 2006). Υπάξρνπλ ηξεηο ππννκάδεο απηήο ηεο θαηεγνξίαο(baum, 1994; Baum, Owen, & Dixon, 1991; Fox, Brody, & Tobin,1983; Landrum,1989; Starnes, Ginevan, Stokes, & Barton, 1988).
Η πξώηε νκάδα Η δεύηεξε νκάδα Πεξηιακβάλεη παηδηά πνπ έρνπλ ραξαθηεξηζηεί ραξηζκαηηθά ελψ παξνπζηάδνπλ δπζθνιίεο ζην ζρνιείν. Θεσξνχληαη καζεηέο ππνεπίδνζεο θαη απηή ε ππνεπίδνζή ηνπο ζπκβάιιεη ζηε ρακειή απηναληίιεςή ηνπο, ζηελ έιιεηςε θηλήηξσλ αιιά αθφκα θαη ζε θάπνηα εμσηεξηθά ραξαθηεξηζηηθά φπσο ηεκπειηά (Silverman,1989; Waldron, Saphire, & Rosenblum,1987; Whitmore, 1980). Οη καζεζηαθέο ηνπο δπζθνιίεο παξακέλνπλ αδηάγλσζηεο γηα ην κεγαιχηεξν δηάζηεκα ηεο ζρνιηθήο ηνπο δσήο. Καζψο ην ζρνιείν γίλεηαη φιν θαη απαηηεηηθφηεξν, νη ζρνιηθέο ηνποδπζθνιίεο απμάλνληαη θαη θηάλνπλ ζε ηέηνην ζεκείν πνπ θάπνηνο ηειηθά π- πνςηάδεηαη καζεζηαθέο δπζθνιίεο (Krochak. & Ryan2007). Πεξηιακβάλεη παηδηά πνπ νη καζεζηαθέο ηνπο δπζθνιίεο είλαη ζνβαξέο, έρνπλ δηαγλσζηεί αιιά νη ηαπηφρξνλεο ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηέο ηνπο δελ έρνπλ εληνπηζηεί νχηε αλαγλσξηζηεί. Η κεγαιχηεξε θαηεγνξία απφ ηηο ηξεηο είλαη απηή φπνπ ηθαλφηεηεο θαη δπζθνιίεο θξχβνπλ νη κελ ηηο δε. Η έξεπλα ιέεη πσο θαη γηα ηηο ηξεηο θαηεγνξίεο νη θνηλσληθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο ζπλέπεηεο ηεο κε αλαγλψξηζεο είηε ηεο ραξηζκαηηθφηεηαο είηε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ είλαη πνιχ επηβαξπληηθέο (Baum et al.,1991; Durden & Tangherlini, 1993; Fox, Brody, & Tobin,1983; Whitmore,1980). Απαηηείηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηελ αλαγλψξηζε απηήο ηεο δηπιήο ηδηαηηεξφηεηαο, πξνζεθηηθή επηινγή ησλ δηαγλσζηηθψλ εξγαιείσλ γηα κηα νινθιεξσκέλε αμηνιφγεζε, ζπλερήο επηινγή ηνπ ππνζηεξηθηηθνχ πξνγξάκκαηνο πνπ ζα αθνινπζεζεί. Η γνληθή παξέκβαζε, καδί κε ηε ζπκβνπιεπηηθή γνλέσλ είλαη έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο εθπαίδεπζεο ησλ ραξηζκαηηθψλ θαη ηαιαληνχρσλ παηδηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο (Π.Ι., 2004). 41
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ American Psychiatric Association (APA). (2000). Diagnostic and statistical manual of Mental Disorders, Fourth edition, text revision. Washinghton DC: APA Adderholt - Elliot, M. (1989). Perfectionism and underachievement, Gifted Child Today 12 (1): 19 21 Barkley, R., A. (19 90). Attention deficit hyperactivity disorder: A handbook for diagnosis and treatment. Guilford Press: New York Brody, L.E., & Mills, C.J. (1997). Gifted children with learning disabilities: a review of the issues. Journal of Learning Disabilities, 30(3), pp. 282 286. Clark, B. (2002). Growing up gifted. (6th ed.) Upper Saddle River, NJ:Merrill/Prentice Hall. 42 Cox,J., Daniel, N., Boston, B.O. (1985). Educating able learners: Programs and promising practices. Austin, TX: University of Texas Γαβάδνγινπ, Α. (1992). Τα ραξηζκαηηθά παηδηά θαη ε αγσγή ηνπο. Αιεμαλδξνχπνιε Dole, S. (2001). Reconciling contradictions: identity formation in individuals with giftedness and learning disabilities. Journal for the Education of the Gifted v. 25 no. 2 p. 103-37 Gagne, F. (1985). Giftedness and talent: Reexamining a reexamination of the definitions. Gifted Child Quarterly, 29, 103-112 Gagne, F. (1993). Constructs and models pertaining to exceptional human abilities. In K. A. Heller, F. J. Monks & A. H. Passow (Eds.), International Handbook of Research and Development of Giftedness and Talent (pp. 63-85). Oxford: Pergamon Press. Gagne, F. (2000). "Understanding the Complex Choreography of Talent Development through DMGT-Based Analysis." In International Handbook of Giftedness and Talent, ed. K. A. Heller, F. J. Monks, R. J. Sternberg, and R. F. Subotnik. Oxford, UK: Pergamon. Gardner, H. (1983). Frames of mind. New York: Bantam Books. Grant, B. (2002).Justifying Gifted Education: A Critique of Needs Claims and a Proposal. Journal for the Education of the Gifted 25 no4 359-74 Summ 2002
Grobman, J.(2006)Underachievement in Exceptionally Gifted Adolescents and Young Adults: A Psychiatrist's View. Journal of Secondary Gifted Education 17(4)199-210. http://www.psychotherapy services forthegifted.com/gifted/userfiles/file/grobm AN_Underachievement_in_Gifted.pdf Gross, Miraca U. M. (2004). Exceptionally gifted children. New York: RoutledgeFalmer. pp. 7. Halsted, J.W. (1994). Some of my best friends are books: Guiding gifted readers. Dayton, OH: Ohio Psychology Press. Halsted, J. W. (1988). Guiding gifted readers-from preschool to high school. Columbus: Ohio Psychology Publishing. Kerr, B. (1991). A handbook for counseling the gifted and talented. Alexandria, VA: American Association for Counseling and Development. Kleine, P.A., & Webb, J.T. (1992). "Community links as resources." In Challenges in gifted education: Developing potential and investing in knowledge for the 21st century (pp. 63-72). Columbus, OH: Ohio Department of Education. Krochak, L. A. & Ryan, T. G. (2007). The challenge of identifying gifted/learning disabled students. International Journal of Special Education, 22(3), 44-53. Marland, S. (1972). Education of the gifted and talented. Report to Congress. Washington, DC: U. S. Government Printing Office. Parker, H. C. (1992). The ADD hyperactivity handbook for schools. Plantation, FL: Impact Publications 43 Powell, P.M., & Haden, T. (1984). "The intellectual and psychosocial nature of extreme giftedness". Roeper Review, 6(3), 131-133. Reis, S. M. & Renzulli, J. S. (2004). Current Research on the Social and Emotional Development of Gifted and Talented Students: Good News and Future Possibilities. Psychology in the Schools, 41, published online in Wiley Inter Science. Renzulli, J. (1986). The three ring conception of giftedness: A developmental model for creative productivity. In R. J. Sternberg ' J. E. Davidson (Eds.), Conceptions of giftedness (pp.53p92). New York: Cambridge University Press. Rief, F., S. (1993). How to reach and teach ADD/ADHD Children: Practical Techniques, Strategies, and Interventions for Helping Children with Attention Problems and Hyperactivity. San Fransisco. Sternberg, R., ' Wagner, R. (1982). A revolutionary look at intelligence. Gifted Children Newsletter, 3, 11. Seagoe, M. (1974). "Some learning characteristics of gifted children." In R. Martinson, The identification of the gifted and talented. Ventura, CA: Office of the Ventura County Superintendent of Schools.
Τζηάκεο, Α. (2006). Τα ραξηζκαηηθά παηδηά δνπλ αλάκεζά καο. Αζήλα: Γξεγφξε. Webb, J.T., & DeVries, A.R. (1993). Training manual for facilitators of SENG model guided discussion groups for parents of talented children. Dayton: Ohio Psychology Press. Webb, J.T., & Kleine, P.A. (1993). "Assessing gifted and talented children." In J. Culbertson and D. Willis (Eds.), Testing young children (pp. 383-407). Austin, TX: Pro Ed. Whitmore, J.R. (1980). Giftedness, conflict and underachievement. Boston: Allyn & Bacon. Whitmore, J.R., & Maker, C.J. (1985). Intellectual giftedness in disabled persons. Rockville, MD: Aspen. Παηδαγσγηθφ Ιλζηηηνχην (2004). Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα Σπνπδψλ: Οδεγφο γηα Μαζεηέο κε ηδηαίηεξεο Ννεηηθέο Ιθαλφηεηεο θαη Ταιέληα. 44