ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Εισαγωγικά Στο μάθημα αυτό θα συζητήσουμε την σπουδαιότητα την οποία έχει ο πλήρης προσδιορισμός των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας στην αποτελεσματική κατανομή των πόρων Θα εξετάσουμε το κριτήριο Pareto σε καθεστώς τέλειου ανταγωνισμού και πολλών αγορών. 2

Δικαιώματα ιδιοκτησίας Δικαιώματα ιδιοκτησίας είναι οι κανόνες που διέπουν τα προνόμια και τους περιορισμούς στη χρήση των πόρων από τους ιδιοκτήτες τους Η επιστήμη των οικονομικών εξετάζει μεταξύ άλλων και το πώς επηρεάζουν διαφορετικές δομές δικαιωμάτων την συμπεριφορά των οικονομούντων ατόμων το πώς επηρεάζουν διαφορετικές δομές δικαιωμάτων το οικονομικό σύστημα το πώς οι μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες επηρεάζουν τον καθορισμό των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας το πώς επηρεάζει η μεταβολή των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας την διανομή του πλούτου Δες μια περιληπτική αναφορά στη διεύθυνση: http://extension.usu.edu/wrdc/primer/medema.pdf 3

Δικαιώματα ιδιοκτησίας Ο ρόλος του κράτους είναι πολύ σημαντικός είτε έχοντας το ίδιο δικαιώματα ιδιοκτησίας (όλων των πόρων σε κεντρικά σχεδιασμένες οικονομίες) είτε καθορίζοντας την διανομή και το εύρος των δικαιωμάτων Η ύπαρξη ιδιωτικών δικαιωμάτων ιδιοκτησίας παρέχει κίνητρα κέρδους, τα οποία πολλές φορές αναφέρονται σαν πηγή των περιβαλλοντικών προβλημάτων Το κράτος μπορεί να μεταβάλλει το πλαίσιο και να δώσει κίνητρα (μέσα στα πλαίσια των ιδιωτικών δικαιωμάτων ιδιοκτησίας) για την προστασία του περιβάλλοντος 4

Δικαιώματα ιδιοκτησίας και αποτελεσματικότητα Χαρακτηριστικά αποτελεσματικών δομών δικαιωμάτων ιδιοκτησίας Αποκλειστικότητα απόδοσης οφελών και κόστους στον ιδιοκτήτη Δυνατότητα ελεύθερης μεταβίβασης Δυνατότητα νομικής προστασίας&εφαρμογής Σε αυτή την περίπτωση τα δικαιώματα ιδιοκτησιάς είναι σαφώς καθορισμένα. 5

Πρόσοδος σπανιότητας Όταν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας είναι σαφώς καθορισμένα, οδηγούν σε αποτελεσματική κατανομή των πόρων (με δεδομένο τις τέλεια ανταγωνιστικές αγορές) P 8 7 6 5 4 P * 2 Πλεόνασμα καταναλωτών Πλεόνασμα παραγωγού Μέγιστη καθαρή ωφέλεια S D 1 2 3 4 8 Q 6

Δικαιώματα ιδιοκτησίας και αποτελεσματικότητα Το πλεόνασμα του παραγωγού είναι κέρδη. Κέρδη στον τέλειο ανταγωνισμό μπορούν να υπάρχουν βραχυχρόνια. Μακροχρόνια η είσοδος επιχειρήσεων εκμηδενίζει τα κέρδη υπό την προϋπόθεση ότι όλες οι επιχειρήσεις είναι εξίσου αποδοτικές (ίδια τεχνολογία) Στην περίπτωση όμως πόρων σε σπανιότητα ή διαφορετικής ποιότητας, η παραπάνω προϋπόθεση δεν ισχύει Για να αυξηθεί η προσφορά αγροτικών προϊόντων για παράδειγμα, θα πρέπει να καλλιεργηθεί λιγότερο αποδοτική γη (υψηλότερου κόστους) και επομένως η πλέον αποδοτική γη θα αποφέρει μακροχρόνια κέρδη (με τη μορφή προσόδου σπανιότητας. 7

Δικαιώματα ιδιοκτησίας και αποτελεσματικότητα Βασικό συμπέρασμα: Οταν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας είναι σαφώς καθορισμένα και η δομή της αγοράς ειναι Τέλεια Ανταγωνιστική (οι δρώντες είναι λήπτες τιμών) τότε επιτυγχάνεται στατική αποτελεσματικότητα, δηλ. το καθαρό όφελος μεγιστοποιείται. Η παρούσα ανάλυση αφορά μόνο μια αγορά. Στην πράξη υπάρχουν πολλές αλληλεξαρτώμενες αγορές. Για να προχωρήσουμε σε ανάλυση μερικής ισορροπίας αγνοώντας τις άλλες αγορές υποθέτουμε οιωνεί-γραμμικές συναρτήσεις (quasi-linear) χρησιμότητας Βλέπε εφαρμογή μαθήματος. U ( x, y) u( x) y, u ( x) 0 & u ( x) 0. 8

Άριστες κατανομές κατά Pareto Ισορροπία κατανάλωσης: 2 καταναλωτές (Α,Β) και 2 αγαθά(1,2) Προτιμήσεις U ( q, q ) & U ( q, q ) A 1A 2 A B 1B 2B Οι καταναλωτές max U i s.t. p q p q I 1 i1 2 i2 1A 1 Αριστες συνθήκες: MRS και Στην ισορροπία: MRS A A MRS B p p U U 1 2 A A q q 2 A p p 2 MRS B U U B B q q 1B 1 2B p p 2 9

H Ισορροπία κατανάλωσης συμπίπτει με την άριστη κατανομή κατά Pareto (απόδειξη): max U ( q, q ) ως προς q, q, q, q A 1A 2 A 1A 1 2 A 2 s. t. U ( q, q ) U (Ελάχιστο επίπεδο χρησιμότητας για το άτομο Β) B 1B 2B B q q q 1A 1B 1 q q q 2 A 2B 2 Άριστες κατανομές κατά Pareto (Ισορροπία στην αγορά 1) (Ισορροπία στην αγορά 1) L U ( q, q ) ( U ( q, q ) U ) ( q q q )+ ( q q q ) A 1A 2 A 1 B 1B 2B B 2 1 1A 1B 3 2 2 A 2B Από F.O.Cs MRS A MRSB 2 3 Οι δυο κατανομές οδηγούν στην ίδια άριστη συνθήκη. 10

Άριστες κατανομές κατά Pareto -Πολλές αγορές και αγαθά Ισορροπία παραγωγής τέλειου ανταγωνισμού: ( K, L ) p f ( K, L ) p K p L, i i i i i i i K i L i i 1,2, K το κεφάλαιο και L η εργασία. Απο F.O.Cs i i =0 και 0 K L i MRTS MRTS 1 2 i p p K L 11

Άριστες κατανομές κατά Pareto -Πολλές αγορές και αγαθά H Ισορροπία παραγωγής συμπίπτει με την άριστη κατά Pareto κατανομή (απόδειξη): max q f ( K, L ) ως προς K, L, K, L 1 1 1 1 1 1 2 2 s. t. f ( K, L ) q (μέγιστο επίπεδο παραγωγής αγαθού 2) 2 2 2 2 K K K 1 2 L L L 1 2 (ισορροπία αγοράς κεφαλαίου) (ισορροπία αγοράς εργασίας) L f ( K, L ) ( q f ( K, L )) ( K K K )+ ( L L L ) 1 1 1 1 2 2 2 2 2 1 2 3 1 2 Απο F.O.Cs 2 MRTS1 MRTS 2 3 p p K L Η άριστη κατανομή στην παραγωγή συμπίπτει με αυτήν της ανταγωνιστικής αγοράς. 12

Άριστες κατανομές κατά Pareto -Πολλές αγορές και αγαθά-γενική Ισορροπία Στην Γενική Ισορροπία ισχύουν τα παρακάτω: q 2 PPF Indifference Curve p p dq MRS A dq 1 2 2 1 MRS B Η γενική ισορροπία είναι άριστη κατα Pareto και για τους καταναλωτές και για τους παραγωγούς. Για τους παραγωγούς βλ. προηγούμενο. Για τους καταναλωτές q 1 13

Άριστες κατανομές κατά Pareto -Πολλές αγορές και αγαθά-γενική Ισορροπία Για τους καταναλωτές: max U ( q, q ) ως προς q, q, q, q A 1A 2 A 1A 1 2 A 2 s. t. U ( q, q ) U (Ελάχιστο επίπεδο χρησιμότητας για το άτομο Β) B 1B 2B B G( q, q ) 0 (Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων) 1 2 L U ( q, q ) ( U ( q, q ) U ) ( G( q, q )) A 1A 2A 1 B 1B 2B B 2 1 2 p dq Από F.O.Cs MRS A MRSB p dq 1 2 2 1 14

Κριτήρια λήψης αποφάσεων ΙΙ. Δυναμική αποτελεσματικότητα Στην περίπτωση που θέλουμε να πάρουμε αποφάσεις διαχρονικής κατανομής περιορισμένων πόρων, τότε χρησιμοποιούμε το κριτήριο της δυναμική αποτελεσματικότητας Μια κατανομή πόρων ικανοποιεί το κριτήριο της δυναμικής αποτελεσματικότητας όταν μεγιστοποιείται το άθροισμα της παρούσας αξίας των καθαρών οφελών κάθε περιόδου 15

Κριτήρια λήψης αποφάσεων Παρούσα Αξία: Εάν η συνολική προσφορά δεν επαρκεί τότε θα πρέπει να ανάγουμε τα καθαρά οφέλη και κόστη σε μία εκ των δύο περιόδων Αυτό επιτυγχάνεται με την χρήση της παρούσας αξίας, λαμβάνοντας υπόψη τη χρονική αξία του χρήματος ( 1 σήμερα αξίζει περισσότερο από 1 μετά από ένα χρόνο γιατί?) PV ( B, B,..., B ) 0 1 n i 0 n B i (1 r) i 16

Κριτήρια λήψης αποφάσεων ΙΙ. Δυναμική αποτελεσματικότητα Συνδυάζοντας το κριτήριο της δυναμικής αποτελεσματικότητας και την έννοια της παρούσας αξίας όταν η συνάρτηση ζήτησης ενός πόρου είναι p ( a bq ) Και το κόστος t TC t cq t Συνολικό καθαρό όφελος περιόδου t q * TNB ( a bq ) dq cq 0 t t t 17

Κριτήρια λήψης αποφάσεων ΙΙ. Δυναμική αποτελεσματικότητα Η άριστη χρήση του πόρου διαχρονικά δίνεται λύνοντας το παρακάτω πρόβλημα: max q t n NPV t 1 t t 1 subject to Q q n n t 1 F.O.Cs (n+1) Συνθηκες L t t q i 1 i 1 t t 1 aq b q cq 2 t 1 (1 r) t 2 t t t a bq c p c (1 r) (1 r) L Q q n t 0

Δικαιώματα ιδιοκτησίας και αποτελεσματικότητα Επομένως το οικονομικό σύστημα κατανέμει αποτελεσματικά τους πόρους στις διάφορες χρήσεις τους κάτω από «τέλειες συνθήκες» (που συμπεριλαμβάνουν και ένα σαφώς καθορισμένο σύστημα δικαιωμάτων ιδιοκτησίας) Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που οι «τέλειες συνθήκες» δεν ισχύουν και έχουμε αναποτελεσματικές κατανομές Εξωτερικότητες Κοινόκτητοι πόροι Δημόσια αγαθά Ατέλεια ανταγωνισμού στις αγορές Προεξοφλητικά επιτόκια Αποτυχία κράτους Στο μάθημα αυτό εξετάζουμε τις περιπτώσεις αυτές καθώς και τις πιθανές λύσεις

Πηγές αποτυχίας των αγορών Εξωτερικότητες Όταν η λειτουργία μιας αγοράς επηρεάζει άτομα έξω από την αγορά, τότε δημιουργούνται παρενέργειες που ονομάζονται εξωτερικότητες Η παρουσία εξωτερικοτήτων κάνει τις αγορές αναποτελεσματικές και έτσι αποτυγχάνουν

Πηγές αποτυχίας των αγορών Αρνητική εξωτερικότητα είναι η μη αποζημιωμένη ζημιά που επιβάλλεται από την δραστηριότητα σε μια αγορά, σε άτομα που δεν μετέχουν στην κατανάλωση ή παραγωγή του συγκεκριμένου αγαθού Εκπομπές καυσαερίων από τα αυτοκίνητα Κάπνισμα Θετική εξωτερικότητα είναι το μη αντισταθμισμένο όφελος που δέχονται άτομα από την λειτουργία μια αγοράς και τα οποία άτομα δεν συμμετέχουν στην αγορά αυτή Εμβολιασμοί Ανακαίνιση διατηρητέων κτιρίων

Πηγές αποτυχίας των αγορών Μια αρνητική εξωτερικότητα έχει σαν αποτέλεσμα η παραγωγή ή η κατανάλωση να οδηγεί τις αγορές να παράγουν μεγαλύτερη από την κοινωνικά βέλτιστη ποσότητα Το κοινωνικό κόστος παραγωγής είναι μεγαλύτερο από το ιδιωτικό κόστος Το κοινωνικό κόστος περιλαμβάνει το κόστος του παραγωγού και το κόστος που επιβάλλει η μόλυνση στα άτομα εκτός αγοράς

Πηγές αποτυχίας των αγορών Το άριστο επίπεδο παραγωγής είναι μικρότερο από το Τιμή P ΑΡΙΣΤ επίπεδο ισορροπίας Η P ΑΓΟΡΑΣ Άριστο Κόστος ρύπανσης Κοινωνικό κόστος Προσφορά (Ιδιωτικό κόστος) Ισορροπία Ζήτηση (Ιδιωτική αξία) 0 Q ΑΡΙΣΤΗ Q ΑΓΟΡΑΣ Ποσότητα

Πηγές αποτυχίας των αγορών Μια θετική εξωτερικότητα έχει σαν αποτέλεσμα η παραγωγή ή η κατανάλωση να οδηγεί τις αγορές να παράγουν μικρότερη από την κοινωνικά βέλτιστη ποσότητα Το κοινωνικό κόστος παραγωγής είναι μικρότερο από το ιδιωτικό κόστος Το κοινωνικό κόστος περιλαμβάνει το κόστος του παραγωγού αλλά μειωμένο κατά το όφελος προς την κοινωνία το οποίο δεν μπορεί να ιδιοποιηθεί από την επιχείρηση

Πηγές αποτυχίας των αγορών Το άριστο επίπεδο παραγωγής είναι μεγαλύτερο από το επίπεδο ισορροπίας Τιμή Ισορροπία Αξία διάχυσης Της τεχνολογίας Άριστο Προσφορά (ιδιωτικό κόστος) Κοινωνικό κόστος Ζήτηση (ιδιωτική αξία) 0 Q ΑΓΟΡΑΣ Q ΑΡΙΣΤΗ Ποσότητα

Πηγές αποτυχίας των αγορών Χρηματικές εξωτερικότητες Μέρος των εξωτερικοτήτων που δημιουργούνται μπορεί κάποιες φορές να εσωτερικεύονται από τις αγορές (όπου υπάρχουν σαφή δικαιώματα ιδιοκτησίας) Για παράδειγμα, η εγκατάσταση μιας μονάδας παραγωγής χαρτοπολτού (που μολύνει σημαντικά τον αέρα) κοντά σε μια κατοικημένη περιοχή, μειώνει την αξία των κατοικιών και της γης στην περιοχή. Το μέρος αυτό της εξωτερικότητας που αφορά την αγορά κατοικίας και γης (το οποίο δεν είναι το μόνο), εσωτερικεύεται από τις αγορές αυτές

Πηγές αποτυχίας των αγορών Εξωτερικότητες Αλγεβρικά Εστω η επιχείρηση 1 ρυπαίνει και το κόστος το υφίσταται η επιχείρηση 2. E : C C ( q ), p q C ( q ) 1 1 1 1 1 1 1 1 1 E : C C ( q, q ), p q C ( q, q ) 2 2 2 1 2 2 2 2 2 1 2 F. O. Cs q q C ( q ) p 0 1 1 1 1 1 q1 C ( q, q ) p 0 2 2 1 2 2 2 q2

Πηγές αποτυχίας των αγορών Εξωτερικότητες Αλγεβρικά Ποιές όμως είναι οι κοινωνικά επιθυμητές ποσότητες; max p q C ( q ) p q C ( q, q ) q, q 1 2 F. O. Cs 1 2 1 1 1 1 2 2 2 1 2 C ( q ) C ( q, q ) p 0 q q q q 1 1 1 2 1 2 1 1 1 1 C ( q, q ) p 0 2 2 1 2 2 2 q2

Πηγές αποτυχίας των αγορών Εξωτερικότητες Αλγεβρικά C ( q, q ) q 2 1 2 αν 0 αρνητική εξωτερικότητα 1 C ( q, q ) q 2 1 2 αν 0 θετική εξωτερικότητα 1