Νεοελληνική Γλώσσα Ε Δημοτικού Τίτλος: «Δημιουργώ τη δική μου συνέντευξη»

Π.3.2.1 Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη Νεοελληνική Γλώσσα Ε Δημοτικού Τίτλος: ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΟΚΟΛΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2014

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.2.1. Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 25

Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Δημιουργώ τη δική μου συνέντευξη Δημιουργός Βασίλης Μπόκολας Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα (Προτεινόμενη) Τάξη Ε και Στ Δημοτικού Χρονολογία Απρίλιος 2014 Διδακτική/θεματική ενότητα «Γλώσσα Ε Δημοτικού», ενότητα 9: Βιβλία Βιβλιοθήκες «Γλώσσα Στ Δημοτικού», ενότητα 13: Τρόποι ζωής και επαγγέλματα Διαθεματικό Όχι Χρονική διάρκεια 12 διδακτικές ώρες Χώρος Εντός σχολείου: συμβατική διδακτική αίθουσα, εργαστήριο πληροφορικής Εικονικός χώρος: ψηφιακή τάξη Σελίδα 3 από 25

Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Στο εργαστήριο πληροφορικής θα πρέπει να υπάρχει ο απαιτούμενος αριθμός Η/Υ, οι οποίοι θα είναι συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο και θα έχουν εγκατεστημένα τα απαραίτητα λογισμικά. Η ύπαρξη και η αξιοποίηση κάποιας ιστοσελίδας του σχολείου ή κάποιου blog με περιβάλλον συζήτησης θα διευκόλυνε τη διαδικασία (αλλά δεν είναι απαραίτητη). Οι μαθητές θα πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία (θα δουλέψουν σε ομάδες), με την πλοήγηση στο διαδίκτυο και με τις βασικές λειτουργίες των Windows (άνοιγμα φακέλου, αρχείου, αποθήκευση, εκτύπωση κλπ.), της επεξεργασίας κειμένου καθώς και με τη χρήση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και Skype. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να έχει τοποθετήσει στους υπολογιστές του εργαστηρίου φάκελο με τα απαιτούμενα έγγραφα του σεναρίου. Θα ήταν καλό να υπάρχει εξοπλισμός συνεντεύξεων (μαγνητοφωνάκι, κάμερα, ακουστικά, φωτογραφική μηχανή). Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο είναι πρόταση διδασκαλίας. Το σενάριο στηρίζεται Το σενάριο αντλεί Το σενάριο είναι πρωτότυπο στη σύλληψη. Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το παρόν διδακτικό σενάριο σχεδιάστηκε με στόχο σε πρώτη φάση να μυηθούν οι μαθητές στους κανόνες της ερευνητικής μάθησης μέσω της μεθόδου της συνέντευξης. Σε δεύτερη φάση, αφού ερευνήσουν ομαδικά, κατανοήσουν και καταγράψουν σχετικά δεδομένα, να οργανώσουν και να πραγματοποιήσουν μια σύντομη Σελίδα 4 από 25

συνέντευξη σε ένα πρόσωπο σχετικά με την εκπαιδευτική του σταδιοδρομία (από το δημοτικό έως το πανεπιστήμιο και τη μετέπειτα επαγγελματική του απασχόληση). Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Τα τελευταία χρόνια η έρευνα έχει καταδείξει τη σημασία των προφορικών πηγών, τόσο στην ανασύσταση του παρελθόντος όσο και στην ανάλυση της κοινωνικής μνήμης ως σημαντικού στοιχείου του παρόντος (Βαν Μπουσχότεν 2011, Thompson 2002). Η μέθοδος με την οποία καταγράφονται οι προφορικές μαρτυρίες των ανθρώπων, η λεγόμενη βιογραφική μέθοδος, εντάσσεται επιστημολογικά στις ποιοτικές μεθοδολογίες κοινωνικής διερεύνησης. Οι προφορικές μαρτυρίες ως προσωπική/ βιογραφική αφήγηση έχουν μεγάλη αξία, δεδομένου ότι: α) αποτελούν σημαίνουσα πηγή πληροφοριών για την κατανόηση των καίριων γεγονότων και σταθμών στη ζωή ενός ατόμου, β) καταδεικνύουν τις εμπειρίες που βίωσε ένα άτομο, γ) αναδεικνύουν τα γνωστικά σχήματα που χρησιμοποιούνται για την ερμηνεία της κοινωνικής πραγματικότητας, δ) αποτελούν μια ειδική μορφή αυτοπαρουσίασης στο πλαίσιο της επικοινωνιακής διάδρασης και ε) συνδέουν την ατομική εμπειρία με τα ευρύτερα συστήματα κουλτούρας (παραδόσεις, μνήμες, νοοτροπίες κλπ.) (Τσιώλης 2006). Οι βιογραφικές αφηγήσεις παρέχουν τη δυνατότητα να προβεί κανείς σε σύνθετες ερμηνείες και να διεισδύσει σε περιοχές της υποκειμενικής πραγματικότητας του ατόμου (Πανταζής 2004: 70). Ειδικότερα, η εκπαιδευτική βιογραφία αφορά στη μελέτη της ζωής σημαντικών εκπαιδευτικών ή άλλων επαγγελματιών αλλά και στην προφορική ή γραπτή μαρτυρία ενός ατόμου αναφορικά με το άθροισμα των μορφωτικών του εμπειριών είτε εντός είτε εκτός του εκπαιδευτικού συστήματος. Η εκπαιδευτική βιογραφία ενός ατόμου - εκπαιδευτικού ή εκπαιδευόμενου- παρουσιάζει εύγλωττα και μοναδικά τον τρόπο αλληλεπίδρασης των ατόμων με το εκπαιδευτικό περιβάλλον και τη διαδρομή που Σελίδα 5 από 25

οδηγεί στην ανάπτυξη και συντήρηση της αντίληψής τους για την επαγγελματική ή αντίστοιχα τη μαθητική τους λειτουργία (Dominice 2000, 2007). Στην περίπτωση ερευνών του παραπάνω τύπου ιδιαίτερα διαδεδομένη κι αποτελεσματική είναι η τεχνική της συνέντευξης. Η χρήση της συνέντευξης στην έρευνα ουσιαστικά σηματοδοτεί μια μετατόπιση από την απλή προσέγγιση των υποκειμένων ως παρόχων πληροφοριών στην ανάδειξη της γνώσης ως προϊόντος των συμμετεχόντων και των μεταξύ τους συζητήσεων. Υπό αυτή την έννοια, η συνέντευξη καθίσταται μια κοινωνική, διαπροσωπική συνάντηση κι όχι απλά και μόνο μια άσκηση συλλογής δεδομένων (Cohen et al. 2008). Στο Δημοτικό σχολείο οι μαθητές έρχονται σε επαφή και μελετούν συχνά βιογραφικά ή αυτοβιογραφικά κείμενα αλλά και κείμενα που έχουν προκύψει από τη γραπτή απόδοση συνεντεύξεων. Παραταύτα δε δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στη μέθοδο με την οποία συλλέγονται τέτοιου είδους πληροφορίες και διαμορφώνονται τα εν λόγω κείμενα. Οι μαθητές, όμως, στην καθημερινή τους ζωή -εκτός σχολείουπαρακολουθούν στα ΜΜΕ πολλές συνεντεύξεις όλων των ειδών. Ο βασικός σκοπός του παρόντος σεναρίου είναι να μυηθούν οι μαθητές στους κανόνες της ερευνητικής μάθησης μέσω της μεθόδου της συνέντευξης. Επιπρόσθετα, αφού ερευνήσουν ομαδικά και καταγράψουν σχετικά δεδομένα, να δημιουργήσουν μια σύντομη συνέντευξη, να την πραγματώσουν και να γράψουν ένα περιληπτικό κείμενο. Πρόκειται για τη διενέργεια ημιδομημένων συνεντεύξεων σε έναν ενήλικα. Αφορά στην καταγραφή της προσωπικής μνήμης αλλά και στην «αποτύπωση» των ιδεών, των σκέψεων και των αναπαραστάσεων που είχαν οι ενήλικοι αυτοί σχετικά με τη συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία (Opie 2004, Rubin & Rubin 1995). Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Με την εφαρμογή του σεναρίου επιχειρείται οι μαθητές/τριες: Σελίδα 6 από 25

Να γνωρίσουν τα ποικίλα είδη της συνέντευξης, από τη δημοσιογραφική, την ερευνητική, τη συνέντευξη για την πρόσληψη προσωπικού έως και τη συνέντευξη τύπου καθώς και τη μεγάλη συχνότητα που αξιοποιούνται οι συνεντεύξεις στα κοινωνικά δρώμενα. Να εξοικειωθούν στο να αναζητούν στρατηγικές άντλησης δεδομένων από πρόσωπα στη διά ζώσης επικοινωνία τους. Να συνεργάζονται και να αλληλεπιδρούν. Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές επιδιώκεται: Να συνειδητοποιήσουν ότι στην καθημερινή μας ζωή ο λόγος μας διαμορφώνεται από τις κάθε φορά περιστάσεις επικοινωνίας. Να αντιληφθούν τις διαφορές προφορικού και γραπτού λόγου (ως προς τη δομή, τη σύνταξη, την οργάνωση, τη διατύπωση και το λεξιλόγιο) αλλά και την ανάγκη ιδιαίτερης επιμέλειας του τελευταίου. Να προβληματιστούν για τη διαμόρφωση και τη διατύπωση ερωτήσεων. Να ασκηθούν στην προσεκτική ακρόαση και να εντοπίζουν τις πληροφορίες που χρειάζονται με βάση τους στόχους τους. Να αναπτύξουν στρατηγικές γραπτής απόδοσης προφορικών δεδομένων. Γραμματισμοί Οι μαθητές επιδιώκεται: Να εξοικειωθούν περαιτέρω με τη χρήση προγράμματος επεξεργασίας κειμένου. Να εξοικειωθούν με την πλοήγηση στο διαδίκτυο και την περιήγηση στο εσωτερικό ενός ιστότοπου. Να γνωρίσουν τα προγράμματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και Skype και να μάθουν να τα χρησιμοποιούν. Σελίδα 7 από 25

Να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχουν κι άλλα στοιχεία που μπορούν να εμπλουτίσουν ή να συνοδέψουν ένα κείμενο (εικόνες, φωτογραφίες, video, λεκτικές χειρονομίες προφορικού λόγου) που συμβάλλουν στην κατανόηση του μηνύματος από τον αποδέκτη. Να γνωρίσουν διαφορετικά είδη συνέντευξης -τόσο αναφορικά με το περιεχόμενο όσο και με το μέσο- αλλά και να προβληματιστούν για τις ιδιαίτερες απαιτήσεις που εγείρει κάθε περίσταση επικοινωνίας. Διδακτικές πρακτικές Οι μαθητές, συνεργαζόμενοι σε ομάδες, αποκτούν ή ενισχύουν δεξιότητες συνεργασίας. Χωρισμένοι σε έξι ομάδες των 3-4 ατόμων εργάζονται κατά βάση στην αίθουσα των Η/Υ, η οποία καλό είναι να είναι διαμορφωμένη με τραπέζια εργασίας στο κέντρο και πάγκους με Η/Υ περιμετρικά της αίθουσας, ώστε να εξυπηρετεί τόσο την εργασία στην ολομέλεια όσο και την εργασία σε ομάδες. Κατά τη διδασκαλία του σεναρίου εφαρμόζεται η καθοδηγούμενη ανακάλυψη. Ο εκπαιδευτικός οργανώνει και συντονίζει, υποστηρίζει και καθοδηγεί. Οι μαθητές, με την αρωγή του εκπαιδευτικού, θα απαντήσουν σε συγκεκριμένες ερωτήσεις, θα συζητήσουν και θα προβληματιστούν πάνω σε ζητήματα που τους ενδιαφέρουν. Αξιοποιώντας τα φύλλα δραστηριοτήτων και με βάση τη χρήση των ΤΠΕ, θα ανακαλύψουν τη γνώση και θα τη διαχειριστούν ενεργητικά. Ακολουθούνται πολυαισθητηριακές μέθοδοι για την ενίσχυση της μάθησης. Οι μαθητές λειτουργούν με μαθησιακή αυτονομία οπτικοποιώντας και λεκτικοποιώντας τις ενέργειές τους. Οι μαθητές μέσω της διαμορφωτικής αξιολόγησης μυούνται σε μεταγνωστικές δεξιότητες, όπως στο να αξιολογούν αντικειμενικά και ισορροπημένα τις εργασίες των συμμαθητών τους (εντοπίζοντας σημεία προς επιβράβευση και σημεία προς βελτίωση) αλλά και να εξελίσσουν οι ίδιοι τη δουλειά τους με βάση αντίστοιχη αξιολόγηση από τους συμμαθητές τους. Σελίδα 8 από 25

Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Βάση για την υλοποίηση του σεναρίου μπορεί να αποτελέσουν η διδασκαλία της 9ης ενότητας Βιβλία-Βιβλιοθήκες του σχολικού εγχειριδίου «Γλώσσα Ε Δημοτικού» (π.χ. το κείμενο «Συνέντευξη με την Κύρα Σίνου»). Ακόμη η 13η ενότητα Τρόποι ζωής και επαγγέλματα του σχολικού εγχειριδίου «Γλώσσα Στ Δημοτικού» (τα κείμενα «Συνέντευξη με τον κύριο Μανόλη» και «Συνέντευξη με τον Αντώνη»). Τέλος, αφορμές μπορούν να ληφθούν από την καθημερινότητα των παιδιών και την επαφή τους με πολλά είδη συνεντεύξεων κυρίως μέσα από την ανάγνωση εφημερίδων ή την παρακολούθηση τηλεοπτικών συνεντεύξεων. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το σενάριο υπηρετεί τον γενικότερο σκοπό για το γλωσσικό μάθημα, να εμπλέκονται οι μαθητές/τριες σε διδακτικές μεθόδους και ψηφιακά εργαλεία που είναι προσανατολισμένα στη διερευνητική μάθηση. Ειδικότερα, οι εμπλεκόμενοι με το διδακτικό σενάριο μαθητές εργάζονται για την υλοποίηση στόχων που περιλαμβάνονται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών, όπως η χρησιμοποίηση τύπων κειμένου για διάφορους σκοπούς και διάφορους αποδέκτες, η διάκριση σχέσεων μεταξύ των προθέσεων του γράφοντος και της γλωσσικής µορφής ή του είδους του λόγου που χρησιμοποιεί, αλλά και η γραφή μικρών κειμένων από τους μαθητές µε βάση τον κόσµο της εµπειρίας τους. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Το παρόν σενάριο περιλαμβάνει δραστηριότητες λειτουργικής ένταξης εργαλείων ΤΠΕ στη διδακτική και μαθησιακή διαδικασία. Πιο συγκεκριμένα αξιοποιούνται: Επιλεγμένες ιστοσελίδες για την άντληση κειµενικού και οπτικοακουστικού υλικού. Σελίδα 9 από 25

Το λογισμικό επεξεργασίας κειμένου, το οποίο χρησιμοποιείται για να οργανώσουν οι μαθητές τις ιδέες τους, να συγκροτήσουν και να μετασχηματίσουν τα δικά τους κείμενα. Το ηλεκτρονικό λεξικό, το οποίο δίνει την ευχέρεια στον μαθητή όχι μόνο να εξοικειωθεί με ένα σύγχρονο και βασικό εργαλείο για τη γλώσσα, αλλά και να εξοικειωθεί με ποικίλους και εναλλακτικούς τρόπους αναζήτησης. Η διαδραστική πλατφόρμα της τάξης, στην οποία οι μαθητές μπορούν με εύκολο τρόπο να δημοσιοποιήσουν και να οπτικοποιήσουν την εργασία τους. Κείμενα Από το σχολικό βιβλίο «Γλώσσα Ε Δημοτικού «Συνέντευξη με την Κύρα Σίνου», 9η ενότητα Βιβλία Βιβλιοθήκες, τεύχος β, σ. 40. Από το σχολικό βιβλίο «Γλώσσα Στ Δημοτικού» «Συνέντευξη με τον κύριο Μανόλη», 13η ενότητα Τρόποι ζωής και επαγγέλματα, τεύχος γ, σ. 8 «Συνέντευξη με τον Αντώνη», 13η ενότητα Τρόποι ζωής και επαγγέλματα, τεύχος γ, σ. 10-11 Βίντεο «Θωμάς Μάτσιος Αντιπρόεδρος ΠΑΕ Εδεσσαϊκός Δηλώσεις που τάραξαν το πανελλήνιο», σύντομη συνέντευξη σε αθλητικό δημοσιογράφο, απόσπασμα από εκπομπή της ΝΕΤ «Η συνέντευξη τύπου των πρωταθλητών Ευρώπης 2013», από την ομάδα καλαθοσφαίρισης Ολυμπιακού «Συνέντευξη του Ν. Καζαντζάκη στη γαλλική ραδιοφωνία» (τα πρώτα 02:50 λεπτά) Ιστοσελίδες Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, από την Πύλη για την ελληνική Γλώσσα. Άλλο υλικό Σελίδα 10 από 25

Φάκελος που συνοδεύει το διδακτικό σενάριο με το όνομα «Συνοδευτικό υλικό». Ο φάκελος περιλαμβάνει απαραίτητα ηλεκτρονικά αρχεία και τα φύλλα δραστηριοτήτων, τα οποία περιγράφονται στο σενάριο. Το συνοδευτικό υλικό θα πρέπει να προεγκατασταθεί στους Η/Υ με το όνομα της ομάδας των μαθητών (π.χ. Ομάδα 1, Ομάδα 5 κλπ.). Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1η και 2η διδακτική ώρα - Ολομέλεια Τόπος: σχολική αίθουσα της τάξης. Κατάλληλη αφορμή για την ενασχόληση με αυτό το διδακτικό σενάριο μπορεί να αποτελέσει η ολοκλήρωση της διδασκαλίας της 9ης ενότητας Βιβλία-Βιβλιοθήκες του σχολικού εγχειριδίου «Γλώσσα Ε Δημοτικού» (π.χ. το κείμενο «Συνέντευξη με την Κύρα Σίνου», τεύχος β, σ. 40), αλλά και η πιθανή επίσκεψη κάποιου συγγραφέα ή επαγγελματία στο σχολείο. Αρχικά, μπορεί να γίνει προβολή ενός σύντομου βίντεο από το YouYube (με τη χρήση του βιντεοπροβολέα ή του διαδραστικού πίνακα), στο οποίο παρουσιάζεται μία αστεία και κατά κοινή ομολογία αποτυχημένη συνέντευξη. Πρόκειται για τη σύντομη συνέντευξη του κ. Θωμά Μάτσιου, αντιπροέδρου της ΠΑΕ Εδεσσαϊκός σε αθλητικό δημοσιογράφο, από την οποία δε βγαίνει ξεκάθαρο νόημα, τόσο από τις ερωτήσεις που διατυπώνονται όσο κυρίως από τις απαντήσεις που ακολουθούν. Συζητάμε στην ολομέλεια με τους μαθητές μας για το αν πιστεύουν πως πήγε καλά αυτή η συνέντευξη. Τους ρωτάμε αν κατάλαβαν το περιεχόμενο κι αν εντόπισαν κάποια λάθη. Έπειτα, προβάλλουμε τη συνέντευξη τύπου των Πρωταθλητών Ευρώπης στην καλαθοσφαίριση (2013) (δεν την αφήνουμε αναγκαστικά να «παίξει» ολόκληρη παρά μόνο τα πρώτα δύο λεπτά). Κάνουμε ερωτήσεις όπως: αυτή η συνέντευξη σας φαίνεται πιο οργανωμένη ή πιο επιτυχημένη; Είναι το ίδιο είδος συνέντευξης με την προηγούμενη; Σε τι διαφέρει; Σελίδα 11 από 25

Μετά από σχετική κουβέντα προβάλλουμε στα παιδιά τη συνέντευξη του Ν. Καζαντζάκη στη γαλλική ραδιοφωνία (τα πρώτα 2 50 ). Σε αυτή τη συνέντευξη ο μεγάλος Κρητικός μιλά για την ελευθερία. Ρωτάμε τα παιδιά αν γνωρίζουν τον ερωτώμενο και για το πόσο σημαντική φυσιογνωμία ήταν. Επίσης, τα ρωτάμε σε τι διαφέρει η συνέντευξη αυτή από τις προηγούμενες (μπορεί να γίνει αναφορά στο μέσο, δηλαδή το ραδιόφωνο, αλλά και στο πιο σοβαρό περιεχόμενο της συνέντευξης αυτής). Ακολούθως, κάνουμε μια γενική αναφορά στη μέθοδο της συνέντευξης. Προκαλούνται τα παιδιά με ερωτήσεις να τοποθετηθούν σχετικά με τη χρησιμότητα της συνέντευξης και για το πού «συναντούν» συνεντεύξεις στην καθημερινότητά τους. Θέτουμε την ερώτηση: «πόσα είδη συνέντευξης πιστεύετε ότι υπάρχουν;». Στη συνέχεια, στον διαδραστικό πίνακα οι μαθητές καταγράφουν (με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού) τις λέξεις που σκέφτονται, όταν ακούν τη λέξη «συνέντευξη». Οι μαθητές μιλούν για τις εμπειρίες και τις γνώσεις που έχουν σε σχέση με το θέμα (από όπου κι αν αυτές προέρχονται, π.χ. βιβλία, τηλεόραση κ.ά.). Τέλος, αναζητούμε στο ηλεκτρονικό λεξικό τη σημασία της λέξης «συνέντευξη» και συμπληρώνουμε τον πίνακα. Ακολουθεί ενημέρωση των μαθητών για τους στόχους και τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί. Η τάξη χωρίζεται σε ομάδες των τριών-τεσσάρων μαθητών και ορίζονται αριθμοί-ταυτότητες για κάθε ομάδα (π.χ. η ομάδα 1 ή η ομάδα 5). Τους εξηγούμε ότι σε αυτό το «πρότζεκτ» θα μάθουμε τα μυστικά μιας καλής συνέντευξης και κάθε ομάδα θα οργανώσει και θα πραγματοποιήσει τη δική της. 3η και 4η διδακτική ώρα - Εργασία σε ομάδες Τόπος: αίθουσα πληροφορικής Μετά από τη σχετική συζήτηση που έγινε στην ολομέλεια, τα παιδιά βρίσκονται μπροστά στους υπολογιστές ανά ομάδες. Καλούνται να ανοίξουν από τους φακέλους που βρίσκονται στην επιφάνεια εργασίας το Α φύλλο δραστηριοτήτων (θα το Σελίδα 12 από 25

δουλέψουν σε ηλεκτρονική μορφή ή εναλλακτικά σε έντυπη). Τους υποδεικνύουμε να καταγράψουν στο Α μέρος του πίνακα της 1ης δραστηριότητας τρία τουλάχιστον είδη συνεντεύξεων και να προσδιορίσουν το στοιχείο που τις διαφοροποιεί. Ακολουθεί συζήτηση στην ολομέλεια. Ανακοινώνονται τα πορίσματα της κάθε ομάδας. Η κοινή διαπίστωση αφορά την ύπαρξη πολλών και διαφορετικών ειδών συνέντευξης. Στη συνέχεια, κάθε ομάδα συμπληρώνει το Β μέρος του πίνακα της 1ης δραστηριότητας από τις παρατηρήσεις των άλλων ομάδων που ακούστηκαν. Σημειώνεται ότι στην παραπάνω διαδικασία θα βοηθήσουν και οι εικόνες που συνοδεύουν την 1η αυτή δραστηριότητα και εικονίζουν διαφορετικά είδη συνέντευξης. Έπειτα, ακολουθεί η 2η δραστηριότητα. Οι μαθητές καλούνται να μελετήσουν προσεκτικά το αρχείο παρουσίασης με τίτλο «H συνέντευξη και τα μυστικά της» (βλ. σχετικό αρχείο στον φάκελο συνοδευτικού υλικού). Ανάλογα με το επίπεδο της τάξης, μπορεί να προηγηθεί μια σύντομη ή και αναλυτική παρουσίαση από τον εκπαιδευτικό. Αφού ολοκληρώσουν τη μελέτη, πρέπει να συμπληρώσουν τις ερωτήσεις που ακολουθούν. Κατά τη διάρκεια του εγχειρήματος ο εκπαιδευτικός μπορεί να συζητά διακριτικά και χαμηλόφωνα με τις ομάδες των μαθητών αν κατάλαβαν όλα όσα παρακολούθησαν ή διάβασαν ή αν οι οδηγίες και το περιεχόμενο του φυλλαδίου είναι σαφή και κατανοητά. Μετά το τέλος της 2ης δραστηριότητας, οι μαθητές θα έχουν συγκεντρώσει όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες και θα έχουν καταγράψει τις συλλογικές τους απαντήσεις στις ερωτήσεις. Οι απαντήσεις που θα δώσουν οι μαθητές θα παρουσιαστούν στην ολομέλεια και κάθε ομάδα θα αυτοαξιολογήσει τη δουλειά της σύμφωνα με τις οδηγίες της δραστηριότητας. Η αξιολόγηση θα γίνει στην κλίμακα: «Άριστα», «Πολύ Καλά», «Καλά», «Απαιτείται προσπάθεια». 5η και 6η διδακτική ώρα - Εργασία σε ομάδες Τόπος: αίθουσα πληροφορικής Σελίδα 13 από 25

Στη συνέχεια της διαδικασίας εξηγούμε ότι θα πάρουν κατά ομάδα συνέντευξη από ένα πρόσωπο σχετικά με τις εμπειρίες του από το σχολείο (από το δημοτικό έως το πέρας των ανώτερων σπουδών του) αλλά και γενικά τη σχέση του ατόμου αυτού με τη μάθηση. Προτείνουμε άτομα από την ευρύτερη σχολική κοινότητα, τόσα όσα και οι ομάδες των μαθητών μας (συναδέλφους δασκάλους, συναδέλφους από τις ειδικότητες π.χ. αγγλικής φιλολογίας, γυμναστές, κάποιο άτομο από τη γραμματεία, από το τεχνικο-εργατοϋπαλληλικό προσωπικό και δύο γονείς). Για να μην αισθανθεί κανείς αδικημένος, κάνουμε κλήρωση. Για κάθε άτομο έχουμε ορίσει εμείς -πριν την κλήρωση- τον τρόπο/μέσο που θα γίνει η συνέντευξη. Ενδεικτικά: Υποκείμενο 1: Με γραπτές σημειώσεις Υποκείμενο 2: Με μαγνητοφωνάκι Υποκείμενο 3: Με βιντεοσκόπηση Υποκείμενο 4: Με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email) Υποκείμενο 5: Με τηλέφωνο Υποκείμενο 6: Με Skype Στη συνέχεια, καλούμε τις ομάδες να ανοίξουν το Β φύλλο δραστηριοτήτων. Οι μαθητές καλούνται να χρησιμοποιήσουν τουλάχιστον έναν από τους τύπους των ερωτήσεων που έμαθαν, ενώ στο σύνολο οι ερωτήσεις που θα κάνουν πρέπει να κυμαίνονται από οκτώ έως δέκα. Τους εξηγούμε ότι οι ίδιοι θα επιλέξουν το περιεχόμενο των ερωτήσεων. Τους ενημερώνουμε, επίσης, πως θα τους εξασφαλίσουμε τα απαιτούμενα μέσα (για ηχογράφηση, βιντεοσκόπηση, ηλεκτρονική αποστολή ταχυδρομείου, τηλεφωνική επαφή, επικοινωνία μέσω Skype) και ότι, τέλος, πρέπει οι ίδιοι να εξασφαλίσουν μία φωτογραφία από την ώρα της συνέντευξης ή μια προσωπική φωτογραφία από το ίδιο το άτομο. Πριν ξεκινήσουν να δημιουργούν τις ερωτήσεις, καλούνται να μελετήσουν τα απαιτητικά ή «δύσκολα σημεία» της συνέντευξης, όπως αυτά εντοπίζονται στις διαφάνειες νούμερο 9 και νούμερο 11 του αρχείου παρουσίασης «η συνέντευξη και τα μυστικά της» (βλ. σχετικό αρχείο στον φάκελο συνοδευτικού υλικού). Ακολουθεί Σελίδα 14 από 25

συζήτηση και τα παιδιά κρατούν σημειώσεις για τις δυσκολίες που πιστεύουν πως πρέπει να προσέξουν. Η έμφαση -ανάμεσα σε άλλα- πρέπει να δοθεί στα χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου και τη μεταφορά μιας προφορικής συνέντευξης σε σύντομο γραπτό λόγο. Οι μαθητές πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι ο γραπτός λόγος αποτελεί πιο επιμελημένο είδος λόγου από τον προφορικό, αλλά και να αναγνωρίσουν παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία που συνοδεύουν το λεκτικό εκφώνημα. Στη συνέχεια, καλούμε τις ομάδες να ανοίξουν το αρχείο «Συνέντευξη με τον την Επάγγελμα Όνομα Επίθετο» (βλ. φάκελο συνοδευτικού υλικού) και να το μετονομάσουν ανάλογα με το όνομα του ανθρώπου που θα πάρουν συνέντευξη. Τους δίνουμε ένα παράδειγμα, π.χ. με το όνομά μας: «Συνέντευξη με τον εκπαιδευτικό Βασίλη Μπόκολα». Έπειτα, με πολύ προσοχή, αφού συμπληρώσουν τα στοιχεία που είναι χρωματισμένα με κόκκινο, να τα αλλάξουν σε μαύρο χρώμα. Ακολούθως τους καλούμε να γράψουν τις ερωτήσεις που θέλουν να κάνουν με βάση το υπόδειγμα. Κατά τη διάρκεια του εγχειρήματος ο εκπαιδευτικός μπορεί να συζητά διακριτικά και χαμηλόφωνα με τις ομάδες των μαθητών, να αξιολογεί άτυπα και να κατευθύνει την προσπάθειά τους, να υπενθυμίζει τις προϋποθέσεις αλλά και να βοηθά σε τυχόν απορίες επί της διαδικασίας. Με την ολοκλήρωση της συγγραφής των ερωτήσεων οι μαθητές καλούνται να αξιολογήσουν τις ομαδικές τους εργασίες (δηλαδή το κείμενο με τις ερωτήσεις για τη συνέντευξη). Καλούνται με βάση τις οδηγίες να μπουν στην ηλεκτρονική διεύθυνση του σχολείου στον χώρο που αφορά την τάξη τους και να ανεβάσουν στον χώρο συζητήσεων (team discussion) το αρχείο με τις ομαδικές ερωτήσεις. 7η διδακτική ώρα Τόπος: αίθουσα πληροφορικής Έπειτα, μπαίνοντας ατομικά στον χώρο συζητήσεων καλούνται να αξιολογήσουν με παρατηρήσεις και σχόλια τις ερωτήσεις που έχουν ετοιμάσει οι συμμαθητές τους. Η Σελίδα 15 από 25

προσοχή πρέπει να δοθεί στο να κάνουν μια ισορροπημένη κριτική αναφέροντας τι είναι πολύ καλό ή τι τους αρέσει αλλά και τι θα μπορούσε να είναι καλύτερο. Μπορούν επίσης να κάνουν και συγκεκριμένες προτάσεις. 8η διδακτική ώρα - Εργασία σε ομάδες Τόπος: αίθουσα πληροφορικής Στη συνέχεια, ομαδικά, μελετούν την αξιολόγηση και τα σχόλια των συμμαθητών τους και κάνουν τις απαραίτητες διορθώσεις ή αλλαγές. 9η, 10η και 11η διδακτική ώρα - Εργασία σε ομάδες Τόπος: αίθουσα πληροφορικής αίθουσα της τάξης άλλοι χώροι Κατά τις τρεις αυτές ώρες πραγματοποιούνται οι συνεντεύξεις καθώς και η έντυπη καταγραφή των απαντήσεων των υποκειμένων. Ο εκπαιδευτικός οφείλει τόσο να έχει πραγματοποιήσει τις επαφές με τα υποκείμενα όσο και να έχει εξασφαλίσει τους χώρους και την υλικοτεχνική υποδομή για την πραγματοποίηση των συνεντεύξεων. Πιθανότατα να μην είναι εύκολη η παράλληλη πραγματοποίηση αυτών από τις ομάδες και να χρειαστεί η βοήθεια κάποιου συναδέλφου (π.χ. του εκπαιδευτικού Πληροφορικής). Μπορεί, επίσης, η κάθε ομάδα να απουσιάζει για λίγο από το μάθημα ώστε και οι διαφορετικές συνεντεύξεις να πραγματοποιηθούν και να μη διαταραχθεί το διδακτικό πρόγραμμα της τάξης. 12η διδακτική ώρα - Εργασία σε ομάδες Τόπος: αίθουσα της τάξης Την τελευταία διδακτική ώρα του σεναρίου ο εκπαιδευτικός παρουσιάζει στα παιδιά συνοπτικά την πορεία των εργασιών που προηγήθηκαν. Μέσω του διαδικτύου ανεβάζει τη δουλειά των μαθητικών ομάδων στην εφημερίδα του σχολείου ή στο ψηφιακό περιβάλλον της τάξης. Τα παιδιά μιλούν για τις εντυπώσεις που αποκόμισαν από το όλο εγχείρημα δίνοντας έμφαση και στα διαφορετικά χαρακτηριστικά, απαιτήσεις, δυσκολίες που αναδείχθηκαν ανάλογα με τον τύπο της συνέντευξης που Σελίδα 16 από 25

αξιοποίησαν. Επίσης, αναφέρονται στο τι τους έκανε εντύπωση από το περιεχόμενο των απαντήσεων του ερωτώμενου που η ομάδα τους πήρε συνέντευξη. Σελίδα 17 από 25

ΣΤ. ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Α Ομάδα: Δραστηριότητα 1 Καταγράψτε τρία τουλάχιστον είδη συνεντεύξεων και δίπλα σημειώστε το στοιχείο που τις διαφοροποιεί - προσδιορίζει. Είδος συνέντευξης Στοιχείο που την προσδιορίζει 1. 2. 3. Μετά τη συζήτηση στην τάξη συμπληρώστε. Σελίδα 18 από 25

Δραστηριότητα 2 Μελετήστε προσεκτικά το αρχείο παρουσίασης με τίτλο «H συνέντευξη. και τα μυστικά της». Έπειτα λύστε τις «ασκήσεις» που ακολουθούν. α) Αντιστοιχίστε τους τύπους συνέντευξης με τα χαρακτηριστικά τους: Α. Πλήρως i. Αναφέρεται σε ένα γενικό θέμα και αναπτύσσει τη συζήτηση ελεύθερα με Δομημένη βάση το θέμα αυτό. συνέντευξη Β. Ημιδομημένη συνέντευξη ii. Έχει έτοιμες από πριν ερωτήσεις με συγκεκριμένη διατύπωση Γ. Μη δομημένη συνέντευξη iii. Έχει έτοιμες ερωτήσεις αλλά η σειρά που γίνονται μπορεί να τροποποιηθεί. β) Πόσα είδη ερωτήσεων συναντάμε στις συνεντεύξεις; Τσεκάρετε δίπλα από το σωστό. Δύο (2) Τέσσερα (4) Πέντε (5) Περισσότερα Σελίδα 19 από 25

γ) Χαρακτηρίστε το είδος των παρακάτω ερωτήσεων: Ερώτηση - Ποιο μέσο επιλέγετε για τις μετακινήσεις σας; Είδος ερώτησης - Πείτε μας μερικά από τα φαγητά που προτιμάτε να τρώτε το βράδυ. - Έχετε κάτι άλλο να προσθέσετε; - Πόσες ώρες την ημέρα χρησιμοποιείτε τον ηλεκτρονικό υπολογιστή; Α) 1 ώρα Β) 2 ώρες Γ) 3 ώρες Δ) 4 ώρες Ε) καθόλου -Οι διακοπές στο νησί είναι καλύτερες από αυτές στο βουνό. Α) Συμφωνώ απολύτως Β) Συμφωνώ Γ) Είμαι ουδέτερος Δ) Διαφωνώ Ε) Διαφωνώ απολύτως Σελίδα 20 από 25

δ) Βάλτε στη σωστή σειρά τις παρακάτω κατηγορίες ερωτήσεων: «ζέσταμα», «χαλάρωμα», κύριο μέρος, εισαγωγή, κλείσιμο 1 η 2 η 3 η 4 η 5 η ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΙΚΗΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΣ Πώς πήγατε (κυκλώστε); Άριστα (μέχρι 1 λάθος), Πολύ Καλά (μέχρι 2 λάθη), Καλά (μέχρι 3 λάθη), Απαιτείται προσπάθεια (παραπάνω από 3 λάθη). Σελίδα 21 από 25

ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Β Ομάδα: Δραστηριότητα 1 Προετοιμασία ερωτήσεων Βήμα 1. Είναι η ώρα να προετοιμάσετε τη συνέντευξή σας! Εσείς θα επιλέξετε τι θα ρωτήσετε! Προσοχή! 1. Πρέπει να χρησιμοποιήσετε τουλάχιστον έναν από τους τύπους των ερωτήσεων που μάθατε. 2. Στο σύνολό τους οι ερωτήσεις που θα κάνετε πρέπει να κυμαίνονται από οκτώ έως δέκα (όχι παραπάνω). 3. Πρέπει να εξασφαλίσετε μία φωτογραφία από την ώρα της συνέντευξης ή μια προσωπική φωτογραφία του ίδιου του ατόμου (σε κάθε περίπτωση η φωτογραφία πρέπει να είναι σε ηλεκτρονική μορφή). Βήμα 2. Ανοίξτε το αρχείο «Συνέντευξη με τον την Επάγγελμα Όνομα Επίθετο» και μετανομάστε το ανάλογα με το όνομα του ανθρώπου που θα πάρετε συνέντευξη. Έπειτα, με πολλή προσοχή, συμπληρώστε τα στοιχεία που είναι χρωματισμένα με κόκκινο και στη συνέχεια κάντε τα σε χρώμα μαύρο. Κατόπιν, γράψτε -μετά από ομαδική συζήτηση και συμφωνία- τις ερωτήσεις που θέλετε να κάνετε. Δραστηριότητα 2 Αξιολόγηση των ομαδικών εργασιών (ερωτήσεις για τη συνέντευξη) Βήμα 1. Μπείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση του σχολείου στον χώρο που αφορά την τάξη μας. Έπειτα ανεβάστε στον χώρο συζητήσεων (team discussion) το αρχείο σας με τις ομαδικές ερωτήσεις. Σελίδα 22 από 25

Βήμα 2. Αξιολογώ την εργασία (τις ερωτήσεις) των συμμαθητών μου Μπαίνοντας ατομικά στον χώρο συζητήσεων (team discussion) αξιολογήστε με παρατηρήσεις και σχόλια τις ερωτήσεις που έχουν ετοιμάσει οι συμμαθητές σας. Προσοχή! Μην ξεχάσετε να κάνετε μια ισορροπημένη κριτική αναφέροντας τι είναι πολύ καλό ή τι σας αρέσει και τι θα μπορούσε να είναι καλύτερο. Μπορείτε επίσης να κάνετε και συγκεκριμένες προτάσεις. Βήμα 3. Βελτιώνω τις ερωτήσεις Μελετήστε την αξιολόγηση και τα σχόλια των συμμαθητών σας και κάντε τις απαραίτητες διορθώσεις ή αλλαγές. Δραστηριότητα 3 Πραγματοποίηση των συνεντεύξεων Αφού μοιράσετε τους ρόλους και τις ερωτήσεις (όλα τα μέλη της ομάδας θα συμμετέχουν), πραγματοποιήστε τη συνέντευξη στον χρόνο και χώρο που θα σας ορίσει ο δάσκαλός σας. Δραστηριότητα 4 Καταγραφή των συνεντεύξεων Αφού συμβουλευτείτε τις σημειώσεις σας ή το υλικό από τη συνέντευξη, καταγράψτε τις απαντήσεις σύμφωνα με το υπόδειγμα. Σελίδα 23 από 25

Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Το σενάριο προσφέρει δυνατότητες επέκτασης ανάλογα με τον χρόνο που διαθέτει ο εκπαιδευτικός και τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Μια εναλλακτική επιλογή για τη διερεύνηση της έννοιας «συνέντευξη» είναι και η δημιουργία από τον εκπαιδευτικό και η διδακτική αξιοποίηση ενός εννοιολογικού χάρτη δημιουργημένου σε πρόγραμμα εννοιολογικής χαρτογράφησης. Επίσης, είναι δυνατόν να ζητηθεί από τους μαθητές να επιλέξουν σε ένα πλαίσιο κριτικής αναζήτησης να αξιολογήσουν άλλες συνεντεύξεις πριν δημιουργήσουν τη δική τους. Μία ακόμη πρόταση για το τελικό προϊόν του σεναρίου είναι αντί για δημοσίευση στην εφημερίδα του σχολείου να δημιουργηθεί ένα ψηφιακό βιβλίο (flipping book). Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Αναμένεται να ενθουσιάσει τους μαθητές η ενασχόλησή τους με το συγκεκριμένο θέμα. Είναι πιθανόν να χρειαστεί περισσότερος χρόνος από αυτόν που προβλέπεται για την ολοκλήρωση του σεναρίου. Κάτι τέτοιο μπορεί να προκύψει από την απειρία και τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν οι μαθητές στην κατανόηση και στη διαχείριση της διαδικασίας (αν δεν έχουν πραγματοποιήσει ανάλογο εγχείρημα). Οι τεχνολογικές υποδομές είναι πάντα ένα ζήτημα το οποίο μπορεί να ξεπεραστεί με καλή διάθεση και εφευρετικότητα. Οι μαθητές δεν αναμένεται να αντιμετωπίσουν ιδιαίτερες δυσκολίες κατά την υλοποίηση του σεναρίου, καθώς η προσέγγιση των στόχων του σεναρίου γίνεται βήμα βήμα με την κατάλληλη καθοδήγηση των φύλλων δραστηριοτήτων και του εκπαιδευτικού. Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βαν Μπουσχότεν Ρ. 2011. Έχω κάνει 100 συνεντεύξεις. Τι να τις κάνω; στο Εκπαίδευση Ενηλίκων και Πολιτισμός στην Κοινότητα, τ. 5, 12-11-11, Επιστημονικό Δίκτυο Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κρήτης (http://cretaadulteduc.gr/blog/?p=381). Βερβενιώτη Τ., Βαν Μπούσχοτεν Ρ., Ρεπούση Μ., Τσιώλης Γ., Ανδρεάδου Χ. 2010. Σελίδα 24 από 25

Προφορικές Ιστορίες. Ένας οδηγός προφορικής ιστορίας για την Εκπαίδευση και την Κοινότητα. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων Διεύθυνση Πολιτισμού και Παιδείας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Cohen L., Manion L., Morrison K. 2008. Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας, Αθήνα, Μεταίχμιο. Dominice P. 2000. Learning for our lives: Using educational biographies with adults. San Francisco, Jossey-Bass. Dominice P. 2007. Educational biography as a reflective approach to the training of adult educators. In Alheit P., West L., Andersen A., Merrill B., Using biographical and life history approaches in the study of adult and lifelong learning: European perspectives, Frankfurt, Peter Lang, 241-254. Opie C. 2004. Research Procedures, in Opie C. (ed.), Doing Educational Research, SAGE Publications, London, 95-129. Πανταζής Π. 2004. Από τα υποκείμενα στο υποκείμενο: Η βιογραφική προσέγγιση στην ψυχοκοινωνική έρευνα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Rubin H. J., Rubin I. S. 1995. Qualitative Interviewing: The Art of Hearing Data, SAGE Publications, Thousand Oaks. Thompson P. 2002. Φωνές από το παρελθόν. Προφορική ιστορία, μτφρ. Ρ. Β. Μπούσχοτεν Ν. Ποταμιάνος, επιμ. Κ. Μπάδα - Ρ. Β. Μπούσχοτεν, Αθήνα, Πλέθρον. Τσιώλης Γ. 2006. Ιστορίες ζωής και βιογραφικές αφηγήσεις. Η βιογραφική προσέγγιση στην κοινωνιολογική ποιοτική έρευνα, Αθήνα, Κριτική. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Συνοδευτικό υλικό του σεναρίου (και ταυτόχρονα περιεχόμενο του φακέλου των μαθητικών ομάδων) αποτελούν: «Η Συνέντευξη και τα μυστικά της», αρχείο παρουσίασης. «Συνέντευξη με τον την Επάγγελμα Όνομα Επίθετο», αρχείο κειμενογράφου. Σελίδα 25 από 25