Γ.ΒΗΕΤΖΝΟ ΣΟ ΑΜΑΡΣΖΜΑ ΣΖ ΜΖΣΡΟ ΜΟΤ. Σν θιίκα ηεο πλεπκαηηθήο δσήο σο ηε ζηηγκή ηεο εκθάληζεο ηνπ Βηδπελνύ

Γ.ΒΗΕΤΖΝΟ ΣΟ ΑΜΑΡΣΖΜΑ ΣΖ ΜΖΣΡΟ ΜΟΤ Σν θιίκα ηεο πλεπκαηηθήο δσήο σο ηε ζηηγκή ηεο εκθάληζεο ηνπ Βηδπελνύ 19νο αηώλαο=ρνκαληηζκόο Ο Ρνκαληηζκόο σο ινγνηερληθό θίλεκα ήξζε από ην εμσηεξηθό θαη ζηελ ειιεληθή πεδνγξαθία έδσζε κόλν ην θαζαξεπνπζηάληθν ηζηνξηθό κπζηζηόξεκα, ην νπνίν έρεη πεξίπινθν κύζν θαη ιπξηθή αηζζεκαηνινγία. Όηαλ εκθαλίζηεθε ε γεληά ηνπ 80 δειαδή ηνπ Παιακά, ζηελ νπνία αλήθεη ν Βηδπελόο, αλαγθάζηεθε λα δνπιέςεη ηε γιώζζα ηνπ ιανύ γηα λα ηελ θαηαζηήζεη ηέιεην γισζζηθό όξγαλν. Πάλησο νη «παηέξεο» ηνπ λενειιεληθνύ δηεγήκαηνο Γ.Βηδπελόο (1849-1896), Α.Παπαδηακάληεο(1851-1911) θαη Α.Καξθαβίηζαο(1865-1922) είλαη θαη νη ηξεηο θαζαξεπνπζηάλνη. Ο Βηδπελόο δε βξήθε θαλέλα πξόηππν, θακία παξάδνζε ζηε δηεγεκαηνγξαθία. Δίλαη ν πξώηνο ςπρνγξάθνο. Γεληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πεδνγξαθηθνύ ηνπ έξγνπ Σα πεξηζζόηεξα από ηα δηεγήκαηα ηνπ είλαη γξακκέλα ζην εμσηεξηθό Θεσξείηαη εηζεγεηήο ηεο δηεγεκαηνγξαθίαο ζηελ Διιάδα. Δμνηθεησκέλνο κε ην λόεκα ηεο λέαο ζρνιήο ηνπ κπζηζηνξήκαηνο ζηξέθεηαη από ην ξνκαληηζκό ζηα εζνγξαθηθά, ηα θνηλσληθά θαη ηα ςπρνγξαθηθά ζέκαηα Σα δηεγήκαηα ηνπ Βηδπελνύ είλαη αλαιπηηθά. ε απηά δε ζπλαληάηαη ν κνλνθεληξηζκόο ηνπ ελόο επεηζνδίνπ πνπ απνηειεί δνκηθό ζηνηρείν ηνπ δηεγήκαηνο, αιιά ε αθήγεζε εθηείλεηαη ζε πεξηζζόηεξα επεηζόδηα, ραξαθηεξηζηηθό ζηνηρείν ησλ κπζηζηνξεκάησλ. Άιισζηε ζε ζρέζε κε ην αθεγεκαηηθό πιάηνο ησλ δηεγεκάησλ ηνπ Βηδπελνύ, πξώηνο ν Παιακάο είρε επηζεκάλεη όηη «κηθξόλ ηη ππνιείπνληαη όπσο αλαπηπρζώζε εηο κπζηζηόξεκα» ηα δηεγήκαηα ηνπ Βηδπελνύ επδηάθξηηεο είλαη νη επηδξάζεηο από ηε ζξαθηώηηθή ύπαηζξν(ιανγξαθηθόο πινύηνο, γισζζηθό ηδίσκα) ηε θαλαξηώηηθε παηδεία ηνπ(=ιόγηα γιώζζα, αίζζεζε κέηξνπ, ζξεζθεπηηθόηεηα) θαη ηηο ζπνπδέο θαη ηηο κειέηεο ζηελ Δπξώπε(θηινζνθία, ςπρνινγία, κπαιάληεο: δξακαηηθό θαη ζπγθξνπζηαθό ζηνηρείν) Βαζηθό εμσηεξηθό γλώξηζκα ησλ δηεγεκάησλ ηνπ είλαη ν απηνβηνγξαθηθόο ραξαθηήξαο ησλ κύζσλ ηνπ. Πξνζσπηθέο θαη νηθνγελεηαθέο κλήκεο θαη εληππώζεηο, αηνκηθά θαη νηθνγελεηαθά πεξηζηαηηθά, «σο είδνο ηη νηθνγελεηαθώλ απνκλεκνλεπκάησλ» (Κ.Παιακάο) ηζηνξνύληαη κε βαζηά ζπγθίλεζε, πόλν θαη ζπγθξαηεκέλν πάζνο. Η παξνπζία ηνπ ζπγγξαθέα ζε απηά πξνζδίδεη ακεζόηεηα, εηιηθξίλεηα, ζπγθίλεζε. Ο άλζξσπνο παίδεη ηνλ πξώην ξόιν, όρη ε εμσηεξηθή πεξηπέηεηα. Από ην έξγν ηνπ απνπζηάδνπλ νη δηαθξίζεηο θαη νη πξνθαηαιήςεηο, ην πάζνο θαη ην κίζνο,ελώ νη άλζξσπνη πξνβάιινληαη κέζα από ηηο πξάμεηο, ηηο ζθέςεηο θαη ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπο Δζηίαζε ζηα ςπρηθά θαηλόκελα, ζηελ εζσηεξηθή πεξηπέηεηα. Οη ραξαθηήξεο είλαη απινί, αιεζηλνί. Η δνθηκαζία ηεο ζπλείδεζεο, ε αγσλία ηεο ςπρήο θαη ν θόζκνο ηνπ εζσηεξηθνύ πξνβιεκαηηζκνύ ζε ζπλδπαζκό κε ηελ άγλνηα ησλ πξαγκαηηθώλ πεξηζηαηηθώλ από κέξνπο ησλ πξνζώπσλ ή ηελ πιάλε ηνπο ζε ζρέζε κε ηα γεγνλόηα δεκηνπξγνύλ έληνλε δξακαηηθόηεηα 1

Χαξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ησλ έξγσλ ηνπ είλαη ε δσεξόηεηα ησλ εηθόλσλ, ε αθξίβεηα ησλ πεξηγξαθώλ, πνπ απνηεινύλ νξγαληθό κέξνο ηεο αθήγεζεο, ε ιπξηθή δηάζεζε, ε αθεγεκαηηθή ηθαλόηεηα θαη ε ηερληθή δηάξζξσζε ηεο πινθήο ζε ζπλδπαζκό κε ηε θπζηθόηεηα ησλ πξνζώπσλ θαη ηελ αιεζνθάλεηα ηεο εμέιημεο ηνπ κύζνπ(=αξηηόηεηα ζύιιεςεο), ε επηηπρεκέλε έθθξαζε ηνπ ρηνύκνξ(απάιπλζε ηξαγηθόηεηαο) Ζ ρξήζε ηνπ απηνβηνγξαθηθνύ ζηνηρείνπ Ο Βηδπελόο δελ πεξηνξίδεηαη ζην απηνβηνγξαθηθό ζηνηρείν, αιιά ρξεζηκνπνηεί θαη ην α πξόζσπν. Έηζη ππάξρεη εθθξαζηηθή ακεζόηεηα θαη πξνζσπηθή ζπλαηζζεκαηηθή ζπκκεηνρή. Υξεζηκνπνηεί νλόκαηα ησλ κειώλ ηεο νηθνγέλεηαο ηνπ,ηόπνπο (όπνπ έδεζε όπσο ε Βηδύε αιιά θαη ε Πόιε) θαη ζηνηρεία πνπ ηαπηίδνληαη κε ηα αιεζηλά. Άιια απηνβηνγξαθηθά ζηνηρεία είλαη ε θηεηηθή αλησλπκία «κνπ» ζηνλ ηίηιν, ε εζσηεξηθή εζηίαζε θαη ν νκνδηεγεηηθόο θαη ελδνδηεγεηηθόο αθεγεηήο. θνπόο ηνπ δελ είλαη λ απηνβηνγξαθεζεί αιιά λα ζπλζέζεη έξγα ηθαλά λα δώζνπλ κία εηθόλα ηνπ αλζξώπηλνπ δξάκαηνο, όπνπ ν κύζνο, ε πινθή θαη ηα πξόζσπα λα θηλνύληαη θαη λα ζπκπιέθνληαη κε ηε δύλακε ηνπ κνηξαίνπ. Η θαηαθπγή ζην απηνβηνγξαθηθό πιηθό κπνξεί λα νθείιεηαη: ζηελ ππεξβνιηθή επαηζζεζία ηνπ («παηδηθόηξνπε» ραξαθηεξίζηεθε) πνπ ηνλ έζπξσρλε ζπρλά ζε αλαδήηεζε παξεγνξηάο ή βνήζεηαο ζηελ πξνζπάζεηα λα δηαηεξήζεη δσληαλά ζηνηρεία ηνπ παξειζόληνο θαη λα αλαδεηήζεη ζεκειηώδε ζηνηρεία ηεο ύπαξμεο ηνπ ζηελ επραξίζηεζε λα κηιά γηα ηε δσή ηνπ ζηελ επηζπκία ηνπ λα δώζεη πξαγκαηηθέο δηαζηάζεηο ζηελ αθήγεζε ηνπ. ΗΣΟΡΗΚΟΚΟΗΝΧΝΗΚΟ-ΠΡΑΓΜΑΣΟΛΟΓΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ ην δηήγεκα «Σν ακάξηεκα ηεο κεηξόο κνπ» ην ηζηνξηθνθνηλσληθό πιαίζην είλαη επδηάθξηην θαη ζαθέο θαη ε πξαγκαηνινγηθή δηάζηαζε έληνλε. Υξόλνο ηεο ππόζεζεο: θαιύπηεη ηελ εηθνζηνθηαεηία 1846/47-1874/75 (έλα ρξόλν κεηά ηε γέλλεζε ηνπ πξσηόηνθνπ Χξεζηάθε θαη ηξία πξηλ από ηε γέλλεζε ηνπ ζπγγξαθέα κέρξη ηελ επίζθεςε ζην Φαλάξη, ζηνλ Παηξηάξρε Ιεξεκία ην Β ) Σόπνο ηεο ππόζεζεο: ππόθεηηαη ζηε Βηδύε θαη πξνο ην ηέινο ζηελ Πόιε Δκπεηξίεο-Βηώκαηα ηεο παηδηθήο θαη εθεβηθήο ειηθίαο: θνηλσληθέο ζπλζήθεο επαξρηαθήο θσκόπνιεο, νηθνλνκηθέο δπζρέξεηεο, ηαπείλσζε, αξξώζηηεο, ζάλαηνο Λανγξαθηθά θαη εζνγξαθηθά ζηνηρεία: ιατθέο αληηιήςεηο γηα ηηο αξξώζηηεο, ηε θύζε θαη ηηο αηηίεο ηνπο(νη ρξόληεο αξξώζηηεο έρνπλ ππεξθπζηθό ραξαθηήξα= «μσηηθόλ», «ζαηαληθόλ πάζνο», «αόξαηνο πόιεκνο» κεηαμύ «δαηκνλίσλ» θαη «ζείαο ράξηηνο» αληηκεηώπηζε αζζελεηώλ (πξαθηηθή ηαηξηθή θνπξέο, βνηάληα, θπιαθηά, εμσπξαγκαηηθά-καγηθά ζηνηρεία) επίθιεζε ηνπ πλεύκαηνο ηνπ λεθξνύ παηέξα («αλαθάιεκα») παξαδόζεηο ζρεηηθέο κε ηνλ θύθινο ηεο δσήο (Καιιηθάληδαξνη θαη «δέλδξνλ ηεο δσήο», ζαξάληηζκα ιερώλαο, γακήιην γιέληη θ.α.) ζηάζε απέλαληη ζην ζάλαην θαη κνηξνιόγηα (ζξήλνο ζησπειόο θαη γνεξόο, γύθηνο ιπξάξεο-κνηξνινγεηήο, ν ζάλαηνο σο θνηλσληθό γεγνλόο) επεκβάζεηο θαη ζεκάδηα ηεο κνίξαο (π.ρ. ε ζθελή κε ηα ξνύρα ηνπ λεθξνύ παηέξα) ιατθή ζξεζθεπηηθόηεηα θαη δεηζηδαηκνλίεο (επιάβεηα, πξνζεπρή, εμνξθηζκνί από ηεξέα, εμνκνιόγεζε, θεξηά θαη ζπκηάκαηα, πεξηγξαθή ιαηξεπηηθώλ ηύπσλ, 2

νινλπρηίεο ζηελ εθθιεζία επί ζαξαληαήκεξν, πξνζθπλήκαηα ζηνπο Αγίνπο Σόπνπο θαη ζπγρσξνράξηηα κε πιεξσκή, βεβήισζε ηεξόηεηαο ηεο εθθιεζίαο, ν ζάλαηνο ζε απηήκ θ.ιπ.) ακαξηία θαη εμηιέσζε εζηκηθό πηνζεζίαο (ππνρξεώζεηο ζεηώλ γνληώλ, ηειεηνπξγηθό πηνζεζίαο) ελδπκαζία επαγγέικαηα θαη αζρνιίεο ησλ θαηνίθσλ νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο(ε Αλληώ θαη η αδέιθηα ηεο, ην δεπγάξη, ε απζεληία ηεο κεηέξαο θαη ν ζεβαζκόο ησλ παηδηώλ πξνο απηήλ θ.ιπ) αληηκεηώπηζε ησλ «δηαβαζκέλσλ» κε δένο θαη ζαπκαζκό γακήιηα έζηκα (πξνίθα, γιέληη) θνίηεζε ζην ζρνιείν/ζεκαζία ησλ «γξακκάησλ» γηα ηα αξζεληθά παηδηά παηδηθνί θόβνη θπξίσο ζε ζρέζε κε ην ζάλαην ην δηήγεκα ζπληειείηαη ε απνθάιπςε ελόο κηθξόθνζκνπ κέζα από ηηο πνιιαπιέο ζρέζεηο ησλ αηόκσλ πνπ ην απνηεινύλ. Σνπηνγξαθία θαη νλόκαηα πξνζώπσλ (ζρέζε κε ηελ πξαγκαηηθόηεηα) Γξακκαηεηαθό είδνο Σν πεδνγξάθεκα ηνπ Βηδπελνύ ραξαθηεξίδεηαη ηππηθά σο«εζνγξαθηθό δηήγεκα» παξνπζηάδεη όκσο αξθεηέο ηδηνκνξθίεο: Καηαξράο έλα ηππηθό δηήγεκα πεξηνξίδεηαη ζ έλα επεηζόδην («κνλνθεληξηζκόο ηνπ ελόο επεηζνδίνπ»), ζην θαίξην γηα ηνλ ήξσα γεγνλόο (θνξύθσζε θαη αίζζεζε θαηάιεμεο), ζε ιίγα πξόζσπα θαη ζε κηθξή δηάξθεηα ρξόλνπ. ην δηήγεκα όκσο ηνπ Βηδπελνύ ε αθήγεζε εθηείλεηαη ζε πεξηζζόηεξα επεηζόδηα, παξνπζίαδνληαη θαη άιιεο ζεκαληηθέο ζηηγκέο από ηε δσή ησλ εξώσλ (θνξπθώζεηο θαη αίζζεζε εμέιημεο), ελώ ηα πξόζσπα είλαη πνιιά θαη ν ρξόλνο έρεη κεγάιε δηάξθεηα(28 ρξόληα). Σα γλσξίζκαηα απηά ζε ζπλδπαζκό κε ηελ πεξίηερλε πινθή, ηα απξόνπηα, ηηο πεξηπέηεηεο, ηηο εληάζεηο, ηελ απξνζδόθεηε έθβαζε θαη ηε βαζηά ςπρνγξάθεζε ησλ πξνζώπσλ πξνζδίδνπλ ζην θείκελν ραξαθηεξηζηηθά κπζηζηνξηνγξαθηθά. Έπεηηα ην δηήγεκα απνκαθξύλεηαη από ηε «ξερή εζνγξαθία» θαη ηε «ξνκαληηθή αθήγεζε», εθόζνλ δελ πεξηνξίδεηαη ζηελ επηθαλεηαθή αλαπαξάζηαζε εζώλ θαη εζίκσλ, αιιά έρεη θνηλσληθό θαη θπξίσο δξακαηηθό θαη ςπρνγξαθηθό πεξηερόκελν, ζπλδπαζκέλν κε ζηνηρεία αζηπλνκηθνύ κπζηζηνξήκαηνο. ΥΟΛΖ ΣΔΥΝΟΣΡΟΠΗΑ Δίλαη δύζθνιε ε έληαμε ηνπ Βηδπελνύ ζε κία ζπγθεθξηκέλε ζρνιή, ηνπιάρηζηνλ σο πξνο ην αθεγεκαηηθό ηνπ έξγν. Οπσζδήπνηε δε κπνξεί λα εληαρζεί ζηε Φαλαξηώηηθε ή ηε ξνκαληηθή ζρνιή ησλ Αζελώλ (Α Αζελατθή ρνιή) γηαηί ηα δηεγήκαηα ηνπ βξίζθνληαη καθξηά από ην ξνκαληηθό θιίκα ησλ ηζηνξηθώλ κπζηζηνξεκάησλ ή ηελ αξρατδνπζα γιώζζα ηνπ Δκκαλνπήι Ρντδε θαη ηνπ Παύινπ Καιιηγά. Βξίζθεηαη βέβαηα πνιύ θνληά ζηε Νέα Αζελατθή ρνιή (γεληά ηνπ 1880, ηεο νπνίαο ν Βηδπελόο ζεσξείηαη ν πξνδξνκηθόο πεδνγξάθνο) κε ηε ζηξνθή ζηελ εζνγξαθία, ρσξίο όκσο λα ζεσξείηαη κέινο απηήο ηεο ρνιήο. Ο ίδηνο άιισζηε έλησζε κηα εζσηεξηθή αληηδηθία πξνο ηε λέα αζελατθή ζρνιή, αθνύ ζε επηζηνιή ηνπ ζε έλα θίιν ηνπ(ν. Βαζηιεηάδεο) έγξαθε: «Έηζη ηα ηνπξθνκεξηηάθηα ηα πεξηθξνλεκέλα, λα εκβνύκε κε ηελ θηινθαιίαλ θαη ηελ νμύηεηαλ ηνπ πλεύκαηνο καο εηο ηα ξνπζνύληα ησλ κπηνράθηεδσλ ηεο Αζήλαο» Με βάζε, ινηπόλ, ηα παξαπάλσ είλαη εύινγε ε επηζήκαλζε όηη ν Βηδπελόο «ππήξμε έλαο απηνδίδαθηνο ζηελ αθεγεκαηηθή πεδνγξαθία, έλαο απηνζρεδηαζηήο, κε ηελ έλλνηα όηη έγξαςε ηα δηεγήκαηα ηνπ ρσξίο λα έρεη θαλέλα πξόηππν θαη ρσξίο λα δερηεί θακία επίδξαζε, όπσο ηνπ ηα ππαγόξεπαλ θάζε θνξά ε εζσηεξηθή ηνπ παξόξκεζε θαη νη νηθνγελεηαθέο ηνπ αλακλήζεηο» (Απ. αρίλεο) 3

ΘΔΜΑ-ΤΠΟΘΔΖ Βαζηθό ζέκα ηνπ δηεγήκαηνο είλαη ε αξξώζηηα ηεο Αλληώο θαη ε πεξίεξγε ζηάζε ηεο κεηέξαο ηνπ αθεγεηή. Σελ ηζηνξία ηελ αθεγείηαη ζην πξώην πξόζσπν ν ίδηνο ν ζπγγξαθέαο θαη κόλν όηαλ ε κεηέξα ηνπ απνθαιύπηεη ην κπζηηθό ηεο, αθεγείηαη εθείλε. Η ππόζεζε αξρίδεη κε ηε βαξηά, ρξόληα θαη άγλσζηε αξξώζηηα ηεο Αλληώο, ηεο κηθξήο αδειθήο ηνπ αθεγεηή. Η κεηέξα κεηαρεηξίδεηαη θάζε κέζν θαη δαπαλά ρσξίο δηζηαγκνύο, πξνθεηκέλνπ λα ζώζεη ηελ θόξε ηεο: ππνρσξεί ζηηο δεηζηδαηκνλίεο θαη ηηο πξνιήςεηο, θαηαθεύγεη ζηελ πξαθηηθή ηαηξηθή, ζηα μόξθηα θαη ηα κάγηα. Σειηθά απνθαζίδεη λα κείλεη κε ηελ Αλληώ θαη ην Γησξγή, ηνλ αθεγεηή, ζαξάληα κεξόλπρηα κέζα ζηελ εθθιεζία. Διπίδεη πσο έηζη ζα κπνξνύζε λα γηαηξεπηεί ε αγαπεκέλε θόξε ηεο. Η πγξαζία όκσο θαη ην θξύν ηεο εθθιεζίαο επηδεηλώλνπλ ηελ θαηάζηαζε ηεο Αλληώο θαη ν παπάο ζπκβνπιεύεη ηε κεηέξα λα πάξεη ηελ θόξε ηεο πίζσ ζην ζπίηη. Ύζηεξα από ιίγν ην θνξίηζη πεζαίλεη. Η κεηέξα ηόηε πηνζεηεί έλα άιιν θνξίηζη, θη ελώ ν αθεγεηήο βαζαλίδεηαη ζηελ μεληηηά θαη ηα δύν αδέιθηα δνπιεύνπλ ζθιεξά ζηα εξγαζηήξηα ησλ καζηόξσλ, ε πηνζεηεκέλε θεξδίδεη όιε ηελ αγάπε ηεο κεηέξαο. Έπεηηα από ρξόληα πξνηθίδεηαη από ηελ νηθνγέλεηα ηνπ αθεγεηή θαη παληξεύεηαη, απνδεηθλύεηαη όκσο αράξηζηε απέλαληη ζηε ζεηή κεηέξα ηεο. Ωζηόζν ε κεηέξα πηνζεηεί έλα άιιν θνξίηζη, ηελ Καηεξηληώ. Δδώ κεζνιαβνύλ αλακλήζεηο ηνπ αθεγεηή θαη σξαηόηαηεο ζθελέο κε ηε κεηέξα ηνπ από παιηόηεξεο επνρέο. Σα ρξόληα πεξλνύλ, ν αθεγεηήο επηζηξέθεη ζηελ παηξίδα ηνπ, βξίζθεη ζην ζπίηη ηελ θαθόζρεκε θαη θαθόγλσκε Καηεξηληώ θαη πξνηξέπεη ηε κεηέξα ηνπ λα ηε δώζεη πίζσ. Η κεηέξα αξλείηαη πεηζκαηηθά. Σεο δίλεηαη όκσο ε αθνξκή λα ηνπ εθκπζηεξεπηεί ην «ακάξηεκα» ηεο: ιίγα ρξόληα πξηλ γελλεζεί ν αθεγεηήο, πιάθσζε άζεια ηεο ζηνλ ύπλν ηεο θαη ζθόησζε έλα άιιν ηεο κσξό, ηελ πξώηε Αλληώ. Η εθκπζηήξεπζε ηεο κεηέξαο ζπγθινλίδεη ηνλ αθεγεηή, πνπ ζθεπηόκελνο ην ςπρηθό βάζαλν ηεο κεηέξαο ηνπ πξνζπαζεί λα βξεη ηξόπν λα αλαθνπθίζεη ηελ θαξδηά ηεο. Γύν ρξόληα αξγόηεξα ε κεηέξα ηνπ ηνλ επηζθέπηεηαη ζηελ Πόιε θη απηόο ηελ νδεγεί ζηνλ Παηξηάξρε Ισαθείκ ην Β πνπ ηνλ γλώξηδε πξνζσπηθά. Η κεηέξα εμνκνινγείηαη θη ν Παηξηάξρεο ηεο δίλεη άθεζε. Η κεηέξα όκσο ζα κείλεη γηα πάληα κε ηηο ακθηβνιίεο θαη ηηο ελνρέο ηεο. ΘΔΜΑΣΑ ΣΟ ΓΗΖΓΖΜΑ Η αξξώζηηα ηεο Αλληώο θαη νη ελνρέο ηεο κεηέξαο Οη ζρέζεηο ηεο Αλληώο κε ηα αδέιθηα ηεο Οη ελνρέο ηνπ αθεγεηή γηα ηα πηθξά αηζζήκαηα πξνο ηε κεηέξα ηνπ Η αληίιεςε γηα ηελ ακαξηία θαη ηελ εμηιέσζε ΔΝΟΣΖΣΔ «Άλλην αδελθήν...και εκπάηηζεν μόνον εμέ πληζίον ηηρ» βαζηθό αθεγεκαηηθό κνηίβν(leitmotiv) είλαη ε βαξηά αξξώζηηα ηεο Αλληώο θαη ε ζπλερήο επηδείλσζε ηεο πγείαο ηεο, πνπ νδεγνύλ ηε κεηέξα κε ηελ Αλληώ θαη ηνλ αθεγεηή ζηελ εθθιεζία. Κνξπθαίεο ζηηγκέο απηήο ηεο ελόηεηαο είλαη: «Πιελ όια, όια ηαύηα απέβαηλνλ αλσθειή. Η αζζέλεηα ηεο πησρήο καο αδειθήο ήηνλ αλίαηνο» ζει 129=Μεηά ηε ρξήζε κηαο πιεηάδαο κέζσλ ζπλεηδεηνπνηείηαη όηη ε αζζέλεηα είλαη αλίαηε θαη ε απόγλσζε θνξπθώλεηαη. Μία εμίζνπ ζπγθινληζηηθή ζηηγκή είλαη ζηε ζειίδα 130 όπνπ ε κηθξή Αλληώ δίλεη καζήκαηα ήζνπο ζηε κεηέξα δειώλνληαο: «Πνίνλ από ηνπο δύν ζέισ. Καλέλαλ δε ζέισ ρσξίο ηνλ άιινλ...». Ο πόλνο γηα ηνλ επηθείκελν ρακό γίλεηαη κεγαιύηεξνο «Ενθςμούμαι ακόμη..εγλύηωζεν από ηα βάζανα ηος»: ζθελέο κε βαξηά αηκόζθαηξα ζηελ εθθιεζία (κε θνξύθσζε ηελ πξνζεπρή ηεο κεηέξαο, ), ηελ αληίδξαζε ηνπ Γησξγή κεηά ην άθνπζκα ηεο πξνζεπρήο θαη ζην ζπίηη(επίθιεζε ηνπ πλεύκαηνο ηνπ πεζακέλνπ 4

παηέξα. Θάλαηνο ηεο Αλληώο). ε απηήλ ηελ ελόηεηα ην ςπρνινγηθό θιίκα είλαη βαξύ, πέλζηκν, εθηαιηηθό. Ακέζσο κεηά ηελ πξνζεπρή ηεο κεηέξαο ζηελ εθθιεζία παξαθνινπζνύκε ηελ εζσηεξηθή ζύγθξνπζε ηνπ Γησξγή. Βηώλεη ηε ζύγθξνπζε αλάκεζα ζηελ αγάπε γηα ηελ άξξσζηε αδειθή ηνπ θαη ηελ πίθξα γηα ηε ζηέξεζε ηεο κεηξηθήο ζηνξγήο. ηε ζπλέρεηα, θαηά ην κπζηήξην επίθιεζεο ηεο ςπρήο ηνπ παηέξα, ν Γησξγήο πξνζεπρόκελνο ελώπηνλ ηεο κεηέξαο ηνπ εθθξάδεη μαλά απηή ηε ζύγθξνπζε. Οη ζπλερείο εθθξάζεηο θαηαλόεζεο γηα ηε κεηέξα ή ζηνξγήο γηα ηελ αδειθή ηνπ, δείγκαηα ελνρνπνηεκέλνπ ςπρηζκνύ, δελ ηνλ εκπνδίδνπλ λα νκνινγήζεη απεξίθξαζηα ην παξάπνλν ηνπ. «Πολλοί είσον καηηγοπήζει...και απηπσόμην ειρ ηα ξένα»: ζπκπεξηθνξά ηεο κεηέξαο κεηά ην ζάλαην ηεο Αλληώο, πηνζεζίεο, πιάλε ηνπ ζπγγξαθέα σο πξνο ηα θίλεηξα ηεο κεηέξαο ηνπ λα πηνζεηεί θνξίηζηα, ζσηεξία Γηώξγή-ππόζρεζε πξνο ηε κεηέξα ηνπ. «Η μήηηπ βεβαίωρ...αλλ ιζσςπού ηινορ θόβος»: αληηδξάζεηο ηεο κεηέξαο γηα ηηο θήκεο ζε βάξνο ηνπ μεληηεκέλνπ Γησξγή, επηζηξνθή ηνπ αθεγεηή θαη ζύγθξνπζε κε ηε κεηέξα ηνπ γηα ηηο πηνζεζίεο. Η πξνζπάζεηα ηεο κάλαο λα πείζεη ην Γησξγή λα απνδερζεί ην Καηεξηληώ απνηπγράλεη θαη απηή ιπγίδεη ςπρηθά ππαηληζζόκελε ηελ ακαξηία ηεο θαη εθθξάδνληαο βνπβά ηελ απέξαληε ζιίςε ηεο. «Η μήηηπ μος εκπέμαζε...και εγώ εζιώπηζα»: απνθάιπςε ηνπ κπζηηθνύ ηεο κεηέξαο ζηνλ αθεγεηή, αίζζεζε ελνρήο, εμνκνιόγεζε ζηνλ Παηξηάξρε, αληίιεςε γηα ηελ ακαξηία. ΥΟΛΗΑΜΟ ΣΟΤ ΣΗΣΛΟΤ-ΤΥΔΣΗΖ ΜΔ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΟ Σίηινο: αηληγκαηηθόο, κηα θαη δελ είλαη εμαξρήο γλσζηό ην «ακάξηεκα» ηεο κεηέξαο νύηε γίλεηαη εύθνια αληηιεπηή ε ζπζρέηηζε ηεο ππεξβνιηθήο αγάπεο ηεο κεηέξαο πξνο ηελ Αλληώ θαη ηεο ηάζεο ηεο λα πηνζεηεί θνξίηζηα κε θάπνην ακάξηεκα. Σν «αίληγκα» ηνπ ηίηινπ μεδηαιύλεηαη ζηαδηαθά κε ηελ εμέιημε ηεο ππόζεζεο(ζηνηρεία αζηπλνκηθνύ κπζηζηνξήκαηνο) θαη κε ην ηέινο ηνπ δηεγήκαηνο δίλεηαη «ιύζε»-θαη πάιη αηληγκαηηθή ιόγσ ησλ δαθξύσλ ηεο κεηέξαο θαη ηεο ζησπήο ηνπ αθεγεηή. ΑΦΗΓΗΣΗ Δλδνδηεγεηηθόο, νκνδηεγεηηθόο. Αθεγείηαη ζε πξώην πξόζσπν, είλαη ππεύζπλνο γηα ηελ αθήγεζε θαη έρεη θαζνξηζηηθή ζπκβνιή ζηελ εμέιημε ηνπ κύζνπ ΟΠΣΘΚΗ ΓΩΝΘΑ ΣΗ ΑΦΗΓΗΗ Παξνπζίαδεηαη εζσηεξηθή εζηίαζε. Παξ όια απηά είλαη ηδηάδνπζα θαη «δπαδηθή» Η εζσηεξηθή εζηίαζε δηεπθνιύλεη ηε δηαηήξεζε ηνπ αηλίγκαηνο-κπζηεξίνπ. Α) ε αξρηθά πεξηνξηζκέλε νπηηθή ηνπ αθεγεηή κεηαβάιιεηαη θαη νη ηζνξξνπίεο αιιάδνπλ, θαζώο από ηελ αξρηθή θαηάζηαζε ηα πξάγκαηα νδεγνύληαη κέζα από αλαηξνπέο ζε λέα θαηάζηαζε θη ν αθεγεηήο από ην «εκείο»(ηα αγόξηα ηεο νηθνγέλεηαο) κεηαβαίλεη ζην «εγώ», γίλεηαη δειαδή πξόζσπν ηεο ηζηνξίαο αλαιακβάλνληαο πξσηαγσληζηηθό ξόιν. (ειίδα 129- αιιαγή από δηήγεζε ζε κίκεζε, αιιάδεη ν ρξόλνο από παξαηαηηθό-ζε αόξηζην), θαη αιιάδεη ν ηόπνο(από ζπίηη ζε εθθιεζία). Β) ε αθήγεζε είλαη βέβαηα κεηαγελέζηεξε ησλ γεγνλόησλ ηεο ηζηνξίαο, ε εζηίαζε ηεο όκσο ζπρλά ηείλεη λα γίλεη ζύγρξνλε κ απηά(γη απηό θαη ζπκκεξίδεηαη ν αλαγλώζηεο ηνπο θόβνπο, ηηο αγσλίεο, ηηο απνξίεο ηεο παηδηθήο ζπλείδεζεο) Γ)ε δηάζηαζε αλάκεζα ζηνλ ώξηκν αθεγεηή θαη ζηνλ ηξόπν πνπ πξνζιακβάλεη ηα πξάγκαηα ε παηδηθή ηνπ ζπλείδεζε είλαη εκθαλήο Γ) ε κεηέξα έρεη ηε δηθή ηεο νπηηθή γσλία, πνπ κέλεη ακεηάβιεηε. Δθθξάδεη ηελ πξαγκαηηθόηεηα, ν ιόγνο ηεο απνθαζηζηά ηελ αιήζεηα, απνθηά αληηθεηκεληθή δηάζηαζε. 5

ΑΦΗΓΗΜΑΣΘΚΟ ΥΡΟΝΟ Ο ρξόλνο ηεο ηζηνξίαο εθηείλεηαη ζε 28 ρξόληα. Ο ρξόλνο ηεο αθήγεζεο όκσο δελ είλαη επζύγξακκνο. Δηζη έρνπκε αλαρξνλίεο άιινηε πξνο ην παξειζόλ («αλαδξνκέο» ή «αλαιήςεηο») θαη άιινηε «πξνιήςεηο», «πξνζεκάλζεηο» ή «πξννηθνλόκεζε» έρνπκε ζπληκήζεηο ηνπ ρξόλνπ είηε κε παξαιείςεηο(αθεγεκαηηθά θελά όηαλ δελ αλαθέξνληαη γεγνλόηα πνπ δελ ζεσξνύληαη ζεκαληηθά γηα ηελ εμέιημε ) ή κε «επηηαρύλζεηο»(πεξηιεπηηθή έθζεζε γεγνλόησλ) «επηβξαδύλζεηο» έρνπκε ζε ζηηγκέο θνξύθσζεο ζηελ ηξίηε ελόηεηα ζπλαληάκε δηαπινθή δηαθνξεηηθώλ ρξνληθώλ επηπέδσλ(ζύγρξνλν=δεύηεξε πηνζεζία, πξνηεξόρξνλν=επεηζόδην ζην πνηάκη, πζηεξόρξνλν=ρξόλνο γξαθήο-κλήκεο) ηελ ηειεπηαία ελόηεηα ε ρξνληθή αλαδξνκή νδεγεί ζηελ νπζηαζηηθή αξρή ηεο ηζηνξίαο (αλαρξνληζκόο). Η κεηέξα απνθαιύπηεη ην «ακάξηεκα» ηεο θαη έηζη δίλεηαη ε ιύζε ηνπ «αηλίγκαηνο». Η αθήγεζε ηεο κεηέξαο απνηειεί θιαζηθή πεξίπησζε εγθηβσηηζκέλεο αθήγεζεο. Ο αλαρξνληζκόο ιεηηνπξγεί εξκελεπηηθά πξνο ηνλ αλαγλώζηε, δηόηη ηνπ δείρλεη όηη ν ιόγνο ηνπ αθεγεηή (ζηελ παηδηθή ηνπ ειηθία) έρεη δηακνξθσζεί κε βάζε ηελ πιάλε. Με ηελ αθήγεζε ηεο κεηέξαο ν κύζνο μεηπιίγεηαη. Η ακέιεηα ηεο κεηέξαο νδήγεζε ζην ζάλαην ηνπ παηδηνύ ηεο δηόηη παξέβε ηνλ εζηθό λόκν πνπ νξίδεη ηα κεηξηθά ηεο θαζήθνληα. Απηό είλαη ην πξώην ηεο ακάξηεκα ζην ρώξν ηεο ηζηνξίαο, όκσο είλαη ην δεύηεξν ζην ρώξν ηεο αθήγεζεο. Σν πξώην ζην ρώξν ηεο αθήγεζεο είλαη ε επεθξαζκέλε επηζπκία ηεο κεηέξαο λα πάξεη ν ζεόο ηα αγόξηα θαη λα ηεο αθήζεη ην θνξίηζη, ε νπνία έρεη θαζνξηζηηθό ξόιν ζηελ εμέιημε ηνπ δηεγήκαηνο πλεπώο, ε δηάζηαζε ηεο αθήγεζεο από «επεηζνδηαθή» ζηελ αξρή(ζπγθξόηεζε ηζηνξίαο από γεγνλόηα ζε ρξνλνινγηθή ζεηξά) γίλεηαη ζηαδηαθά «δηακνξθσηηθή» δηαζπάηαη δειαδή ε ρξνλνινγηθή ζεηξά θαη ηε ζέζε ηεο παίξλνπλ ζύλνια γεγνλόησλ. Απηό ζπκβαίλεη γηαηί ε πινθή απνθηά ην δηθό ηεο λόεκα ζύκθσλα κε ηηο δηαθνξεηηθέο πξννπηηθέο ζηελ απόδνζε ησλ γεγνλόησλ, ηε δηάθξηζε αηηηνινγίαο-ρξνλνινγίαο θαη ηηο αλάγθεο γηα ςπρνγξάθεζε ησλ πξνζώπσλ, ησλ ζρέζεσλ θαη ησλ θηλήηξσλ ηνπο. ΑΦΗΓΗΜΑΣΘΚΟ ΣΟΠΟ- ΣΟΠΘΟΓΡΑΦΘΑ Η ππόζεζε εθηπιίζζεηαη ζηε Βηδύε θαη κόλν πξνο ην ηέινο ηνπ αθεγήκαηνο κεηαθέξεηαη ζηελ Πόιε(ζην Φαλάξη) Οη πεξηγξαθέο ηνπ ρώξνπ, πνπ όκσο δελ δηαζπνύλ ηελ αθήγεζε, αιιά εληάζζνληαη νξγαληθά ζε απηήλ παίδνπλ πνιιαπιό ξόιν, θαζώο ζπκπιεξώλνπλ ηα θελά ηεο αθήγεζεο, ζπκβάιινπλ ζηε δεκηνπξγία αληηζέζεσλ θαη ηελ έληαζε ησλ δξακαηηθώλ θαηαζηάζεσλ, θαη ζηήλνπλ «κπζηηθή γέθπξα» αλάκεζα ζηνπο αλζξώπνπο θαη ηα πξάγκαηα (ζύλδεζε ηεο ςπρηθήο δηάζεζεο κε ην πεξηβάιινλ) Ζ αληίζεζε αλάκεζα ζηνλ θιεηζηό ρώξν(εθθιεζία, ζπίηη, ζθελή εμνκνιόγεζεο) θαη ηνλ αλνηρηό (ζθελή πξώηεο πηνζεζίαο, ζθελή ζην πνηάκη). Η ηνπηνγξαθία έηζη απνδίδεηαη όπσο εγγξάθεηαη ζηε ζπλείδεζε ηνπ αθεγεηή θαη ζπλδέεηαη κε ηα πεξηζηαηηθά ηεο αθήγεζεο. Οη ζθελέο ζε θιεηζηό ρώξν, ζπλδένληαη θαηά θαλόλα κε βαξηά αηκόζθαηξα θα αηζζήκαηα θόβνπ, αλεζπρίαο, αγσλίαοπ.ρ. ζθελή ζηελ εθθιεζία, νπνπ κπξνζηά ηνπ μεηπιίγνληαη εηθόλεο, νπσο ν Άγηνο κε ην σρξό πξόζσπν ή όηαλ έρεη ηελ παξαίζζεζε ησλ δσληαλεκέλσλ λεθξώλ θαη κεηά ζην ζπίηη θαηά ηελ αλάθιεζε ηεο ςπρήο ηνπ παηέξα ν θόβνο ζπλερίδεηαη. ε αληίζεζε νη ζθελέο ζε αλνηρηό ρώξν ζπλδέεηαη ζηε ζπλείδεζε ηνπ αθεγεηή κε επράξηζηα γεγνλόηα. Η ζθελή ηεο πηνζεζίαο πνπ αιιάδεη επράξηζηα ηελ θαζεκεξηλή ξνπηίλα ηεο νηθνγέλεηαο, ε ζσηεξία ηνπ αθεγεηή από ηε κεηέξα ηνπ ζην πνηάκη θαζώο κέζσ απηήο 6

απνθαζίζηαληαη ελ κέξεη νη ζρέζεηο κε ηε κεηέξα ηνπ(ιπηξώλεηαη από ηελ αγσλία αλ ε κεηέξα ηνπ ηνλ αγαπά). Έλα άιιν επράξηζην γεγνλόο ζε αλνηρηό ρώξν είλαη ην γιέληη ηνπ γάκνπ πνπ πξνεγείηαη ηνπ κνηξαίνπ ακαξηήκαηνο ηεο κεηέξαο. ΑΦΗΓΗΜΑΣΘΚΑ ΓΕΓΟΝΟΣΑ Σα θύξηα γεγνλόηα ηεο αθήγεζεο είλαη ε αξξώζηηα ηεο Αλληώο θαη ε επηδείλσζε ηεο θαηάζηαζεο ηεο, ε ζηάζε ηεο κεηέξαο απέλαληη ζηελ Αλληώ, νη ζρέζεηο ησλ παηδηώλ κεηαμύ ηνπο θαη κε ηε κεηέξα ηνπο, ε ζθελή ζηελ εθθιεζία, ν ζάλαηνο ηεο Αλληώο, ν παξαιίγν πληγκόο θαη ε δηάζσζε ηνπ αθεγεηή από ηε κεηέξα, νη πηνζεζίεο κηθξώλ θνξηηζηώλ από ηε κεηέξα, ε νκνινγία ηνπ «ακαξηήκαηνο» ηεο θαη ε εμνκνιόγεζε ζηνλ Παηξηάξρε. Από ηηο ζθελέο ηνπ δηεγήκαηνο πεξηζζόηεξν ζεκαληηθέο είλαη νη «απζεληηθέο», εθείλεο δειαδή πνπ απνηεινύλ θαηάζεζε ηεο άκεζεο καξηπξίαο ηνπ αθεγεηή. ηάζε αθεγεηή ζηηο δύν πηνζεζίεο ηελ πξώηε πηνζεζία ν αθεγεηήο ζπκκεηέρεη, είλαη κάξηπξαο, ην ζεσξεί ζεκαληηθό, ραξνύκελν γεγνλόο πνπ άιιαμε ηε κνλνηνλία θαη ηε ξνπηίλα ηεο δσήο ηνπο. ηε δεύηεξε πηνζεζία ιείπεη. Μαο παξνπζηάδεη όκσο ηελ αξλεηηθή ζηάζε ησλ αδειθώλ ηνπ ηελ νπνία ζα αζπαζηεί θαη ν ίδηνο όηαλ επηζηξέςεη. Δμάιινπ κεηά ηελ πξώηε πηνζεζία ππόζρεηαη ζηε κεηέξα ηνπ όηη ζα θξνληίζεη ν ίδηνο ηε ζεηή αδειθή ηνπ όηαλ επηζηξέθεη όκσο αξλείηαη λα βνεζήζεη ηε δεύηεξε ζεηή αδειθή ηνπ δεηώληαο κάιηζηα από ηε κεηέξα ηνπ λα ηελ επηζηξέςεη. Έηζη κεηά από ηε ζύγθξνπζε κεηέξαο-γησξγή γηα ην πξόζσπν ηεο Καηεξηληώο απνθαιύπηεηαη ην κπζηηθό ηεο κεηέξαο. ΑΦΗΓΗΜΑΣΘΚΗ ΠΛΟΚΗ ΚΑΘ ΔΡΑΗ ηελ αξρή ηνπ δηεγήκαηνο ππάξρεη νκαιή αθνινπζία πξάμεσλ θαη εκπεηξηώλ, όπσο θαίλεηαη από ηνλ επίκνλν παξαηαηηθό, πνπ δειώλεη ηελ επαλαιεπηηθόηεηα ησλ γεγνλόησλ. Ιδηαίηεξα ζπρλή κάιηζηα είλαη ε επαλάιεςε θξάζεσλ πνπ αλαθέξνληαη ζηα αηζζήκαηα αγάπεο πξνο ηελ Αλληώ θαη ζηε ζπλερή επηδείλσζε ηεο θαηάζηαζεο ηεο, θαη πνπ απνηεινύλ θιεηδηά γηα ηελ πνξεία ηνπ κύζνπ. Η πινθή όκσο δελ είλαη επζύγξακκε, νύηε απιή. Από ηνλ ηίηιν αθόκε θαίλεηαη πσο ε πινθή ζηεξίδεηαη ζην αίληγκα θαη, θαζώο ε δξάζε ππθλώλεη, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πινθήο γίλνληαη έληνλα θαη δξακαηηθά. Η δξάζε ησλ πξνζώπσλ πξνθαιεί αληηδξάζεηο, ε επαλαιεπηηθόηεηα ησλ γεγνλόησλ δίλεη, κε ηνπο αόξηζηνπο ηε ζέζε ηεο ζηε κνλαδηθόηεηα, νη πεξηπέηεηεο, ηα απξόνπηα, νη αγσλίεο, νη εθπιήμεηο, νη ζπγθξνύζεηο δεκηνπξγνύλ εληάζεηο πνπ πξνσζνύλ ηελ εμέιημε ηεο ππόζεζεο κέζα από λέεο επηπινθέο θαη λέεο ζθέςεηο θαη δξάζε. Γξακαηηθή απξνζδόθεηε είλαη ε έθβαζε ηεο αθήγεζεο (ιύζε ηνπ αηλίγκαηνο κε ηελ νκνινγία ηεο κεηέξαο), ελώ κε ηε ζησπή ηνπ αθεγεηή ζην ηέινο δειώλεηαη όηη ε πξνζπάζεηα «θάζαξζεο» είλαη αηειέζθνξε θαη γηα ηε κεηέξα θαη γηα ηνλ αθεγεηή, δειώλεηαη ε απνπζία πξννπηηθήο.. ΣΟΘΥΕΘΑ ΣΑ ΟΠΟΘΑ ΣΗΡΘΖΕΣΑΘ Η ΠΕΡΘΣΕΥΝΗ ΠΛΟΚΗ ην «αίληγκα» ηελ ηξηκεξή δηάηαμε ησλ ζπκβάλησλ: αξρηθή θαηάζηαζε-αλαηξνπέο-λέα θαηάζηαζε ηα αληηζεηηθά δεύγε πνπ θαζνξίδνπλ ην λόεκα 1. εληθόο-πιεζπληηθόο 2. θνξίηζηα-αγόξηα 3. λεθξνί-δσληαλνί (παηέξαο πνπ ηα ξνύρα ηνπ ληύλνπλ ηα αγόξηα θαη ην αλαθάιεκα ηνπ πξνζεκαίλεη ην ζάλαην ηεο Αλληώο) 4. γλώζε-απνξίεο 7

5. πξάμεηο-αληηδξάζεηο δεινηππίαο 6. αγάπε-ελνρέο ζηηο δξακαηηθέο θνξπθώζεηο θαη ηηο ζπγθξνύζεηο ζηηο πξόσξεο ελδείμεηο («πξνζεκάλζεηο»_ πνπ θεληξίδνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ αλαγλώζηε\ ζηελ εκπινθή ηεο κνίξαο θαη ζην ξόιν ησλ εμσπξαγκαηηθώλ-καγηθώλ ζηνηρείσλ, πνπ θέξλνπλ ηνπο ραξαθηήξεο αληηκέησπνπο, θαζώο από έλα αξρηθό κνηξαίν γεγνλόο, πξνθύπηνπλ ζηε ζπλέρεηα άιιεο δξακαηηθέο ζπλέπεηεο κε αληίρηππν ζε όινπο ζηα δεύγε ηεο «ςπραλαιπηηθήο ζπκκεηξίαο»-παηέξαο, Αλληώ(ζάλαηνο) θαη κεηέξα, Αλλίσ(ελνρέο) ΠΡΟΩΠΑ ΣΗ ΑΦΗΓΗΗ-ΥΑΡΑΚΣΗΡΕ(ΗΘΟΠΟΘΘΑ) Σα πξόζσπα ηεο ηζηνξίαο δσληαλεύνπλ κέζα από ηελ αθήγεζε, πθίζηαληαη κόλν ζην κέηξν πνπ παίξλνπλ κέξνο ζηα γεγνλόηα. Με βάζε ηηο πξάμεηο ή ηηο παξαιείςεηο ηνπο, ηηο ζθέςεηο θαη ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπο, ηα ιόγηα ηνπο, ηελ εμσηεξηθή ηνπο εκθάληζε θαη ηελ αλαινγία ηεο ςπρηθήο ηνπο δηάζεζεο κε ην θπζηθό πεξηβάιινλ(ηνπηνςπρηθή δηάζεζε) ηα βαζηθά πξόζσπα ηεο ηζηνξίαο ραξαθηεξίδνληαη από πινύζηα ζπλαηζζήκαηηθή δηαθύκαλζε, αλζξσπηά θαη ηξπθεξόηεηα, γλεζηόηεηα θαη θπζηθόηεηα. Η κεηέξα κε ηα αηζζήκαηα ζπληξηβήο θαη ελνρήο πνπ ηε βαξαίλνπλ θαη ηηο πξνζπάζεηεο γηα εμηιέσζε είλαη ην θεληξηθό πξόζσπν ηεο αθήγεζεο. Βιέπνπκε ηηο πξνζπάζεηεο ηεο λα θξαηήζεη ζηε δσή ην άξξσζην παηδί ηεο θαη κέζα από απηέο ηηο πξνζπάζεηεο ηε «δώζε» πξαγκαηηθόηεηα λα δέλεηαη κε ηελ άιιε, ηελ «εθείζε». Ο αθεγεηήο απνδίδεη ηελ ηδηαίηεξε αγάπε θαη αθνζίσζε ηεο κεηέξαο ζην θνξίηζη θαη ηελ δηθαηνινγεί απηή ζηελ αξρή κε ην γεγνλόο όηη ήηαλ κνλαρνθόξε θαη άξξσζηε. ν Γησξγήο κε ηα αηζζήκαηα αγάπεο θαη ηξπθεξόηεηαο, αιιά θαη πίθξαο, νξγήο θαη ελνρήο, (εμαηηίαο ηεο ελνρήο ηνπ παξνπζηάδεη ζηελ αξρή κία σξαηνπνηεκέλε νηθνγελεηαθή δσή) ε Αλληώ κε ηελ απέξαληε θαη ρσξίο δηαθξίζεηο αγάπε γηα ηα αδέιθηα ηεο(πξόηππν ζπκπεξηθνξάο, κεηξηνπαζήο, δίλεη καζήκαηα ζπκπεξηθνξάο ζηε κεηέξα ηεο) απνηεινύλ ζθαηξηθνύο θαη νινθιεξσκέλνπο ραξαθηήξεο κε έληνλα αλζξσπνθεληξηθά γλσξίζκαηα. απηό ζπκβάιιεη ε ηδηνζπγθξαζία ηνπ ζπγγξαθέα θαη ε ηθαλόηεηα ηνπ λα δηεηζδύεη ζην βάζνο ηεο αλζξώπηλεο ςπρήο θαη λα εθθξάδεη ηηο εζσηεξηθέο δηαθπκάλζεηο ηεο. ΣΟΘΥΕΘΑ ΔΡΑΜΑΣΘΚΟΣΗΣΑ δηάινγνο ππθλόηεηα πινθήο δξακαηηθά απξόνπηα πεξηπέηεηεο έληνλεο ζπγθηλήζεηο θνξπθώζεηο παηρλίδηζκα αλάκεζα ζηελ ελνρή θαη ηε ιύηξσζε νη ζπγθξνύζεηο ησλ πξνζώπσλ κεηαμύ ηνπο θαη κε ηνλ εαπηό ηνπο νη άξηηνπο ραξαθηήξεο ησλ εξώσλ (εζνπνηία) ε απόδνζε ηνπ θιίκαηνο ηεο επνρήο αλαινγία αλζξώπσλ θαη ρώξσλ δξάζε θαη κίκεζε (δηάινγνη) ιύζε κε αηειέζθνξε θάζαξζε Σα ζηνηρεία απηά, ζε ζπλδπαζκό κε ηε ρξήζε ηνπ ρξόλνπ θαη ηε ζθελνγξαθία πξνζδίδνπλ ζην δηήγεκα θαη ζεαηξηθό ραξαθηήξα 8

Δίλαη άιισζηε ζεκαληηθό ην γεγνλόο όηη ην ζπγθεθξηκέλν δηήγεκα απνδόζεθε ζηε ζθελή κόλν ηνπ ή ελζσκαησκέλν ζε έλα δηαζθεπαζκέλν ζύλνιν από ην έξγν ηνπ Βηδπελνύ. ΓΛΩΑ ΚΑΘ ΤΦΟ Ο θύξηνο γισζζηθόο θνξκόο είλαη ε θαζαξεύνπζα, ζηνπο δηαιόγνπο όκσο θαη κεξηθέο θνξέο ζηηο πεξηγξαθέο ρξεζηκνπνηνύληαη ε δεκνηηθή ή θαη ηδησκαηηθέο εθθξάζεηο. Κάπνηε ζπκβαίλεη θαη ην αληίζεην: ε γιώζζα ησλ απιώλ αλζξώπσλ(ζηνπο δηαιόγνπο) λα «εππξεπίδεηαη» κε ηύπνπο ηεο θαζαξεύνπζαο. ην θείκελν αθζνλνύλ ηα επίζεηα θαη ηα επηξξήκαηα, ελώ ηα ζρήκαηα ιόγνπ δελ είλαη ηδηαίηεξα ζπρλά. Μόλν νη εηθόλεο είλαη πνιιέο θαη δσεξέο νη νπνίεο ζε ζπλδπαζκό κε ηελ έληνλε ζπγθίλεζε, ηελ αίζζεζε ηξπθεξόηεηαο θαη ην θιίκα ξνκαληηθήο κειαγρνιίαο καξηπξνύλ ηελ πνηεηηθή επαηζζεζία ηνπ ζπγγξαθέα θαη απνπλένπλ ιπξηθή δηάζεζε. (ξνκαληηθέο θαηαβνιέο). Δπίζεο αμίδεη λα ηνλίζνπκε ηελ επηκνλή ηνπ ζπγγξαθέα ζηηο ιεπηνκέξεηεο θαη ηελ πξνζεθηηθή ρξήζε ησλ ξεκάησλ(ζεκαζίεο θαη ρξόλνη). Η γιώζζα «πςεινύ ήζνπο» δηακνξθώλεη θαη ην ύθνο ηνπ δηεγήκαηνο, πνπ δηαθξίλεηαη γηα ηελ ακεζόηεηα, ηε θπζηθόηεηα, ηε ζαθήλεηα, ηελ αθξηβνινγία θαη ηε γιαθπξόηεηα, αιιά θαη ηελ εηξσλεία θαη ην ρηνύκνξ. ηα ζεκεία κάιηζηα ηεο αθήγεζεο, όπνπ ν αθεγεηήο είλαη ελήιηθαο θαη κνξθσκέλνο ην ύθνο γίλεηαη ςειόηεξν, ππθλόηεξν θαη ζνβαξόηεξν κε ηελ επηινγή ησλ θαηάιιεισλ γισζζηθώλ επηινγώλ(π.ρ. εηδηθνί ζξεζθεπηηθνί όξνη, πξνζεγκέλε θαζαξεύνπζα). Μαξηπξνύληαη έηζη ε σξηκόηεηα ηνπ αθεγεηή από ηελ παηδεία θαη ηηο εκπεηξίεο ηνπ θαη νη επηξξνέο ηνπ ζξεζθεπηηθνύ ζηνηρείνπ θαη ησλ εηδηθώλ ζπνπδώλ ηνπ. Δδώ αθξηβώο νθείιεηαη θαη ε «ηδηόηππε δηγισζζία» πνπ δηαθξίλεη ηνλ αθεγεηή. ΓΛΩΘΚΕ ΕΠΘΛΟΓΕ ΚΑΘ ΠΡΟΘΕΕΘ ΣΟΤ ΤΓΓΡΑΦΕΑ Οη γισζζηθέο επηινγέο γίλνληαη ζε ζπλάξηεζε κε ηηο πξνζέζεηο ηεο αθήγεζεο ηνπ: ε ππθλόηεηα ησλ επηζέησλ θαη ησλ επηξξεκάησλ, θπξίσο ζηηο πεξηγξαθέο θαηαζηάζεσλ, ρώξσλ θαη ραξαθηήξσλ, ζπκβάιινπλ ζηελ εζνπνηία ε επηκνλή ζηηο ιεπηνκέξεηεο απνζθνπεί θπξίσο ζηελ απόδνζε ησλ ςπρηθώλ θαηαζηάζεσλ θαη ησλ ζπγθηλεζηαθώλ θνξπθώζεσλ ν ιπξηζκόο ππεξεηεί ηελ παξαζηαηηθή πεξηγξαθή ηνπ ηνπίνπ θαη ηελ απόδνζε ηνπ αλζξώπηλνπ δξάκαηνο ε δεκνηηθή θαη νη ηδησκαηηζκνί νθείινληαη ζηελ πξόζεζε ηνπ ζπγγξαθέα λα απνδώζεη κε ξεαιηζηηθό ηξόπν ηνπο αλζξώπηλνπο ηύπνπο ε εηξσλεία θαη ην ρηνύκνξ απνβιέπνπλ ζηελ απάιπλζε ηεο ηξαγηθόηεηαο νη παξαηαηηθνί αλαδεηθλύνπλ ηελ επαλαιεπηηθόηεηα ησλ θαηαζηάζεσλ, ελώ νη αόξηζηνη ηνλίδνπλ ηε κνλαδηθόηεηα ησλ γεγνλόησλ ε πύθλσζε ηνπ ιόγνπ (π.ρ. κόλν ηέζζεξα ξήκαηα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηελ πξώηε πηνζεηεκέλε θόξε ζε ζρέζε κε ηελ εμέιημε ηεο) ππεξεηεί ηελ αλάγθε γηα επηηάρπλζε ηεο αθήγεζεο, αιιά θαη δειώλεη θάπνηα ανξηζηία ζηελ εμέιημε ησλ πξαγκάησλ ΦΤΥΟΓΡΑΦΗΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ Σν δηήγεκα απνηειεί ςπρνινγηθή αλάιπζε νηθνγελεηαθώλ ζρέζεσλ: ζρέζε αθεγεηή κε ηε κεηέξα, ζρέζε κεηέξαο κε ηα αξζεληθά παηδία ηεο, ζρέζε κεηέξαο κε ηα ζειπθά παηδηά ηεο. Έληνλν ην απηνβηνγξαθηθό θαη ην βησκαηηθό ζηνηρείν Η επηκνλή ηνπ ζπγγξαθέα ζηνλ εζσηεξηθό θόζκν ησλ θεηκεληθώλ πξνζώπσλ, ε δηείζδπζε ζην ςπρηθό βάζνο, νη αιεζηλέο ζρέζεηο ησλ πξνζώπσλ Απνδίδεη ηα θίλεηξα ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ πξνζώπσλ θαη ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπο. Έρνπκε παηρλίδη ελνρήο θαη ιύηξσζεο. 9

πγθξνύζεηο κεηαμύ πξνζώπσλ, ζπλήζσο βνπβέο, ζησπεξέο (π.ρ.γησξγή-κεηέξαο όηαλ επηζηξέθνπλ από ηελ εθθιεζία) ή ηεο κεηέξαο κε ην Γησξγή πξνο ην ηέινο πξηλ ηελ εμνκνιόγεζε ηεο κεηέξαο, νη εζσηεξηθέο ζπγθξνύζεηο ηνπ θαζελόο (π.ρ. ηνπ Γησξγή κεηαμύ δήιηαο θαη αγάπεο γηα ηελ Αλληώ). Η ζσζηή πεξηγξαθή θαη απόδνζε ηνπ ςπρηθνύ δξάκαηνο ηεο κεηέξαο Κπξηαξρία ηνπ κέηξνπ ζηελ απόδνζε ηνπ δξάκαηνο, ρσξίο αθξόηεηεο θαη ππεξβνιέο(πρ. ε κία θνξπθαία ζθελή όπσο ε ζηηγκή ηνπ αθνύζκαηνο ηεο πξνζεπρήο από ην Γησξγή ζηελ εθθιεζία) Η ιεπηή ζπγθίλεζε θαη ε αλζξσπηά Η απνθάιπςε ζην ηέινο ΣΕΛΟ ΣΟΤ ΑΦΗΓΗΜΑΣΟ Σα δάθξπα ηεο κεηέξαο ζην ηέινο θαζώο θαη ε ζησπή ηνπ αθεγεηή ππνγξακκίδνπλ ην αδηέμνδν ηεο θαηάζηαζεο. Η ηειεπηαία πξνζπάζεηα γηα ιύηξσζε δελ επδνθίκεζε. Η κεηέξα ζα κείλεη γηα πάληα κε ηηο ελνρέο γηα ην έγθιεκα ηεο. Έηζη ην γεγνλόο όηη δελ απαιιάζζεηαη από ηηο ηύςεηο ηεο καο θάλεη λα ηελ βιέπνπκε κε ζπκπάζεηα θαη ηνλίδεη ηελ ηξαγηθόηεηα ηνπ πξνζώπνπ ηεο. Έλνρνο όκσο ζα ζπλερίζεη λα αηζζάλεηαη θαη ν αθεγεηήο γηαηί δελ θαηόξζσζε λα αλαθνπθίζεη ηε κεηέξα ηνπ, έλνρνο γηα όζα έλησζε γηα ηελ αδειθή θαη ηε κεηέξα ηνπ, θαη γηα ην όηη δελ γελλήζεθε θνξίηζη, ή ίζσο επεηδή δελ αληηθαηέζηεζε ηελ Αλληώ ζην ζάλαην. Σν ηέινο ζπλδέεηαη θπθιηθά κε ηνλ ηίηιν. Ο ηίηινο είλαη αηληγκαηηθόο, θαιιηεξγεί ην κπζηήξην. Σν ηέινο ηνπ δηεγήκαηνο απαληά ζηνλ ηίηιν, ιύλεη ην αίληγκα. 10