ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΑΡΤΟΓΑΡΦΙΚΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΩΝ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΚΩΝ, ΦΥΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΡΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΟΜΑΤΑΣ ΣΤΟ Ν. ΛΑΡΙΣΑΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΣΑΝΤΗΛΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΣΙΤΟΥΡΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΤΖΙΟΥΒΑΛΕΚΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΡΑΠΤΗΣ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΟΜΙΛΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ ΘΕΣΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ (ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ ΑΝΘΡΑΚΑ, ΝΕΡΟΥ). ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ (ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ, ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ) O ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΔΑΦΩΝ ΣΤΗ ΦΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΟΜΑΤΑΣ ΣΕ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΟΜΕΝΕΣ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΜΑΤΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΟΜΑΤΑΣ ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ (ΦΥΣΙΚΕΣ, ΧΗΜΙΚΕΣ) ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΩΝ ΑΝΘΡΑΚΑ ΚΑΙ ΝΕΡΟΥ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ/ΕΠΙΔΕΙΞΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΟΥ ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΑΙ ΘΕΣΤΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ «ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΟΜΑΤΑΣ: ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΦΥΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΡΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ» ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ: Η εφαρμογή των προβλεπόμενων δράσεων του συστήματος καλλιέργειας τομάτας σε ό,τι αφορά τη διαχείριση του εδάφους και ιδιαίτερα τη λίπανση και άρδευση
Η έννοια της αειφορίας της γεωργίας Η κάλυψη των αναγκών σε τροφές και ένδυση του συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού της γης επιβάλλει τη διαχείριση των παραγόντων που εμπλέκονται με ένα τρόπο που εξασφαλίζει τη διατήρησή τους σε μια σταθερή ή/και βελτιούμενη κατάσταση. Μέχρι πρότινος η αύξηση των αποδόσεων εν μέρει βασίζονταν και στην αύξηση της καλλιεργούμενης γης, η οποία όμως στις μέρες μας έφθασε στα όριά της. Επομένως η συνεχής αυξημένη παραγωγή τροφών και ινών απαιτεί την εντατικοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας με τρόπο όμως που δεν βλάπτει το περιβάλλον εντός του οποίου γίνεται η παραγωγή των τροφών και ινών. Ορισμός αειφορίας (FAO, 1991): Ένα σύστημα που περιλαμβάνει τη διαχείριση και προστασία της βάσης των φυσικών πόρων και τον προσανατολισμό των τεχνικών και διοικητικών αλλαγών με τέτοιο τρόπο που να εξασφαλίζει την επίτευξη και την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών τις παρούσες και μελλοντικές γενιές. Μια τέτοια αειφορική ανάπτυξη προφυλάσσει τη γη, το νερό, τα φυτά και τους γενετικούς πόρους, είναι οικονομικά βιώσιμη και κοινωνικά αποδεκτή. Φυσικοί πόροι: Έδαφος Νερό
Μέτρηση Περιβαλλοντικής αειφορίας Οικολογικά αποτυπώματα Ορισμός : ποσοτική μέτρηση που περιγράφει την ιδιοποίηση των φυσικών πόρων από τον άνθρωπο Περιβαλλοντικά αποτυπώματα (Cucek et al.,2012) Αποτύπωμα άνθρακα (Carbon footprint) Αποτύπωμα νερού (Water footprint) Αποτύπωμα ενέργειας (Energy footprint) Αποτύπωμα αζώτου (Nitrogen footprint) Άλλα
ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ ΑΝΘΡΑΚΑ ΝΕΡΟΥ (Hoekstra et al., 2009) Αποτύπωμα άνθρακα (Carbon footprint) το ποσό του CO 2 και άλλων αερίων του θερμοκηπίου (GHGs) που εκλύονται στην ατμόσφαιρα σε όλη τη διάρκεια μιας δραστηριότητας ή της παραγωγής ενός προϊόντος (έκφραση σε kg ισοδύναμου CΟ 2, kg CE). Αποτύπωμα νερού (Water footprint) Η συνολική ποσότητα φρέσκου νερού που χρησιμοποιείται από ένα άτομο, κοινότητα ή επιχείρηση για την παραγωγή ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας. Περιλαμβάνει το μπλέ νερό (επιφανειακό και υπόγειο), το πράσινο νερό (βροχή και υγρασία εδάφους) και το γκρι νερό (νερό που ρυπαίνεται)
ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ (Laegreid et al., 1999) Συμβατικό σύστημα (conventional system) To σύστημα το οποίο βασίζεται τόσο σε παραδοσιακές πρακτικές όσο και σε χημικές εφαρμογές. Η φυτοπροστασία γίνεται με χημικά μέσα ενιαία στον αγρό και η λίπανση με χημικά λιπάσματα. H κατεργασία του εδάφους γίνεται με μηχανικά μέσα. Η λίπανση συνήθως βασίζεται στην εδαφοανάλυση, στην ιστορία του αγρού, την εμπειρία. Δεν ακολουθούνται συνήθως οι καλές γεωργικές πρακτικές. Οργανική καλλιέργεια Το σύστημα αυτό παραγωγής δεν χρησιμοποιεί χημικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα. Τα ζιζάνια, έντομα και οι ασθένειες αντιμετωπίζονται με την εφαρμογή αμειψισποράς, καλλιέργεια, επεμβάσεις με τα χέρια και βιολογικά μέσα. Η λίπανση αποτελείται από φυτικά υπολείμματα ή κοπριές. Αποτέλεσμα είναι το σύστημα αυτό να είναι το πιο εντατικό ως προς την ανθρώπινη εργασία. Ολοκληρωμένη καλλιέργεια ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Είναι το σύστημα που ενσωματώνει όλα τα συστατικά μιας δραστηριότητας για καλύτερη διαχείριση και λειτουργία. Ενσωματώνει συστήματα διαχείρισης ποιοτικά, περιβαλλοντικά και ασφάλειας.
ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΟΦΕΛΟΣ (Laegreid et al., 1999) Καλλιέργεια σιτάρι Συμβατικό σύστημα (conventional system) Δίνει τη μεγαλύτερη απόδοση, αλλά το μικρότερο οικονομικό όφελος. Οργανική καλλιέργεια Δίνει απόδοση 60 70 του συμβατικού, αλλά οικονομικά το ίδιο αποτέλεσμα. Ολοκληρωμένη καλλιέργεια Δίνει 5% περίπου μικρότερη απόδοση από το συμβατικό, αλλά καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα Περιβαλλοντικά αποτελέσματα Οργανικό σύστημα Αύξηση βιολογικής δραστηριότητας του εδάφους Ολοκληρωμένη καλλιέργεια Μείωση απωλειών νιτρικών ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ
ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΛΙΠΑΝΣΗΣ
Παράγοντες φυτικής παραγωγής Φυτά Ηλιακή ενέργεια Νερό Θρεπτικά στοιχεία Τι κάνει το έδαφος Στηρίζει τα φυτά Παρέχει θρεπτικά στοιχεία και νερό Ταχύτητα σχηματισμού: 2 3 mm έως μερικά cm / 1000 χρόνια Ταχύτητα διάβρωσης εδάφους: 1.0 9.0 mm/έτος
Το έδαφος ως μέσο ανάπτυξης των φυτών Παροχή θρεπτικών στοιχείων ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 1. ΑΖΩΤΟ 2. ΦΩΣΦΟΡΟΣ 3. ΚΑΛΙΟ 4. ΑΣΒΕΣΤΙΟ 5. ΜΑΓΝΗΣΙΟ 6. ΘΕΙΟ 7. ΣΙΔΗΡΟΣ 8. ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ 9. ΜΑΓΓΑΝΙΟ 10. ΧΑΛΚΟΣ 11. ΒΟΡΙΟ 12. ΜΟΛΥΒΔΑΙΝΙΟ 13. ΧΛΩΡΙΟ 14. ΝΙΚΕΛΙΟ 15. ΑΝΘΡΑΚΑΣ 16. ΟΞΥΓΟΝΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ
Νόμος του ελαχίστου Η χωρητικότητα του βαρελιού εξαρτάται από τη βαρελοσανίδα με το μικρότερο ύψος
Που βρίσκονται τα θρεπτικά στοιχεία που χρησιμοποιούν τα φυτά Στο έδαφος (Ορυκτά της αργίλου και οργανική ουσία) Κοπριά ζώων Φυτικά υπολείμματα Βιολογική δέσμευση Ν Νερό άρδευσης ΑΝΟΡΓΑΝΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ
Ποσότητες θρεπτικών που απομακρύνονται από το έδαφος με την καλλιέργεια της τομάτας (kg/στρ.) (IFA, World Fertilizer Manual) Ν Ρ 2 Ο 5 Κ 2 Ο Mg Τομάτα υπαίθρια (4 5ton/στρ.) Τομάτα θερμοκηπίου (10 ton/στρ.) 10 15 2 4 15 30 2 3 20 60 10 20 60 100 Οι μεγαλύτεροι ρυθμοί απορρόφησης παρατηρούνται στην άνθηση και την έναρξη του σχηματισμού των καρπών
Τι επιδιώκεται με την εδαφοανάλυση και την πρόταση λίπανσης Διάγνωση: ο προσδιορισμός των υφιστάμενων περιορισμών (κυρίως χημικών) στη διαχείριση του εδάφους. Αν και είναι πολύτιμοι, άλλοι προσδιορισμοί όπως φυσικές ιδιότητες, μικροβιολογικές ιδιότητες, φυτοπαθολογικοί παράγοντες συνήθως δεν γίνονται. Πρόγνωση: Η πρόβλεψη με τη βοήθεια της ανάλυσης διορθωτικών ενεργειών για την αντιμετώπιση υφιστάμενων περιορισμών (π.χ. προσθήκη λιπασμάτων, εδαφοβελτιωτικών). Τα δείγματα λαμβάνονται πριν εκδηλωθούν τα προβλήματα. Πρόταση λίπανσης: Προσδιορισμός του είδους και της ποσότητας του λιπάσματος ή του εδαφοβελτιωτικού για μια συγκεκριμένη καλλιέργεια.
Τι λιπαίνουμε το έδαφος ή το φυτό Βασικές προσεγγίσεις Επάρκεια για την καλλιέργεια (crop sufficiency) σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή προσδιορίζονται τα επίπεδα επάρκειας διαθέσιμων θρεπτικών για κάθε καλλιέργεια σε ορισμένη περιοχή, πέραν των οποίων δεν υπάρχει αντίδραση της καλλιέργειας στην προσθήκη λιπάσματος. Τα επίπεδα επάρκειας προσδιορίζονται με έρευνα για κάθε καλλιέργεια χωριστά σε συγκεκριμένους τύπους εδαφών και υπό τις επικρατούσες κλιματικές συνθήκες. Στην περίπτωση αυτή μιλούμε για λίπανση της καλλιέργειας.
Τι λιπαίνουμε το έδαφος ή το φυτό Βασικές προσεγγίσεις Διατήρηση γονιμότητας του εδάφους (maintenance fertility) Σύμφωνα με τη φιλοσοφία αυτής της προσέγγισης πρέπει να αναπληρώνονται οι ποσότητες θρεπτικών στοιχείων που απομακρύνονται από το έδαφος με την παραγωγή. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να προστίθεται λίπασμα και στα εδάφη που η ανάλυση έδειξε ότι δεν αναμένεται αύξηση της απόδοσης της καλλιέργειας. Το λίπασμα προστίθεται για να διατηρείται διαρκώς το επίπεδο των θρεπτικών στο έδαφος σε επίπεδα επάρκειας. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για λίπανση του εδάφους.
ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΕΔΑΦΟΑΝΑΛΥΣΗ Προκειμένου η εδαφική ανάλυση να είναι ασφαλής και αποτελεσματική πρέπει πληροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις : Η δειγματοληψία να γίνει με κατάλληλο τρόπο που αναφέρεται σε πρωτόκολλο που τηρείται. Οι μεθοδολογίες ανάλυσης να είναι αναγνωρισμένες, ευαίσθητες, γρήγορες, να προσαρμόζονται αναλύσεις ρουτίνας και να είναι χαμηλού κόστους. Να υπάρχουν αξιολογημένα κριτήρια ερμηνείας των αποτελεσμάτων κάθε ανάλυσης με πειράματα βαθμολόγησης.
ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΕΔΑΦΩΝ Κριτήρια που πρέπει να πληρούνται Ορισμένοι κανόνες στον τρόπο συλλογής των δειγμάτων είναι: Η δειγματοληψία γίνεται στις θέσεις που φυτεύονται τα φυτά. Εάν χρησιμοποιούνται ανυψωμένες κλίνες, όπως στην περίπτωση των κηπευτικών καλλιεργειών, πρέπει τα δείγματα να παίρνονται από τις κλίνες και όχι από θέσεις μεταξύ αυτών. Πρέπει να αποφεύγονται ασυνήθεις περιοχές, στις οποίες οι συνθήκες είναι διαφορετικές από τον υπόλοιπο αγρό, όπως ζώνες λίπανσης, φράχτες, σωροί κοπριάς. Συλλέγονται 15 20 υποδείγματα εντός της θέσεως δειγματοληψίας, από τα οποία σχηματίζεται μετά από ανάμιξη τους. Σε ό,τι αφορά τις ακριβείς θέσεις λήψης των υποδειγμάτων τα συνήθη σχέδια δειγματοληψίας είναι η τυχαία δειγματοληψία και το σχέδιο ζικ ζακ, τα οποία εφαρμόζονται σε ομοιόμορφους αγρούς, ή ομοιόμορφα τμήματα αυτών. Πρέπει να αποφεύγεται η μόλυνση των δειγμάτων με τη χρησιμοποίηση καθαρών δειγματοληπτών και δοχείων συλλογής και ανάμιξης των δειγμάτων. Τα δείγματα πρέπει να λαμβάνονται από το σωστό βάθος, το οποίο εξαρτάται κυρίως από την κινητικότητα των θρεπτικών και το βάθος στο οποίο εκτείνεται το μεγαλύτερο μέρος του ριζικού συστήματος των φυτών.
ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΕΔΑΦΩΝ Χρόνος δειγματοληψίας: ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Για ετήσιες καλλιέργειες δειγματοληψία πρέπει να γίνεται πριν την σπορά. Ιδιαίτερα για τις κηπευτικές καλλιέργειες η δειγματοληψία πρέπει να γίνεται το φθινόπωρο ή το χειμώνα ή πριν τη φύτευση. Η δειγματοληψία πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε δύο έως τρία χρόνια.
ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΕΔΑΦΩΝ Θέσεις δειγματοληψίας Η θέση δειγματοληψίας εξαρτάται από τον εδαφικό τύπο, το φυτό που θα καλλιεργηθεί και το ιστορικό της διαχείρισης του εδάφους Α: δενδρώδης καλλιέργεια Β: βοσκή, Γ: κηπευτικά ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ
ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΕΔΑΦΩΝ Θέσεις δειγματοληψίας ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Αρδευόμενες γραμμικές καλλιέργειες Η δειγματοληψία γίνεται στις θέσεις που φυτεύονται τα φυτά. Εάν χρησιμοποιούνται ανυψωμένες κλίνες, όπως στην περίπτωση των κηπευτικών καλλιεργειών, πρέπει τα δείγματα να παίρνονται από τις κλίνες και όχι από θέσεις μεταξύ αυτών. Εντοπισμένη λίπανση Εάν μετά τη συλλογή έχει γίνει άροση πριν τη δειγματοληψία, ακολουθείται η συνήθης διαδικασία. Αν ακολουθήσει καλλιέργεια με εντοπισμένη λίπανση πάλι, η δειγματοληψία ρέπει να γίνεται με ειδικό τρόπο. Αρδευόμενες με σταγόνες δενδρώδεις καλλιέργειες Η δειγματοληψία σ αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να γίνεται σε τέσσερα σημεία γύρω από τον κορμό του δένδρου και να σχηματίζεται ένα σύνθετο δείγμα
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΝΤΑΙ Φυσικές μορφολογικές: βάθος εδάφους, χρώμα, κοκομετρική σύσταση, δομή, ύπαρξη εδαφικών οριζόντων ή στρώσεων, στράγγιση του εδάφους και αφθονία ριζών. Οι ιδιότητες αυτές μετρούνται γρήγορα επί τόπου στον αγρό και περιέχονται στους εδαφολογικούς χάρτες της περιοχής, που διαθέτουν οι αρμόδιες υπηρεσίες. Χημικές: Αντίδραση (ph), περιεκτικότητα σε ελεύθερο ανθρακικό ασβέστιο και οργανική ουσία και περιεκτικότητα σε θρεπτικά στοιχεία.
ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΘΡΕΠΤΙΚΟ ΔΙΑΘΕΣΙΜΗ ΜΟΡΦΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΚΧΥΛΙΣΗΣ ΚΑΤΙΟΝΤΑ Αμμωνιακό Άζωτο NH 4 + 2M KCl Κάλιο Κ + I N NH 4 OAc (ph 7.0) Ασβέστιο Ca 2+ I N NH 4 OAc (ph 7.0) Μαγνήσιο Mag 2+ I N NH 4 OAc (ph 7.0) Μαγγάνιο Mn 2+ DTPA (ph 7.3) Χαλκός Cu 2+ DTPA (ph 7.3) Ψευδάργυρος Zn 2+ DTPA (ph 7.3) ΑΝΙΟΝΤΑ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Φωσφόρος NO 3 2M KCl Θείο H 2 PO 4 και HPO 4 2 Olsen, Bray1 Βόριο SO 2 4 1N NH 4 OAc (ph 7.0) Μολυβδαίνιο H 3 BO 3 και H 2 BO 3 Ζέον 0.01M CaCl 2 Χλώριο HMoO 4 and MoO 2 4 I N NH 4 OAc (ph 7.0 Φωσφόρος Cl Νερό (1:1 soil:water)
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Α : ΕΠΑΡΚΕΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Β: ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΙΜΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ ΣΤΗ ΛΙΠΑΝΣΗ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Α ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Β ΧΑΜΗΛΗ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΜΕΣΗ ΠΙΘΑΝΗ ΝΑΙ/ΟΧΙ ΝΑΙ ΥΨΗΛΗ ΟΧΙ ΟΧΙ ΝΑΙ/ΌΧΙ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΗ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ
Βασικό συστατικό των πρωτεϊνών ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ ΑΖΩΤΟ ΡΟΛΟΣ ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΣΤΑ ΦΥΤΑ
ΑΖΩΤΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ ΟΛΙΚΟ Ν Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δείκτης διαθέσιμου Ν. Ποσοστό 1 4% θεωρείται ότι μετατρέπεται σε διαθέσιμο στα φυτά. ΑΜΜΩΝΙΑΚΟ Ν Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια για την πρόβλεψη λίπανσης. Μετατρέπεται σε νιτρικό σύντομα. Συνήθεις τιμές στο έδαφος 2 10 ppm. Τιμές >10 ppm σε πολύ υγρά εδάφη με υψηλό ph ΝΙΤΡΙΚΟ Ν Πρέπει να προσδιορίζεται σε όλο το ενεργό βάθος και συνεκτιμάται στην πρόταση λίπανσης.
ΦΩΣΦΟΡΟΣ ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΣΤΑ ΦΥΤΑ Είναι βασικό συστατικό των ενώσεων που είναι υπεύθυνες για την αποθήκευση και μεταφορά της ενέργειας (ADP, ATP). Είναι ευκίνητο στοιχείο εντός του φυτού
ΦΩΣΦΟΡΟΣ Οι συνηθέστερα χρησιμοποιούμενες μέθοδοι για τον προσδιορισμό των διαθέσιμων μορφών του στοιχείου αυτού είναι η μέθοδος Bray1 που χρησιμοποιείται σε όξινα εδάφη και η μέθοδος Olsen που χρησιμοποιείται σε ασβεστούχα εδάφη και πολλές φορές σε όλα τα εδάφη. ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΕΘΟΔΟΣ BRAY1, ppm ΜΕΘΟΔΟΣ OLSEN, ppm ΧΑΜΗΛΗ <20 <10 ΜΕΣΗ 20 40 10 20 ΥΨΗΛΗ 40 100 20 40 ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΗ >100 >40
ΚΑΛΙΟ ΡΟΛΟΣ ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΣΤΑ ΦΥΤΑ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Ενεργοποίηση ενζύμων, σύνθεση πρωτεϊνών, απορρόφηση και μεταφορά ιόντων, αναπνοή, φωτοσύνθεση. Είναι ευκίνητο στοιχείο εντός του φυτού.
ΚΑΛΙΟ Προσδιορίζεται με τη μέθοδο του ουδέτερου οξικού αμμωνίου ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ meq/100 g ppm ΧΑΜΗΛΗ <0.4 <150 ΜΕΣΗ 0.4 0.6 150 250 ΥΨΗΛΗ 0.6 2.0 250 800 ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΗ >2.0 >800
ΑΣΒΕΣΤΙΟ ΡΟΛΟΣ ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΣΤΑ ΦΥΤΑ Συστατικό των μεμβρανών και των κυτταρικών τοιχωμάτων. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ
ΑΣΒΕΣΤΙΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Ελλείψεις Ca συναντώνται μόνο σε πολύ όξινα εδάφη ή σε σερμπεντινικά εδάφη με πολύ υψηλή συγκέντρωση μαγνησίου. Για την αξιολόγηση αυτού χρησιμοποιείται η έννοια του κορεσμού μe βασικά κατιόντα (Basic Cation Saturation Ratio, BCSR). Άριστη αναλογία κορεσμού με Ca είναι 65 85%
ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΡΟΛΟΣ ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΣΤΑ ΦΥΤΑ Συστατικό χλωροφύλλης, φωτοσύνθεση, αναπνοή ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ
ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Ελλείψεις Mg συναντώνται σε πολύ όξινα εδάφη και διορθώνονται με προσθήκη δολομιτικής ασβέστου ή θειικού καλιομαγνησίου (K 2 SO 4.2MgSO 4 ). ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ meq/100 g ppm ΧΑΜΗΛΗ <0.5 <60 ΜΕΣΗ 0.5 1.5 60 180 ΥΨΗΛΗ >1.5 >180
ΘΕΙΟ ΡΟΛΟΣ ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΣΤΑ ΦΥΤΑ Σύνθεση πρωτεϊνών, αμινοξέων κυστίνης, θειαμίνης.
ΒΟΡΙΟ ΡΟΛΟΣ ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΣΤΑ ΦΥΤΑ Βασικός παράγοντας στη σύνθεση του RNA, διαίρεση κυττάρων κ.λπ. Δυσκίνητο στοιχείο στο φυτό. Έλλειψη Β ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ
ΒΟΡΙΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Η πλέον αποδεκτή παρά τις δυσκολίες και τα μειονεκτήματά της μέθοδος προσδιορισμού του διαθέσιμου στα φυτά Β παραμένει μέχρι σήμερα η μέθοδος του ζέοντος ύδατος (0.01 MCaCl 2 ) ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ B, ppm ΧΑΜΗΛΗ <0.5 ΜΕΣΗ 0.5 2.0 ΥΨΗΛΗ >2.0
ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ ΡΟΛΟΣ ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΣΤΑ ΦΥΤΑ Συμμετοχή σε ενζυμικά συστήματα ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Έλλειψη Fe Έλλειψη Zn Έλλειψη Mn
ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ H πλέον αποδεκτή και με την καλύτερη θεωρητική βάση μέθοδος προσδιορισμού των διαθέσιμων μορφών των μεταλλικών θρεπτικών στοιχείων στα εδάφη είναι η μέθοδος της Diethylene Triamine Pentaacetic Acid (DTPA). ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΙΜΕΣ ΕΛΛΕΙΨΗΣ, ppm ΟΡΙΑΚΗ ΤΙΜΗ, ppm ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ ΤΙΜΕΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ, ppm ΣΙΔΗΡΟΣ <2,5 2,5 4.5 >4,5 ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ <0.5 0.5 1.0 >1.0 ΜΑΓΓΑΝΙΟ >1.5 ΧΑΛΚΟΣ >0.6
ΜΟΛΥΒΔΑΙΝΙΟ ΡΟΛΟΣ ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΣΤΑ ΦΥΤΑ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Συμμετέχουν σε δύο σημαντικά ένζυμα τη νιτρογενάση και τη ρεδουκτάση Έλλειψη Μο
ΜΟΛΥΒΔΑΙΝΙΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Οι μέθοδοι που έχουν ερευνηθεί για τον προσδιορισμό του διαθέσιμου Μο στα φυτά είναι το υδατοδιαλυτό και το εκχυλιζόμενο με διάλυμα IN NH 4 OAc (ph 7.0). Λόγω όμως του γεγονότος ότι πάρα πολλοί άλλοι παράγοντες πέραν της μεθόδου προσδιορισμού παίζουν σημαντικό ρόλο, η χρησιμότητα αυτού του7 προσδιορισμού παραμένει μέχρι τώρα περιορισμένη
ΟΞΥΤΗΤΑ, ph ΤΙΜΗ ph ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ <5.1 ΙΣΧΥΡΑ ΟΞΙΝΟ 5.2 6.0 ΜΕΣΟ ΟΞΙΝΟ 6.1 6.5 ΕΛΑΦΡΑ ΟΞΙΝΟ 6.6 7.3 ΟΥΔΕΤΕΡΟ 7.4 8.4 ΜΕΣΟ ΑΛΚΑΛΙΚΟ >8.5 ΙΣΧΥΡΑ ΑΛΚΑΛΙΚΟ
ΑΛΑΤΟΤΗΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΗΛ. ΑΓΩΓ., mmhos/cm ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΑΛΑΤΩΝ, ppm ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΧΑΜΗΛΗ <1.0 <640 ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΜΕΣΗ 1.0 2.0 640 1600 ΟΡΙΑΚΟ ΥΨΗΛΗ >2.0 >1.280 ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΔΑΦΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΩΝ Η λήψη μιας σωστής απόφασης για διαμόρφωση πρότασης λίπανσης πρέπει να λαμβάνει υπόψη της εκτός από τα αποτελέσματα της εδαφοανάλυσης και άλλους παράγοντες αγρονομικούς και οικονομικούς. Την προβλεπόμενη αντίδραση στην προσθήκη θρεπτικών Το στόχο στην απόδοση της καλλιέργειας Την εκτίμηση των κλιματικών κινδύνων Την πιθανότητα πολλαπλών τροφοπενιών Το κόστος των λιπασμάτων Την ένταση των καλλιεργητικών πρακτικών και τη διάθεση ανάληψης οικονομικού ρίσκου Τις μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις των λιπασμάτων/εδαφοβελτιωτικών στη γονιμότητα του εδάφους
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΔΑΦΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΩΝ
ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ Οι διαφαινόμενες σήμερα τάσεις στην εξέλιξη της εδαφοανάλυσης είναι: Ανάπτυξη μεθόδων που χρησιμοποιούν πολλαπλά εκχυλιστικά, παρά τα μειονεκτήματα τους Χρήση κατάλληλων ρητινών που προσομοιάζουν τη δράση των ριζών Αισθητήρες εδάφους που αναπτύσσονται στα πλαίσια της γεωργίας ακριβείας. Όλες αυτές οι προσπάθειες πρέπει πρώτα να βαθμολογηθούν ώστε να οδηγούν σε ασφαλή συμπεράσματα.
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΕΔΑΦΟΥΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΡΔΕΥΣΗ Κοκομετρική σύσταση (ποσοστό άμμου, ιλύος, αργίλου) Οργανική ουσία Υδατοϊκανότητα
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΣ ΕΔΑΦΩΝ ΜΕΛΩΝ ΘΕΣΤΟ ph (Αριθμός δειγμάτων, Ν=506) Mέσος όρος 8,14 Ελαχιστο 6,50 Μέγιστο 8,80 Τιμές Χαρακτηρισμός Αριθμός δειγμάτων ποσοστό % <5.1 ΙΣΧΥΡΑ ΟΞΙΝΟ 5.2-6.0 ΜΕΣΟ ΟΞΙΝΟ 6.1-6.5 ΕΛΑΦΡΑ ΟΞΙΝΟ 6.6-7.3 ΟΥΔΕΤΕΡΟ 7.4-8.4 ΜΕΣΟ ΑΛΚΑΛΙΚΟ 0 0,0 0 0 1 0,2 1 0,2 469 84 >8.5 ΙΣΧΥΡΑ ΑΛΚΑΛΙΚΟ 10 2
Ηλεκτρική αγωγιμότητα, mmhos/cm, Ν=505 Μέσος όρος 0,53 Ελάχιστη 0,14 Μάγιστη 5,20 Χαρακτηρισμός Τιμές Αριθμός δειγμάτων ποσοστό % Χαμηλή <1,0 476 94 Μέση 1,0-2,5 28 5,5 Υψηλή >2,5 1 0,5
Οργανική ουσία, %,Ν=478 Μέσος όρος 1,59 Ελάχιστη 0,56 Μάγιστη 3,40 Χαρακτηρισμός Αριθμός δειγμάτων ποσοστό % Χαμηλή <1,0 20 4,2 Μέση 1,0-2,0 399 83,5 Ικανοποιητική >2,0 48 10,1
NO 3 (ppm), Ν=505 Μέσος όρος 10,30 Ελάχιστο 0,13 Μέγιστο 69,00 Χαρακτηρισμός Συγκέντρωση (ppm) Αριθμός δειγμάτων ποσοστό % Χαμηλή <10 305 60,4 Μέση 10-20 159 31,4 Υψηλή 20-30 26 5,1 Πολύ Υψηλή >30 14 2,7
Κ (ppm), Ν=505 Μέσος όρος 0,88 Ελάχιστο 0,16 Μέγιστο 3,10 Χαρακτηρισμός Συγκέντρωση (ppm) Αριθμός δειγμάτων ποσοστό % Χαμηλή <150 25 5 Μέση 150-250 73 14,5 Υψηλή 250-800 403 79,8 Πολύ Υψηλή >800 4 0,8
Β (ppm), Ν=505 Μέσος όρος 0,77 Ελάχιστο 0,10 Μέγιστο 4,20 Χαρακτηρισμός Συγκέντρωση (ppm) Αριθμός δειγμάτων ποσοστό % Χαμηλή <0,5 129 25,5 Μέση 0,5-2,0 357 70,7 Υψηλή >2,0 15 3
Zn (ppm), Ν=505 Μέσος όρος 1,08 Ελάχιστο 0,37 Μέγιστο 7.40 Χαρακτηρισμός Συγκέντρωση (ppm) Αριθμός δειγμάτων ποσοστό % Έλλειψη <0,5 24 4,75 Οριακές τιμές 0,5-1,0 265 52,47 Επάρκεια >1 187 37
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΣΙΤΟΥΡΑΣ
Μεθοδολογία Υπολογισμού Αποτυπώματος Άνθρακα της Καλλιέργειας (Carbon Footprint) Για κάθε αγρό καταγράφονται λεπτομερώς: Εδαφολογικές ιδιότητες (κοκκομετρική σύσταση, ph, SOM, στράγγιση κ.α) Καλλιεργητικές πρακτικές, ημερολόγιο παραγωγού (άροση, φυτοπροστασία, λίπανση, άρδευση, συλλογή) Φυτικά υπολείμματα που μένουν στον αγρό Απόδοση Κατάλληλο μοντέλο (Cool Farm tool) υπολογίζει τις εκπομπές CO 2 για κάθε kg τομάτας που παράγεται στον αγρό
Αποτελέσματα υπολογισμού Carbon Footprint σε πειραματικούς αγρούς Βιομηχανικής τομάτας στη Θεσσαλία (Νομικός 2013) Αποτύπωμα Άνθρακα της βιομηχανικής τομάτας εκφρασμένο σε kg CO 2 eq/tn παραγόμενης τομάτας
Μεθοδολογία Υπολογισμού Αποτυπώματος Νερού της Καλλιέργειας (Water Footprint) ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΕΔΑΦΩΝ Για κάθε αγρό καταγράφονται λεπτομερώς: Εδαφολογικές ιδιότητες (κοκκομετρική σύσταση, οργ. ουσία) Μετεωρολογικά δεδομένα (Βροχή, θερμοκρασία, ηλιακή ακτινοβολία, άνεμος, σχετική υγρασία) Καλλιεργητικές πρακτικές, ημερολόγιο παραγωγού (Συνολικές μέρες καλλιέργειας, ποσότητες και χρόνος άρδευσηςυδρόμετρα, στάδια ανάπτυξης) Περιεκτικότητα υγρασίας στον καρπό Απόδοση Υπολογισμός της εξατμισοδιαπνοής με το μοντέλο CROPWAT (FAO, 2010) και της συνολικής ποσότητας νερού που καταναλώνεται για τη παραγωγή 1kgτομάτας.
Αποτελέσματα υπολογισμού Water Footprint σε πειραματικούς αγρούς Βιομηχανικής τομάτας στη Θεσσαλία (Νομικός 2013) Πράσινο και μπλέ αποτύπωμα της καλλιέργειας βιομηχανικής τομάτας σε πειραματικούς αγρούς της Θεσσαλίας για τη καλλιεργητική περίοδο 2013
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΣΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Δρ. Χρίστος Τσαντήλας Αλέξανδρος Τσιτούρας Δρ. Μιλτιάδης Τζιουβαλέκας Δρ. Ελευθέριος Ευαγγέλου Παναγιώτης Ράπτης Κωνσταντίνος Ντοκούζης Φώτης Ντάφος Ευάγγελος Μπακογιάννης Παρασκευή Γρυπάρη Ευαγγελία Χατζηκύρου Αικατερίνη Δραγοϊδου Κωνσταντία Μαντέλου Εύη Κωσταρά Σωτηρία Ζαφειρίου Ευαγγελία Μαχαίρα Ιωάννης Τσιακάλης
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ