ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ- ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟ 5 ο Ακαδημαϊκό έτος 2016-2017 ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΕ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΕΞΟΙΚΕΙΩΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ. ΔΕΥΤΕΡΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΗ 2 : ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΥΠΟΛΟΓΗΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Διδάσκοντες : Γ. Πατρίκιος, Επίκουρος Καθηγητής, Ι. Φ. Σιναμίδης, Υπ. Διδάκτορας (Επικουρικό Διδακτικό Έργο)
ΑΣΚΗΣΗ 2 : ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΥΠΟΛΟΓΗΣΗ ΑΣΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ Η δεύτερη αυτή άσκηση έχει ως στόχο την εισαγωγή των φοιτητών στη συζήτηση που αφορά τα σύγχρονα προβλήματα ζητήματα της πόλης. Αυτό επιδιώκεται να γίνει μέσα από διαδικασία συνολικής ανάγνωσης και τυπολόγησης διαφορετικών χωρικών ενοτήτων στο εσωτερικό της πόλης υπό το πρίσμα μίας πιθανής μελλοντικής παρέμβασης. Μ αυτή την έννοια, στο πλαίσιο της άσκησης, ζητείται από τη μία πλευρά η αναγνώριση των χαρακτηριστικών που συναπαρτίζουν την «ταυτότητα» των επιμέρους χωρικών ενοτήτων αλλά ταυτόχρονα και η αξιολόγηση αυτών ων χαρακτηριστικών. Κάθε ομάδα εργασίας (4 ατόμων) καλείται να συγκεντρώσει, να οργανώσει και να παρουσιάσει τα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν τις πολλαπλές εικόνες και τις επιμέρους ταυτότητες της συνολικής περιοχής που ορίζεται ως ερευνητικό πεδίο. Κάποια από τα στοιχεία αυτά δίδονται από τη διδακτική ομάδα του μαθήματος ως υλικό βάσης (χαρτογραφικά υπόβαθρα, σκαριφήματα ιστορικής εξέλιξης, υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο κλπ.). Άλλα θα πρέπει να συγκεντρωθούν από τις ομάδες εργασίας μέσω κάποιας έρευνας σε πηγές (βιβλιογραφικές, φωτογραφικές κλπ.). Τέλος, το μεγαλύτερο μέρος θα το καλύψει η έρευνα πεδίου, με όλα τα μέσα που έχουν χρησιμοποιηθεί έως σήμερα στο πλαίσιο της πρώτης άσκησης (χαρτογραφική αποτύπωση, φωτογραφική τεκμηρίωση, σχεδιαστική αναπαράσταση, κείμενα κλπ.). Η όλη διαδικασία είναι σκόπιμο να γίνει κάτω από το πρίσμα πιθανών παρεμβάσεων στην περιοχή, κάτι που θα αποτελέσει το αντικείμενο των θεμάτων στο επόμενο εξάμηνο. Μ αυτή την έννοια δεν απαιτείται μία αναλυτική καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης αλλά μία διορατική αναγνώριση της δυναμικής της περιοχής, των προβλημάτων και των δυσλειτουργιών αλλά και των πλεονεκτημάτων της και γενικότερα των στοιχείων εκείνων που, με τους κατάλληλους χειρισμούς, μπορούν οδηγήσουν σε κατευθύνσεις παρέμβασης. Η γενική αυτή καταγραφή πρέπει να διαμορφώνει μία εικόνα η οποία να αναφέρεται τουλάχιστον στις παρακάτω ενότητες: Α. Ζητήματα κυκλοφορίας και προσβάσεων. Εδώ διερευνάται η οργάνωση του κυκλοφοριακού δικτύου στην ευρύτερη περιοχή μελέτης, σε σχέση με το σύνολο της κυκλοφοριακής οργάνωσης σε επίπεδο πόλης. Επίσης διερευνάται ο βαθμός κυκλοφοριακής φόρτισης και οι συνθήκες προσβασιμότητας της περιοχής. Ενδεικτικά ενδιαφέρουν : Η ιεράρχηση των οδικών αξόνων ανάλογα με το ρόλο τους ως αρτηριών υπερτοπικής σημασίας, κεντρικών αρτηριών, συλλεκτήριων οδών, και οδών τοπικής σημασίας. Ακαδημαϊκό έτος 2016 2017 Φυλλάδιο 2 ο, ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΣΚΗΣΗ ΕΞΑΜΗΝΟΥ σελ. 1
Ο εντοπισμός αξόνων σημαντικής συστηματικής κυκλοφορίας. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουν ο βαθμός διείσδυσης της κυκλοφορίας οχημάτων στο εσωτερικό της περιοχής, οι συνθήκες στάθμευσης κλπ. Ακόμη, είναι σκόπιμο να εκτιμηθούν πιθανές δυσλειτουργίες που προκύπτουν από τις υφιστάμενες συνθήκες και ρυθμίσεις. Οι συνθήκες προσπέλασης και κίνησης στο εσωτερικό της περιοχής για τους πεζούς, ο βαθμός ευκολίας (δυσκολίας) κίνησης και στάσης του πεζού αλλά και ο βαθμός άνεσης (ευχαρίστησης) κατά την κίνηση ή τη στάση του. Οι τάσεις και οι πιθανότητες μεταβολής των συνθηκών κυκλοφορίας και πρόσβασης σε σχέση με τις γενικότερες τάσεις μετασχηματισμού του χαρακτήρα της περιοχής. Ζητήματα σχετικά με την προσπελασιμότητα για πεζούς και οχήματα κρίσιμων περιοχών και σημαντικών χρήσεων στη σημερινή κατάσταση και στην προοπτική που διαγράφει μια μελλοντική παρέμβαση. Β. Γεωμετρικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά του «αστικού ιστού». Ο αστικός ιστός της περιοχής είναι δυνατόν να υπακούει σε μία ή περισσότερες τυπολογίες δομημένου αδόμητου χώρου, χαράξεων των δρόμων κλπ. Εδώ στοχεύουμε στη γενική αναγνώριση αυτής της τυπολογίας και ιδιαίτερα : Στα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της τυπολογίας (ύψη, πυκνότητες, μεγέθη οικοπέδων, γεωμετρικά χαρακτηριστικά του δικτύου κλπ), στη σχέση δομημένου αδόμητου χώρου, στην ύπαρξη δημόσιων ελεύθερων χώρων κλπ. Στην αναγνώριση των διαφόρων ιστορικών φάσεων δημιουργίας του ιστού και στις σημερινές αποκρυσταλλώσεις αυτών των φάσεων. Στην ύπαρξη υποενοτήτων ή μεμονωμένων κτισμάτων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συμμετέχουν στην ταυτότητα της περιοχής. Στις υφιστάμενες θεσμικές ρυθμίσεις (συντελεστές δόμησης, κάλυψης) κλπ. Στη σχέση του ιστού με τους ελεύθερους χώρους και τους χώρους πρασίνου. Στις τάσεις εξέλιξης και μετασχηματισμού των χαρακτηριστικών του ιστού (τάσεις για νέα κτίρια, διανοίξεις δρόμων, ενοποιήσεις οικοπέδων κλπ). Στη συσχέτιση των γεωμετρικών και μορφολογικών χαρακτηριστικών του ιστού, τόσο με τις χρήσεις γης όσο και με τα κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού που ζει ή δραστηριοποιείται στην περιοχή. Γ. Χρήσεις γης στο εσωτερικό της περιοχής. Η ενότητα αυτή αποσκοπεί στην ανάδειξη των κυρίαρχων χαρακτηριστικών της περιοχής ως προς την παράμετρο «χρήσεις γης». Έτσι, ενδεικτικά είναι σκόπιμο να δοθούν απαντήσεις σε μία σειρά ερωτημάτων όπως : Ακαδημαϊκό έτος 2016 2017 Φυλλάδιο 2 ο, ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΣΚΗΣΗ ΕΞΑΜΗΝΟΥ σελ. 2
Υπάρχουν κάποιες κυρίαρχες χρήσεις που είναι δυνατόν να χαρακτηρίζουν την περιοχή; Πρόκειται για ενιαία «μονολειτουργική» ενότητα, ή παρουσιάζει εσωτερικές διαφοροποιήσεις και ποιες; Πως συνδέεται ή διαφοροποιείται η περιοχή αναφοράς στο επίπεδο των χρήσεων γης με τις όμορες περιοχές; Σε τι βαθμό καλύπτονται οι ανάγκες σε χρήσεις επιπέδου γειτονιάς; Σε τι βαθμό καλύπτονται οι ανάγκες σε «κοινωνικό και αστικό εξοπλισμό» (εκπαίδευση, περίθαλψη, πολιτισμός, ελεύθεροι χώροι) είτε στο εσωτερικό της περιοχής είτε γενικότερα; Υπάρχουν ιδιαίτερες χρήσεις με θετικό ή αρνητικό αντίκτυπο στη λειτουργία της περιοχής; Ποιο είναι το υφιστάμενο θεσμικό καθεστώς στην περιοχή ως προς τις χρήσεις γης. Ποιες είναι οι τάσεις μεταβολής των χρήσεων γης. Δ. Πληθυσμιακά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Η ενότητα αυτή αποσκοπεί στην αδρή αναγνώριση των χαρακτηριστικών των πληθυσμιακών ομάδων που ζουν ή δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Ειδικότερα ενδιαφέρουν : Η εκτίμηση της πληθυσμιακής πυκνότητας στην περιοχή και των τάσεων μεταβολής της. Η εκτίμηση των γενικών χαρακτηριστικών των διαφορετικών κοινωνικών ομάδων που ζουν στην περιοχή και στις όμορες ενότητες, καθώς και αυτών που συστηματικά ή περιστασιακά δραστηριοποιούνται σ αυτές. Η εκτίμηση των επιπτώσεων σ αυτές τις κοινωνικές ομάδες από τις προβλεπόμενες τάσεις μετασχηματισμού των περιοχών αναφοράς και τους προωθούμενους σχεδιασμούς. Ε. Σύνθετη ανάγνωση τυπολόγηση της περιοχής μελέτης. Το σύνολο των παραπάνω προσεγγίσεων πρέπει να οδηγήσει σε συμπεράσματα για τον χαρακτήρα της περιοχής. Αυτά θα πρέπει να αναφέρονται : Στον ιδιαίτερο ρόλο της περιοχής αναφοράς, ως προς τη δομή και λειτουργία του άμεσου χώρου επιρροής της αλλά και συνολικά ως προς την πόλη της Ξάνθης. Στην αναγνώριση των σχέσεων αλληλοδιείσδυσης ανάμεσα στην περιοχή αναφοράς και τις όμορες περιοχές. Στην αναγνώριση της εξέλιξης της περιοχής και τις σημερινές τάσεις μετασχηματισμού της. Στην ιεράρχηση των προβλημάτων της περιοχής, τόσο στην υφιστάμενη κατάσταση, όσο και υπό το πρίσμα του μετασχηματισμού της (σύμφωνα με τις υφιστάμενες ή προβλεπόμενες τάσεις). Στην εκτίμηση των πιθανών πλεονεκτημάτων ή των εν δυνάμει αξιοποιήσιμων χαρακτηριστικών της περιοχής. Ακαδημαϊκό έτος 2016 2017 Φυλλάδιο 2 ο, ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΣΚΗΣΗ ΕΞΑΜΗΝΟΥ σελ. 3
Παραδοτέο υλικό της δεύτερης άσκησης Η παραπάνω διαδικασία αναγνώρισης τυπολόγησης θα καταλήξει στην οργάνωση ενός υλικού το οποίο θα παραδοθεί στο τέλος του εξαμήνου παράλληλα με την παρουσίαση της εργασίας κάθε ομάδας ενώπιον των διδασκόντων του μαθήματος και του συνόλου της τάξης. Το παραδοτέο υλικό της άσκησης πρέπει να περιλαμβάνει κατ ελάχιστο : Χάρτη ένταξης της περιοχής μελέτης στην πόλη της Ξάνθης σε συνδυασμό με την κυκλοφοριακή οργάνωση σε επίπεδο πόλης (1:5000). Χάρτη οδικού δικτύου και κυκλοφοριακής οργάνωσης της περιοχής μελέτης (1:2000). Χάρτες θεσμικών ρυθμίσεων της ευρύτερης περιοχής, ως προς τους υφιστάμενους όρους δόμησης και τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης, σε συνδυασμό με το Γ.Π.Σ. (1:2000 ή 1:5000). Χάρτη αναγνώρισης διακριτών χωρικών ενοτήτων ως προς τις κυριαρχούσες χρήσεις γης στο εσωτερικό τους υφιστάμενη κατάσταση (1:2000). Χάρτη αναγνώρισης διακριτών χωρικών ενοτήτων με βάση τα πληθυσμιακά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των κατοίκων τους (1:2000). Χάρτη ελεύθερων χώρων και πρασίνου υφιστάμενη κατάσταση (1:2000). Χάρτη σύνθετης τυπολόγησης διακριτών χωρικών ενοτήτων (1:2000). Πινακίδες σχολιασμού : Κείμενα, φωτογραφίες, σκίτσα, κολάζ κλπ. Οι χάρτες αναγνώρισης θα εδράζονται σε υπόβαθρο που θα δοθεί ή σε γενικότερα υπόβαθρα της πόλης, στο βαθμό που θα υπάρξουν αναφορές σε ευρύτερες ζώνες επιρροής. Το σύνολο του παραπάνω υλικού θα επεξεργαστεί σε πινακίδες μεγέθους Α2 και θα παραδοθεί σε ψηφιακή μορφή, συνεκτικού τεύχους ενός αρχείου pdf. Πέραν αυτών ζητείται η σύνταξη ενός περιεκτικού και συνεκτικού κειμένου 5 10 σελίδων Α4. Το αρχείο pdf και το τεύχος θα αποθηκευτούν σε ψηφιακό δίσκο ακτίνας (CD ή DVD) και θα παραδοθούν την ημέρα της παρουσίασης παράδοσης της άσκησης εντός της εξεταστικής περιόδου του Φεβρουαρίου. Ακαδημαϊκό έτος 2016 2017 Φυλλάδιο 2 ο, ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΣΚΗΣΗ ΕΞΑΜΗΝΟΥ σελ. 4