ΔΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΓΙΣΡΙΑΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΥΟΛΗ ΝΟΠΔ ΣΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗ ΔΦΑΡΜΟΓΔ ΓΗΜΟΙΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ ΘΔΜΑ: Σο δικαίωμα επί ηης ηιμής Όνομα: πσρίδων Γημηηρέλης Α.Μ.: 1340 200300096 Δπιβλέπων Καθηγηηής: Ανδρέας Γημηηρόποσλος
ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΔΛΙΓΑ Διζαγωγή 2 Σμήμα Ι Α. Οη δηάθνξεο έλλνηεο ηεο ηηκήο 3 Β. Σν θνηλσληθφ status ηηκήο 3 Γ. Ο ιφγνο πξνζηαζίαο ηεο ηηκήο 4 Γ. Σν πληαγκαηηθφ δηθαίσκα πξνζηαζίαο ηεο ηηκήο 5 Δ. Σξηηελέξγεηα θαη ζχγθξνπζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηθαησκάησλ 6 Σ. Σν δηθαίσκα ζηελ πξνζσπηθφηεηα θαη ε ηηκή σο εθδήισζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο 7 Σμήμα ΙΙ Α. Η έλλνηα θαη ην πεξηερφκελν ηεο ειεπζεξίαο ηεο έθθξαζεο γλψκεο. Φνξείο ηνπ δηθαηψκαηνο 9 Β. Πεξηνξηζκνί ηεο ειεπζεξίαο ηεο έθθξαζεο θαη πξνζηαζία ηεο ηηκήο κε βάζε ηνλ πνηληθφ θψδηθα 12 Σμήμα ΙΙΙ Α. Η έλλνηα θαη ην πεξηερφκελν ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ Φνξείο ηνπ δηθαηψκαηνο Πεξηνξηζκνί 13 Β. πλαιιαθηηθέο ππνρξεψζεηο ηνπ ηχπνπ θαη ησλ ειεθηξνληθψλ Μ.Μ.Δ. 15 Σμήμα IV Α. Πξνζβνιή ηεο ηηκήο κέζσ δεκνζηεπκάησλ ησλ Μ.Μ.Δ. 1 18 Β. Λφγνη αίξνληεο ηνλ παξάλνκν ραξαθηήξα ηεο επεκβάζεσο 21 Δν είδη επιλόγοσ 26 Λήμμαηα 27 Βιβλιογραθία 27 Νομοθεζία 28 Νομολογία 29 1 Καράκωζηας Ι, οπ. παρ, ζελ. 232 ΔΠ - 1 -
Διζαγωγή Η παξνχζα εξγαζία έρεη σο αληηθείκελφ ηεο ηελ ζπληαγκαηηθή πξνζηαζία ηεο ηηκήο. Η αλάιπζε ηνπ ζέκαηνο πεξηιακβάλεη ηνλ αθξηβή πξνζδηνξηζκφ ηεο έλλνηαο ηεο ηηκήο, ηηο πηζαλέο πεξηπηψζεηο πξνζβνιήο ηεο θαζψο θαη ηελ πξνζηαζία ηεο ζηα πιαίζηα ηνπ πληάγκαηνο θαη ηνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ. Παξαηίζεηαη θαη ζρεηηθή λνκνζεζία θαη λνκνινγία γηα ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ησλ δεηεκάησλ. - 2 -
Σμήμα Ι Α. Οι διάθορες έννοιες ηης ηιμής Γηα λα πεξηγξάςνπλ νη ζπγγξαθείο ην έλλνκν αγαζφ ηεο ηηκήο ρξεζηκνπνηνχλ δηάθνξεο έλλνηεο ηηκήο. Οη έλλνηεο απηέο δηαθξίλνληαη ζε εθείλεο πνπ ηελ ηηκή ηαπηίδνπλ κε έλα πξαγκαηηθφ γεγνλφο θπξίσο ςπρνινγηθήο θχζεσο, ηηο νπνίεο νλνκάδνπκε «γεγνλνηηθέο» θαη ζε εθείλεο πνπ ηε ζεσξνχλ σο ην πξντφλ κηαο αμηνινγήζεσο, νπ ηηο νλνκάδνπκε «αμηνινγηθέο». Γεγνλνηηθή ςπρνινγηθή έλλνηα ηεο ηηκήο είλαη θαηαξρήλ ε εμσηεξηθή ηηκή, ε νπνία νξίδεηαη σο ε παξάζηαζε ή ε εηθφλα πνπ έρνπλ νη άλζξσπνη γεληθά ζηελ θνηλσλία γηα ηελ αμία ελφο νξηζκέλνπ πξνζψπνπ, κε άιια ιφγηα ε εθηίκεζε πνπ απνιακβάλεη πξαγκαηηθά ζηελ θνηλσλία απηφ ην πξφζσπν, ην θχξνο ηνπ ή ε θήκε ηνπ. Η θήκε ηνπ αηφκνπ ππάξρεη αλεμάξηεηα απφ ηελ πξαγκαηηθή ηνπ αμία 2. Αληίζεηα, αμηνινγηθή έλλνηα ηεο ηηκήο είλαη ε αμία πνπ έρεη πξαγκαηηθά έλα άηνκν, ηελ νπνία πνιινί απνθαινχλ «εζσηεξηθή ηηκή». Δίλαη ινηπφλ θαλεξφ, φηη ε αμία απηή είλαη δπλαηφ λα ππάξρεη θαη φηαλ ν άλζξσπνο έρεη θαθή θήκε ή λα είλαη κεησκέλε θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ ν άλζξσπνο έρεη άςνγε θήκε. Β. Σο κοινωνικό status ηιμής Η αμηνιφγεζε ελφο αηφκνπ απφ ηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπ ζηελ θνηλσλία πνηθίιιεη. Ο έλαο αμηνινγεί ην άηνκν ζεηηθά, ν άιινο αξλεηηθά. Δπίζεο ε αμηνιφγεζε ηνπ ίδηνπ αλζξψπνπ γηα έλα ζπλάλζξσπφ ηνπ είλαη δπλαηφ λα αιιάμεη απφ ην έλα ρξνληθφ ζεκείν ζην άιιν. Αλάινγα φκσο κε ηελ αμηνιφγεζε πνπ θάλνπλ κεηαβάιιεηαη θαη ε ζπκπεξηθνξά ησλ άιισλ απέλαληη ζην ζπγθεθξηκέλν άηνκν. Η ζπκπεξηθνξά απηή βέβαηα ζπλίζηαηαη ζε θάζε είδνπο πξάμεηο ή παξαιείςεηο θαη αθνξά φιεο ηηο ζπλαιιαγέο ηνπ αηφκνπ. εκαληηθφ πάλησο είλαη φηη ε ζπκπεξηθνξά απηή επεξεάδεηαη θαη 2 Σπινέλλης Γ, Ποινικό Γίκαιο, Διδικό Μέρος, Δγκλήμαηα καηά ηης ηιμής, 1982, ζελ 11 ΔΠ. - 3 -
ξπζκίδεηαη απφ ηελ εθηίκεζε πνπ ηξέθνπλ ηα κέιε ηεο θνηλσλίαο πξνο έλα νξηζκέλν άηνκν 3. Δμάιινπ γεληθά ε ζπκπεξηθνξά ησλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο κεηαμχ ηνπο δνθηκάδεηαη ζπλερψο ζηελ πξάμε θαη πξνζαξκφδεηαη ακνηβαία. Η δηαξθήο απηή ακνηβαία πξνζαξκνγή ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ θνηλσληψλ θαηαιήγεη ζηε δεκηνπξγία νξηζκέλσλ πξνηχπσλ ζπκπεξηθνξάο, πνπ ζπλδένληαη ζπλήζσο κε ηε ζέζε ηνπ θαζελφο ζηελ θνηλσλία. Υαξαθηεξηζηηθφ απηψλ ησλ πξνηχπσλ είλαη ε ακνηβαηφηεηα. ην πιαίζην ησλ πξνηχπσλ ακνηβαίαο ζπκπεξηθνξάο ζηελ θνηλσλία, θάζε άηνκν θαηέρεη κηα νξηζκέλε ζέζε, ή φπσο ιέγεηαη ζηελ θνηλσληνινγία θαη ηελ αλζξσπνινγία, έλα νξηζκέλν «status». Δίλαη θαλεξφ φηη ην status ηηκήο, πνπ φπσο είπακε απνηειεί ηελ νληνινγηθή βάζε ηνπ ελλφκνπ αγαζνχ ηεο ηηκήο, είλαη θάηη δηαθνξεηηθφ απφ ηελ «αμία» θάζε αηφκνπ, ηελ «εζσηεξηθή ηνπ ηηκή». Σν status ηηκήο απνλέκεηαη απφ ηελ θνηλσλία ζην άηνκν σο αλαγλψξηζε ή αληάιιαγκα ή αληακνηβή γηα ηελ αμία απηή θαη γη απηφ ην status ηηκήο θάζε αλζξψπνπ πξέπεη λα αληηζηνηρεί θαη λα είλαη αλάινγν πξνο ηελ αμία ηνπ. Δμάιινπ, αθνχ ην status ηηκήο πξνζδηνξίδεηαη απφ νξηζκέλα πξφηππα ζπκπεξηθνξάο πνπ είλαη πξνζαξκνζκέλα κεηαμχ ηνπο ζε έλα νξγαληθφ ζχλνιν, αλ ε ζπκπεξηθνξά θάπνηνπ θνηλσλνχ απέλαληη ζην θνξέα ηεο ηηκήο είλαη αληίζεηε πξνο ηα πξφηππα, ε ζπκπεξηθνξά απηή δηαηαξάζζεη, πξνζβάιεη θαη ζπλερψο βιάπηεη ην ιεηηνπξγηθφ απηφ ζχλνιν 4. Γ. Ο λόγος προζηαζίας ηης ηιμής Η δηάθξηζε ησλ ζρεηηθψλ απφςεσλ δελ είλαη εχθνιε γηαηί έρνπλ θαη θνηλά ζεκεία θαη δηαθνξέο κεηαμχ ηνπο. Πάλησο, ρσξίο λα κπνχκε ζε ιεπηνκέξεηεο κπνξνχκε λα πνχκε φηη άιιεο απφςεηο δίλνπλ βαζηθή ζεκαζία ζηελ αξρή ηεο σθειείαο πξνο ην θνηλσληθφ ζχλνιν, ελψ άιιεο ζηελ αμία ηνπ αλζξψπνπ σο πξνζψπνπ. πλεπήο εθαξκνγή ηεο πξψηεο αξρήο ζα είρε σο ζπλέπεηα λα κελ πξνζηαηεχεηαη ε ηηκή φπνηνπ δελ είλαη ρξήζηκνο ζηελ θνηλσλία, π.ρ. ελφο 100% αλαπήξνπ ή ελφο ειηζίνπ. Αληίζεηα, αλ απνδερφκαζηε σο βάζε πξνζηαζίαο ηεο ηηκήο ηελ αμία ηνπ αλζξψπνπ σο 3 Σπινέλλης Γ, όπ. Παρ, ζελ. 16 ΔΠ 4 Σπινέλλης Γ, όπ. Παρ, ζελ. 16 ΔΠ - 4 -
πξνζψπνπ, ζα θαηαιήγακε λα πξνζηαηεχνπκε σο ηηκή θαη ηελ αμία ηνπ πξνζψπνπ ιφγσ πςειψλ επηδφζεψλ ζηνλ πνιηηηζκφ. Έηζη ι.ρ. αλ θαλείο ακθηζβεηνχζε ηελ παηξφηεηα ή ηε ρξεζηκφηεηα ή ηελ αμία κηαο ζεκαληηθήο εθεπξέζεσο ή ελφο κεγάινπ θαιιηηερλήκαηνο ζα εζεσξείην φηη δπζθεκεί ηνλ εθεπξέηε ή ηνλ θαιιηηέρλε. Ωζηφζν, ε έλλνηα ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ε έλλνηα ηεο ηηκήο δελ ηαπηίδνληαη. Γ. Σο σνηαγμαηικό δικαίωμα προζηαζίας ηης ηιμής Η ηηκή απνηειεί αηνκηθφ ζπληαγκαηηθφ δηθαίσκα. πληαγκαηηθά δηθαηψκαηα είλαη ηα παξερφκελα ζηα άηνκα θαη σο κέιε ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ ζεκειηψδε, πνιηηηθά, θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά δηθαηψκαηα, ηα νπνία απνηεινχλ ηηο θαηά ηελ αληίιεςή ηνπ ζπληαθηηθνχ λνκνζέηε βαζηθέο εμεηδηθεχζεηο ηεο αλζξψπηλεο αμίαο θαη ησλ νπνίσλ ην ακπληηθφ πεξηερφκελν ζηξέθεηαη θαηά ηεο θξαηηθήο θαη θάζε άιιεο εμνπζίαο, ην πξνζηαηεπηηθφ πεξηερφκελν ζηξέθεηαη κφλνλ πξνο ην θξάηνο αμηψλνληαο ηελ παξνρή βνήζεηαο γηα ηελ απφθξνπζε θάζε απεηιήο, ην δε εμαζθαιηζηηθφ, εθφζνλ αλαγλσξίδεηαη, ζηξέθεηαη επίζεο πξνο ην θξάηνο, αμηψλνληαο ηελ παξνρή ησλ απαξαίηεησλ κέζσλ γηα ηελ άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο 5 Δθηφο απφ ηελ θπζηθή, πιηθή θαη πλεπκαηηθή ππφζηαζε, ν ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο πξνζηαηεχεη θαη ηελ θνηλσληθή ππφζηαζε ηνπ αλζξψπνπ, δειαδή ην απηνλφεην δηθαίσκα ην λα είλαη θαλείο άλζξσπνο (άλζξσπνο = άλζξσπνο). Απαξαίηεηε είλαη ε θαηνρχξσζε ηνπ αλζξψπνπ θαη σο θνηλσληθνχ φληνο, σο κέινπο ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ. Η θνηλσληθή ππφζηαζε εκπεξηέρεη ηελ αλαγλψξηζε ηνπ αλζξψπνπ σο θπζηθνχ πξνζψπνπ. πλδέεηαη επνκέλσο ζηελά κε ηελ αλζξψπηλε αμία θαη ηελ ειεπζεξία ηνπ αλζξψπνπ. Η θνηλσληθή ππφζηαζε εκπεξηέρεη φια εθείλα ηα ζηνηρεία πνπ αλαθέξνληαη ζηελ ππφζηαζε ηνπ αλζξψπνπ ζηνλ επξχηεξν θνηλσληθφ ρψξν. Η γεληθφηεξε θνηλσληθή ππφζηαζε πεξηιακβάλεη ηξεηο κεξηθφηεξεο εθθάλζεηο, κία απφ ηηο νπνίεο είλαη ε ηηκή. 5 Γημηηρόποσλος Α, Σσνηαγμαηικά Γικαιώμαηα, Γενικό Μέρος, 2005, ζελ. 101 ΔΠ - 5 -
Όπσο νξίδεη ην Διιεληθφ χληαγκα ζην άξζξν 5 παξ. 2, φινη φζνη βξίζθνληαη ζηελ Διιεληθή Δπηθξάηεηα απνιακβάλνπλ ηελ απφιπηε πξνζηαζία ηεο ηηκήο ηνπο. Η ηηκή απνηειεί θνηλσληθφ αγαζφ, έλλνκν αγαζφ πνπ έρεη αλαγθαία θνηλσληθή αλαθνξά. Πξφθεηηαη γηα ηε γεληθφηεξε αμηνιφγεζε ηεο θνηλσλίαο γηα ζπγθεθξηκέλν πξφζσπν. Η ηηκή απνηειεί θαη ζηνηρείν ηεο πξνζσπηθφηεηαο 6. Δ. Σριηενέργεια και ζύγκροσζη ηων ζσνηαγμαηικών δικαιωμάηων Με ηνλ αδφθηκν φξν «ηξηηελέξγεηα» λα είλαη, θπξίσο, ε εθαξκνγή ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ζην ηδησηηθφ δίθαην. Πιεξέζηεξα, ε ηξηηελέξγεηα ζα κπνξνχζε λα νξηζηεί σο εμήο: «Σξηηελέξγεηα είλαη ε πξνο ηα πξφζσπα θαηεπζπλφκελε θαη θπξίσο απφ ηελ θξαηηθή εμνπζία πξαγκαηνπνηνχκελε ακπληηθή λνκηθή ελέξγεηα ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ, ε νπνία εμαζθαιίδεη ηελ αθψιπηε άζθεζή ηνπο, εμαλαγθάδνληαο ηηο απεηιεηηθέο αληηθνηλσληθέο δπλάκεηο λα απέρνπλ απφ θάζε πξνζβνιή ηεο αλζξψπηλεο αμίαο. Σν πξφβιεκα ηεο ηξηηελέξγεηαο γελλάηαη κφλν ζην πιαίζην ηεο παξαδνζηαθήο δπαδηζηηθήο έλλνκεο πξάμεο, πνπ δηαθξίλεη απζηεξά ην δεκφζην απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Δηδηθφηεξα, ε ηξηηελέξγεηα δηαθξίλεηαη ζε άκεζε θαη έκκεζε. χκθσλα κε ηελ πξψηε, νξηζκέλα ηνπιάρηζηνλ ζπληαγκαηηθά δηθαηψκαηα ηζρχνπλ άκεζα ζηηο ηδησηηθέο έλλνκεο ζρέζεηο. χκθσλα κε ηε δεχηεξε, ηα ζπληαγκαηηθά δηθαηψκαηα δηεηζδχνπλ έκκεζα ζηηο ηδησηηθέο έλλνκεο ζρέζεηο κέζσ δηαχισλ φπσο είλαη νη γεληθέο ξήηξεο θαη νη αφξηζηεο λνκηθέο έλλνηεο ηνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ. Η ηξηηελέξγεηα είλαη θαηλνκεληθφ πξφβιεκα, ην νπνίν εκθαλίδεηαη απφ ηελ κε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο κεηαβνιήο ηεο έλλνκεο ηάμεο, επνκέλσο θαη ηεο κνξθήο ηνπ θξάηνπο θαη ηνπ ζπληαγκαηηθνχ πξνηχπνπ πνιίηε. ηε ζχγρξνλε έλλνκε ηάμε δελ ππάξρεη πξφβιεκα ηξηηελέξγεηαο. Η ακπληηθή δηαπξνζσπηθή ελέξγεηα εθαξκφδεηαη αλαγθαία ζε φιεο ηηο έλλνκεο ζρέζεηο. Όια ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα σο πξνο ηελ ακπληηθή ηνπο δηάζηαζε εθαξκφδνληαη, 6 Γημηηρόποσλος Α, Σσνηαγμαηικά Γικαιώμαηα Διδικό Μέρος, 2005, ζελ. 150 ΔΠ - 6 -
σο ζπληαγκαηηθά δηθαηψκαηα, ζην θνηλφ, δεκφζην θαη ηδησηηθφ ηνκέα (Αξ. 25 1 εδ. γ..) 7. Όζνλ αθνξά «ηε ζχγθξνπζε ησλ δηθαησκάησλ ζα πξέπεη λα δηαθξίλνπκε κεηαμχ λνκηθήο ζχγθξνπζεο θαη πξαγκαηηθήο ζχγθξνπζεο. χγθξνπζε δηθαησκάησλ ππφ λνκηθή έλλνηα είλαη ε ηαπηφρξνλε αλαγλψξηζε θαη λφκηκε άζθεζε ησλ δηθαησκάησλ πεξηζζνηέξσλ θνξέσλ θαηά ηξφπν ψζηε ε λφκηκε άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ ελφο λα πεξηνξίδεη ηελ επίζεο λφκηκε άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ άιινπ. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο λνκηθήο ζχγθξνπζεο είλαη ε λφκηκε άζθεζε ησλ δηθαησκάησλ απφ φινπο ηνπο θνξείο. Πξαγκαηηθή ζχγθξνπζε δηθαησκάησλ είλαη ε απνδνθηκαδφκελε απφ ην δίθαην παξαβίαζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ άιινπ. Οη πξαγκαηηθέο ζπγθξνχζεηο ππήξραλ θαη δπζηπρψο ζα ππάξρνπλ θαζεκεξηλά. Καηά ηελ πξαγκαηηθή ζχγθξνπζε ν έλαο απφ ηνπο θνξείο, ν επηηηζέκελνο, ελεξγνπνηείηαη πέξα απφ ην επηηξεπφκελν δηθαζηηθφ πιαίζην, δειαδή ελεξγεί ρσξίο δηθαίσκα 8. Πάλησο ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ζπγθξνχζεσλ, δεδνκέλνπ φηη πξφθεηηαη γηα ηππηθά ηζνδχλακεο ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο, ε ζχγθξνπζή ηνπο κπνξεί λα αληηκεησπηζηεί κφλν κε βάζε «κηα ad hoc ζρέζε πξνηηκήζεσλ αλάκεζά ηνπο, κε γλψκνλα ηε βέιηηζηε δπλαηή έθβαζε ζηε ζχγθξνπζε ησλ δηαθπβεπφκελσλ δηθαησκάησλ θαη έλλνκσλ αγαζψλ» 9. Σ. Σο δικαίωμα ζηην προζωπικόηηηα και η ηιμή ως εκδήλωζη ηης προζωπικόηηηας Η δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 5 παξ. 1 είλαη ε πξψηε απφ φζεο θαηνρπξψλνπλ ηελ πξνζσπηθή ειεπζεξία κε ηελ επξεία έλλνηα, ε νπνία απνηειεί αμηνζεκείσηε θαηλνηνκία ηνπ ηζρχνληνο πληάγκαηνο. Πξφθεηηαη γηα ηελ θαηνρχξσζε ελφο γεληθνχ δηθαηψκαηνο ειεπζεξίαο πνπ ζπκπιεξψλεη ηελ παξερφκελε απφ ηα άιια δηθαηψκαηα πξνζηαζία ηεο πξνζσπηθφηεηαο. Η ζπκπιεξσκαηηθή απηή ιεηηνπξγία δελ αλαηξεί βέβαηα ηελ πθηζηάκελε ζρέζε εηδηθφηεηαο κεηαμχ ηνπ άξ. 5 παξ. 1 θαη ησλ δηθαησκάησλ ηδίσο πξνζσπηθήο 7 Ηλιοπούλοσ Σηράγγα, Η «Τριηενέργεια» ηων αηομικών και κοινωνικών δικαιωμάηων, 1990, ζελ. 49 ΔΠ. 8 Γημηηρόποσλος Α, όπ. Παρ, ζελ. 238 ΔΠ 9 Σηαμάηης Κ, Η θεμελίωζη ηων νομικών κρίζεων, 1997, ζελ. 345-7 -
ειεπζεξίαο κε ηελ επξεία έλλνηα ( άξζξν 5 παξ. 2-4, 6,7,9. 19 ) 10. ην άξζξν 5 παξ. 1, σο πξνζσπηθφηεηα λνείηαη ην ζχλνιν ησλ ηδηνηήησλ, ηθαλνηήησλ θαη θαηαζηάζεσλ, πνπ αθελφο κελ πξνθχπηνπλ απφ ηελ ππφζηαζε ηνπ αλζξψπνπ σο έιινγνπ θαη ζπλεηδεηνχ φληνο, αθεηέξνπ δε εμαηνκηθεχνπλ έλα ζπγθεθξηκέλν πξφζσπν. Καηά ην άξζξν 5 παξ. 1 :, «Καζέλαο έρεη δηθαίσκα λα αλαπηχζζεη ειεχζεξα ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ θαη λα ζπκκεηέρεη ζηελ θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή δσή ηεο ρψξαο, εθφζνλ δελ πξνζβάιιεη ηα δηθαηψκαηα ησλ άιισλ θαη δελ παξαβηάδεη ην χληαγκα ή ηα ρξεζηά ήζε». Σν άξζξν 5 παξ. 1 επηηξέπεη ηελ ειεχζεξε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ηελ νπνία ππάγεη ζε ηξεηο θαλφλεο. Η ειεχζεξε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο επηηξέπεηαη εθφζνλ: α) δελ πξνζβάιιεη ηα δηθαηψκαηα ησλ άιισλ, β) δελ παξαβηάδεη ην χληαγκα θαη γ) ηα ρξεζηά ήζε. Πξφθεηηαη γηα ξήηξεο ππαγφκελεο ζηηο γεληθφηεξεο ξήηξεο ηεο λνκηκφηεηαο, ρξεζηφηεηαο θαη θνηλσληθφηεηαο 11. Η ηξηάδα απηή ζπλήζσο θαηαηάζζεηαη ζηνπο ιεγφκελνπο «πεξηνξηζκνχο», ζεσξείηαη «πεξηνξηζηηθή ηξηάδα». Η ηξηάδα απηή δελ είλαη θαηά θπξηνιεμία πεξηνξηζηηθή, αιιά νξηνζεηηθή, δελ πεξηνξίδεη, αιιά θαηά λνκηθή αθξηβνινγία νξηνζεηεί ηελ ειεχζεξε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο. Η έλλνηα ηεο ελ γέλεη πξνζσπηθήο ειεπζεξίαο, αλαιχεηαη ζε κεξηθέο εηδηθφηεξεο κνξθέο: Σελ ειεπζεξία δηαθίλεζεο θαη δηακνλήο, ηελ νηθνλνκηθή θαη επαγγεικαηηθή ειεπζεξία, ηελ πξνζσπηθή αζθάιεηα θαη δηθνλνκηθή πξνζηαζία, θαη ηελ πξνζηαζία ηεο ηδησηηθήο δσήο. Φνξέαο ηνπ δηθαηψκαηνο γηα ειεχζεξε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο είλαη ν θαζέλαο, δειαδή ηφζν νη εκεδαπνί φζν θαη νη αιινδαπνί θαζψο θαη ηα λνκηθά πξφζσπα ηδησηηθνχ δηθαίνπ 12. 10 Γαγηόγλοσ Π, Αηομικά Γικαιώμαηα, Β, 1991, ζελ. 1144 ΔΠ 11 Γαγηόγλοσ Π. όπ. Παρ, ζελ. 1160 ΔΠ 12 Μάνεζης Α, Αηομικές Δλεσθερίες, 1982, ζελ. 116-8 -
Σμήμα ΙΙ Α. Η έννοια και ηο περιετόμενο ηης ελεσθερίας ηης έκθραζης γνώμης. Φορείς ηοσ δικαιώμαηος πζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηδηαηηεξφηεηαο ηνπ αλζξψπνπ είλαη φηη έρεη θαη εθθξάδεη γλψκεο. Η έθθξαζε ηεο γλψκεο δελ απνηειεί κφλν ηελ θαη εμνρήλ εθδήισζε ηεο αλζξψπηλεο επηθνηλσλίαο. Ο πεξηνξηζκφο θαη ε θαηάξγεζε ηεο ειεπζεξίαο ηεο γλψκεο (ειεπζεξίαο εθθξάζεσο) ζίγεη επνκέλσο ηελ ίδηα ηελ αλζξψπηλε πξνζσπηθφηεηα θαη ηδηαηηεξφηεηα. Η Διεπζεξία ηεο γλψκεο δελ αληαπνθξίλεηαη κφλν ζε κηα εζσηεξηθή αλάγθε ηνπ αλζξψπνπ, αιιά απνηειεί θαη κία condition sine qua non ηεο δεκνθξαηίαο. Δίλαη πξάγκαηη ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο. Τπ απηήλ ηελ έλλνηα ε ειεπζεξία ηεο γλψκεο δελ είλαη απιψο απνζεηηθφ δηθαίσκα, δελ απνηειεί κφλν αμίσζε γη απνρή ηνπ θξάηνπο, αιιά έρεη θαη ζεηηθφ πεξηερφκελν, ιεηηνπξγψληαο ζπγρξφλσο θαη σο πνιηηηθφ δηθαίσκα 13. Η ειεπζεξία ηεο γλψκεο πεξηιακβάλεη ην δηθαίσκα ηεο δηακνξθψζεσο, θαηνρήο, εθθξάζεσο θαη δηαδφζεσο (ή απνζησπνηήζεσο), αιιά θαη ηεο ιήςεσο κηαο γλψκεο. Σν άξζξν 14 ηνπ ηζρχνληνο πληάγκαηνο θαηνρπξψλεη ην δηθαίσκα εθθξάζεσο θαη δηαδφζεσο ησλ ζηνραζκψλ πξνθνξηθψο, εγγξάθσο θαη δηα ηνπ ηχπνπ. Γηαθεξχζζεη επίζεο ηελ ειεπζεξία ηνπ ηχπνπ θαη απαγνξεχεη ηε ινγνθξηζία θαη, θαη αξρήλ ηελ θαηάζρεζε εληχπσλ. ηελ ειεπζεξία ηεο γλψκεο αλήθεη θαη ε ειεπζεξία ηεο πιεξνθνξίαο ζηελ ελεξγεηηθή θαη παζεηηθή ηεο κνξθή (πιεξνθνξείλ θαη πιεξνθνξείζζαη) πνπ απνξξέεη απφ ην άξζξν 14 παξ. 1 ζε ζπλδπαζκφ κε ην άξζξν 5 παξ. 1 πεξί αλαπηχμεσο ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ζπκκεηνρήο ζηελ θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή δσή ηεο ρψξαο. Η αλαζεψξεζε ηνπ 2001 πξφζζεζε φκσο εηδηθφ άξζξν (άξζξν 5Α) πνπ θαηνρπξψλεη «ην δηθαίσκα ηεο πιεξνθφξεζεο» θαη ην «δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο». Οη έλλνηεο ηεο γλψκεο ή ηνπ «ζηνραζκνχ» δελ έρνπλ κφλν ηελ θνηλή ζεκαζία. εκαίλνπλ αληηζέησο ηε δηαλνεηηθή ή αηζζεκαηηθή αληίδξαζε ελφο 13 Χρσζογόνας Κ, Αηομικά και κοινωνικά δικαιώμαηα, 2002, ζελ. 273 ΔΠ - 9 -
αηφκνπ ζε έλα νπνηνδήπνηε εμσηεξηθφ εξέζηζκα. Οη έλλνηεο απηέο δελ αλαθέξνληαη δειαδή κφλν ζε δηαλνεηηθή εξγαζία, αιιά θαη ζε αηζζήκαηα. Γελ αθνξνχλ κφλν ηδέεο αιιά θαη γεγνλφηα. Γελ είλαη κφλν απφςεηο, αιιά θαη κελχκαηα, εηδήζεηο 14. Δηδηθφηεξα γηα ηελ ειεπζεξία έθθξαζεο ηεο γλψκεο ζα πξέπεη λα επηζεκάλνπκε φηη έθθξαζε ηεο γλψκεο είλαη ε κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν εμσηεξίθεπζή ηεο. Σν ζχληαγκα αλαθέξεη ηελ πξνθνξηθή, έγγξαθε θαη δηα ηνπ ηχπνπ έθθξαζε ηεο γλψκεο. Η απαξίζκεζε ζην χληαγκα ηεο πξνθνξηθήο γξαπηήο θαη δηα ηνπ ηχπνπ εθθξάζεσο ηεο γλψκεο είλαη ελδεηθηηθή. ηα κέζα εθθξάζεσο ηεο γλψκεο πξέπεη π.ρ. λα πξνζηεζεί ε εηθφλα. Δπίζεο ε γλψκε κπνξεί λα εθθξαζηεί θαη ζησπεξά, κε θηλήζεηο θαη ηελ ελ γέλεη ζπκπεξηθνξά θαη εκθάληζε. Γελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη ην χληαγκα πξνζηαηεχεη θάζε λνεηή θαη κε απαγνξεπφκελε απφ ηνπο γεληθνχο λφκνπο κνξθή εθθξάζεσο γλψκεο 15. Μηα γλψκε εθθξάδεηαη γηα λα γίλεη γλσζηή ζε άιινπο. Όπνπ απηφ παξεκπνδίδεηαη, παξεκπνδίδεηαη έκκεζα ε έθθξαζε ηεο γλψκεο. Δπνκέλσο ε έθθξαζε ηεο γλψκεο δελ είλαη ειεχζεξε φηαλ παξεκπνδίδεηαη ην θνηλφ ή ν ηχπνο λα αθνχζεη ηνλ νκηιεηή ή λα πξνκεζεπηεί ηα κελχκαηά ηνπ. Σν χληαγκα θαηνρπξψλεη ξεηψο ηελ ειεπζεξία εθθξάζεσο θαη δηαδφζεσο ηεο γλψκεο, αιιά ππνλνεί αλακθίβνια θαη ην δηθαίσκα απνζησπήζεσο ηεο γλψκεο ηεο νπνηαζδήπνηε γλψκεο θαη φρη κφλν ησλ πεπνηζήζεσλ. Η αξλεηηθή ειεπζεξία ηεο γλψκεο επηηξέπεη ζην άηνκν λα απνζησπά ηε γλψκε ηνπ, αιιά φρη ηηο γλψζεηο ηνπ. Δπνκέλσο ε αξλεηηθή ειεπζεξία ηεο γλψκεο δελ αληίθεηηαη ζηελ επηβνιή ππνρξεψζεσο καξηπξίαο γεγνλφησλ θαη δελ ζεκειηψλεη δηθαίσκα αξλήζεσο ηέηνηαο καξηπξίαο νχηε αληίθεηηαη ζηελ λνκνζεηηθά ζεκειησκέλε θαη ζπληαγκαηηθά θαηά ηα ινηπά ζεκηηή ππνρξέσζε παξνρήο πιεξνθνξηψλ. Καηά ην χληαγκα, ηελ ειεπζεξία ηεο γλψκεο έρεη «έθαζηνο», επνκέλσο ηφζν νη Έιιελεο πνιίηεο, φζν θαη νη αιινδαπνί θαη νη αληζαγελείο, ηα θπζηθά φζν θαη ηα λνκηθά πξφζσπα ηδησηηθνχ δηθαίνπ. Διεπζεξία γλψκεο έρνπλ βέβαηα θαη ηα πνιηηηθά θφκκαηα θαη νη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο, αλεμάξηεηα απφ ην αλ έρνπλ ή φρη λνκηθή πξνζσπηθφηεηα. Καη ζηηο δχν 14 Γαγηόγλοσ Π, όπ. παρ, 265 ΔΠ 15 Γαγηόγλοσ Π, παρ, 285 ΔΠ - 10 -
πεξηπηψζεηο πξφθεηηαη φκσο γηα ηηο θχξηεο πιεπξέο ηεο ειεπζεξίαο ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ (άξζξν 29 πλη) θαη ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο ειεπζεξίαο (άξζξν 23 πλη). Η αλαγλψξηζε ηεο ειεπζεξίαο γλψκεο θαη ζηνπο αιινδαπνχο δελ επεθηείλεηαη θαη αλάγθε ζηελ πνιηηηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα. Δίλαη βέβαηα γεγνλφο, φηη ην άξζξν 14 δελ δηαθξίλεη αλάινγα κε ην είδνο ηεο δξαζηεξηφηεηαο θαη φηη ην άξζξν 5 παξ. 1 εγγπάηαη ζε φινπο ην δηθαίσκα λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ πνιηηηθή δσή ηεο ρψξαο. Οη ειεπζεξίεο φκσο θαη ηα δηθαηψκαηα πνπ είλαη ζηνηρεηψδε γηα ηελ άζθεζε πνιηηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαηνρπξψλνληαη ζπληαγκαηηθά κφλν γηα ηνπο Έιιελεο πνιίηεο 16. Σν χληαγκα ππνβάιιεη ηελ ειεπζεξία ηεο γλψκεο ζηελ επηθχιαμε ηνπ λφκνπ. Καηά ην άξζξν 14 παξ. 1 ν θαζέλαο κπνξεί λα εθθξάδεη θαη λα δηαδίδεη.ηνπο ζηνραζκνχο ηνπ, ηεξψληαο ηνπο λφκνπο ηνπ θξάηνπο. Σν άξζξν 14 παξ. 1 ινηπφλ πεξηέρεη κηα γεληθή επηθχιαμε λφκνπ, ηελ ππαγσγή δειαδή ηεο εθθξάζεσο ηεο γλψκεο ζηνπο γεληθνχο λνκηθνχο θαλφλεο ζπκβηψζεσο, κε ηελ έλλνηα φηη ειεπζεξία ηεο γλψκεο δελ ζεκαίλεη απαιιαγή απφ ηηο δεζκεχζεηο ησλ γεληθψλ λφκσλ. Η ειεπζεξία ηεο γλψκεο δελ πεξηιακβάλεη δειαδή θαη ηελ ειεπζεξία ηεο εμπβξίζεσο, νχηε ηελ ειεπζεξία πξνθιήζεσο δεκίαο ζε μέλε ηδηνθηεζία κε ηελ αλαγξαθή κνιχλζεσο ηνπ πεξηβάιινληνο κε πξφθιεζε ππεξβνιηθνχ ζνξχβνπ. «Νφκνη ηνπ θξάηνπο», θαηά ην άξζξν 14 παξ. 1, είλαη κφλν νη πξνζσπηθνί θαη αληηθεηκεληθνί γεληθνί λφκνη, εθείλνη δειαδή πνπ πξνζηαηεχνπλ έλα έλλνκν αγαζφ, ρσξίο λα ζηξέθνληαη νχηε θαηά νξηζκέλνπ πξνζψπνπ ή νκάδαο πξνζψπσλ νχηε θαηά νξηζκέλεο γλψκεο, θαη ρσξίο λα θαζηζηνχλ αδχλαηε ή λα δπζρεξαίλνπλ δπζαλάινγα ηελ έθθξαζε θαη δηάδνζε ηεο γλψκεο. 16 Γαγηόγλοσ, όπ παρ, 285 ΔΠ - 11 -
Β. Περιοριζμοί ηης ελεσθερίας ηης έκθραζης και προζηαζία ηης ηιμής με βάζη ηον ποινικό κώδικα Ιδηαίηεξα δεηήκαηα ζέηεη ε ζχγθξνπζε ηεο ειεπζεξίαο ηεο γλψκεο κε ηελ πξνζηαζία ηεο ηηκήο πνπ επίζεο θαηνρπξψλεηαη απφ ην χληαγκα. Καη αξρήλ, ε ειεπζεξία ηεο γλψκεο δελ πεξηιακβάλεη θαη ηελ ειεπζεξία ηεο εμπβξίζεσο. Καηά κείδνλα ιφγν δελ πεξηιακβάλεη ηελ ειεπζεξία ηεο δπζθεκίζεσο θαη αθφκε ιηγφηεξν ηεο ζπθνθαληηθήο δπζθεκίζεσο. Δπνκέλσο ε ηηκψξεζε ησλ «εγθιεκάησλ θαηά ηεο ηηκήο» απφ ηνλ Πνηληθφ Κψδηθα (άξζξα 361 επ.) απνηειεί ζεκηηφ θαη αξρήλ πεξηνξηζκφ ηεο ειεπζεξίαο ηεο γλψκεο ηνπ δξάζηε 17. Παζψλ ζηα εγθιήκαηα θαηά ηεο ηηκήο είλαη θάζε δσληαλφ θπζηθφ πξφζσπν, αλεμάξηεηα απφ ειηθία θαη πλεπκαηηθή θαηάζηαζε. Δπνκέλσο, κε ηηο δηαηάμεηο ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο ηηκήο πξνζηαηεχνληαη θαη ηα λήπηα θαη νη αλίθαλνη πξνο θαηαινγηζκφ θαη φζνη έρνπλ ζηεξεζεί ησλ πνιηηηθψλ ηνπο δηθαησκάησλ. Οη λεθξνί δελ έρνπλ ηηκή, αιιά ζε νξηζκέλεο δηαηάμεηο (άξζξα 201, 365 Π.Κ.) πξνζηαηεχεηαη ε κλήκε ηνπο. Σα λνκηθά πξφζσπα θαη νη νκάδεο αηφκσλ, θαηά ηελ πην νξζή άπνςε, δελ πξνζηαηεχνληαη παξά κφλν ζε νξηζκέλεο ξεηά πξνβιεπφκελεο απφ ην λφκν πεξηπηψζεηο (β.ι. π.ρ. άξζξν 364 «Γπζθήκηζε αλψλπκεο εηαηξείαο») 18. Γηαθνξεηηθφ φκσο είλαη ην δήηεκα αλ κπνξεί λα πξνζβιεζεί ε ηηκή θάπνηνπ αηφκνπ κε νκαδηθφ ραξαθηεξηζκφ. Η απάληεζε ζην δήηεκα απηφ είλαη φηη εάλ κε ηελ εθδήισζε γίλεηαη θαλεξφ φηη ε πξνζβνιή αθνξά ζε ζπγθεθξηκέλα άηνκα ηεο νκάδαο (ζε νξηζκέλα ή φια), ηφηε ππάξρεη πξάγκαηη πξνζβνιή ηεο ηηκήο ηνπο θαη κπνξεί, θαηά ζπλέπεηα, θαζέλα λα ππνβάιεη έγθιεζε ελαληίνλ ηνπ δξάζηε. Ιδηαίηεξε δηάζηαζε έρεη πάλησο ην δήηεκα ηεο πξνζηαζίαο ηεο ηηκήο ησλ δεκφζησλ πξνζψπσλ 19. π.ρ. Ο πνιηηηθφο πξέπεη πάλησο λα επηδεηθλχεη κεγαιχηεξε αλνρή ζηελ θξηηηθή, απ φηη ν απιφο πνιίηεο, αθνχ άιισζηε ην ζηνηρείν ηεο αληηπαξάζεζεο ραξαθηεξίδεη εμ νξηζκνχ ηελ πνιηηηθή. Με παξφκνην ζθεπηηθφ, ην Δ.Γ.Γ.Α. έθξηλε, φηη, κε βάζε ηα πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά ζπγθεθξηκέλεο ππφζεζεο, ν ραξαθηεξηζκφο ελφο πνιηηηθνχ σο 17 Σπινέλλης Γ, όπ. παρ, ζελ. 62 ΔΠ 18 Σπινέλλης Γ, όπ. παρ, ζελ. 75 ΔΠ 19 ΠρΒλ Θ. Μέλθοσ, Δλεσθερία πληροθόρηζης ηοσ δημοζιογράθοσ και προζηαζία ηης προζωπικόηηηας, ΓηΑ 2001, ζελ. 334 ΔΠ - 12 -
«ειηζίνπ» ζε δεκνζηνγξαθηθφ άξζξν δε ζπληζηνχζε ππέξβαζε ησλ ζεκηηψλ νξίσλ ηεο θξηηηθήο (αθνχ ν ελ ιφγσ πνιηηηθφο είρε εθθσλήζεη νκηιία πξφδεια πξννξηζκέλε λα πξνθαιέζεη θαη ν ζπληάθηεο ηνπ άξζξνπ παξείρε κηα ζηεξηγκέλε ζηελ νκηιία απηή εμήγεζε ηνπ ραξαθηεξηζκνχ) θαη άξα ε πνηληθή θαηαδίθε ηνπ δεκνζηνγξάθνπ γη απηφλ ήηαλ αληίζεηε ζην άξζξν 10 ΔΓΑ. Η ζαηηξηθή θξηηηθή ησλ δεκνζίσλ πξνζψπσλ, κε νπνηνδήπνηε ηξφπν θαη κέζν εθθξάζεσο, δελ απνηειεί θαζ εαπηήλ πξνζβνιή ηεο ηηκήο θαη επηηξέπεηαη, εθηφο αλ ζπγθξνηεί in concreto έγθιεκα θαηά ηεο ηηκήο ή αζέκηηε πξνζβνιή ηνπ απαξαβίαζηνπ ηεο ηδησηηθήο δσήο. ην ηειεπηαίν δήηεκα ζα επηζηξέςνπκε θαηά ηελ αλάπηπμε ηεο ζπγθξνχζεσο ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ κε ηελ πξνζηαζία ηνπ απαξαβίαζηνπ ηεο ηδησηηθήο δσήο 20. Σμήμα ΙΙΙ Α. Η έννοια και ηο περιετόμενο ηης ελεσθερίας ηοσ ηύποσ Φορείς ηοσ δικαιώμαηος Περιοριζμοί Σν άξζξν 14 ηνπ πληάγκαηνο ζεκειηψλεη θαη πξναζπίδεη ην αλαθαίξεην δηθαίσκα θάζε πνιίηε λα εθθξάδεη ειεχζεξα ηε γλψκε ηνπ θαη ηνπο ζηνραζκνχο ηνπ. Η θαηνρχξσζε ηνπ δηθαηψκαηνο απηνχ απνηειεί εμεηδίθεπζε ηνπ ζεκειηψδνπο δηθαηψκαηνο ηνπ άξζξνπ 5 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο πεξί ειεχζεξεο αλάπηπμεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ζπκκεηνρήο ζηελ θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή δσή ηεο ρψξαο 21. Έθθξαζε ηεο γλψκεο είλαη ε κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν εμσηεξίθεπζή ηεο. Σν χληαγκα απαξηζκεί ελδεηθηηθά ηελ πξνθνξηθή, ηε γξαπηή θαη ηε κέζσ ηνπ ηχπνπ έθθξαζε γλψκεο δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ ηειεπηαία, αθνχ ζηελ παξ. 2 ηνπ άξζξνπ 14 ε ειεπζεξία ηνπ ηχπνπ θαηνρπξψλεηαη θαη σο ζεζκηθή εγγχεζε. Πέξα δειαδή απφ ην αηνκηθφ δηθαίσκα ηεο ειεχζεξεο έθθξαζεο κέζσ ηνπ ηχπνπ (άξζξν 14 παξ. 1), θαηνρπξψλεηαη ε ειεπζεξνηππία σο ζεζκφο, κε απνηέιεζκα λα πξνζηαηεχνληαη ζπληαγκαηηθά φρη κφλν νη ζπγθεθξηκέλνη ζε δεδνκέλν ρξφλν θνξείο αιιά νη ζθνπνί θαη ελ γέλεη ε απνζηνιή ηνπ ζεζκνχ απηνχ, πνπ κε απηφλ ηνλ ηξφπν αλαγνξεχνληαη ζε 20 ΑΠ 167/2000, Δλλ Γνη 2000, ζελ. 772 21 Καρακώζηας Ι, Προζωπικόηηηα και ηύπος, 1997, ζελ. 209 ΔΠ - 13 -
ζπληαγκαηηθά πξνζηαηεπφκελν δεκφζην ζπκθέξνλ. Η παξάιιειε απηή ηζρχο ηνπ αηνκηθνχ δηθαηψκαηνο θαη ηεο ζεζκηθήο εγγπήζεσο έρεη σο απνηέιεζκα ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο έλλνηαο ηνπ ηχπνπ ζηηο παξαπάλσ δηαηάμεηο. Έηζη, ηχπνο θαηά ηελ έλλνηα ηνπ άξζξνπ 14 παξ. 1 ζεκαίλεη θάζε κνξθήο απνηχπσκα εθθξάζεσο γλψκεο ή ιφγνπ, αλεμάξηεηα απφ ηνλ ζθνπφ δηαδφζεσο. Αληηζέησο, ζηελ έλλνηα ηνπ ηχπνπ ζην άξζξν 14 παξ. 2 πεξηιακβάλνληαη φια ηα έληππα πνπ είλαη θαηάιιεια θαη πξννξηζκέλα γηα δηάδνζε 22. Η ειεπζεξία ηνπ ηχπνπ πεξηιακβάλεη: α) Σελ ειεπζεξία ζπιινγήο, επηινγήο θαη επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηψλ θαη πάζεο θχζεσο ζηνηρείσλ. β) Σελ ειεπζεξία ζπληάμεσο, εθηππψζεσο, θπθινθνξίαο, δηαλνκήο εληχπσλ ζην εζσηεξηθφ θαη ην εμσηεξηθφ. γ) Σελ ειεπζεξία ηεο κε θάζε κέζν δεκνζηεχζεσο εηδήζεσλ, ζρνιίσλ, πιεξνθνξηψλ, δηαθεκίζεσλ θηι θαη ηηο ζπλαθείο ειεπζεξίεο ηδξχζεσο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ δεκνζηνγξαθηθνχ επαγγέικαηνο θαη άιισλ ζπλαθψλ επαγγεικάησλ, θαζψο θαη ηελ ειεπζεξία ηδξχζεσο θαη ιεηηνπξγίαο δεκνζηνγξαθηθψλ θαη ζπλαθψλ νξγαλψζεσλ. Φνξείο ή ππνθείκελα ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ είλαη θπζηθά ή λνκηθά πξφζσπα πνπ αζθνχλ θαη επάγγεικα ή επθαηξηαθψο νπνηαδήπνηε δξαζηεξηφηεηα ή έξγν ζρεηηδφκελν ή ζπλαξηψκελν κε ηνλ ηχπν 23. Η ζεζκνζέηεζε θαη νξηνζέηεζε πεξηνξηζκψλ ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ πνπ δηθαηνινγείηαη απφ ηελ αλάγθε πξνζηαζίαο άιισλ έλλνκσλ αγαζψλ πνπ επίζεο θαηνρπξψλνληαη ζην χληαγκα. ην πιαίζην, ζπλεπψο, ηνπ άξζξνπ 14 επηηξέπνληαη γεληθνί θαη εηδηθνί πεξηνξηζκνί ζην βαζκφ θαη ζην κέηξν πξνζηαζίαο άιισλ έλλνκσλ αγαζψλ ρσξίο φκσο λα ζίγεηαη ν ππξήλαο ηεο πξνζηαζίαο ηνπ ηχπνπ. Όζνλ αθνξά ην γεληθφ πεξηνξηζκφ πνπ απνξξέεη απφ ηελ επηθχιαμε λφκνπ, ν ζπληαγκαηηθφο λνκνζέηεο ελλνεί πξνθαλψο λφκν κε ηνλ νπνίν θαηά ηξφπν γεληθφ, αληηθεηκεληθφ θαη απξφζσπν κε βάζε ηελ αξρή ηεο αλαινγηθφηεηαο θαη ρσξίο λα ζίγεηαη ν απαξαβίαζηνο ππξήλαο ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ, πξνζηαηεχνληαη ή θαηνρπξψλνληαη άιια ζπληαγκαηηθψο πξνζηαηεπφκελα αγαζά. Πέξαλ ηνπ γεληθνχ πεξηνξηζκνχ εθ ηνπ λφκνπ, ην ηζρχνλ χληαγκα πεξηέρεη θαη έλα καθξχ θαηάινγν εηδηθψλ 22 Καράζηας Ι, Το δίκαιο ηων ΜΜΔ, ζελ. 25 ΔΠ 23 Καράκωζηας Ι, όπ παρ, ζελ. 27 ΔΠ - 14 -
πεξηνξηζκψλ πνπ αθνξνχλ απνθιεηζηηθά ηνλ ηχπν: Οη πην πάλσ πεξηνξηζκνί δελ ηζρχνπλ γηα ηα έληππα πνπ είλαη ζπγρξφλσο θαη έξγα ηέρλεο ή επηζηήκεο, ηα νπνία εκπίπηνπλ ζην πεδίν πξνζηαζίαο ηνπ άξζξνπ 16 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο θαη γηα ηα νπνία δελ ηζρχνπλ νη εηδηθνί πεξηνξηζκνί 24. Β. σναλλακηικές σποτρεώζεις ηοσ ηύποσ και ηων ηλεκηρονικών Μ.Μ.Δ. Η αλαγλψξηζε ηνπ ηχπνπ σο πεγή ελδερνκέλνπ θηλδχλνπ γηα ηελ πξνζσπηθφηεηα δηθαηνινγεί θαη επηβάιιεη, ηελ θαζηέξσζε ζπλαιιαθηηθψλ ππνρξεψζεσλ πξνζηαζίαο ηνπ πξνζψπνπ. Οη ζπλαιιαθηηθέο ππνρξεψζεηο ηνπ ηχπνπ ζπληζηνχλ ηα φξηα ηεο ειεπζεξνηππίαο, ηα νπνία είηε πξνέξρνληαη απφ ην ίδην ην χληαγκα είηε εθθξάδνληαη απφ ηνλ ζπληαγκαηηθφ λνκνζέηε ζηελ επηθχιαμε «ηεξψληαο ηνπο λφκνπο ηνπ Κξάηνπο». Ο θαζνξηζκφο ησλ ππνρξεψζεσλ ηνπ ηχπνπ γίλεηαη κε θξηηήξην αληηθεηκεληθφ, ιακβαλνκέλνπ ππφςε ηνπ κέζνπ αλψλπκνπ κέινπο ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ 25. Η παξάιεηςε ηεξήζεσο ησλ ζπλαιιαθηηθψλ ππνρξεψζεσλ ηνπ ηχπνπ ζπληζηά, εθηφο ηνπ παξαλφκνπ, θαη, θαη αξρήλ ππαίηηα (ακειή) ζπκπεξηθνξά ησλ πξνζψπσλ, ηα νπνία βαξχλνληαη κε ηελ επηκέιεηα ηεξήζεσο ησλ ππνρξεψζεσλ απηψλ. Οη ζπλαιιαθηηθέο ππνρξεψζεηο ηνπ ηχπνπ πξνζδηνξίδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηελ νπνία νθείιεη λα δείμεη έλαο κέζνο, ζπλεηφο δεκνζηνγξάθνο, ν κέζνο δειαδή ηππηθφο εθπξφζσπνο ηνπ θχθινπ ηνπ, θαη ε παξαβίαζή ηνπο ζπληζηά ακέιεηα ζχκθσλα κε ηελ Α.Κ. 330 εηδ. 2. Ο πξνζβιεζείο ζα θέξεη ην βάξνο ηεο απνδείμεσο ηεο αληηζπλαιιαθηηθήο ζπκπεξηθνξάο ηνπ εθπξνζψπνπ ηνπ ηχπνπ, απνδεηθλχνληαο απιψο ηα πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά βάζεη ησλ νπνίσλ πξνθχπηεη ε παξάιεηςε ηεξήζεσο νθεηιφκελσλ ππνρξεψζεσλ ηνπ ηχπνπ θαη ζπλεπψο ν παξάλνκνο θαη θαη αξρήλ ππαίηηνο ραξαθηήξαο ηεο ζπκπεξηθνξάο 26. Τπεχζπλνο έλαληη ησλ ηξίησλ γηα ηελ ηήξεζε ησλ ζπλαιιαθηηθψλ ππνρξεψζεσλ ηνπ ηχπνπ είλαη, θαηά πξψην ιφγν, ν ηδηνθηήηεο ηνπ εληχπνπ, ν νπνίνο, ζχκθσλα κε ην άξζξν κφλν ηνπ λφκνπ 1178/1981, ππέρεη αδηθνπξαθηηθή επζχλε έζησ θαη αλ δελ βαξχλεη ππαηηηφηεηα (πξφζεζε 24 Καράκωζηας Ι, οπ. παρ, ζελ. 31 ΔΠ 25 Καράκωζηας Ι, οπ παρ, ζελ. 45 ΔΠ 26 Καράκωζηας Ι, οπ παρ, ζελ. 50 ΔΠ - 15 -
ζχκθσλα κε ηελ ΑΚ 919 ε γλψζε θαηά ηελ ΑΚ 920). Δπζχλε γηα ηελ ηήξεζε ησλ ζπλαιιαθηηθψλ ππνρξεψζεσλ ηνπ ηχπνπ ππέρνπλ επίζεο ν εθδφηεο θαη ν δηεπζπληήο ηνπ εληχπνπ, νη νπνίνη επζχλνληαη θαη απηνί γηα ηνλ έιεγρν ηνπ «ζεκηηνχ» ησλ δεκνζηεχζεσλ πνπ ππάγνληαη ζηνλ θχθιν ηεο αξκνδηφηεηάο ηνπο. Η ππνρξέσζε ηεξήζεσο ησλ ζπλαιιαθηηθψλ ππνρξεψζεσλ βαξχλεη ηνλ ίδην ηνλ ζπληάθηε ηνπ άξζξνπ πνπ εγθπκνλεί θηλδχλνπο γηα ηελ πξνζσπηθφηεηα ηξίησλ. Οη ζπλαιιαθηηθέο ππνρξεψζεηο ηνπ ηχπνπ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ ζεηηθνχ δηθαίνπ είλαη νη εμήο: i. Υποτρεώζεις ποσ απορρέοσν από ηο καθήκον ζεβαζμού ηης προζφπικόηηηας και ηης ιδιφηικής ζθαίρας Η ππνρξέσζε ζεβαζκνχ ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηεο ηδησηηθήο ζθαίξαο ζεκειηψλεηαη θπξίσο ζηηο δηαηάμεηο ησλ άξζξσλ 2 παξ. 1,5 παξ. 1,7 παξ. 2,9,19 θαη 93 παξ. 2 ηνπ πληάγκαηνο θαη ζηηο αθφινπζεο δηαηάμεηο: ΑΚ 57, 58,59, 60, 914, 919, 929. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε απφθαζε ηνπ Δθεηείνπ Αζελψλ 8908/1988 (Νν Β 36, ζει. 1665) ζχκθσλα κε ηελ νπνία ππάξρεη πξνζβνιή ηεο πξνζσπηθφηεηαο «φηαλ ην θσηαγξαθηδφκελν (ζηελ εθεκεξίδα) άηνκν εκθαλίδεη ζηελ επίκαρε θσηνγξαθία θάπνηα ζσκαηηθή ηνπ κεηνλεμία (αλαπεξία, παρπζαξθία, δπζκνξθία), απεηθνλίδεηαη γπκλφ ή εκίγπκλν ή ε θσηνγξαθία ηνπ ζπλνδεχεη δεκνζίεπκα ζην νπνίν ηνλίδνληαη ζσκαηηθέο κεηνλεμίεο, άκεζα ζρεηηδφκελεο κε ηε δηθή ηνπ ζσκαηηθή κεηνλεμία. ii. Υποτρεώζεις ποσ απορρέοσν από ηο καθήκον αλήθειας Η αιήζεηα απνηειεί ην ζεκειηψδεο κέιεκα ηνπ ηχπνπ. Η αξρή απηή επηβάιιεη ηνλ πξηλ απφ ηε δεκνζίεπζε έιεγρν ηεο αιήζεηαο ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ησλ εηδήζεσλ. Σν θαζήθνλ αιήζεηαο δελ ζεκαίλεη πάληνηε φηη νη ηζρπξηζκνί είλαη αληηθεηκεληθά αθξηβείο θαη αληαπνθξίλνληαη ζηελ αληηθεηκεληθή αιήζεηα. Η ππνρξέσζε ζπλίζηαηαη ζην θαζήθνλ ηεξήζεσο ηεο θαιήο πίζηεσο - 16 -
σο πξνο ηελ αθξίβεηα ηεο εηδήζεσο θαη ζηελ επίδεημε ηεο απαηηνχκελεο θαηά ηηο πεξηζηάζεηο επηκέιεηαο 27. Υαξαθηεξηζηηθή γηα ην θαζήθνλ αιήζεηαο, είλαη ε απφθαζε ηνπ Α.Π. 1156/1985 (ΝΟΒ 33, ΔΛ. 1462), πνπ έθξηλε φηη ε αλαθξίβεηα ζηελ παξνπζίαζε ηεο εηδήζεσο είλαη δπλαηφλ λα ζπλίζηαηαη ζηε κε πιεξφηεηα, ππφ ηελ έλλνηα φηη παξαιείπνληαη νπζηψδε ζηνηρεία θαη απνδίδεηαη παξαπνηεκέλε ε εηθφλα ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Η θξάζε «ε ρνχληα πνπ παξαρψξεζε δάζνο 14 ζηξεκκάησλ» δελ ππνδειψλεη απιψο ηε ρξνληθή πεξίνδν, αιιά αθήλεη λα ελλνεζεί φηη ε ρνχληα ήηαλ εθείλε πνπ παξαρψξεζε ην αθίλεην ζηνλ ζηγέληα, κε ζπλέπεηα λα πξνζβάιιεηαη ε ηηκή ηνπ. Δπίζεο κε ηελ Δθ. Αζ 4054/92 (Πνηλ. Υξ. 42, ζει. 302) θξίζεθε φηη δεκνζηεχκαηα πνπ πεξηέρνπλ αλαιεζείο ηζρπξηζκνχο πνπ δελ ζπλδένληαη κε κηα αιεζηλή πξαγκαηηθή θαηάζηαζε θαη γηα ηα νπνία ν ζπληάθηεο δελ ηήξεζε ηηο ζπλαιιαθηηθέο ππνρξεψζεηο ζεκειηψλνπλ ρσξίο άιιν ηνλ παξάλνκν ραξαθηήξα ηεο πξνζβνιήο ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη δελ ηίζεηαη ζέκα δηθαηνινγεκέλνπ ελδηαθέξνληνο θαη ζηαζκίζεσο ζπκθεξφλησλ. iii. Υποτρεώζεις ποσ απορρέοσν από ηο καθήκον ζεβαζμού απόυεφν Σφζν ε αξρή ηεο πνιπθσλίαο ηνπ ηχπνπ φζν θαη ν ζεβαζκφο ηεο δηαθνξάο απφςεσλ ζεκειηψλνληαη ζηηο ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο ησλ άξζξσλ 14 παξ. 1,5 παξ. 1 θαη 13 παξ. 1. Η αξρή ηνπ ζεβαζκνχ ησλ απφςεσλ δελ πξνυπνζέηεη αλαθξηβή δεκνζίεπζε, φπσο ζπκβαίλεη κε ηελ επαλφξζσζε αλαιεζψλ εηδήζεσλ, αξθεί ην γεγνλφο φηη πθίζηαηαη κηα δηαθνξεηηθή άπνςε επί ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ζέκαηνο. Υαξαθηεξηζηηθά ην Οκνζπνλδηαθφ πληαγκαηηθφ δηθαζηήξην ηεο Γεξκαλίαο δέρεηαη φηη ην δηθαίσκα απαληήζεσο απνβιέπεη ζηελ πξνζηαζία ηεο εμνπζίαο ηνπ απηνπξνζδηνξηζκνχ ηνπ αηφκνπ ε νπνία απνηειεί έθθαλζε ηνπ γεληθνχ δηθαηψκαηνο ηεο πξνζσπηθφηεηαο 28. (Bver FGE 35, 202 επ). 27 Καράκωζηας Ι, οπ παρ, ζελ. 50 ΔΠ 28 Καράκωζηας Ι, οπ παρ, ζελ 50 ΔΠ - 17 -
iv. Υποτρεώζεις ποσ απορρέοσν από ηο καθήκον διαμορθώζεφς ηης κοινής γνώμης Η επζχλε ηνπ ηχπνπ σο παξάγνληαο δηακνξθψζεσο ηεο θνηλήο γλψκεο δελ πεξηνξίδεηαη ζην θαζήθνλ αιήζεηαο νχηε ζηε ζπκβνιή γηα ην ζρεκαηηζκφ ηεο πνιηηηθήο βνπιήζεσο ηνπ αλαγλσζηηθνχ θνηλνχ. Απφ ηελ επίδξαζε ηελ νπνία αζθεί ζηελ πνιηηηθή, νηθνλνκηθή, θνηλσληθή, πνιηηηζηηθή ή εζηθή δσή ηεο ρψξαο, πεγάδνπλ θαη νη απμεκέλεο επζχλεο ηνπ ηχπνπ φζνλ αθνξά ζηελ παξνρή πιεξνθνξηψλ θαη γλψζεσλ, θαζψο θαη ζηελ επίδξαζε θαη απήρεζε ησλ θάζε είδνπο δεκνζηεπκάησλ ζην αλαγλσζηηθφ θνηλφ 29. Σμήμα IV Α. Προζβολή ηης ηιμής μέζω δημοζιεσμάηων ηων Μ.Μ.Δ. 30 Απφ ηα έλλνκα αγαζά πνπ πεξηθιείνληαη ζην δηθαίσκα ηεο πξνζσπηθφηεηαο, πιεηηφκελα, θαηά θαλφλα, αγαζά απφ κέζα καδηθήο επηθνηλσλίαο είλαη ε ηηκή, ε ηδησηηθή δσή, ε εηθφλα, ν γξαπηφο θαη πξνθνξηθφο ιφγνο θαη ε ζθαίξα ηνπ απνξξήηνπ. Δηδηθφηεξα ζηελ πξάμε, ε ηηκή είλαη ην θαη εμνρήλ πξνζβαιιφκελν αγαζφ κέζσ ηεο δεκνζηεχζεσο ή ηεο δεκνζηφηεηαο δειαδή ηεο ρξεζηκνπνηήζεσο θαη δηαδφζεσο απφ ηα Μ.Μ.Δ. πξνζβιεηηθψλ πιεξνθνξηψλ εηθφλσλ θαη θξίζεσλ. ηηο πεξηπηψζεηο ζπγθξνχζεσο ηεο αμηψζεσο ζεβαζκνχ ηεο ηηκήο κε ηελ ειεπζεξία ησλ Μ.Μ.Δ., πξνζβαιιφκελν αγαζφ είλαη ε εμσηεξηθή ηηκή, ρσξίο φκσο απηφ λα ζεκαίλεη φηη εζσηεξηθή ηηκή βξίζθεηαη εθηφο έλλνκεο πξνζηαζίαο, φπσο ππνζηεξίρζεθε. Η εμσηεξηθή ηηκή, ε ιεγφκελε θαη ζπλαιιαθηηθή ηηκή ή ππφιεςε θαηαιακβάλεη ηελ θνηλσληθή θαηαμίσζε ηνπ αλζξψπνπ, ηελ αλαγλψξηζή ηνπ, ηελ θαιή ηνπ θήκε ή γεληθφηεξα ην «φλνκά» ηνπ. Πξνθεηκέλνπ λα θξηζεί αλ κηα δξαζηεξηφηεηα ησλ Μ.Μ.Δ. ζπληζηά πξνζβνιή ηεο ηηκήο ζα πξέπεη λα δνζεί απάληεζε ζε κηα ζεηξά απφ εξσηήκαηα πνπ αθνξνχλ ην είδνο θαη ην πεξηερφκελν ηεο πξνζβνιήο, ηελ πνηνηηθή επίδξαζε ηεο πξνζβιεηηθήο ελέξγεηαο, ηελ πνζνηηθή επίδξαζε ηεο 29 Καράκωζηας Ι, οπ. παρ, ζελ. 50 ΔΠ 30 Καράκωζηας Ι, οπ. παρ, ζελ. 232 ΔΠ - 18 -
πξνζβιεηηθήο ελέξγεηαο ην κέζνλ κε ην νπνίν πξαγκαηνπνηήζεθε ε πξνζβιεηηθή ελέξγεηα, ηελ αθνξκή ηεο πξνζβιεηηθήο ελέξγεηαο θαη ηα θίλεηξα ηεο πξνζβιεηηθήο ελέξγεηαο. Καηά θαλφλα πξνζβνιή ηεο ηηκήο επηθέξνπλ δεκνζηεχκαηα ή αλαθνηλψζεηο πνπ πεξηιακβάλνπλ κεησηηθέο θξίζεηο ή αλαθέξνληαη ζε πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά γχξσ απφ ηελ πξνζσπηθή, επαγγεικαηηθή ή θνηλσληθή δσή ελφο αηφκνπ. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε ππ αξηζκ. 876/2000 απφθαζε ηνπ Αξείνπ Πάγνπ (Υξ ΙΓ 2001, ζει. 226), πνπ επηθχξσζε ηελ πξνζβαιιφκελε απφθαζε, ζηελ νπνία ην Δθεηείν δέρηεθε φηη ε ρξεζηκνπνίεζε εμπβξηζηηθψλ εθθξάζεσλ ζε ζπλέληεπμε πνπ δεκνζηεχηεθε φπσο «αλίθαλνο γηα ηηο ζέζεηο πνπ θαηέρεη. Αλάμηνο λα θξίλεη.», απνηεινχλ εθδειψζεηο ηεο αλζξψπηλεο ζθέςεο πνπ εμσηεξηθεχνπλ ηελ ακθηζβήηεζε ηνπ δίδνληνο ηελ ζπλέληεπμε γηα ηελ εζηθή θαη θνηλσληθή αμία ηνπ ελάγνληνο, έρνπλ δε θαη αληηθεηκεληθή εθηίκεζε έληνλν ην ζηνηρείν ηεο θαηαθξφλεζεο ηνπ πξνζψπνπ θαη ρξεζηκνπνηήζεθαλ ελ γλψζεη ηεο πβξηζηηθήο ηνπο ζεκαζίαο θαη κε ζαθή πξφζεζε πξνζβνιήο ηεο ηηκήο θαη ππφιεςήο ηνπ. Η δηάθξηζε κεηαμχ πξνζβιεηηθψλ πξαγκαηηθψλ ηζρπξηζκψλ θαη εθθξάζεσο γλψκεο έρεη απνθαζηζηηθή ζεκαζία, δηφηη ε δηαπίζησζε ηεο αλαιήζεηαο ησλ πξνζβιεηηθψλ πξαγκαηηθψλ ηζρπξηζκψλ ζεκειηψλεη, ρσξίο άιιν, ηελ αμίσζε άξζεσο ηεο πξνζβνιήο. ηελ πξάμε φκσο, ε δηάθξηζε εκθαλίδεη δπζθνιίεο. Αθ ελφο δηφηη ππεξηεξνχλ νη κηθηέο πεξηπηψζεηο, θαη αθ εηέξνπ δηφηη ζηε βάζε κηαο αμηνινγηθήο θξίζεσο ππάξρεη, θαηά θαλφλα, έλαο ππξήλαο πξαγκαηηθνχ γεγνλφηνο απφ ηνλ νπνίν ε αμηνινγηθή θξίζε δελ είλαη δπλαηφλ λα απνζπαζζεί. Καηά ηελ δηαηχπσζε ηνπ άξζξνπ 367 Π.Κ. «δελ ζπληζηνχλ άδηθνλ πξάμηλ δπζκελείο θξίζεηο πεξί επηζηεκνληθψλ, θαιιηηερληθψλ ή επαγγεικαηηθψλ εξγαζηψλ». Ωο πξνυπφζεζε εθαξκνγήο ηεο δηαηάμεσο ζεσξείηαη ε ηήξεζε ηνπ κέξνπο ηνπ ζπληάθηε ηεο αξρήο ηεο αλαινγηθφηεηαο, πνπ επηβάιιεη νη δπζκελείο θξίζεηο λα είλαη αλάινγεο πξνο ηνλ επηδησθφκελν ζθνπφ. χκθσλα κε ηελ άπνςε απηή, ε κε ηήξεζε ηεο αξρήο ηζνδπλακεί κε θαηάρξεζε ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ θαη Μ.Μ.Δ. θαη ην πεξηερφκελν ηνπ δεκνζηεχκαηνο ηεο αλαθνίλσζεο ελδέρεηαη λα επηθέξεη πξνζβνιή ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ ζηγνκέλνπ. πλέπεηα ηεο αξρήο ηεο αλαινγηθφηεηαο - 19 -
ζεσξείηαη ε ππνρξέσζε ηνπ αζθνχληνο ηελ θξηηηθή λα ρξεζηκνπνηήζεη ην πιένλ αλψδπλν κέζν γηα ηα έλλνκα αγαζά ηνπ ζηγφκελνπ πξνζψπνπ. Δλδηαθέξνπζεο είλαη νη πην θάησ πεξηπηψζεηο απφ ηε λνκνινγία ζηηο νπνίεο δηαγλψζζεθε φηη απνθιεηζηηθή πξφζεζε ησλ εθπξνζψπσλ ηνπ Σχπνπ θαη ησλ ινηπψλ ΜΜΔ ήηαλ ε πξνζβνιή ηεο ηηκήο θαη ππφιεςεο ηνπ ζηγνκέλνπ θαζ ππέξβαζε ησλ νξίσλ ηεο επηηξεπφκελεο άζθεζεο θξηηηθήο ζην πξφζσπφ ηνπ. Σν Δθεηείν Θεζζαινλίθεο ζηελ ππ αξηζκ. 769/1999 απφθαζή ηνπ (Αξ. κ. 1999, ζει. 932) δέρζεθε φηη δεκνζίεπκα ζηελ πξψηε ζειίδα ηνπηθήο εθεκεξίδαο κε ηίηιν «Όηαλ δελ ππάξρεη ιφγνο πίπηεη ξάβδνο» θαη ηηο θξάζεηο «ζεξκνθέθαινη, νξγαλσκέλα κέιε ηεο Ν.Γ. ακαχξσζαλ ηελ φιε δηαδηθαζία Η αληθαλφηεηα ηνπ Δβεξηηθνχ απεζηαικέλνπ θφληεςε λα ηηλάμεη ζηνλ αέξα νιφθιεξε ηε δηαδηθαζία» θαη ζηελ ηειεπηαία ζειίδα απηήο ην ππφινηπν θείκελν πνπ πεξηέρεη αλάινγεο εμπβξηζηηθέο εθθξάζεηο, πξνζβάιιεη ηελ ηηκή θαη ππφιεςε ησλ εθθαινχλησλ σο πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ αηφκσλ. Απέξξηςε επίζεο ηνλ ηζρπξηζκφ ηνπ εθεζίβιεηνπ θαη ζπληάθηε ηνπ δεκνζηεχκαηνο πεξί επηηξεπφκελεο άζθεζεο νμείαο θξηηηθήο σο ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ, κε ηελ αηηηνινγία φηη αλ απηή ήηαλ ε αιεζή πξφζεζή ηνπ, δελ ζα είραλ ρξεζηκνπνηεζεί νη ηφζν ηδηαηηέξσο κεησηηθέο ηεο ηηκήο θαη ππφιεςεο ησλ εθθαινχλησλ θξάζεηο. Δπίζεο ν Άξεηνο Πάγνο ζηελ ππ αξηζκ. 355/1999 απφθαζή ηνπ (Νν Β 1999, ζει. 1337), ππέβαιε φηη «ηα αλσηέξσ ζηνηρεία ηεο επηζηνιήο, θαηαγγειίαο είλαη αληηθεηκεληθψο ηθαλά λα πξνζβάιινπλ ηελ ηηκή θαη ππφιεςε ηνπ εγθαινχληνο θαη πξάγκαηη ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ηελ πξνζέβαιαλ. Σα αλσηέξσ αλαθεξφκελα δελ ζπληζηνχλ δπζκελείο θξίζεηο ή εθδειψζεηο πνπ έγηλαλ ζην πιαίζην άζθεζεο λφκηκεο θξηηηθήο ή γηα ηελ πξνζηαζία δηθαηψκαηνο ή απφ άιιν δηθαηνινγεκέλν ελδηαθέξνλ ή γηα θάπνηα αλάινγε πεξίπησζε πνπ ηα δηθαηνινγεί, νχηε φκσο ζπληζηνχλ δπζθήκηζε, ν ηξφπνο φκσο ηεο εθδήισζεο θαη νη πεξηζηάζεηο θάησ απφ ηηο νπνίεο έιαβε ρψξα ε αλσηέξσ πξάμε, καξηπξεί ζθνπφ ηνπ δεχηεξνπ θαηεγνξνπκέλνπ γηα εμχβξηζε ηνπ εγθαινχληνο». Ομεία θξηηηθή πνπ εθθξάδεηαη ζηνλ ηίηιν ελφο δεκνζηεχκαηνο, δελ θξίλεηαη απηνηειψο, αιιά ζε ζπλάξηεζε κε ην πεξηερφκελν ηνπ φινπ δεκνζηεχκαηνο. χκθσλα κε ηελ ππ αξηζκ. 392/1990 απφθαζε ηνπ Αξείνπ Πάγνπ (ΝνΒ 38, ζει. 673), ν ηίηινο «θπβέξλεζε απαηεψλσλ» δελ - 20 -
αληαπνθξίλεηαη ζην πεξηερφκελν ηνπ δεκνζηεχκαηνο ζην νπνίν, απ φ,ηη θαίλεηαη, αζθείηαη κελ δξηκεία θξηηηθή αιιά ζε νξηζκέλα κφλν κέιε ηεο θπβεξλήζεσο. Δλδηαθέξνπζα είλαη ε επηρεηξεκαηνινγία ηεο αλαηξεζηβαιιφκελεο απφθαζεο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία «ν ηίηινο δελ αληαπνθξίλεηαη, κε ηε γελίθεπζή ηνπ, ζηελ θξηηηθή θαη έπξεπε λα παξαπέκπεη ζηηο εζσηεξηθέο ζειίδεο, κνινλφηη απηέο απνηεινχλ κέξνο ηνπ ηδίνπ ηεχρνπο ν ηίηινο δελ κπνξεί λα θξηζεί αλεμάξηεηα απφ ην πεξηερφκελν αιιά κφλν ζε ζρέζε κε ηνχην, γη απηφ άιισζηε θαη ζηα λνκνζεηηθά θείκελα νη ηίηινη ησλ θεθαιαίσλ θαη ηα παξάηηηια θάζε άξζξνπ απνηεινχλ θαη απηά θείκελν ηνπ λφκνπ, ρξεζηκεχνληα φκσο κφλν γηα ηε δηαζάθεζε θαη εξκελεία ηνπ θπξίνπ θεηκέλνπ». εκαληηθφ είλαη, ηέινο, ην θαηά πφζν ε έθθξαζε δπζκελνχο θξηηηθήο ζπκβάιιεη ζηε δηακφξθσζε ηεο θνηλήο γλψκεο ζε έλα ζέκα γηα ην νπνίν ππάξρεη δηθαηνινγεκέλν ελδηαθέξνλ. Σελ έλλνηα απηή απνδίδεη ην άξζξν 367 παξ. 1 ηνπ Πνηληθνχ Κψδηθα κε ηνλ φξν «δηθαηνινγεκέλν ελδηαθέξνλ» ζηνλ νπνίν πεξηιακβάλεηαη θαη ε εθ κέξνπο ησλ ΜΜΔ επίθξηζε πξάμεσλ πνπ ελδηαθέξνπλ ην θνηλφ, φπσο επίζεο θαη ηεο δξάζεσο ηελ πξνζψπσλ πνπ θαηέρνπλ δεκφζην αμίσκα. Όπσο άιισζηε δέρεηαη ε λνκνινγία, ε ειεπζεξνηππία θαη ε ειεχζεξε δεκνζηνγξαθία κέζα ζην πιαίζην ηεο ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλεο ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ, εκθαλίδεηαη σο ειεχζεξε έθθξαζε ζηνραζκψλ, σο αδέζκεπηε εηδεζενγξαθία θαη σο έληππε άζθεζε θξηηηθήο θαη ειέγρνπ ησλ δεκνζίσλ πξνζψπσλ θαη πξαγκάησλ. Πξφζσπα ζπλεπψο πνπ ζπλδένληαη κε ηε ιεηηνπξγία ησλ ΜΜΔ κπνξνχλ λα δεκνζηεχζνπλ εηδήζεηο θαη γεγνλφηα θαη λα πξνρσξήζνπλ ζε αλαθνηλψζεηο ζρεηηθά κε πξάμεηο θαη ζπκπεξηθνξά θπζηθψλ ή λνκηθψλ πξνζψπσλ πνπ ελδηαθέξνπλ ην θνηλσληθφ ζχλνιν, αθφκα θαη αλ αζθνχλ θξηηηθή θαη ρξεζηκνπνηνχλ δπζκελείο ραξαθηεξηζκνχο. Β. Λόγοι αίρονηες ηον παράνομο ταρακηήρα ηης επεμβάζεως Γηθαηνινγεηηθνί ιφγνη είλαη ηα πεξηζηαηηθά πνπ ζε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε επηηξέπνπλ ζε έλα ππνθείκελν ηνπ δηθαίνπ λα επέκβεη ζηελ πξνζσπηθφηεηα άιινπ. Νφκηκε είλαη ε επέκβαζε ζε μέλν έλλνκν αγαζφ κφλν φηαλ απνηειεί ην πξφζθνξν κέζν γηα ηε δηαηήξεζε ελφο ππφ ηηο πεξηζηάζεηο - 21 -
ηνπιάρηζηνλ αλάινγεο αμίαο έλλνκνπ αγαζνχ. Η άπνςε απηή ζεκειηψλεηαη ζηηο αξρέο ηεο άκπλαο θαη ηεο θαηαζηάζεσο αλάγθεο κε ηηο νπνίεο δηεπξχλνληαη νη ιφγνη άξζεσο ηνπ παξάλνκνπ ραξαθηήξα ηεο πξάμεσο. Οη δηθαηνινγεηηθνί ιφγνη είλαη δπλαηφλ λα δηαθξηζνχλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: α. ε απηνχο πνπ ζεκειηψλνληαη ζε εηδηθή δηάηαμε ηνπ λφκνπ (π.ρ. ΑΚ 282, 985, 1518), β. ε απηνχο πνπ ζεκειηψλνληαη ζηελ ζπλαίλεζε ηνπ ζχκαηνο θαη γ. ηνπο ιφγνπο πνπ ζεκειηψλνληαη ζηελ αλάγθε πξνζηαζίαο δηθαηνινγεκέλνπ ζπκθέξνληνο ( άξζξν 367 ΠΚ). Οη ιφγνη πνπ δηθαηνινγνχλ ηελ επέκβαζε ζηελ πξνζσπηθφηεηα είλαη δπλαηφλ λα δηαθξηζνχλ ζε απφιπηνπο θαη ζρεηηθνχο. Απφιπηνη ιφγνη είλαη εθείλνη πνπ επηηξέπνπλ ζην δξάζηε λα ελεξγήζεη φπσο ελήξγεζε, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα πξνβεί ζε πξνεγνχκελε αμηνιφγεζε ή ζηάζκηζε ησλ αγαζψλ πνπ ζπγθξνχνληαη. ρεηηθφο είλαη ν ιφγνο πνπ απαηηεί ζηάζκηζε ησλ ζπκθεξφλησλ πξνθεηκέλνπ λα θξηζεί αλ ππάξρεη ή φρη δηθαίσκα επεκβάζεσο 31. α) ηάθμιζη ζσμθερόνηων Η εθαξκνγή ή ε φρη ησλ δηαηάμεσλ πεξί πξνζηαζίαο ηεο πξνζσπηθφηεηαο απφ επεκβάζεηο ησλ ΜΜΔ θξίλεηαη βάζεη ηνπ απνηειέζκαηνο ηεο ζηαζκίζεσο ησλ δχν αληηηηζέκελσλ έλλνκσλ αγαζψλ ή ζπκθεξφλησλ, ηεο πξνζηαζίαο ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηεο ειεπζεξίαο ηνπ Σχπνπ θαη ησλ ΜΜΔ. Σν ζέκα φκσο είλαη κε πνην ηξφπν ζα πξαγκαηνπνηεζεί ε ζηάζκηζε. Αθεηεξία ηεο ζηαζκίζεσο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ νη ζπγθξνπφκελεο αηνκηθέο ειεπζεξίεο, ε ειεπζεξία αλαπηχμεσο ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ε ειεπζεξία εθθξάζεσο, νη νπνίεο αλήθνπλ αδηάζεηζηα ζηελ αμία ηνπ αλζξψπνπ. Απφ ηνπο ιφγνπο πνπ ε έλλνκε ηάμε αλαγλσξίδεη σο δηθαηνινγνχληεο ηελ επέκβαζε ή σο αίξνληεο ηνλ παξάλνκν ραξαθηήξα ηεο επεκβάζεσο, θαλέλαο δελ αθνξά απνθιεηζηηθά ηηο πξνζβνιέο ηεο πξνζσπηθφηεηαο κέζσ επεκβάζεσλ ηνπ ηχπνπ θαη ησλ ΜΜΔ. Πξφθεηηαη γηα ηνπο γεληθνχο ιφγνπο πνπ πξναλαθέξζεθαλ, νη νπνίνη, κεηαμχ άιισλ, εθαξκφδνληαη θαη ζηα κέζα καδηθήο ελεκεξψζεσο. Πξαθηηθφ ελδηαθέξνλ γηα 31 Καράκωζηας Ι, οπ παρ, ζελ. 249 ΔΠ - 22 -
ηηο ππνζέζεηο ησλ ΜΜΔ παξνπζηάδνπλ θπξίσο ε ζπλαίλεζε ηνπ ζχκαηνο θαη ε χπαξμε δηθαηνινγεκέλνπ ζπκθέξνληνο. β) σναίνεζη Η αλαγλψξηζε ησλ έλλνκσλ ζπλεπεηψλ ηεο ζπλαηλέζεσο ζεκειηψλεηαη ζηελ αξρή ζχκθσλα κε ηελ νπνία θάζε άηνκν είλαη ειεχζεξν λα δερζεί ή αληίζεηα λα αξλεζεί ην δηθαίσκά ηνπ. Η άξλεζε φκσο δελ αλαθέξεηαη ζην δηθαίσκα θαζ απηφ, φπσο ζπκβαίλεη κε ηελ παξαίηεζε, αιιά ζηελ άζθεζή ηνπ ζε ζπλάξηεζε κε κηα ζπγθεθξηκέλε επέκβαζε. Ο λνκηθφο ραξαθηήξαο ηεο ζπλαηλέζεσο ακθηζβεηείηαη ηδηαίηεξα. Τπνζηεξίδεηαη φηη ε ζπλαίλεζε ηνπ παζφληνο απνηειεί δήισζε δηθαηνπξαθηηθήο βνπιήζεσο ή θαη άιινπο ελέξγεηα κε νηνλεί δηθαηνινγεηηθφ ραξαθηήξα 32. Η ζπλαίλεζε κπνξεί λα είλαη ξεηή ή ζησπεξή, άκεζε ή έκκεζε. Σν πεξηερφκελφ ηεο φκσο πξέπεη λα είλαη ζαθέο θαη λα κελ αθήλεη ακθηβνιίεο, πξνυπφζεζε πνπ θξίλεηαη βάζεη ησλ δηαηάμεσλ ΑΚ 173 θαη 200. Έηζη γίλεηαη δεθηφ φηη «ε ζπλαίλεζε εζνπνηνχ λα θσηνγξαθεζεί γηα λα δεκνζηεπζεί απιψο ε θσηνγξαθία ηνπ ζε εθεκεξίδα ή πεξηνδηθά, δελ ζεκαίλεη φηη ππάξρεη θαη ζπλαίλεζή ηνπ γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε ηεο θσηνγξαθίαο γηα δηαθήκηζε εκπνξεπκάησλ» θαη φηη «ε ζπγθαηάζεζε γηα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ νη θσηνγξαθίεο ζε νξηζκέλεο θαη ζπγθεθξηκέλεο δηαθεκίζεηο δελ έρεη ηελ έλλνηα ηεο ζπγθαηαζέζεσο απεξηνξίζηνπ ρξήζεσο θαη εθκεηαιιεχζεσο ησλ θσηνγξαθηψλ θαη δηαθεκίζεσλ». Όπσο ε ζπλαίλεζε παξέρεηαη γηα ζπγθεθξηκέλε θαη ζαθψο πξνζδηνξηζκέλε επέκβαζε, ελδέρεηαη λα πξνβιέπεηαη θαη ε ρξνληθή ηεο δηάξθεηα. Αθφκα φκσο θαη φηαλ ππάξρεη ρξνληθή πξφβιεςε, ε ζπλαίλεζε είλαη ειεχζεξα αλαθιεηή: «Η κεηά ηελ αλάθιεζε ηεο ζπλαηλέζεσο ζπλέρηζε ιήςεσο θσηνγξαθηψλ ζπληζηά πξνζβνιή ηεο πξνζσπηθφηεηαο, άζρεηα αλ ε αλάθιεζε απνηειεί ελδερνκέλσο αζέηεζε ζπκβαηηθήο δεζκεχζεσο. Δλ πάζε πεξηπηψζεη, ε ζπλαίλεζε έρεη σο ζπλέπεηα αθ ελφο ηελ θαηάξηηζε ελνρηθήο ζπκβάζεσο κε ηελ νπνία ν δειψλ δεζκεχεηαη λα κελ 32 Καράκωζηας Ι, οπ παρ, ζελ. 251 ΔΠ - 23 -
αζθήζεη ηα έλδηθα κέζα πνπ ηνπ παξέρνληαη θαη αθεηέξνπ ηε ζεκειίσζε ιφγνπ άξζεσο ηνπ παξαλφκνπ ηεο επεκβάζεσο 33. γ) Γικαιολογημένο ζσμθέρον Όπσο ηνλίζηεθε πην πάλσ, ε έλλνηα ηνπ δηθαηνινγεκέλνπ ζπκθέξνληνο εηζάγεηαη ζην ρψξν ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο πξνζσπηθφηεηαο κέζσ ηεο δηαηάμεσο ηνπ άξζξνπ 367 ηνπ Πνηληθνχ Κψδηθα θαη εθθξάδεη ηε ζπληαγκαηηθή αξρή ηεο ειεπζεξνηππίαο ζην πεδίν ηνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ. Γηθαηνινγεκέλν ζπκθέξνλ ππάξρεη φηαλ ε ζπζία πνπ επηβάιιεηαη ζην ζχκα θξίλεηαη θαηψηεξε απφ ην φθεινο πνπ κπνξεί λα απνθνκίζεη κηα νκάδα πξνζψπσλ ή ην θνηλσληθφ ζχλνιν. Ωο δηθαηνινγεκέλν ζπκθέξνλ ζα πξέπεη λα λνεζεί ην ζπκθέξνλ ηνπ θνηλνχ γηα πιεξνθφξεζε. Η λνκνινγία δέρεηαη νκφθσλα φηη «ηέηνην ελδηαθέξνλ πνπ πεγάδεη απφ ηε ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλε ειεπζεξία θαη ηελ θνηλσληθή απνζηνιή ηνπ Σχπνπ έρνπλ θαη ηα πξφζσπα πνπ ζπλδένληαη κε ηε ιεηηνπξγία ηνπ θαη θαηά θχξην ιφγν νη δεκνζηνγξάθνη γηα ηε δεκνζίεπζε εηδήζεσο (γεγνλφησλ) θαη ζρνιίσλ ζρεηηθψλ κε ηηο πξάμεηο θαη ηε ζπκπεξηθνξά πξνζψπσλ πνπ παξνπζηάδνπλ ελδηαθέξνλ γηα ην θνηλσληθφ ζχλνιν. Η αξρή ηνπ δηθαηνινγεκέλνπ ζπκθέξνληνο έρεη ηηο αθφινπζεο ζπλέπεηεο: 1) Σν θαζήθνλ επηκέιεηαο ην νπνίν νθείιεη λα ηεξεί ν ηχπνο θαη ηα ΜΜΔ φζνλ αθνξά ηε παξνπζίαζε πξαγκαηηθψλ γεγνλφησλ ακβιχλεηαη ζε πεξίπησζε ζεκάησλ πνπ ελδηαθέξνπλ ηδηαίηεξα ηελ θνηλή γλψκε θαη βξίζθνληαη ζην θέληξν ηεο επηθαηξφηεηαο, έζησ θαη αλ απηφ έρεη επηπηψζεηο γηα ηελ ηηκή κεκνλσκέλσλ απφςεσλ. 2) Η ζπκκεηνρή ελφο αηφκνπ ζε πνιηηηθνχο δηαμηθηζκνχο θαη ε σο εθ ηνχηνπ επηθέληξσζε ζην πξφζσπν ηνπ ελδηαθέξνληνο ηεο θνηλήο γλψκεο, ην ππνρξεψλεη λα αλέρεηαη ππνηηκεηηθή ή κεησηηθή ηνπ Κχξνπο ηνπ θξηηηθή γηα ην πξφζσπφ ηνπ ηνλ ηξφπν δσήο θιπ. Απηφ ηζρχεη γηα πξφζσπα ηεο πνιηηηθήο δσήο, αιιά θαη γηα άηνκα ηα νπνία παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ νηθνλνκηθή, 33 Καράκωζηας Ι, οπ παρ, ζελ. 255 ΔΠ - 24 -
θνηλσληθή ή θαιιηηερληθή δσή, ηα νπνία πξέπεη λα είλαη δηαηεζεηκέλα λα δέρνληαη απμεκέλε θξηηηθή θαη επηζέζεηο 34. δ) Παράνομος ταρακηήρας ηων επεμβάζεων ζηον ιδιωηικό βίο Οη ηδηαηηεξφηεηεο ησλ πξνζβνιψλ ηεο πξνζσπηθφηεηαο κέζσ επεκβάζεσλ ηνπ ηχπνπ θαη ησλ ΜΜΔ ζηνλ ηδησηηθφ βίν δηθαηνινγνχλ ηελ ηδηαίηεξε αληηκεηψπηζε ηφζν ηνπ παξάλνκνπ φζν θαη ησλ δηθαηνινγεηηθψλ ιφγσλ ή ιφγσλ πνπ αίξνπλ ηνλ παξάλνκν ραξαθηήξα ηεο ζπκπεξηθνξάο. Η απιή έθθξαζε γλψκεο δελ κπνξεί ζε θακία πεξίπησζε λα ζεσξεζεί φηη ζίγεη ην δηθαίσκα ηνπ ηδησηηθνχ βίνπ, δηφηη ην δηθαίσκα απηφ απνζθνπεί λα απνηξέςεη ηε γλσζηνπνίεζε ηνπ ηξφπνπ δσήο ελφο πξνζψπνπ ρσξίο ηε ζέιεζή ηνπ. Μφλν ε δηάδνζε πξαγκαηηθψλ πεξηζηαηηθψλ απφ ηελ ηδησηηθή ζθαίξα ελφο πξνζψπνπ ζπληζηά θαη αξρήλ παξάλνκε ζπκπεξηθνξά, εθφζνλ ν ζηγφκελνο επηζπκεί ηε δηαθχιαμε ηεο κπζηηθφηεηαο ησλ ζηνηρείσλ απηψλ. Σν δηαδηδφκελν πξαγκαηηθφ γεγνλφο πξέπεη λα είλαη αιεζέο, λα αληαπνθξίλεηαη δειαδή ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, δηφηη αιιηψο δελ θαζίζηαηαη γλσζηφ «ζηνηρείν» ηεο ηδησηηθήο δσήο ηνπ ζηγνκέλνπ. 34 Καράκωζηας Ι, οπ παρ, ζελ. 260 ΔΠ - 25 -
Δν είδη επιλόγοσ Μέζσ ηεο παξνχζαο εξγαζίαο δηαγξάθεηαη ε ζπληαγκαηηθή αιιά θαη ε ηδησηηθνχ δηθαίνπ ξχζκηζε γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ηηκήο. Γίδεηαη ν νξηζκφο ηεο «ηηκήο» θαη εμεηάδεηαη ε ηειεπηαία σο εηδηθφηεξε εθδήισζε ηνπ δηθαηψκαηνο ζηελ πξνζσπηθφηεηα θαζψο θαη ε ζχγθξνπζή ηεο κε άιια θαηνρπξσκέλα δηθαηψκαηα. Αλαθέξνληαη ηππηθέο πεξηπηψζεηο πξνζβνιήο ηεο ηηκήο θαζψο θαη κέζα πξνζηαζίαο ηνπ αηφκνπ ζε πεξηπηψζεηο πξνζβνιήο. Αμίδεη λα ηνληζηεί φηη γηα λα βξεζεί ιχζε ζε θάζε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε πξνζβνιήο ηεο ηηκήο πξέπεη λα γίλεηαη κηα πξαθηηθή ελαξκφληζε ησλ ζπγθξνπφκελσλ ζπκθεξφλησλ. - 26 -
Λήμμαηα Headworks - χληαγκα Constitution - Αηνκηθφ Γηθαίσκα Personal right - Σηκή Honour - Πξνζβνιή Offence - Σχπνο Press - Πνηληθφ Γίθαην Penal Low - Διεπζεξία έθθξαζεο Freedom of expression - Διεπζεξνηππία Freedom of the press - Γπζθήκηζε Defamation - Δμχβξηζε Abuse Βιβλιογραθία - Γαγηφγινπ Π., Αηνκηθά δηθαηψκαηα, άθθνπιαο, 1991 Αζήλα Κνκνηελή. - Γεκεηξφπνπινο Αλδξέαο, πληαγκαηηθά δηθαηψκαηα Γεληθφ Μέξνο, 2005 Αζήλα Θεζζαινλίθε. - Γεκεηξφπνπινο Αλδξέαο, πληαγκαηηθά δηθαηψκαηα Δηδηθφ Μέξνο, 2005 Αζήλα - Ηιηνπνχινπ ηξάγγα Σδ., ε «ηξηηελέξγεηα» ησλ αηνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ, 1990 - Καξάθσζηαο Ισάλλεο, Πξνζσπηθφηεηα θαη ηχπνο, 1997 - Καξάθσζηαο Ισάλλεο, Σν δίθαην ησλ Μ.Μ.Δ., 1998 - Μάλεζεο Α., Αηνκηθέο ειεπζεξίεο 1982-27 -
- Μαπξηάο Κψζηαο, πληαγκαηηθφ δίθαην, άθθνπιαο, 2002 Αζήλα Κνκνηελή - Παπαδεκεηξίνπ Γ., Η ηξηηελέξγεηα ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ ζήκεξα ζε: Όξηα θαη ζρέζεηο ηδησηηθνχ θαη δεκνζίνπ, 1996 - Ράτθνο Α., Παξαδφζεηο πληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ, Β, β, 1984 - Σζάηζνο Γ., πληαγκαηηθφ Γίθαην, ηνκ. Γ, 1988 - Υξπζφγνλνο Κψζηαο, Αηνκηθά θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα, άθθνπιαο, 2002 Νομοθεζία - Ν. 1730/87 γηα ηηο αξρέο πνπ πξέπεη λα δηέπνπλ ηηο ξαδηνηειενπηηθέο εθπνκπέο θαη δηαθεκίζεηο. - Ν. 2328/95 πεξί αζηηθήο επζχλεο ηνπ ηχπνπ θαη ησλ άιισλ Μ.Μ.Δ. (ξαδηνηειεφξαζε). - Α.λ. 1092/38 πεξί ηχπνπ - Ν. 2243/1994 πεξί θαηάξγεζεο ησλ εηδηθψλ πνηληθψλ δηαηάμεσλ πεξί ηχπνπ - Ν. 1178/1981 πεξί ηχπνπ - ΔΓΑ, άξζξν 10 - Αζηηθφο Κψδηθαο, άξζξα 57,58,59,281,914,919,920,932-28 -
- Πνηληθφο Κψδηθαο, άξζξα 361-367 Νομολογία - Άξεηνο Πάγνο, 167/2000 - Δθεηείν Αζελψλ, 3129/1988 - Άξεηνο Πάγνο, 1156/1985 - Μνλνκειέο Πξσηνδηθείν Αζελψλ, 8064/1986 - Γηαη. Δηο. Πξση. Αζ. 1894004/62/89 - Σξηκειέο Γηνηθεηηθφ Πξσηνδηθείν Αζελψλ, 16276/1995 - Σξηκειέο Γηνηθεηηθφ Πξσηνδηθείν Αζελψλ, 16280/1995 - Δθεηείν Αζελψλ, 8908/1988 - Δθεηείν Αζελψλ, 9975/1986 - Άξεηνο Πάγνο, 392/1990 - πκβνχιην Πιεκκειεηνδηθψλ Γξάκαο, 196/91-29 -
- 30 -