Η διάρκεια εφαρμογής κηδεμόνα δεν επηρεάζει τη Σχετιζόμενη με την Υγεία Ποιότητα Ζωής των ασθενών με Ιδιοπαθή Εφηβική Σκολίωση

177 EEXOT Τόμος 64, (4): 177-181, 2013 Η διάρκεια εφαρμογής κηδεμόνα δεν επηρεάζει τη Σχετιζόμενη με την Υγεία Ποιότητα Ζωής των ασθενών με Ιδιοπαθή Εφηβική Σκολίωση ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ Ι. ΚΕΝΑΝΙΔΗΣ, ΚΥΡΙΑΚΟΣ Α. ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, ΜΙΧΑΗΛ ΑΙΜ. ΠΟΤΟΥΠΝΗΣ, ΆΡΤΕΜΙΣ Γ. ΚΑΠΕΤΑΝΟΥ, ΙΩΑΝΝΗΣ Κ. ΣΑΡΡΗΣ, ΦΑΡΕΣ Η. ΣΑΙΕΧ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α. ΚΑΠΕΤΑΝΟΣ Γ Ορθοπαιδική Κλινική, Ιατρική Σχολή Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Παπαγεωργίου», Θεσσαλονίκη. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός: Η διάγνωση και η θεραπεία της Ιδιοπαθούς Εφηβικής Σκολίωσης (ΙΕΣ) μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη ζωή των πασχόντων εφήβων. Ελάχιστα είναι γνωστά σχετικά με την επίδραση της εφαρμογής κηδεμόνα στη Σχετιζόμενη με την Υγεία Ποιότητα Ζωής (ΣΥΠΖ) των ασθενών με ΙΕΣ, καθώς δεν έχει μέχρι στιγμής μελετηθεί η επίδραση της διάρκειας εφαρμογής του κηδεμόνα σε ασθενείς που αντιμετωπίζονται συντηρητικά. Σκοπός αυτής της δια-τμηματικής, case-control μελέτης ήταν η εκτίμηση της ΣΥΠΖ εφήβων με ΙΕΣ σε σχέση με τη διάρκεια εφαρμογής του κηδεμόνα Boston. Μέθοδος: Ενενήντα-ένας ασθενείς πάσχοντες από ΙΕΣ α- ντιμετωπιζόμενοι συντηρητικά με κηδεμόνα Boston εντάχθηκαν στη μελέτη. Ο μέσος ημερήσιος χρόνος εφαρμογής ήταν μεγαλύτερος από 13 ώρες. Οι ασθενείς χωρίσθηκαν σε δυο ομάδες, στατιστικά συγκρίσιμες ως προς την η- λικία, το φύλο, τη βαρύτητα της σκολίωσης και τον μέσο ημερήσιο χρόνο εφαρμογής του κηδεμόνα. Ομάδα Α (n=47): εφαρμογή κηδεμόνα για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 2 ετών (μέση τιμή 3,1 έτη). Ομάδα B (n=44) ε- φαρμογή κηδεμόνα για χρονικό διάστημα μικρότερο των 2 ετών (μέση τιμή 1,4 έτη). Η ΣΥΠΖ αξιολογήθηκε με το ε- ρωτηματολόγιο Scoliosis Research Society-22 (SRS-22). Αποτελέσματα: Δεν διαπιστώθηκε καμία στατιστικά σημαντική διαφορά στα αποτελέσματα σε όλες τις υ- ποκατηγορίες ερωτήσεων του ερωτηματολογίου μεταξύ των δύο ομάδων. Παρ όλα αυτά, τα αποτελέσματα στην υποκατηγορία της πνευματικής υγείας (p=0.097) και της εικόνας του εαυτού (p=0.141) φάνηκαν να έ- χουν μια τάση προς σημαντικότητα υπερ της ομάδας Β. Συμπεράσματα: Η διάρκεια εφαρμογής του κηδεμόνα δε φαίνεται να έχει σημαντική επίδραση στη ΣΥΠΖ ασθενών με ΙΕΣ. Η επίδραση του κηδεμόνα στην πνευματική υγεία και στην εικόνα του εαυτού χρειάζονται περαιτέρω διερεύνηση. Διεύθυνση αλληλογραφίας: Κυριάκος Α. Παπαβασιλείου Ναταλίας Μελά 3, 546 46, Θεσσαλονίκη. Τηλ. (+30) 2313323701, Κιν. (+30) 6944531188, Fax (+30) 2310991564 papavasiliou.kyriakos@gmail.com Λέξεις-Κλειδιά: Ιδιοπαθής Εφηβική Σκολίωση, Σχετιζόμενη με την Υγεία Ποιότητα Ζωής, SRS-22, Κηδεμόνας Boston, Έ- φηβοι, Διάρκεια Θεραπείας ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εφηβεία είναι από μόνη της μια ευαίσθητη περίοδος κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης ενός ατόμου. Εφόσον κατά

178 τη διάρκεια της εφηβείας ο/η έφηβος/η διαγνωσθεί με μια χρόνια ασθένεια, συχνά απαιτείται ιδιαίτερη προσπάθεια για να επιτευχθεί η απαραίτητη προσαρμογή από μέρους του/ της ασθενούς 1. Η Ιδιοπαθής Εφηβική Σκολίωση (ΙΕΣ) είναι μια χρόνια πάθηση η οποία εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Η διάγνωσή της, και η (συχνά παρατεταμένη) θεραπεία της δημιουργούν σημαντική ψυχο-κοινωνική αναστάτωση και προκαλούν σημαντικά προβλήματα στους πάσχοντες 2. Αμφιβολίες για την εικόνα του σώματος, μαζί με κοινωνικά και οικογενειακά προβλήματα συχνά προκύπτουν εξαιτίας του όλου προβλήματος 3. Η εφαρμογή κηδεμόνων θεωρείται η μέθοδος εκλογής για τη συντηρητική αντιμετώπιση των ήπιων παραμορφώσεων της σπονδυλικής στήλης. Παρ όλα αυτά, η αποτελεσματικότητα της μεθόδου αυτής συχνά αμφισβητείται, η εφαρμογή των κηδεμόνων συσχετίζεται με αρκετές επιπλοκές 3, και η επίδραση στη Σχετιζόμενη με την Υγεία Ποιότητα Ζωής (ΣΥΠΖ) των εφήβων είναι συχνά αντικείμενο διαμάχης 4,5,6. Η ΣΥΠΖ ασθενών που πάσχουν από ΙΕΣ και αντιμετωπίζονται συντηρητικά με την εφαρμογη κηδεμόνα Boston, δεν έχει μέχρι στιγμής συσχετισθεί (είτε θετικά, είτε αρνητικά) με τη διάρκεια θεραπείας. Σκοπός της συγκεκριμένης μελέτης ήταν η εκτίμηση της ΣΥΠΖ ασθενών με ΙΕΣ οι οποίοι αντιμετωπίζονταν συντηρητικά με την εφαρμογή κηδεμόνα Boston, σε σχέση με τη διάρκεια εφαρμογής του κηδεμόνα. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ Η συγκεκριμένη δια-τμηματική μελέτη εγγρίθηκε από το Επιστημονικό Συμβούλιο του Νοσοκομείου μας και πραγματοποιήθηκε μεταξύ του Σεπτεμβρίου του 2006 και του Ι- ουνίου του 2008, σε συμφωνία με τη Διακήρυξη της World Medical Association στο Helsinki το 1964, όπως αυτή τροποποιήθηκε το 1983 και το 2000. Οι γονείς των συμμετεχόντων ενημερώθηκαν για τη συμμετοχή των παιδιών τους στη μελέτη και υπέγραψαν ειδικό έντυπο συγκατάθεσης. Έφηβοι ηλικίας 11 έως 18 ετών που έπασχαν από ΙΕΣ και αντιμετωπίζονταν συντηρητικά με την εφαρμογή κηδεμόνα Boston εντάχθηκαν στη μελέτη. Ασθενείς οι οποίοι είχαν υποβληθεί ή επρόκειτο να υποβληθούν σε χειρουργική αποκατάσταση της πάθησής τους, ασθενείς διαγνωσθέντες με οποιαδήποτε σκελετική διαταραχή η οποία δυνητικά θα μπορούσε να επηρεάσει τη διάγνωση της ΙΕΣ, ασθενείς πάσχοντες από ψυχικές ή/και ψυχολογικές διαταραχές, νευρομυϊκές παθήσεις, συγγενή σκολίωση, δευτεροπαθή σκολίωση, γνωστές ενδοκρινοπάθειες, ή ανισοσκελία, ε- ξαιρέθηκαν από τη μελέτη. Η ΙΕΣ ορίσθηκε ως καμπύλη σπονδυλικής στήλης >10 (μέθοδος Cobb) συνδυασμένη με στροφική παραμόρφωση των πασχόντων σπονδύλων. Στους εφήβους με καμπύλη >20 εφαρμόσθηκε κηδεμόνας Boston. Στους ασθενείς συνεστήθη να φέρουν τον κηδεμόνα συνεχώς για 16 ώρες ημερησίως, αλλά όχι κατά τη διάρκεια των μαθημάτων τους στο σχολείο. Οι ασθενείς ταξινομήθηκαν σε δύο ομάδες ανάλογα με τη διάρκεια εφαρμογής του κηδεμόνα Boston. Ασθενείς οι οποίοι συστηματικά φορούσαν τον κηδεμόνα για διάστημα μεγαλύτερο των δύο ετών αποτέλεσαν την ομάδα Α, E.E.X.O.T., Τόμος 64, Τεύχος 4, 2013 ενώ έφηβοι που φορούσαν τον κηδεμόνα για διάστημα μικρότερο των δύο ετών σχημάτισαν την ομάδα Β. Η εκτίμηση της ΣΥΠΖ πραγματοποιήθηκε με το ερωτηματολόγιο της Scoliosis Research Society-22 (SRS-22) 7. Οι μέσες τιμές σε κάθε κατηγορία ερωτήσεων του ερωτηματολογίου και όπως αυτές απαντήθηκαν από ασθενείς και των δύο ομάδων, υποβλήθηκαν σε στατιστική σύγκριση. Ο υπολογισμός του απαραίτητου μεγέθους του δείγματος και για τις δύο ομάδες πραγματοποιήθηκε βάσει των α- ποτελεσμάτων παρόμοιων δημοσιεύσεων 8. Διαπιστώθηκε ότι με ικανοποιητική ισχύ 0.80 και για τιμή α 0.05, προκειμένου να διαπιστωθεί διαφορά 0,5 βαθμών στο αποτέλεσμα κάθε υπο-κατηγορίας μεταξύ των δύο ομάδων και με συνολικά υπολογιζόμενη σταθερά απόκλιση 0.75 βαθμών, τουλάχιστον 37 ασθενείς θα έπρεπε να ενταχθούν σε κάθε ομάδα. Τυποποιημένες στατιστικές μέθοδοι χρησιμοποιήθηκαν για τη στατιστική ανάλυση. Οι μη κανονικά κατανεμημένες συνεχείς μεταβλητές αναλύθηκαν με τη δοκιμασία Mann-Whitney. Οι κατηγορικές μεταβλητές αναλύθηκαν με τη χρήση του chi square test. Η κανονικότητα των διαφόρων ομάδων διανομής δεδομένων ελέγχθηκε σύμφωνα με την Kolmogorov-Smirnov ή τη Shapiro-Wilk δοκιμασία. Η υπόθεση της ισότητας των μέσων απορρίφθηκε ό- ταν η πιθανότητα (p) του τύπου Ι σφάλματος ήταν 5%. Όλες οι στατιστικές δοκιμασίες ήταν δύο άκρων. Όλες οι αναλύσεις πραγματοποιήθηκαν με το λογισμικό SPSS (Έκδοση 12, Chicago-IL). ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Ενενήντα-ένας έφηβοι (82 κορίτσια και 9 αγόρια) συμμετείχαν στη συγκεκριμένη μελέτη. Οι 47 εντάχθηκαν στην ομάδα Α και οι 44 στην ομάδα Β. Η μέση ηλικία τους ήταν τα 13,6 ± 1,5 έτη. Η κύρια σκολιωτική καμπύλη κυμάνθηκε μεταξύ 20-42 (26,2 ± 4,8). Η μέση ημερήσια διάρκεια εφαρμογής του κηδεμόνα ήταν μεγαλύτερη των 13 ωρών. Η μέση συνολική διάρκεια εφαρμογής του κηδεμόνα στην ομάδα Α ήταν 3,06 ± 0,99 έτη και στην ομάδα Β 1,4 ± 0,38 years. Οι δύο ομάδες ήταν στατιστικά συγκρίσιμες ως προς την ηλικία, το φύλο, τη βαρύτητα της σκολίωσης και το μέσο ημερήσιο χρόνο εφαρμογής του κηδεμόνα (Πίνακας 1). Η μέση τιμή των αποτελεσμάτων σε κάθε υποκατηγορία του ερωτηματολογίου SRS-22 ήταν μεγαλύτερη για τα αποτελέσματα των ασθενών της ομάδας B σε σχέση με την ομάδα Α. Οι διαφορές αυτές όμως δεν ήταν στατιστικά σημαντικές. Μόνο τα αποτελέσματα στις υποκατηγορίες της ψυχικής υγείας (p=0,097) και της εικόνας εαυτού (p=0,141) έδειξαν μια τάση προς σημαντικότητα υπέρ της ομάδας Β (Πίνακας 2). ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η επίδραση της σκολίωσης στην ΣΥΠΖ, στο ψυχο-κοινωνικό γίγνεσθαι και στην εικόνα του σώματος δεν έχει ακόμα ε- παρκώς διευκρινισθεί 4,9-11. Το κατά πόσον η βαρύτητα της ΙΕΣ, ο τύπος της σκολιωτικής καμπύλης ή το είδος θεραπευτικής αντιμετώπισης ασκούν επίδραση στην ΣΥΠΖ είναι επίσης συζητήσιμο 12,13. Έφηβοι με ΙΕΣ φαίνεται ότι επιτυγχά-

Η ΔΙΆΡΚΕΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΉΣ ΚΗΔΕΜΌΝΑ ΔΕΝ ΕΠΗΡΕΆΖΕΙ ΤΗ ΣΧΕΤΙΖΌΜΕΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΊΑ ΠΟΙΌΤΗΤΑ ΖΩΉΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΙΔΙΟΠΑΘΉ ΕΦΗΒΙΚΉ ΣΚΟΛΊΩΣΗ 179 νουν χαμηλότερα αποτελέσματα σε ερωτηματολόγια ΣΥΠΖ, σε σχέση με υγιείς ομάδες ελέγχου 4. Υπάρχουν ελάχιστες μελέτες στη Διεθνή και Ελληνική βιβλιογραφία (λιγότερο από το 5% του συνολικού αριθμού δημοσιεύσεων σχετικά με την ΙΕΣ 4 ) οι οποίες προσπάθησαν να εκτιμήσουν την ΣΥΠΖ ασθενών με ΙΕΣ οι οποίοι αντιμετωπίζονταν συντηρητικά με κηδεμόνα σπονδυλικής στήλης. Σύμφωνα με τα όσα γνωρίζουμε, η διάρκεια της εφαρμογής του κηδεμόνα δεν έχει συσχετισθεί μέχρι στιγμής (θετικά ή αρνητικά) με την ΣΥΠΖ ασθενών με ΙΕΣ σε καμιά μελέτη. Η μελέτη μας εκτίμησε την επίδραση του χρόνου εφαρμογής του κηδεμόνα σε ασθενείς με ΙΕΣ οι οποίοι αντιμετωπίσθηκαν συντηρητικά με τη μερικού χρόνου εφαρμογή κηδεμόνα Boston. Δεν διαπιστώθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων ασθενών. Παρ όλα αυτά, η βαθμολογία σε όλες τις υποκατηγορίες του ερωτηματολογίου, που πέτυχαν οι ασθενείς της ομάδας Β (εφαρμογή κηδεμόνα για συνολικό χρονικό διάστημα μικρότερο των 2 ετών) ήταν καλύτερη. Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι οι ασθενείς με ΙΕΣ δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα συνεχούς λειτουργικής ανικανότητας η οποία να τους παρεμποδίζει να πραγματοποιούν όλες τις καθημερινές τους δραστηριότητες 14. Παρ όλα αυτά, η συχνότητα εμφάνισης ραχιαλγίας-οσφυαλγίας είναι μεγαλύτερη σε εφήβους 15 και ενήλικες 16 ασθενείς με ΙΕΣ, όταν αυτοί συγκρίνονται με τον γενικό πληθυσμό. Επιπλέον, ο κίνδυνος εκδήλωσης άλγους, λειτουργικών ενοχλημάτων και αναπηρίας, αυξάνεται με την ηλικία 17. Τα αποτελέσματά μας δεν έδειξαν καμία στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των μέσων τιμών των αποτελεσμάτων των δύο ομάδων στις υποκατηγορίες «λειτουργικότητας» και «πόνου», παρόλο που γενικά οι ασθενείς της ομάδας Β είχαν πιο υ- ψηλή βαθμολογία. Τα αποτελέσματά μας έδειξαν ότι ούτε η λειτουργικότητα, ούτε και ο πόνος επιδεινώνεται από την εφαρμογή του κηδεμόνα Boston. Η εικόνα του σώματος και η ανάπτυξη απασχολούν πολύ τους ασθενείς με ΙΕΣ1 8,19. Οι έφηβοι οι οποίοι πάσχουν από ΙΕΣ είναι πιο πιθανό να μην είναι ευχαριστημένοι από την εμφάνισή τους και να φοβούνται ότι τα σώματά τους δεν αναπτύσσονται φυσιολογικά σε σχέση με τους εφήβους χωρίς σκολίωση 18,20,21. Παρά το γεγονός ότι η επιστημονική έρευνα δεν έχει επικεντρωθεί στον συγκεκριμένο τομέα, οι προβληματισμοί για την εικόνα του σώματος επηρεάζονται ποσοτικά και διαφοροποιούνται τόσο από τον τύπο της θεραπείας όσο και από το φύλο του/της ασθενούς. Σε αντίθεση με αυτούς οι οποίοι αντιμετωπίσθηκαν χειρουργικά 22, οι ασθενείς που αντιμετωπίζονται συντηρητικά με κηδεμόνα, φαίνεται να έχουν χειρότερη εικόνα για το σώμα τους 23. Οι ασθενείς αυτοί αισθάνονται μη-ελκυστικοί, είναι δυσαρεστημένοι με την εμφάνισή τους και δυσκολεύονται να βρουν ρούχα. Συνυπάρχοντα ψυχο-κοινωνικά προβλήματα, μπορεί να επιδεινώσουν τις αμφιβολίες για την εικόνα του σώματος σε εφήβους με ΙΕΣ 24. Παρόλο που φαίνεται ότι η ικανοποίηση από την εικόνα σώματος βελτιώνεται Πίνακας 1 Ομάδα A Ομάδα B Κηδεμόνας >2 έτη Κηδεμόνας <2 έτη p Αριθμός ασθενών 47 44 Μέση ηλικία * 13,85 (1,5) 13,36 (1,5) 0,229*** Φύλο** Άρρεν 43 (91,5) 39 (88,6) Θήλυ 4 (8,5) 5 (11,4) 0,649**** Μέση συνολική διάρκεια εφαρμογής ( έτη) * 3,06 (0,99) 1,4 (0,38) <0,001*** Μέση ημερήσια διάρκεια εφαρμογής* 13,83 (1,3) 13,66 (1,43) 0,631*** Μέση τιμή καμπύλης κατά την αρχική διάγνωση 26,8 (5,4) 25,7 (4,1) 0,458*** (μοίρες γωνίας Cobb)* * Μέση τιμή με σταθερά απόκλιση εντός παρενθέσεων ** Αριθμητικές τιμές με ποσοστά εντός παρενθέσεων *** Χρήση Mann-Whitney test **** Χρήση Chi- square (x 2 ) test Πίνακας 1: Οι δημογραφικές και κλινικές πληροφορίες των ασθενών.

180 E.E.X.O.T., Τόμος 64, Τεύχος 4, 2013 Πίνακας 2 Ομάδα A Κηδεμόνας > 2έτη Ομάδα B Κηδεμόνας <2 έτη Λειτουργικότητα* 4,2 (0,49) 4,3 (0,46) 0,36** Πόνος* 4,4 (0,46) 4,52 (0,4) 0,68** Εικόνα εαυτού* 3,8 (0,82) 4,1 (0,56) 0,141** Πνευματική υγεία* 3,85 (0,77) 4,1 (0,47) 0,097** Ικανοποίηση από την αντιμετώπιση* 4,17 (0,5) 4,26 (0,56) 0,33** * Μέση τιμή με σταθερά απόκλιση εντός παρενθέσεων ** Χρήση Mann-Whitney test Πίνακας 2: Σύγκριση των αποτελεσμάτων μεταξύ των δύο ομάδων και για κάθε υποκατηγορία του ερωτηματολογίου SRS-22. p με την πάροδο της ηλικίας σε ασθενείς με σκολίωση, η υ- πάρχουσα βιβλιογραφία υποστηρίζει ότι παραμένει χαμηλότερη σε σχέση με υγιείς ομάδες ελέγχου 25. Τα αποτελέσματά μας δεν ανέδειξαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων σε ό,τι είχε σχέση με την υποκατηγορία της «εικόνας σώματος». Παρ όλα αυτά, οι ασθενείς οι οποίοι αντιμετωπίσθηκαν για συνολικά συντομότερο χρονικό διάστημα με κηδεμόνα Boston (ομάδα B) φαίνεται να είναι πιο ευχαριστημένοι με την εικόνα του σώματός τους από ότι οι ασθενείς της ομάδας Α, και η διαφορά αυτή στις απαντήσεις τους τείνει προς στατιστική σημαντικότητα. Η ενδελεχής επισκόπηση της Ελληνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας, δεν ανέδειξε την ύπαρξη άλλης μελέτης με παρόμοιο σχεδιασμό. Αρκετές μελέτες προσπάθησαν να αξιολογήσουν τα ψυχο-κοινωνικά προβλήματα των ασθενών με ΙΕΣ. Οι Payne και συν. 18 υποστηρίζουν ότι η σκολίωση, ανεξάρτητα από τη μέθοδο αντιμετώπισής της, είναι ένας αυτοδύναμος παράγοντας κινδύνου για την πραγματοποίηση αυτοκτονικών σκέψεων και για την εκδήλωση προβληματισμού για τη σωματική ανάπτυξη, και καταλήγουν ότι είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για ψυχο-κοινωνικά ζητήματα και συμπεριφορά που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία. Η διάγνωση και η θεραπεία της ΙΕΣ μπορεί να ε- πιφέρει σημαντικές ψυχολογικές επιδράσεις στους πάσχοντες και στις οικογένειές τους, με αισθήματα απομόνωσης, άρνησης και άγχους να αναφέρονται από τουλάχιστον το 40% των ασθενών και των κηδεμόνων τους κατά τα πρώιμα στάδια των θεραπευτικών παρεμβάσεων 4. Οι Matsunanga και συν. 26 υποστηρίζουν ότι η εφαρμογή κηδεμόνα επιφέρει τεράστια ψυχολογική πίεση στους εφήβους και προτείνουν τα οποιαδήποτε προϋπάρχοντα ψυχολογικά προβλήματα του ασθενούς να λαμβάνονται υπόψη πριν την έναρξη της θεραπείας. Παρ όλα αυτά, οι έφηβοι που υποβάλλονται σε θεραπεία για ΙΕΣ μετά την ηλικία των 16 ετών, φαίνεται να έχουν τελικά χειρότερα ψυχο-κοινωνικά προβλήματα σε σχέση με τους νεαρότερους ασθενείς 27. Τα α- ποτελέσματά μας δεν ανέδειξαν την ύπαρξη οποιασδήποτε στατιστικά σημαντικής διαφοράς μεταξύ των δύο ομάδων σε ό,τι είχε σχέση με την υποκατηγορία της «πνευματικής υγείας» του ερωτηματολογίου, αν και υπήρχε μια τάση προς σημαντικότητα υπέρ της ομάδας Β. Μεταξύ των ασθενών που αντιμετωπίζονται με κηδεμόνα, τα συμπτώματα άγχους ελαττώνονται κατά τη διάρκεια των πρώτων μηνών της θεραπείας και καθώς ο ασθενής προσαρμόζεται στην εφαρμογή του κηδεμόνα 4,26,28. Φαίνεται όμως ότι κάποια συμπτώματα, όπως η έλειψη άνεσης στις κοινωνικές επαφές και οι αλλαγές στη συμπεριφορά, επιμένουν καθόλη τη διάρκεια της θεραπείας για το 50% των ασθενών 4. Η μελέτη μας έδειξε ότι η πνευματική υγεία των εφήβων που αντιμετωπίσθηκαν με κηδεμόνα Boston, επιδεινώθηκε με την πάροδο του χρόνου, παρόλο που αυτή η επιδείνωση δεν ήταν στατιστικά σημαντική και επομένως χρειάζεται σίγουρα περαιτέρω διερεύνηση με άλλες παρόμοιες μελέτες. Κατά το σχεδιασμό της συγκεκριμένης μελέτης, προσπαθήσαμε (εφαρμόζοντας αυστηρά κριτήρια εισαγωγής και α- ποκλεισμού ασθενών) να πραγματοποιήσουμε μια κατά το δυνατόν αντικειμενική εκτίμηση της επίδρασης του κηδεμόνα Boston στη ΣΥΠΖ ασθενών με ΙΕΣ. Παρ όλα αυτά υπάρχει ένας σημαντικός περιορισμός ο οποίος θα πρέπει να α- ναφερθεί. Αυτός είναι ότι η μελέτη ήταν δια-τμηματική, και επομένως επιτρέπει την αναφορά μόνο συγκρίσεων. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίον θεωρούμε ότι θα πρέπει να οργανωθούν παρόμοιου τύπου μελέτες με μεγαλύτερο αριθμό ασθενών ή προοπτικές μελέτες τύπου κοόρτης.

Η ΔΙΆΡΚΕΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΉΣ ΚΗΔΕΜΌΝΑ ΔΕΝ ΕΠΗΡΕΆΖΕΙ ΤΗ ΣΧΕΤΙΖΌΜΕΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΊΑ ΠΟΙΌΤΗΤΑ ΖΩΉΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΙΔΙΟΠΑΘΉ ΕΦΗΒΙΚΉ ΣΚΟΛΊΩΣΗ 181 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Reichel D, Schanz J Developmental psychological aspects of scoliosis treatment. Pediatr Rehabil. 2003;6(3-4):221-225. 2. Matsunaga S, Hayashi K, Naruo T, Nozoe S, Komiya S. Psychologic management of brace therapy for patients with idiopathic scoliosis. Spine (Phila Pa 1976). 2005;30(5):547-550. 3. Weinstein SL, Dolan LA, Cheng JC, Danielsson A, Morcuende JA. Adolescent idiopathic scoliosis. Lancet. 2008;371(9623):1527-1537. 4. Tones M, Moss N, Polly DW Jr. A review of quality of life and psychosocial issues in scoliosis. Spine (Phila Pa 1976). 2006;31(26):3027-3038. 5. Ugwonali OF, Lomas G, Choe JC, Hyman JE, Lee FY, Vitale MG et al. Effect of bracing on the quality of life of adolescents with idiopathic scoliosis. Spine J. 2004;4(3):254-260. 6. Climent JM, Snchez J. Impact of the type of brace on the quality of life of Adolescents with Spine Deformities. Spine (Phila Pa 1976).1999;24(18):1903-1908. 7. Antonarakos PD, Katranitsa L, Angelis L, Paganas A, Koen EM, Christodoulou EA et al. Reliability and validity of the adapted Greek version of Scoliosis Research Society - 22 (SRS-22) questionnaire. Scoliosis. 2009;4:14. 8. Lange JE, Steen H, Brox JI. Long-term results after Boston brace treatment in adolescent idiopathic scoliosis Scoliosis. 2009;4:17. 9. Freidel K, Petermann F, Reichel D, Steiner A, Warschburger P, Weiss HR. Quality of life in women with idiopathic scoliosis. Spine (Phila Pa 1976). 2002;27(4):E87-91. 10. Payo J, Perez-Grueso FS, Fernandez-Baillo N, Garcia A. The low lumbar spine below Cotrel-Dubousset instrumentation. Spine (Phila Pa 1976).2000;25:2333-2341. 11. Kahanovitz N, Weiser S. The psychological impact of idiopathic scoliosis on the adolescent female: a preliminary multi-centre study. Spine (Phila Pa 1976).1988;14:483-485. 12. Danielsson AJ, Wiklund I, Pehrsson K, Nachemson AL. Healthrelated quality of life in patients with adolescent idiopathic scoliosis: a matched follow-up at least 20 years after a brace or surgery. Eur Spine J 2001;10:278-288. 13. Asher M, Min Lai S, Burton D, Manna B. Discrimination validity of the Scoliosis Research Society-22 Patient Questionnaire: relationship to idiopathic scoliosis curve pattern and curve size. Spine (Phila Pa 1976). 2003;28:74-77. 14. Gabos PG, Bojescul JA, Bowen JR, Keeler K, Rich L. Longterm follow-up of female patients with idiopathic scoliosis treated with the Wilmington orthosis. J Bone Joint Surg Br 2004;86:1891-1899. 15. Pratt RK, Burwell RG, Cole AA, Webb JK. Patient and parental perception of adolescent idiopathic scoliosis before and after surgery in comparison with surface and radiographic measurements. Spine (Phila Pa 1976). 2002;27:1543-1550. 16. Schwab F, Dubey A, Pagala M, Gamez L, Farcy JP. Adult scoliosis: prevalence, SF-36 and nutritional parameters in an elderly volunteer population. Spine (Phila Pa 1976). 2005;10:1082-1085. 17. Glassman SD, Berven S, Bridwell K, Horton W, Dimar JR. Correlation of radiographic parameters and clinical symptoms in adult scoliosis. Spine (Phila Pa 1976). 2005;30:682-688. 18. Payne WK 3rd, Ogilvie JW, Resnick MD, Kane RL, Transfeldt EE, Blum RW. Does scoliosis have a psychological impact and does gender make a difference? Spine (Phila Pa 1976). 1997;22:1380-1384. 19. Weinstein SL, Dolan LA, Spratt KF. Health and function of patients with untreated idiopathic scoliosis: a 50-year natural history study. JAMA 2003;289:559-569. 20. Clayson D, Mahon B, Levine DB. Preoperative personality characteristics as predictors of postoperative physical and psychological patterns in scoliosis. Spine (Phila Pa 1976). 1981;6:9-12. 21. Koch KD, Buchanan R, Birch JG, Morton AA, Gatchel RJ, Browne RH. Adolescents undergoing surgery for idiopathic scoliosis: how physical and psychological characteristics relate to patient satisfaction with the cosmetic result. Spine (Phila Pa 1976). 2001;26:2119-2124. 22. Schwab F, Dubey A, Pagala M, Gamez L, Farcy JP. Adult scoliosis: a health assessment analysis by SF-36. Spine (Phila Pa 1976). 2003;28:602-606. 23. Sapountzi-Krepia DS, Valavanis J, Panteleakis GP, Zangana DT, Vlachojiannis PC, Sapkas GS. Perceptions of body image, happiness and satisfaction in adolescents wearing a Boston brace for scoliosis treatment. Iss Innov Nurs Prac 2001; 35:683-690. 24. Olafsson Y, Saraste H, Ahlgren RM. Does bracing affect selfimage? A prospective study on 54 patients with adolescent idiopathic scoliosis. Eur Spine J. 1998;8:402-405. 25. Noonan KJ, Dolan LA, Jacobson WC, Weinstein SL. Long-term psychosocial characteristics of patients treated for idiopathic scoliosis. J Pediatr Orthop 1997;17:712-717. 26. Matsunaga S, Sakou T, Nozoe S. Psychological effects of brace therapy on patients with idiopathic scoliosis. J Orthop Sci 1997;2:391-395. 27. Andersen MØ, Andersen GR, Thomsen K, Christensen SB. Early weaning might reduce the psychological strain of Boston bracing: a study of 136 patients with adolescent idiopathic scoliosis at 3.5 years after termination of brace treatment. Spine (Phila Pa 1976). 2002;11:96-99. 28. MacLean WE Jr, Green NE, Pierre CB, Ray DC. Stress and coping with scoliosis: psychological effects on adolescents and their families. J Pediatr Orthop 1989;9:257-261.