Αγροτική Ανάπτυξη Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης Στόχοι Στο γενικό πλαίσιο της ΚΓΠ, η στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης θα συμβάλλει στην επίτευξη των ακόλουθων στόχων: (1) ανταγωνιστικότητα της γεωργίας (2) βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και δράση για το κλίμα (3) ισόρροπη εδαφική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών Προτεραιότητες ΕΕ Η επίτευξη των στόχων της αγροτικής ανάπτυξης, οι οποίοι συμβάλλουν στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, επιδιώκεται μέσω των ακόλουθων έξι προτεραιοτήτων της Ένωσης για την αγροτική ανάπτυξη, οι οποίες εκφράζουν τους σχετικούς θεματικούς στόχους του ΚΣΠ: (1) προώθηση της μεταφοράς γνώσεων και της καινοτομίας στη γεωργία, τη δασοκομία και τις αγροτικές περιοχές με έμφαση στους ακόλουθους τομείς: α) προώθηση της καινοτομίας και της βάσης γνώσεων στις αγροτικές περιοχές β) ενίσχυση των δεσμών μεταξύ γεωργίας και δασοκομίας και έρευνας και καινοτομίας γ) προώθηση της δια βίου μάθησης και της επαγγελματικής κατάρτισης στους τομείς της γεωργίας και της δασοκομίας (2) ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας όλων των τύπων γεωργίας και ενίσχυση της βιωσιμότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, με έμφαση στους ακόλουθους τομείς: α) διευκόλυνση της αναδιάρθρωσης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων που αντιμετωπίζουν σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα, κυρίως των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με χαμηλό βαθμό συμμετοχής στην αγορά, των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με προσανατολισμό στην αγορά σε συγκεκριμένους τομείς και των γεωργικών εκμεταλλεύσεων που χρειάζεται να διαφοροποιηθούν ως προς τη γεωργία β) διευκόλυνση της ανανέωσης των γενεών στο γεωργικό τομέα. (3) προώθηση της οργάνωσης της αλυσίδας τροφίμων και της διαχείρισης κινδύνων στη γεωργία, με έμφαση στους ακόλουθους τομείς: α) καλύτερη ενσωμάτωση των πρωτογενών παραγωγών στην αλυσίδα τροφίμων μέσω συστημάτων ποιότητας, προώθησης σε τοπικές αγορές και βραχειών αλυσίδων εφοδιασμού, ομάδων παραγωγών και διεπαγγελματικών οργανώσεων 1
β) στήριξη της διαχείρισης κινδύνων στη γεωργική εκμετάλλευση. (4) αποκατάσταση, διατήρηση και ενίσχυση των οικοσυστημάτων που εξαρτώνται από την γεωργία και τη δασοκομία, με έμφαση στους ακόλουθους τομείς: α) αποκατάσταση και διατήρηση της βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών Natura 2000 και της γεωργίας υψηλής φυσικής αξίας, και της κατάστασης των ευρωπαϊκών τοπίων β) βελτίωση της διαχείρισης των υδάτων γ) βελτίωση της διαχείρισης του εδάφους. (5) προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων και στήριξη της μεταστροφής προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα με ανθεκτικότητα στην αλλαγή του κλίματος στους τομείς της γεωργίας, των τροφίμων και της δασοκομίας, με έμφαση στους ακόλουθους τομείς: α) αύξηση της αποδοτικότητας της χρήσης νερού στη γεωργία β) αύξηση της αποδοτικότητας της χρήσης ενέργειας στον τομέα της γεωργίας και της μεταποίησης τροφίμων γ) διευκόλυνση της προμήθειας και χρήσης ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, υποπροϊόντων, αποβλήτων, υπολειμμάτων και λοιπών πρώτων υλών εκτός των τροφίμων για τους σκοπούς της βιοοικονομίας δ) μείωση των εκπομπών υποξειδίου του αζώτου και μεθανίου από τη γεωργία ε) προώθηση της δέσμευσης του διοξειδίου του άνθρακα στη γεωργία και τη δασοκομία (6) προώθηση της κοινωνικής ένταξης, της μείωσης της φτώχειας και της οικονομικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές, με έμφαση στους ακόλουθους τομείς: α) διευκόλυνση της διαφοροποίησης, της δημιουργίας νέων μικρών επιχειρήσεων και της δημιουργίας θέσεων εργασίας β) προώθηση της τοπικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές γ) ενίσχυση της προσβασιμότητας, της χρήσης και της ποιότητας των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) στις αγροτικές περιοχές. Όλες οι προτεραιότητες θα συμβάλλουν στην επίτευξη των εγκάρσιων στόχων για την καινοτομία, το περιβάλλον και τον μετριασμό της αλλαγής του κλίματος και την προσαρμογή. 2
Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης Το Πρόγραμμα προβλέπει 4,7 δις ευρώ κοινοτικής συμμετοχής, που μαζί με την εθνική και την ιδιωτική συμμετοχή θα κινητοποιήσει συνολικούς πόρους της τάξης των 6 δις ευρώ. Οι Περιφέρειες θα μπορούν να διαχειριστούν συνολικά κοινοτικά κονδύλια συνολικού ύψους 1,2 δις ευρώ, τα οποία θα κατανεμηθούν μεταξύ άλλων στα Σχέδια Βελτίωσης (270 εκατ. ευρώ), επενδύσεις για μεταποίηση και εμπορία (53,2 εκατ. ευρώ), εγγειοβελτιωτικά (136,5 εκατ. ευρώ), κτηνοτροφικά πάρκα (10 εκατ. ευρώ), ενίσχυση εκκίνησης επιχείρησης για Νέους Αγρότες (211 εκατ. ευρώ), LEADER (352 εκατ. ευρώ).το νέο ΠΑΑ περιλαμβάνει 16 Μέτρα. o M01 - Δράσεις μετάδοσης γνώσεων και ενημέρωσης Στο πλαίσιο του μέτρου αυτού, προγραμματίζονται δράσεις μεταφοράς γνώσης και ενημέρωσης με στόχο την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού που απασχολείται στους τομείς της γεωργίας (γεωργία και κτηνοτροφία), των πολύ μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) στον τομέα της μεταποίησης και εμπορίας γεωργικών προϊόντων, των οποίων το αποτέλεσμα είναι επίσης γεωργικό προϊόν και του δασικού τομέα. Δεν πραγματοποιούνται δράσεις μεταφοράς γνώσης και ενημέρωσης στις ΜΜΕ εκτός γεωργικού και δασικού τομέα στις αγροτικές περιοχές. o M02 - Συμβουλευτικές υπηρεσίες, υπηρεσίες διαχείρισης γεωργικής εκμετάλλευσης και υπηρεσίες αντικατάστασης στην εκμετάλλευση Με το παρόν Μέτρο προωθείται η χρήση και η σύσταση συμβουλευτικών υπηρεσιών στην εκμετάλλευση καθώς και υπηρεσίες επιμόρφωσης συμβούλων με στόχους: 1. τη βελτίωση της οικονομικής και περιβαλλοντικής διαχείρισης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, 2. την εκπαίδευση/επιμόρφωση των συμβούλων, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να ενισχυθεί η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα των προσφερόμενων συμβουλών και να εξασφαλιστεί η επικαιροποίηση της γνώσης και της ικανότητάς τους να παρέχουν ορθές και αποτελεσματικές συμβουλές. o M03 - Συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων Το παρόν μέτρο αποσκοπεί στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών γεωργικών προϊόντων με την αξιοποίηση των συστημάτων ποιότητας (βιολογικά, ΠΟΠ/ΠΓΕ, AGRO). Περιλαμβάνει ενίσχυση για τη συμμετοχή στα συστήματα ποιότητας και για τις σχετικές δραστηριότητες ενημέρωσης και προώθησης. Επιλέξιμες είναι οι πάγιες δαπάνες, δηλαδή οι δαπάνες που πραγματοποιούνται για: α) νέα συμμετοχή σε συστήματα ποιότητας β) μέτρα υποχρεωτικών ελέγχων και χορήγησης πιστοποίησης σε σχέση με τα συστήματα ποιότητας, που διενεργούνται σύμφωνα με την ενωσιακή ή την εθνική νομοθεσία από ή για λογαριασμό των αρμόδιων αρχών γ) δραστηριότητες που σχετίζονται με την επινόηση και σχεδιασμό προϊόντος, την προετοιμασία των αιτήσεων αναγνώρισης των ονομασιών προέλευσης, των γεωγραφικών ενδείξεων και των εγγυημένων παραδοσιακών ιδιότυπων προϊόντων, καθώς και για μέτρα στήριξης της ποιότητας των προϊόντων αυτών. M04 - Επενδύσεις σε υλικά στοιχεία του ενεργητικού (περιλαμβάνονται τα Σχέδια Βελτίωσης, εμπορία και μεταποίηση, εγγειοβελτιωτικά, αναδασμοί κ.α.) Στο πλαίσιο του παρόντος Μέτρου θα υλοποιηθούν τα κάτωθι υπομέτρα και δράσεις: α) Επενδύσεις για τη βελτίωση των επιδόσεων και της βιωσιμότητας των γεωργικών 3
εκμεταλλεύσεων, β) Επενδύσεις στη μεταποίηση, εμπορία και/ή ανάπτυξη των γεωργικών προϊόντων, γ) Επενδύσεις σε υποδομές που σχετίζονται με την ανάπτυξη, τον εκσυγχρονισμό ή την προσαρμογή της γεωργίας και της δασοπονίας δ) Μη παραγωγικές επενδύσεις σε υποδομές που σχετίζονται με την ανάπτυξη, τον εκσυγχρονισμό ή την προσαρμογή της γεωργίας και της δασοπονίας. Μ05 - Αποκατάσταση του δυναμικού γεωργικής παραγωγής που έχει πληγεί από φυσικές καταστροφές και καταστροφικά συμβάντα, και ανάληψη κατάλληλων προληπτικών δράσεων Ο αγροτικός τομέας είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένος ζημιώνεται, περισσότερο από άλλους, από τις επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών, των δυσμενών κλιματικών φαινομένων και καταστροφικών συμβάντων. Στο πλαίσιο του παρόντος Μέτρου θα χορηγούνται ενισχύσεις για να διασφαλίζουν τη δυνατότητα των γεωργών και των κτηνοτρόφων, που επλήγησαν να ανασυστήσουν τις εκμεταλλεύσεις τους και να παραμείνουν στις αγροτικές περιοχές της χώρας και να συνεχίσουν την οικονομική τους δραστηριότητα. M06 - Ανάπτυξη γεωργικών εκμεταλλεύσεων και επιχειρήσεων To παρόν μέτρο συνδέεται άμεσα με την ανάπτυξη της μικρής επιχειρηματικότητας στις αγροτικές περιοχές και τη δημιουργία και διατήρηση θέσεων απασχόλησης και αυτοαπασχόλησης σε αυτές τόσο στον πρωτογενή γεωργικό τομέα όσο και στο δευτερογενή και τριτογενή τομέα. Επίσης περιλαμβάνει το πριμ σε Νέους Αγρότες και την ενίσχυση πολύ μικρών εκμεταλλεύσεων (έως 2 εκτάρια έκταση). Περιλαμβάνει τα εξής Υπομέτρα: - Υποστήριξη της εγκατάστασης νέων έως 40 ετών στη γεωργική δραστηριότητα - Υποστήριξη μικρών αλλά βιώσιμων γεωργικών εκμεταλλεύσεων - Υποστήριξη γεωργικών εκμεταλλεύσεων και κατοίκων της υπαίθρου για εκκίνηση νέων μη γεωργικών δραστηριοτήτων. M07 - Βασικές υπηρεσίες και ανάπλαση χωριών σε αγροτικές περιοχές Το παρόν μέτρο θα επικεντρωθεί σε δύο (2) διαστάσεις: ι) την προστασία της βιοποικιλότητας και την ανάδειξη της φυσικής αξίας των αγροτικών περιοχών (περιβαλλοντική διάσταση) και ιι) την προώθηση των ευρυζωνικών υποδομών σε αγροτικές περιοχές (τεχνολογική διάσταση). M08 - Επενδύσεις στην ανάπτυξη δασικών περιοχών και στη βελτίωση της βιωσιμότητας των δασών Το μέτρο αυτό θα πρέπει να καλύπτει την επέκταση και τη βελτίωση των δασικών πόρων μέσω δάσωσης γαιών και δημιουργίας αγροδασικών συστημάτων, τα οποία συνδυάζουν συστήματα εκτατικής γεωργίας και δασοπονίας. Θα πρέπει επίσης να καλύπτει την αποκατάσταση των δασών που καταστράφηκαν από πυρκαγιές ή άλλες φυσικές καταστροφές. M09 - Σύσταση ομάδων και οργανώσεων παραγωγών Στόχος του μέτρου είναι να δοθούν τα απαραίτητα κίνητρα στους παραγωγούς ώστε να ενισχυθεί η συσπείρωση τους μέσω της στενής συνεργασίας αυτών στο πλαίσιο λειτουργίας των ομάδων και των οργανώσεων. Το μέτρο περιλαμβάνει όλους τους γεωργικούς τομείς (γεωργία και κτηνοτροφία), καθώς και τον τομέα της δασοπονίας. Η στήριξη παρέχεται με την μορφή επιχορήγησης, σε νέες ομάδες και οργανώσεις παραγωγών, οι οποίες αναγνωρίζονται επίσημα από αρμόδια εθνική αρχή. Η στήριξη 4
καταβάλλεται σε ετήσια βάση στους δικαιούχους, αποτελεί ποσοστό επί της ετήσιας εμπορεύσιμης αξίας των προϊόντων της ομάδας ή της οργάνωσης και βαίνει φθίνουσα, ως ακολούθως: - Το 10% της αξίας παραγωγής που έχει διατεθεί στο εμπόριο κατά το 1ο έτος μετά την - Το 8% της αξίας παραγωγής που έχει διατεθεί στο εμπόριο κατά το 2ο έτος μετά την - Το 6% της αξίας παραγωγής που έχει διατεθεί στο εμπόριο κατά το 3ο έτος μετά την - Το 4% της αξίας παραγωγής που έχει διατεθεί στο εμπόριο κατά το 4ο έτος μετά την - Το 2% της αξίας παραγωγής που έχει διατεθεί στο εμπόριο κατά το 5ο έτος μετά την Η ετήσια στήριξη του κάθε δικαιούχου (ομάδας ή οργάνωσης) δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 100.000 ευρώ. M10 - Γεωργοπεριβαλλοντικά και κλιματικά μέτρα (περιλαμβάνεται μέτρα κατά της νιτρορύπανσης, σπάνιες φυλές ζώων κ.α.) Η εφαρμογή του μέτρου οργανώνεται στη βάση των αναγκών οι οποίες αφορούν: - τη βιοποικιλότητα, τους γενετικούς πόρους και το τοπίο, - τους υδατικούς πόρους και - το έδαφος. Περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και τα Υπομέτρα που αφορούν: την Προστασία παραδοσιακού Ελαιώνα Άμφισσας, διαχείριση φυτικών υπολειμμάτων των κλαδεμάτων στην ελαιοκαλλιέργεια, τη διατήρηση αμπελοκομικής πρακτικής στον αμπελώνα Ν. Θήρας, περιβαλλοντική αναβάθμιση υποβαθμισμένων βοσκοτόπων, εναλλακτική καταπολέμηση ζιζανίων στους ορυζώνες, διατήρηση απειλούμενων αυτόχθονων φυλών αγροτικών ζώων. M11 - Βιολογικές καλλιέργειες (επιλέξιμες ενισχύσεις για οπωροκηπευτικά και περιλαμβάνει τη βιολογική κτηνοτροφία) Η στήριξη στο πλαίσιο του Μέτρου παρέχεται για τη μετατροπή ή τη διατήρηση των πρακτικών της βιολογικής γεωργίας με σκοπό την ενθάρρυνση των αγροτών να συμμετάσχουν σε τέτοια συστήματα. Τομείς παρέμβασης για τη βιολογική κτηνοτροφία: βοοτροφία (αγελαδοτροφία βουβαλοτροφία), προβατοτροφία και αιγοτροφία. Μ12 - Ενισχύσεις στο πλαίσιο του Natura 2000 και της οδηγίας πλαισίου για τα ύδατα Η στήριξη βάσει του παρόντος μέτρου παρέχεται ετησίως και ανά εκτάριο γεωργικής έκτασης, προκειμένου να αποζημιωθούν οι δικαιούχοι για τις πρόσθετες δαπάνες και για την απώλεια εισοδήματος που απορρέουν από τις υποχρεωτικές απαιτήσεις που σχετίζονται με την εφαρμογή της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και της οδηγίας 2009/147/ΕΚ, στο πλαίσιο του άρθρου 30 Καν. (ΕΕ) 1305/2013. Οι υποχρεωτικές απαιτήσεις που επιβάλλονται στις περιοχές Νatura 2000, καθορίζονται στα διαχειριστικά σχέδια ή άλλα ισοδύναμα εργαλεία. Μ13 - Ενισχύσεις σε περιοχές που χαρακτηρίζονται από φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα (περιλαμβάνει την εξισωτική) Η ενίσχυση χορηγείται προκειμένου να αποζημιωθούν οι γεωργοί για τις πρόσθετες δαπάνες και την απώλεια εισοδήματος, που σχετίζονται με μειονεκτήματα της γεωργικής παραγωγής στις ορεινές περιοχές, σε σύγκριση με περιοχές που δεν πλήττονται από τα σχετικά μειονεκτήματα. Η ενίσχυση για την αντιστάθμιση του 5
διαφυγόντος εισοδήματος και του πρόσθετου κόστους που συνεπάγεται η άσκηση της γεωργικής δραστηριότητας στις ορεινές περιοχές καθορίζεται στα 100 ευρώ ανά εκτάριο. Έκταση εκμετάλλευσης μεγαλύτερη από 30 εκτάρια δεν χορηγείται ενίσχυση. M14 - Καλή διαβίωση των ζώων Το συγκεκριμένο Μέτρο αναφέρεται στην προαγωγή της ευζωίας των παραγωγικών ζώων με ενέργειες/δεσμεύσεις των κτηνοτρόφων, πέραν των επιβαλλόμενων από την Ευρωπαϊκή και Εθνική νομοθεσία. Ο κύριος στόχος από την εφαρμογή του Μέτρου είναι η βελτίωση «δεικτών» της Ελληνικής εκτροφής που έχουν, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, επιπτώσεις στην έκφραση φυσιολογικής συμπεριφοράς (ψυχολογική κατάσταση) και στη σωματική υγεία των ζώων. Το Μέτρο χωρίζεται σε πέντε Δράσεις, ανάλογα με το είδος και την εκτροφή (για τα πουλερικά) του ζώου, και συγκεκριμένα: 1. Καλή μεταχείριση των ζώων στα Βοοειδή 2. Καλή μεταχείριση των ζώων στους Χοίρους 3. Καλή μεταχείριση των ζώων στα Ορνίθια πάχυνσης εντατικής εκτροφής σε ορνιθώνα. 4. Καλή μεταχείριση των ζώων στις Όρνιθες ωοπαραγωγής ελευθέρας βοσκής και βιολογικής εκτροφής. 5. Καλή μεταχείριση των ζώων στις Αίγες και στα Πρόβατα. M16 - Συνεργασία (περιλαμβάνει και τις Αγορές Παραγωγών Farmers Markets) Στο πλαίσιο του παρόντος Μέτρου, δίνεται η ευκαιρία για την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών, οι οποίες μπορούν να περιλαμβάνουν ενδεικτικά την εφαρμογή νέων, καινοτόμων διεργασιών, με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων στην πρωτογενή παραγωγή γεωργικών προϊόντων αλλά και στον τομέα των τροφίμων, όπως επίσης στην αναζήτηση νέων καλλιεργητικών πρακτικών και πρακτικών παραγωγής που συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος αλλά και στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή όπως: - Την παραγωγή ασφαλέστερων και πιο υγιεινών τροφίμων που απευθύνονται είτε στο συνολικό πληθυσμό είτε σε ειδικές κατηγορίες - Τη μείωση της κατανάλωσης ύδατος μέσω της υιοθέτησης προηγμένων αρδευτικών συστημάτων, - Τη μείωση του κόστους των εισροών που συνεπάγεται τόσο οικονομικό όφελος όσο και περιβαλλοντικό όφελος (μείωση της χρήσης λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων, υιοθέτηση νέων ποικιλιών που είναι καλύτερα προσαρμοσμένες στις τοπικές εδαφολογικές, υδρολογικές και κλιματικές συνθήκες, την αξιοποίηση των ΑΠΕ για την υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων) - Τη διασφάλιση της μοναδικότητας των πιστοποιημένων γεωργικών προϊόντων - Την αξιοποίηση των παραπροϊόντων της γεωργικής παραγωγής είτε για την παραγωγή ζωοτροφών είτε για την παραγωγή ενέργειας - Την ανάδειξη των ιδιαίτερων διατροφολογικών χαρακτηριστικών των γεωργικών προϊόντων και την συμβολή τους στην υιοθέτηση προτύπων υγιεινής διατροφής (όπως τροφές πλούσιες σε Ω3, φυσικά ακόρεστα, χαμηλών θερμίδων) παραγωγής τροφίμων που ανταποκρίνονται σε ειδικές διαιτητικές ανάγκες - Την καλύτερη ενσωμάτωση στην τροφική αλυσίδα προϊόντων της ελληνικής κτηνοτροφίας όπως για παράδειγμα του γίδινου γάλακτος. Την υιοθέτηση φιλικότερων γεωργικών πρακτικών αλλά και την υιοθέτηση καλλιεργειών για την αξιοποίηση των φτωχών σε οργανική ουσία και θρεπτικά στοιχεία εδαφών. M19 - Στήριξη για τοπική ανάπτυξη μέσω του LEADER (ΤΑΠΤΚ - Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων) Εφαρμόζεται σε αγροτικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένου του Νομού Θεσσαλονίκης 6
και των Δήμων Νήσων του Νομού Αττικής. Συνολικά θα επιλεγούν κατά μέγιστο αριθμό 50 περιοχές για την εφαρμογή του παρόντος μέτρου οι οποίες συνολικά μπορούν να καλύπτουν έκταση ίση έως και το 100% των επιλέξιμων περιοχών παρέμβασης LEADER. Οι περιοχές LEADER θα αποτελούνται από Κοινότητες, των οποίων ο συνολικός μόνιμος πληθυσμός ή ο μόνιμος πληθυσμός των εκτός σχεδίου περιοχών είναι μικρότερος των 15.000 κατοίκων με εξαίρεση τα μικρά νησιά στα οποία δεν έχει ισχύ ο ανωτέρω πληθυσμιακός περιορισμός. 7