ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 21.12.2016 COM(2016) 831 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Τρίτη έκθεση προόδου προς μια αποτελεσματική και πραγματική Ένωση Ασφάλειας EL EL

Τρίτη έκθεση προόδου προς μια αποτελεσματική και πραγματική Ένωση Ασφάλειας I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα είναι η τρίτη μηνιαία έκθεση της σημειωθείσας προόδου προς την οικοδόμηση μιας αποτελεσματικής και πραγματικής Ένωσης Ασφάλειας, και καλύπτει τις εξελίξεις σε δύο βασικούς πυλώνες: στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος, καθώς και των μέσων που τα στηρίζουν και στην ενίσχυση της άμυνάς μας και την οικοδόμηση ανθεκτικότητας έναντι αυτών των απειλών. Η άνανδρη και ειδεχθής επίθεση της 19ης Δεκεμβρίου στο Βερολίνο και οι άλλες τρομερές επιθέσεις του 2016 μας υπενθυμίζουν και πάλι ότι είμαστε ευάλωτοι και ότι πρέπει να εξακολουθήσουμε να συνεργαζόμαστε για την ενίσχυση της συλλογικής μας ασφάλειας με σκοπό την προστασία των ελευθεριών και του τρόπου ζωής μας. Κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει η εν λόγω έκθεση επιτεύχθηκε απτή πρόοδος στο θέμα της συρρίκνωσης του χώρου στον οποίον δρουν οι τρομοκράτες και όσοι τους στηρίζουν. Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει συνοπτικά τη νέα δέσμη μέτρων για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, η οποία εγκρίθηκε σήμερα και αποτελεί σημαντικό βήμα για την ανάσχεση των χρηματοδοτικών πόρων που στηρίζουν την τρομοκρατία. Για να μειωθεί ακόμη περισσότερο ο χώρος των τρομοκρατών, η Επιτροπή βελτιώνει επίσης την ανταλλαγή πληροφοριών, εγκρίνοντας σειρά προτάσεων για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν. Κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει η παρούσα έκθεση, επιτεύχθηκε επίσης σημαντική πρόοδος σε καίριους νομοθετικούς φακέλους της ΕΕ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος, και σε θέματα ενίσχυσης της ασφάλειας στα σύνορά μας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έχουν πλέον καταλήξει σε πολιτική συμφωνία όσον αφορά την οδηγία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, την αναθεώρηση της οδηγίας για τα πυροβόλα όπλα και την αναθεώρηση του κώδικα συνόρων του Σένγκεν ώστε να επιτρέπονται οι συστηματικοί έλεγχοι σε πολίτες της ΕΕ. Επίσης, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στον αγώνα κατά της διαδικτυακής ριζοσπαστικοποίησης. Η δεύτερη συνάντηση υψηλού επιπέδου του φόρουμ της ΕΕ για το Διαδίκτυο εξέδωσε ανακοίνωση για μια πρωτοβουλία ανταλλαγής κωδικών κατακερματισμού για τις κυριότερες διαδικτυακές πλατφόρμες, επιτρέποντας στις συμμετέχουσες εταιρείες να χρησιμοποιούν κωδικούς κατακερματισμού (hashes) για να εντοπίζουν τρομοκρατικό περιεχόμενο, προκειμένου να διασφαλίζουν τη μόνιμη διαγραφή του. Αυτό το νέο εργαλείο αναμένεται να περιορίσει περαιτέρω την πρόσβαση τρομοκρατικών οργανώσεων σε ένα σημαντικό μέσο προπαγάνδας, στρατολόγησης και ριζοσπαστικοποίησης. Στο φόρουμ, η Επιτροπή παρουσίασε επίσης για πρώτη φορά ένα πρόγραμμα ενδυνάμωσης της κοινωνίας των πολιτών, με χρηματοδότηση 10 εκατ. EUR, με σκοπό τη στήριξη εταίρων της κοινωνίας των πολιτών στην προσπάθεια κλιμάκωσης των αποτελεσματικών, εναλλακτικών διαδικτυακών μορφών ρητορικής. Επίσης, καταγράφηκαν σημαντικές εξελίξεις σε μια σειρά άλλων τομέων. Λόγω της ζωτικής σημασίας που έχει η πλήρης και έγκαιρη εφαρμογή της οδηγίας της EE για τις καταστάσεις με τα ονόματα των επιβατών (PNR), η Επιτροπή παρουσίασε σχέδιο εφαρμογής της οδηγίας PNR ώστε να παρέχει καθοδήγηση στα κράτη μέλη. Επίσης, η Επιτροπή παρουσίασε σχέδιο δράσης για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής απάντησης στην απάτη σχετικά με ταξιδιωτικά έγγραφα. Το σχέδιο δράσης απευθύνει 2

επιχειρησιακές συστάσεις στα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση του διογκούμενου προβλήματος της απάτης σχετικά με τα ταξιδιωτικά έγγραφα, συμπεριλαμβανομένης της καταχώρισης ταυτότητας, της έκδοσης εγγράφων, της παραγωγής εγγράφων και του ελέγχου εγγράφων. Τέλος, για την προστασία των πολιτών και των κρίσιμων υποδομών, η Επιτροπή ασχολήθηκε με το θέμα της ασφάλειας των ενεργειακών δικτύων μας στη δέσμη μέτρων για την Ενεργειακή Ένωση που εγκρίθηκε στις 30 Νοεμβρίου. Η δέσμη μέτρων έχει σχεδιαστεί με σκοπό τη στήριξη των κρατών μελών όσον αφορά την αξιολόγηση κινδύνου, την ετοιμότητα αντιμετώπισης κινδύνων και τη διαχείριση των καταστάσεων κρίσης σε σχέση με τα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας της Ένωσης. II. ΝΕΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ Τρομοκρατικά εγκλήματα Κατόπιν έντονων διαπραγματεύσεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία στις 17 Νοεμβρίου βάσει της πρότασης οδηγίας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας που υπέβαλε η Επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2015 1. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό βήμα στο πλαίσιο του αγώνα μας κατά των τρομοκρατών και όσων τους στηρίζουν. Η οδηγία ενοποιεί υπάρχουσα νομοθεσία της ΕΕ και διεθνή πρότυπα 2 για την ποινικοποίηση των τρομοκρατικών εγκλημάτων, και ενσωματώνει «νέα» εγκλήματα που σχετίζονται με την τρομοκρατία, συμπεριλαμβανομένων της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και των ταξιδιών στο εξωτερικό για την τέλεση τρομοκρατικού εγκλήματος ή για τη συμμετοχή σε στρατόπεδο εκπαίδευσης, καθώς επίσης και της επιστροφής από τέτοιες δραστηριότητες όπου παρέχεται ή λαμβάνεται εκπαίδευση. Αυτό αποτελεί καίριο στοιχείο για την καταπολέμηση των ξένων τρομοκρατών μαχητών. Επίσης, η οδηγία περιλαμβάνει διατάξεις για την κάλυψη των ειδικών αναγκών των θυμάτων τρομοκρατίας μέσω της παροχής ενημέρωσης, στήριξης και προστασίας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο οφείλουν τώρα να εγκρίνουν επισήμως και ταχέως το κείμενο, ενώ η περίοδος εφαρμογής για τα κράτη μέλη θα είναι 18 μήνες. Έλεγχος των πυροβόλων όπλων Κατόπιν πρότασης της Επιτροπής τον Νοέμβριο του 2015 και επανειλημμένων εκκλήσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, οι συννομοθέτες κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία την 13η Δεκεμβρίου 2016 για την αναθεώρηση της οδηγίας της ΕΕ για τα πυροβόλα όπλα 3, κάτι που αποτελεί πολύ σημαντικό βήμα για να σταματήσει η νόμιμη πρόσβαση σε πολεμικά όπλα. Η αναθεωρημένη οδηγία διευρύνει το φάσμα των όπλων υπό απαγόρευση τα οποία, ως εκ τούτου, εμπίπτουν στην πλέον αυστηρή κατηγορία ελέγχου Α, συμπεριλαμβανομένων των αυτόματων όπλων που μετατρέπονται σε ημιαυτόματα καθώς και των ημιαυτόματων όπλων στα οποία προσαρμόζονται γεμιστήρες μεγάλης χωρητικότητας και συσκευές όπλισης. Στο μέλλον, δεν θα είναι πια δυνατή η αγορά ή η εμπορία των εν λόγω όπλων παρά μόνο για μια πολύ στενά προσδιορισμένη ομάδα κατόχων αδειών, όπως τα μουσεία ή οι αθλητές σκοποβολής, οι οποίοι θα υπόκεινται σε αυστηρές απαιτήσεις ασφαλείας και 1 2 3 COM (2015) 625 final. Συμπεριλαμβάνονται το πρόσθετο πρωτόκολλο της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη της τρομοκρατίας, καθώς και τα πρότυπα της ειδικής ομάδας χρηματοοικονομικής δράσης (FATF). COM (2006) 93 final 3

παρακολούθησης. Για πρώτη φορά, θα προβλεφθούν όρια για το μέγεθος του γεμιστήρα τόσο για τα μακρύκαννα όσο και για τα κοντόκαννα ημιαυτόματα φορητά όπλα, και όλα τα βασικά εξαρτήματα των πυροβόλων όπλων θα πρέπει να επισημαίνονται και να καταχωρίζονται 4. Ταυτόχρονα με την αυστηροποίηση των ελέγχων για τα νομίμως κατεχόμενα πυροβόλα όπλα, η Επιτροπή εργάζεται για να ενισχύσει την καταπολέμηση της εμπορίας των παράνομων πυροβόλων όπλων, ιδίως στα Δυτικά Βαλκάνια, όπως προβλέπεται στο σχέδιο δράσης της περιόδου 2015-2019. Η διυπουργική συνάντηση με τα Δυτικά Βαλκάνια, στις 16 Δεκεμβρίου, αποτέλεσε ορόσημο για αυτό το θέμα, και εγκρίθηκε κοινή δήλωση από την ΕΕ και τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, προκειμένου να επισημανθούν τα αναγκαία μέτρα για την αποτελεσματικότερη καταπολέμηση της εμπορίας παράνομων πυροβόλων όπλων τόσο στην Ευρώπη όσο και στα Δυτικά Βαλκάνια. Επίσης, η Επιτροπή αυστηροποίησε ακόμη περισσότερο τα μέτρα για τις πρόδρομες ουσίες εκρηκτικών υλών ώστε να γίνει ακόμη δυσκολότερη η πρόσβαση σε πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται στην παράνομη κατασκευή εκρηκτικών. Στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 98/2013 παρατίθενται εναρμονισμένοι κανόνες σχετικά με τη διαθεσιμότητα, την εισαγωγή, την κατοχή και τη χρήση ουσιών ή μειγμάτων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παράνομη κατασκευή εκρηκτικών, με στόχο να περιορισθεί η διαθεσιμότητά τους στο ευρύ κοινό και να διασφαλιστεί η ενδεδειγμένη υποβολή αναφορών για ύποπτες συναλλαγές σε όλο το κανάλι διανομής. Έχουν εκδοθεί τρεις κατ εξουσιοδότηση κανονισμοί 5 για τον έλεγχο της χρήσης των πρόδρομων ουσιών εκρηκτικών υλών σε σχέση με τη σκόνη αργιλίου, τη σκόνη μαγνησίου και το νιτρικό μαγνήσιο. Οι κανονισμοί θεσπίζουν αυστηρή υποχρέωση υποβολής στοιχείων όσον αφορά τις πωλήσεις των πρόδρομων ουσιών για να αποφεύγεται η εκτροπή τους προς την παράνομη κατασκευή αυτοσχέδιων εκρηκτικών. Συστηματικοί συνοριακοί έλεγχοι Ενώ οι υπήκοοι τρίτων χωρών υπόκεινται ήδη σε συστηματικούς ελέγχους εγγράφων και ασφάλειας με τη χρήση σχετικών βάσεων δεδομένων κατά την είσοδό τους, η στοχευόμενη αναθεώρηση του κώδικα συνόρων του Σένγκεν 6, η οποία συμφωνήθηκε από τους συννομοθέτες στις 5 Δεκεμβρίου, προβλέπει υποχρεωτικούς συστηματικούς ελέγχους των πολιτών της ΕΕ με τη χρήση σχετικών βάσεων δεδομένων. Επιπλέον, οι υπήκοοι τρίτων χωρών θα πρέπει πλέον να ελέγχονται συστηματικά κατά την έξοδό τους με τη χρήση του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν (SIS) και τη βάση δεδομένων της Ιντερπόλ για τα κλαπέντα και απολεσθέντα ταξιδιωτικά έγγραφα. Η εν λόγω τροποποίηση θα συμβάλει στον εντοπισμό όλων των ατόμων που καταζητούνται και για τα οποία υπάρχει καταχώριση (alert), συμπεριλαμβανομένων των ξένων τρομοκρατών μαχητών. 4 5 6 Κατά τη συνεδρίαση του COREPER, στις 20 Δεκεμβρίου 2016, σχετικά με το κείμενο που συμφωνήθηκε μεταξύ των συννομοθετών όσον αφορά την οδηγία για τα πυροβόλα όπλα, η Επιτροπή εξέδωσε δήλωση εκφράζοντας τη λύπη της για το γεγονός ότι ορισμένα μέρη της αρχικής πρότασης που έθεταν υψηλούς στόχους, ιδίως η πρόταση πλήρους απαγόρευσης των πλέον επικίνδυνων ημιαυτόματων πυροβόλων όπλων, δεν υποστηρίχθηκαν από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. C(2016) 7647 final, C(2016) 7650 final και C(2016) 7657 final. COM (2015)670 final. 4

III. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Η Επιτροπή προκειμένου να αντιμετωπίσει όλα τα μέσα που χρησιμοποιούνται από τους τρομοκράτες για τη συγκέντρωση και τη μεταφορά χρημάτων, παρουσίασε ένα σφαιρικό σχέδιο δράσης για την ενίσχυση της καταπολέμησης της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας τον Φεβρουάριο του 2016 7. Σήμερα η Επιτροπή ενέκρινε μια νέα δέσμη προτάσεων για την υλοποίηση των δράσεων τις οποίες είχε δεσμευτεί να ολοκληρώσει έως το τέλος του 2016. Τα προτεινόμενα μέσα θα καταστήσουν δυσκολότερη για τους εγκληματίες τη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων τους, αλλά επίσης θα καταστήσουν ευκολότερο τον εντοπισμό των οικονομικών συναλλαγών τους, τη διακοπή των δραστηριοτήτων τους και την παραπομπή τους στη δικαιοσύνη. Τα μέτρα επικεντρώνονται στην αντιμετώπιση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και των παράνομων κινήσεων ρευστών διαθεσίμων που συνδέονται με την τρομοκρατία και εγκληματικές δραστηριότητες, βελτιώνοντας τη δέσμευση και δήμευση περιουσιακών στοιχείων, και διερευνώντας τον τρόπο βελτίωσης του εντοπισμού και της παρακολούθησης των χρηματοδοτικών κινήσεων των τρομοκρατών. 1. Ποινικοποίηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και εντοπισμός των παράνομων κινήσεων ρευστών διαθεσίμων Προκειμένου οι αρμόδιες αρχές να είναι σε θέση να ασκούν ποινικές διώξεις κατά εγκληματιών και τρομοκρατών και να επιτυγχάνουν τη φυλάκισή τους πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους κατάλληλες διατάξεις ποινικού δικαίου. Η προτεινόμενη οδηγία για την ποινικοποίηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες 8 παρέχει σε όλη την ΕΕ έναν γενικό ορισμό των αδικημάτων της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και των κυρώσεων που προβλέπονται για αυτήν. Η εν λόγω οδηγία θα ενισχύσει το υπάρχον πλαίσιο καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Επίσης, θα διασφαλίζει ότι η ΕΕ τηρεί τις διεθνείς υποχρεώσεις της στον εν λόγω τομέα, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης της Βαρσοβίας 9, καθώς επίσης τις σχετικές συστάσεις της ειδικής ομάδας χρηματοοικονομικής δράσης (FATF), και, επομένως, θα συμβάλει να αντιμετωπιστούν τα υπάρχοντα εμπόδια στη διασυνοριακή δικαστική και αστυνομική συνεργασία όσον αφορά την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, καθώς και θα βελτιώσει την επιβολή του νόμου. Τέλος, η πρόταση θα πρέπει να αποτρέπει τους εγκληματίες από το να αξιοποιούν τις διαφορές μεταξύ των εθνικών νομοθεσιών προς όφελός τους και να λειτουργεί ως αποτελεσματικό αποτρεπτικό μέσο. 7 8 9 COM (2016)050 final. COM(2016)xxx. Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με τη νομιμοποίηση, την ανίχνευση, την κατάσχεση και τη δήμευση των εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, του 2005, CETS αριθ. 198, [η οποία καλεί τις χώρες να ποινικοποιήσουν τη νομιμοποίηση εσόδων για ευρύ φάσμα κύριων αδικημάτων (παρέχοντας κατάλογο κατηγοριών κύριων αδικημάτων) καθώς και να ποινικοποιήσουν τις βοηθητικές δραστηριότητες, ορίζοντας παράλληλα ότι δεν έχει σημασία εάν το κύριο αδίκημα υπάγεται στην ποινική δικαιοδοσία της χώρας όπου πραγματοποιήθηκε το αδίκημα της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, και καλεί τις χώρες να διασφαλίσουν ότι η προγενέστερη ή ταυτόχρονη καταδίκη για το κύριο αδίκημα καθώς και η ακριβής στοιχειοθέτηση του κυρίου αδικήματος δεν αποτελούν προαπαιτούμενα της καταδίκης για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες]. 5

Για την αποτελεσματική δίωξη των εν λόγω εγκλημάτων, οι αρμόδιες αρχές χρειάζονται κατάλληλα εργαλεία ώστε να εντοπίζουν τους τρομοκράτες και όσους τους υποστηρίζουν. Ο υφιστάμενος κανονισμός σχετικά με τους ελέγχους ρευστών διαθεσίμων 10 απαιτεί από αυτούς που εισέρχονται στην ΕΕ ή εξέρχονται από αυτήν με 10 000 EUR ή περισσότερα να προβαίνουν σε σχετική δήλωση. Ωστόσο, δεν υπάρχει πρόβλεψη για ρευστά διαθέσιμα που μεταφέρονται με αποστολές ταχυδρομείου, εμπορευμάτων ή ταχυμεταφορών και οι αρμόδιες αρχές έχουν επισημάνει ότι οι εγκληματίες καταφεύγουν στην αποστολή ή την παραλαβή ρευστών διαθεσίμων μέσω μεταφορών αυτού του είδους, ώστε να αποφεύγουν την υποχρέωση υποβολής δήλωσης δυνάμει του κανονισμού. Επιπλέον, ο κανονισμός σχετικά με τους ελέγχους ρευστών διαθεσίμων απαιτεί μόνο να «διατίθενται» τα δεδομένα της δήλωσης από τις αρμόδιες αρχές στη μονάδα χρηματοοικονομικών πληροφοριών (ΜΧΠ) του κράτους μέλους όπου αυτά συγκεντρώθηκαν. Αυτή η κάπως παθητική απαίτηση μπορεί να τηρείται απλώς και μόνο με τη διάθεση των συμπληρωμένων έντυπων των δηλώσεων με σκοπό την επιθεώρησή τους από τη ΜΧΠ. Ωστόσο, αυτό δεν αρκεί, καθώς οι πληροφορίες θα πρέπει να διαβιβάζονται με πρωτοβουλία των αρχών στη ΜΧΠ ώστε να της δίνεται η δυνατότητα να τις αναλύει. Επίσης, τα δεδομένα της δήλωσης μπορούν να ανταλλάσσονται με τις αρμόδιες αρχές άλλων κρατών μελών μόνο εφόσον υπάρχουν ενδείξεις παράνομης δραστηριότητας και σε αυτήν ακόμη την περίπτωση η πρόβλεψη αυτή έχει προαιρετικό χαρακτήρα. Λόγω των παραπάνω η εφαρμογή είναι ασυνεπής και η συστηματική ανταλλαγή δεδομένων είναι περιορισμένη. Επίσης, ο παρών κανονισμός δεν επιτρέπει στις αρχές να παρακρατούν ρευστά διαθέσιμα προσωρινά όταν εντοπίζουν περιπτώσεις κινήσεων ποσών κάτω του καθορισμένου ορίου σε σχέση με τις οποίες υπάρχουν ενδείξεις παράνομης δραστηριότητας. Επίσης, έχουν δημιουργηθεί ζητήματα για τον ατελή ορισμό του όρου «ρευστά διαθέσιμα», ενώ τα επίπεδα εφαρμογής των υφιστάμενων κανόνων διαφοροποιούνται σε πολύ μεγάλο βαθμό μεταξύ των κρατών μελών. Για όλους αυτούς τους λόγους, ο προτεινόμενος κανονισμός για την αντιμετώπιση των παράνομων κινήσεων ρευστών διαθεσίμων 11 επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής του ισχύοντος κανονισμού σχετικά με τους ελέγχους ρευστών διαθεσίμων ώστε αυτός να διέπει και τα ρευστά διαθέσιμα που μεταφέρονται με αποστολές ταχυδρομείου ή εμπορευμάτων και να δώσει στις αρχές τη δυνατότητα να αναλαμβάνουν δράση για χαμηλότερα ποσά ρευστών διαθεσίμων, εφόσον υπάρχουν υποψίες για παράνομες δραστηριότητες. Η πρόταση, επίσης, διευρύνει την υποχρέωση δήλωσης του χρυσού (σε μορφές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αποθέματα αξίας υψηλής ρευστότητας) και προβλέπει ένα σύστημα δήλωσης εφόσον ζητηθεί (το επονομαζόμενο σύστημα «γνωστοποίησης») για ρευστά διαθέσιμα που κινούνται με το ταχυδρομείο ή με εμπορεύματα. 2. Δέσμευση περιουσιακών στοιχείων Η δέσμευση περιουσιακών στοιχείων είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο που αποτρέπει τους τρομοκράτες από το να χρησιμοποιούν και να λαμβάνουν κεφάλαια, ενώ 10 11 http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:l:2005:309:0009:0012:el:pdf. COM(2016)xxx. 6

παράλληλα δημιουργεί προσκόμματα στην ικανότητα δράσης τους. Η αποτελεσματική δήμευση διαταράσσει τις πηγές εσόδων των τρομοκρατικών οργανώσεων μακροπρόθεσμα, και αποστερεί από τους εγκληματίες κέρδη προερχόμενα από τα παρανόμως αποκτηθέντα περιουσιακά στοιχεία τους. Μέτρα δέσμευσης και δήμευσης σε δικαστικές διαδικασίες Ένας από τους τρόπους να γίνει αυτό είναι να δεσμευτούν και να δημευτούν τα περιουσιακά στοιχεία εγκληματικής προέλευσης κατά τη διεξαγωγή δικαστικών διαδικασιών. Τούτο διαταράσσει τις πηγές εσόδων των τρομοκρατικών οργανώσεων μακροπρόθεσμα και αποστερεί από τους εγκληματίες τη δυνατότητα αξιοποίησης των παρανόμως αποκτηθέντων περιουσιακών στοιχείων τους. Η Επιτροπή, για να συμπληρώσει την οδηγία του 2014 για τη δήμευση και δέσμευση 12 (η οποία προβλέπει ελάχιστους κανόνες για τη δέσμευση και τη δήμευση των περιουσιακών στοιχείων εγκληματικής προέλευσης), καθώς και την πρόσφατα συμφωνηθείσα οδηγία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας (που προβλέπει μεταξύ άλλων, την αναγωγή της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας σε αυτοτελές ποινικό αδίκημα), πρότεινε κανονισμό για την αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων δέσμευσης και δήμευσης περιουσιακών στοιχείων εγκληματικής προέλευσης 13. Η εν λόγω πρόταση θα καταστήσει αποτελεσματικότερη τη διασυνοριακή δέσμευση και δήμευση περιουσιακών στοιχείων εγκληματικής προέλευσης που αποφασίζεται στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών, χωρίς ενδιάμεσες διατυπώσεις. Συνδυασμένα τα εν λόγω εργαλεία θα αυξήσουν τις δυνατότητες δέσμευσης και δήμευσης περιουσιακών στοιχείων που σχετίζονται με την τρομοκρατία και τις εγκληματικές δραστηριότητες, μέσω δικαστικής απόφασης. Αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό δεδομένου ότι η δικαστική δέσμευση περιουσιακών στοιχείων στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών παρέχει περισσότερα εχέγγυα από τη διοικητική δέσμευση περιουσιακών στοιχείων. Διοικητική δέσμευση περιουσιακών στοιχείων Όταν εντοπίζονται οικονομικές συναλλαγές που συνδέονται με την τρομοκρατία και με εγκληματικές δραστηριότητες, οι δημόσιες αρχές μπορούν να τις παρακολουθούν και, εφόσον χρειάζεται, να τις σταματούν και να δεσμεύουν τα σχετικά περιουσιακά στοιχεία. Η διοικητική δέσμευση περιουσιακών στοιχείων είναι ένα προληπτικό εργαλείο που χρησιμοποιείται προσωρινά ελλείψει ποινικής διαδικασίας με σκοπό να αποτρέπονται άτομα ύποπτα για τρομοκρατία από το να χρησιμοποιούν και να λαμβάνουν κεφάλαια. Η ειδική ομάδα χρηματοοικονομικής δράσης (FATF) απαιτεί από τα κράτη μέλη να διαθέτουν διατάξεις που επιτρέπουν την άμεση δέσμευση περιουσιακών στοιχείων προσώπων ή οντοτήτων που συνδέονται με την τρομοκρατία. Η απουσία καθεστώτων για τη δέσμευση περιουσιακών στοιχείων σε μικρό αριθμό κρατών μελών καθώς και το γεγονός ότι ορισμένα από τα υφιστάμενα εθνικά καθεστώτα δεν είναι πλήρη ή αποτελεσματικά έχουν εγείρει ερωτήματα σε σχέση με την πλήρη συμμόρφωση με τις 12 13 Οδηγία 2014/42/ΕΕ σχετικά με τη δέσμευση και τη δήμευση οργάνων και προϊόντων εγκλήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. COM(2016) 826. 7

διεθνείς απαιτήσεις. Σε πρόσφατη ανάλυσή της 14, η FATF θεωρεί ότι 14 κράτη μέλη της ΕΕ δεν είναι σε θέση να εφαρμόσουν μέτρα δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων σε αυτούς που η FATF αποκαλεί «εσωτερικούς τρομοκράτες της ΕΕ» 15. Μετά τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης της Λισαβόνας, η ΕΕ απέκτησε ρητή αρμοδιότητα, μέσω του άρθρου 75 της ΣΛΕΕ, να εγκρίνει διοικητικά μέτρα κατά φυσικών και νομικών προσώπων, ομάδων και μη κρατικών οντοτήτων όταν είναι αναγκαίο για την επίτευξη των στόχων του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Η Επιτροπή δεσμεύτηκε στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης του Φεβρουαρίου να αξιολογήσει την αναγκαιότητα ενός συμπληρωματικού διοικητικού συστήματος για τη δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων των τρομοκρατών εντός της ΕΕ. Όσον αφορά την τρέχουσα απειλή ασφάλειας στην Ευρώπη, η σημαντικότερη απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια σήμερα παραμένει η τρομοκρατία που εμπνέεται από τη τζιχάντ 16, ενώ η αξιολόγηση της συνολικής απειλής άλλων τρομοκρατικών ομάδων, με ελάχιστες εξαιρέσεις, παραμένει σε χαμηλά επίπεδα 17. Επομένως, η προστιθέμενη αξία όσον αφορά την επιβολή του νόμου και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας ενός συστήματος δυνάμει του άρθρου 75 της ΣΛΕΕ θεωρείται, προς το παρόν, μικρή. Επιπλέον, η τρέχουσα απειλή, απόρροια της διεθνούς τρομοκρατίας, καλύπτεται από τις υφιστάμενες διατάξεις του δικαίου της ΕΕ. Τα καθεστώτα δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων της ΕΕ που θεσπίστηκαν δυνάμει της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) δίνουν τη δυνατότητα για δέσμευση κεφαλαίων και άλλων περιουσιακών στοιχείων που συνδέονται με την τρομοκρατία. Αυτά τα καθεστώτα έχουν αναβαθμιστεί πρόσφατα και επιτρέπουν για πρώτη φορά την αυτόνομη θέσπιση σειράς μέτρων, όπως μεταξύ άλλων η δέσμευση περιουσιακών στοιχείων προσώπων που συνδέονται με το ISIL (Da'esh) και την οργάνωση Αλ Κάιντα 18. Το νέο σύστημα επιτρέπει να δεσμεύονται τα κεφάλαια προσώπων και οντοτήτων που συνδέονται με αυτές τις οργανώσεις ή που συμμετέχουν σε δραστηριότητες όπως είναι η χρηματοδότηση, εκπαίδευση, στρατολόγηση, υποκίνηση με σκοπό την τέλεση τρομοκρατικών πράξεων καθώς επίσης τα ταξίδια εκτός της ΕΕ ή προς αυτήν με στόχο τη συμμετοχή σε δραστηριότητες του ISIL (Da'esh) ή της οργάνωσης Αλ Κάιντα. Αυτά τα καθεστώτα ισχύουν για τους υπηκόους τρίτων χωρών, αλλά και για τους πολίτες της ΕΕ, στον βαθμό που συνδέονται με τη διεθνή τρομοκρατία. Αυτό σημαίνει ότι η ΕΕ μπορεί να δεσμεύει τα περιουσιακά στοιχεία οποιουδήποτε τρομοκράτη δραστηριοποιείται στην Ευρώπη, εφόσον έχει διασυνδέσεις με αυτές τις ομάδες. Για άλλες ομάδες που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ, το ενισχυμένο πλαίσιο ποινικού δικαίου προβλέπει περισσότερες επιλογές για τη δέσμευση κεφαλαίων που συνδέονται με την τρομοκρατία σε σύγκριση με το παρελθόν, με περισσότερα εχέγγυα από ότι η 14 15 16 17 18 Αποτελέσματα της διερευνητικής πρωτοβουλίας της ειδικής ομάδας, FATF/PLEN(2015)36. Ωστόσο, η Επιτροπή θεωρεί ότι ο διαχωρισμός μεταξύ εσωτερικής και διεθνούς τρομοκρατίας δεν εδράζεται στο εθνικό ή διεθνές δίκαιο. Changes in Modus Operandi of IS revisited (Επανεξέταση των αλλαγών στους τρόπους λειτουργίας του ισλαμικού κράτους) Ευρωπόλ, 2 Δεκεμβρίου 2016. Έκθεση για την κατάσταση και τις τάσεις της τρομοκρατίας στην ΕΕ (TE-SAT) 2016, Ευρωπόλ. Απόφαση (ΚΕΠΠΑ) 2016/1693 του Συμβουλίου για την επιβολή περιοριστικών μέτρων κατά των ISIL (Da'esh) και Αλ Κάιντα και προσώπων, ομάδων, επιχειρήσεων και οντοτήτων που συνδέονται μαζί τους, και για την κατάργηση της κοινής θέσης 2002/402/ΚΕΠΠΑ, και κανονισμός (ΕΕ) 2016/1686 του Συμβουλίου, της 20ής Σεπτεμβρίου 2016, για την επιβολή πρόσθετων περιοριστικών μέτρων κατά του ISIL (Da'esh) και της Αλ Κάιντα και κατά φυσικών και νομικών προσώπων, οντοτήτων ή φορέων που συνδέονται μαζί τους. 8

διοικητική δέσμευση περιουσιακών στοιχείων, ενώ παράλληλα εξακολουθούν να επιτρέπουν την ταχεία και αποτελεσματική ανάληψη δράσης. Λαμβανομένης υπόψη της περιορισμένης προστιθέμενης αξίας όσον αφορά τις δραστηριότητες επιβολής του νόμου του νέου καθεστώτος που εγκρίθηκε δυνάμει του άρθρου 75 της ΣΛΕΕ, το γεγονός ότι οι υφιστάμενες πράξεις καλύπτουν ήδη τις ανάγκες που προκύπτουν από τις τρέχουσες απειλές, καθώς και τις αυξημένες δυνατότητες στο πλαίσιο του ποινικού δικαίου της ΕΕ για δέσμευση περιουσιακών στοιχείων που σχετίζονται με την τρομοκρατία, η Επιτροπή δεν θεωρεί αναγκαίο να λάβει περαιτέρω μέτρα προς το παρόν. Ωστόσο, η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί την εξέλιξη της τρομοκρατικής απειλής εντός της ΕΕ πολύ στενά και θα επανεξετάζει σε τακτικά χρονικά διαστήματα την ανάγκη να προβλεφθούν μέτρα βάσει του άρθρου 75 της ΣΛΕΕ. 3. Παρακολούθηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας Στο σχέδιο δράσης για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας επισημαίνεται ότι, όσον αφορά τον εντοπισμό της διακίνησης κεφαλαίων μέσω οικονομικών συναλλαγών ή την ταυτοποίηση τρομοκρατικών δικτύων και των παραρτημάτων τους, τόσο οι μονάδες χρηματοοικονομικών πληροφοριών (ΜΧΠ) όσο και τα συστήματα παρακολούθησης, όπως το πρόγραμμα παρακολούθησης της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας ΕΕ-ΗΠΑ (TFTP), αποτελούν εργαλεία καίριας σημασίας. Εντούτοις, οι υφιστάμενες ικανότητες θα πρέπει να ενισχυθούν ώστε να καταστεί δυνατή η επικέντρωση τόσο σε περίπλοκες χρηματοδοτικές επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας όσο και σε τρομοκρατικές ενέργειες «χαμηλού κόστους» που χρησιμοποιούν νέους τρόπους πληρωμών, των οποίων η παρακολούθηση είναι δύσκολη. Η ταχύτητα αντίδρασης είναι επίσης ουσιαστικής σημασίας, καθώς οι τρέχουσες χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες επιτρέπουν στους τρομοκράτες να μεταφέρουν πολύ γρήγορα κεφάλαια από ένα μέρος σε άλλο, γεγονός που αναδεικνύει ξεκάθαρα την ανάγκη για βελτίωση της συνεργασίας και της ανταλλαγής χρηματοοικονομικών πληροφοριών και πληροφοριών επιβολής του νόμου. Η παρακολούθηση των διεθνών συναλλαγών με τη συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ για το πρόγραμμα παρακολούθησης της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (TFTP) φαίνεται να λειτουργεί αποτελεσματικά. Κατόπιν εκτίμησης επιπτώσεων, η Επιτροπή, σε ανακοίνωσή της, του Νοεμβρίου 2013, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η δημιουργία ενός συστήματος της ΕΕ (που αναφέρεται ως σύστημα παρακολούθησης της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας - TFTS) που θα επικαλύπτει το TFTP θα ήταν δυσανάλογη ή δεν θα προσέφερε προστιθέμενη αξία. Ωστόσο, δεδομένης της ταχείας εξέλιξης του μοντέλου χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, θα ήταν, παρόλα αυτά σκόπιμο να αναλυθεί η ανάγκη για συμπληρωματικούς μηχανισμούς στο πρόγραμμα TFTP ΕΕ-ΗΠΑ ώστε να καλυφθούν ενδεχόμενα κενά (δηλ. συναλλαγές που αποκλείονται από τη συμφωνία TFTP ΕΕ-ΗΠΑ συγκεκριμένα πληρωμές εντός της ΕΕ σε ευρώ και που ίσως δεν είναι δυνατό να εντοπιστούν διαφορετικά). Πρώτον, από το 2013 η κατάσταση έχει αλλάξει: η τρομοκρατική απειλή έχει μετατοπιστεί και οι οικονομικοί πόροι που χρησιμοποιούν οι τρομοκράτες είναι συχνά μικρότεροι και δεν διακινούνται κατ ανάγκη μέσα από συστήματα μεταφοράς όπως το σύστημα που καλύπτει το πρόγραμμα TFTP ΕΕ-ΗΠΑ. Πολλά νέα μέσα πληρωμής έχουν επίσης κάνει την εμφάνισή τους προσφέροντας νέους τρόπους αυτοχρηματοδότησης στους τρομοκράτες. Από συζητήσεις με την Ευρωπόλ και τα κράτη μέλη προκύπτει ότι ένα ευρωπαϊκό σύστημα που θα συμπληρώνει το πρόγραμμα TFTP ΕΕ-ΗΠΑ θα μπορούσε να παρέχει 9

στις αρμόδιες αρχές σαφέστερη εικόνα των σχετικών οικονομικών συναλλαγών που προς το παρόν απουσιάζουν από το πρόγραμμα, χωρίς να χρειάζεται να ανατρέχουν σε πολυάριθμες βάσεις δεδομένων (οι οποίες κυρίως περιορίζονται σε πληροφορίες που είναι διαθέσιμες σε εθνικό επίπεδο) και να διατρέχουν τον συνεπαγόμενο κίνδυνο της παράβλεψης πιθανώς κρίσιμων πληροφοριών. Επίσης, θα παρείχε τη δυνατότητα διασταύρωσης αυτών των πληροφοριών με τις αρχές άλλων κρατών μελών. Σε συνδυασμό με άλλες πληροφορίες ασφαλείας, το ευρωπαϊκό σύστημα θα μπορούσε να συμβάλλει στην ταυτοποίηση υπόπτων νωρίτερα κατά τη διάρκεια μιας έρευνας, ώστε να αποτρέπονται επιθέσεις, να παρέχονται χρήσιμες πληροφορίες αμέσως μετά από μια επίθεση, να καθίσταται δυνατή η ταχύτερη ταυτοποίηση των δραστών και να παρέχονται σημαντικά αποδεικτικά στοιχεία για τη δίωξη των τρομοκρατών. Ωστόσο, η προστιθέμενη αξία ενός ευρωπαϊκού συμπληρωματικού συστήματος θα πρέπει να σταθμιστεί έναντι άλλων παραμέτρων όπως, κυρίως: (i) η αξιολόγηση των κινδύνων ενός συγκεκριμένου διαύλου που θα χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, και την αναλογικότητα του προβλεπόμενου μέτρου (ii) η τεχνική περιπλοκότητα, η σκοπιμότητα και οι δαπάνες της συλλογής και επεξεργασίας μεγάλων όγκων δεδομένων από ευρύ φάσμα οντοτήτων καθώς και ο οικονομικός αντίκτυπος για τις εν λόγω οντότητες και (iii) οι επιπτώσεις για τα θεμελιώδη δικαιώματα, ιδίως δε την προστασία της ιδιωτικής ζωής και το δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Ένα σημαντικό ζήτημα θα ήταν το πεδίο εφαρμογής αυτού του συστήματος, και κυρίως ποιες υπηρεσίες πληρωμών και μεταφοράς χρημάτων θα μπορούσε να καλύπτει και ποιες οντότητες που διαθέτουν οικονομικές πληροφορίες θα μπορούσαν να κληθούν να τροφοδοτούν με πληροφορίες το εν λόγω σύστημα. Ακόμη κι αν το πεδίο εφαρμογής περιοριζόταν στον ενιαίο χώρο πληρωμών σε ευρώ (SEPA), οι ηλεκτρονικές μεταφορές χρημάτων θα μπορούσαν να προσφέρουν κάποια προστιθέμενη αξία από την άποψη της επιβολής του νόμου: στην πλειονότητά τους οι τρομοκρατικοί πυρήνες που βρίσκονται στην Ευρώπη προσπορίζονται ορισμένα έσοδα από νόμιμες πηγές, τα οποία συνήθως λαμβάνουν μέσω του επίσημου τραπεζικού συστήματος, και χρησιμοποιούν τραπεζικούς λογαριασμούς και πιστωτικές κάρτες τόσο για τις καθημερινές οικονομικές δραστηριότητές τους όσο και για έξοδα που σχετίζονται με επιθέσεις. Οι πιθανοί πάροχοι δεδομένων θα είναι πάροχοι υπηρεσιών χρηματοπιστωτικών μηνυμάτων και αυτοματοποιημένα γραφεία συμψηφισμού, αλλά θα μπορούσαν επίσης να περιλαμβάνουν και πιστωτικά ιδρύματα. Ωστόσο, μολονότι ένα σύστημα που θα κάλυπτε τις μεταφορές στον ενιαίο χώρο πληρωμών σε ευρώ θα είχε οφέλη από το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο και τα κοινά πρότυπα, ωστόσο δεν θα κάλυπτε συναλλαγές που πραγματοποιούνται εντός της ΕΕ σε άλλα νομίσματα εκτός του ευρώ και που χρησιμοποιούν άλλα μέσα πληρωμών. Η επέκταση του πεδίου εφαρμογής, ώστε να καλύπτονται οι μεταφορές χρημάτων σε άλλα νομίσματα καθώς και οι πληρωμές με πιστωτικές, χρεωστικές και προπληρωμένες κάρτες, οι πάροχοι ηλεκτρονικών πορτοφολιών, οι υπηρεσίες εμβασμάτων ή τα εικονικά νομίσματα, θα μπορούσε να αυξήσει ακόμα περισσότερο την προστιθέμενη αξία από την άποψη της επιβολής του νόμου. Ταυτόχρονα, αυτό θα συνεπαγόταν σημαντικό επιπλέον όγκο δεδομένων και πάροχων, πράγμα που θα μπορούσε να έχει ακόμη μεγαλύτερο αντίκτυπο στο κόστος του συστήματος και στην αναλογικότητα του. Ενόψει των παραπάνω, η Επιτροπή θα συνεχίσει την αξιολόγησή της και θα εξετάσει εναλλακτικές δυνατότητες για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού συστήματος για την παρακολούθηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, συμπληρωματικό στο 10

υφιστάμενο TFTP, συμπεριλαμβάνοντας τις επιπτώσεις αυτών των εναλλακτικών δυνατοτήτων στα θεμελιώδη δικαιώματα. Δεδομένης της τεχνικής και νομικής πολυπλοκότητας των σχετικών ζητημάτων, η ενδελεχής διαβούλευση με τους πάροχους χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών κρίνεται απαραίτητη. Η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση σχετικά με τις διαπιστώσεις της το καλοκαίρι του 2017. Όσον αφορά το μέλλον, οι εργασίες για την πλήρη υλοποίηση του σχεδίου δράσης σχετικά με την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας θα συνεχιστούν το 2017, ιδίως όσον αφορά τη δυνατότητα ενίσχυσης των αρμοδιοτήτων των τελωνειακών αρχών για την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, με την υποβολή πρότασης για την αντιμετώπιση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας μέσω της εμπορίας αγαθών και της παράνομης εμπορίας πολιτιστικών αγαθών καθώς και με την εξέταση των δυνατοτήτων επέκτασης της πρόσβασης των αρχών επιβολής του νόμου και άλλων δημόσιων αρχών στα αρχεία των τραπεζικών λογαριασμών. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τους συννομοθέτες να δώσουν προτεραιότητα στους νομοθετικούς φακέλους που έχουν ήδη υποβληθεί και να καταλήξουν σε συμφωνία όσον αφορά την αναθεωρημένη 4η οδηγία για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση 19. IV. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΑΔΥΝΑΜΙΩΝ Η αποτελεσματική και συστηματική ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών καθώς και τα ισχυρά, διασυνδεδεμένα συστήματα πληροφοριών αποτελούν καίρια εργαλεία για την ενίσχυση των αμυνών μας κατά της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος. Η Επιτροπή προωθεί αυτές τις εργασίες, διασφαλίζοντας την καλύτερη χρήση, εκ μέρους των κρατών μελών, των υφιστάμενων εργαλείων και επιταχύνοντας τις εργασίες της για πιο ισχυρά και έξυπνα συστήματα πληροφοριών για τα σύνορα και την ασφάλεια, που ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 2016 20. Στόχος είναι οι αρμόδιες αρχές έχουν στη διάθεσή τους συστηματικά τις απαραίτητες πληροφορίες από διαφορετικά συστήματα πληροφοριών ώστε να αντιμετωπίζουν τις τρέχουσες προκλήσεις ασφαλείας. Ένα καίριο στοιχείο για τη βελτίωση της διαχείρισης των πληροφοριών σε επίπεδο ΕΕ είναι η αντιμετώπιση των ελλείψεων στα υφιστάμενα συστήματα και η βελτιστοποίηση της επίδοσής τους. Για αυτόν τον σκοπό, η Επιτροπή υπέβαλε σειρά προτάσεων για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν (SIS) ως του πιο σημαντικού και ευρέως χρησιμοποιούμενου μέσου ανταλλαγής πληροφοριών σήμερα 21. Η νέα πρόταση της Επιτροπής 22, βασισμένη σε συνολική αξιολόγηση, επιδιώκει να βελτιώσει τις λειτουργικές δυνατότητες του συστήματος ώστε το σύστημα να καλύπτει τις νέες λειτουργικές ανάγκες. Η πρόταση θα βελτιώσει και θα επεκτείνει τη χρήση του SIS και την προστιθέμενη αξία του όσον αφορά την επιβολή του νόμου και θα ενισχύσει τα δικαιώματα πρόσβασης των αρμόδιων οργανισμών της ΕΕ, όπως είναι η Ευρωπόλ και η Eurojust. Θα διευρύνει 19 20 21 22 https://ec.europa.eu/priorities/sites/beta-political/files/joint-declaration-legislative-priorities- 2017_en.pdf. Βλ. την ανακοίνωση για «Πιο Ισχυρά και Έξυπνα Συστήματα Πληροφοριών για τα Σύνορα και την Ασφάλεια», COM(2016) 205 final της 6.4.2016. Το 2015 οι εθνικές αρμόδιες αρχές έλεγξαν άτομα και αντικείμενα με βάση δεδομένα που τηρούνται στο SIS σε σχεδόν 2,9 δισεκατομμύρια περιπτώσεις και αντάλλαξαν περισσότερες από 1,8 εκατομμύρια συμπληρωματικές πληροφορίες. COM(2016) 883. 11

ορισμένες από τις υφιστάμενες κατηγορίες καταχώρισης και τύπων ελέγχων, προβλέποντας μια νέα κατηγορία καταχώρισης για «άγνωστα καταζητούμενα άτομα» και μία προληπτική καταχώριση για παιδιά που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο απαγωγής. Επίσης, θα προβλέψει υποχρέωση δημιουργίας καταχώρισης SIS σε περιπτώσεις αναζήτησης ατόμων σχετικά με τρομοκρατικό έγκλημα. Επίσης, η πρόταση θα βελτιώσει την εφαρμογή αποφάσεων επιστροφής που εκδίδονται για παράνομα διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών, προβλέποντας μια νέα κατηγορία καταχώρισης για τις αποφάσεις επιστροφής. Επιπλέον, θα συμβάλει στην αποτελεσματική εφαρμογή των απαγορεύσεων εισόδου στα εξωτερικά σύνορα για υπηκόους τρίτων χωρών καθιστώντας την εισαγωγή τους στο SIS υποχρεωτική. Η πρόταση θα βελτιώσει τις λειτουργικές δυνατότητες του συστήματος, εξασφαλίζοντας, μεταξύ άλλων, πιο αποτελεσματική χρήση δεδομένων όπως οι φωτογραφίες προσώπου και τα δακτυλικά αποτυπώματα. Επίσης, θα ενισχύσει την ασφάλεια των δεδομένων και την ποιότητα των δεδομένων που είναι καταγεγραμμένα στο SIS, για παράδειγμα προβλέποντας ομοιόμορφες απαιτήσεις για τους επιτόπου αξιωματικούς σε σχέση με τον τρόπο επεξεργασίας των δεδομένων SIS με ασφαλή τρόπο. Η πρόταση θα ενισχύσει την προστασία των δεδομένων, προβλέποντας πρόσθετα εχέγγυα που θα διασφαλίζουν ότι η συλλογή, επεξεργασία και πρόσβαση σε δεδομένα περιορίζεται στα απολύτως απαραίτητα, με πλήρη σεβασμό της νομοθεσίας της ΕΕ και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος πραγματικής προσφυγής. Εκτός της βελτίωσης της λειτουργίας των υφιστάμενων συστημάτων, θα συνεχιστούν επίσης οι εργασίες για τον τρόπο διάδρασης των συστημάτων πληροφοριών μεταξύ τους. Η ομιλία του προέδρου Juncker για την κατάσταση της Ένωσης τον Σεπτέμβριο του 2016 και τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου του 2016 αναφέρονται στη σημασία τού να αντιμετωπιστούν οι τρέχουσες ελλείψεις σε θέματα διαχείρισης πληροφοριών και βελτίωσης της διαλειτουργικότητας και διασύνδεσης των υφιστάμενων συστημάτων πληροφοριών. Η ομάδα εμπειρογνώμων υψηλού επιπέδου της Επιτροπής για τα συστήματα πληροφοριών και τη διαλειτουργικότητα αξιολογεί εναλλακτικές δυνατότητες για να επιτευχθεί αυτό. Η προσέγγιση πολυτομεακής και διοργανικής συνεργασίας της ομάδας εμπειρογνώμων υψηλού επιπέδου, όπως αυτή ορίζεται στο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια, η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, πιθανές συνέργειες με συστήματα πληροφοριών για τη διαχείριση των συνόρων και τις αρχές επιβολής του νόμου καθώς και τις τελωνειακές αρχές όπως αυτές ορίζονται σύμφωνα με τη διακυβέρνηση της Τελωνειακής Ένωσης της ΕΕ. Προκειμένου να επιταχυνθεί η επίτευξη αποτελεσμάτων, η ομάδα εμπειρογνώμων υψηλού επιπέδου για τα συστήματα πληροφοριών και τη διαλειτουργικότητα υπέβαλε, στις 21 Δεκεμβρίου, ενδιάμεση έκθεση του προέδρου που περιείχε πρόταση για τη δημιουργίας ενιαίας πύλης αναζήτησης που θα επιτρέπει στις επιτόπου αρχές επιβολής του νόμου και διαχείρισης των συνόρων να διενεργούν αναζητήσεις στις υφιστάμενες βάσεις δεδομένων και στα υφιστάμενα συστήματα πληροφοριών ταυτόχρονα. Οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών θα μπορούν επίσης να διενεργούν τέτοιες ταυτόχρονες αναζητήσεις στις βάσεις δεδομένων της Ευρωπόλ, χάρη σε μια διεπαφή του συστήματος που η Ευρωπόλ αναπτύσσει από κοινού με κράτη μέλη. Επίσης, η έκθεση υπογραμμίζει τη σημασία της ποιότητας των δεδομένων και υποβάλλει συστάσεις για τη βελτίωση της ποιότητας των δεδομένων στα συστήματα της ΕΕ. 12

Η ομάδα εμπειρογνώμων υψηλού επιπέδου πρόκειται να υποβάλει την τελική έκθεσή της το πρώτο εξάμηνο του 2017. Η Επιτροπή, βάσει αυτών των ευρημάτων και των συζητήσεων με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, θα εξετάσει μέτρα για την περαιτέρω ενίσχυση της διαλειτουργικότητας των συστημάτων πληροφοριών της ΕΕ και την αύξηση της αποτελεσματικότητάς τους ώστε να αντιμετωπιστούν οι τρέχουσες απειλές ασφάλειας. IV. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η Επιτροπή θα συνεχίσει να προωθεί τις εργασίες που αφορούν την υλοποίηση του ευρωπαϊκού θεματολογίου για την ασφάλεια, με στόχο μια αποτελεσματική και πραγματική Ένωση Ασφάλειας, και θα υποβάλει έκθεση για την περαιτέρω πρόοδο τον Ιανουάριο. Η έκθεση του Ιανουαρίου θα επικεντρωθεί στην ενίσχυση των αμυνών μας και θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη συνέχεια που θα δοθεί στην ενδιάμεση έκθεση της ομάδας εμπειρογνώμων υψηλού επιπέδου για τα συστήματα πληροφοριών και τη διαλειτουργικότητα. 13