Κανάλια διανομής τροφίμων στη Γερμανία

ΓΕΝΙΚΟ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ THΣ EΛΛΑΔΟΣ ΣΤΟ ΝΤΥΣΣΕΛΝΤΟΡΦ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Ντύσσελντορφ, Ιούνιος 2010 Κανάλια διανομής τροφίμων στη Γερμανία I. Λιανεμπόριο τροφίμων Ο κύκλος εργασιών του λιανεμπορίου τροφίμων σημείωσε μικρή άνοδο το 2009 φτάνοντας τα 162,5 δις (+1,5% έναντι του 2008). Οι σημαντικότερες επιχειρήσεις στον κλάδο του λιανεμπορίου τροφίμων, με βάση το μερίδιο αγοράς τους, είναι οι όμιλοι Edeka (supermarket Edeka, discounter Netto) και Rewe (supermarket Rewe, discounter Penny, C+C Fegro Selgros, Rewe GVS). Ο όμιλος Schwarz Gruppe (στον οποίο ανήκουν τα discounter Lidl και οι υπεραγορές Kaufland) κατατάσσεται τρίτος, με μερίδιο αγοράς 13,7%, ακολουθούμενος από την discounter Aldi (Aldi Nord, Aldi Süd) με μερίδιο αγοράς 12,5%. Ο όμιλος Metro, ο οποίος περιλαμβάνει το Cash and Carry Metro και την αλυσίδα υπεραγορών Real, βρίσκεται στην 5 η θέση, με μερίδιο αγοράς 7,3%. Στην έκτη θέση βρέθηκε το 2009 η εταιρεία διανομής τροφίμων σε περίπτερα, βενζινάδικα κτλ. Lekkerland (4,8%), και ακολουθούν τα καταστήματα drogerie Schlecker (2,7%), DM (2,1%) και Rossmann (10 η θέση, 1,4%). Στην 9 η θέση, με μερίδιο αγοράς 1,5% βρέθηκε ο όμιλος Tengelmann (αλυσίδα supermarket Kaiser s), μετά την πώληση των plus. TOP 10 λιανεμπορίου τροφίμων Μερίδιο αγοράς (%) 2009 Κύκλος εργασιών για τρόφιμα 2009 (σε εκ. ) Μεταβολή 08/09 (%) Edeka Gruppe 24.4% 39,627 16.8 REWE Gruppe 16.1% 26,231 6.3 Schwarz Gruppe 13.7% 22,203 3.3 Aldi Gruppe 12.5% 20,360 2.7 Metro Gruppe 7.3% 11,930-10.7 Lekkerland 4.8% 7,821 0.3 Schlecker 2.7% 4,371-8.1 DM 2.1% 3,373 11.5 Tengelmann Gruppe 1.5% 2,434-71.5 Rossmann 1.4% 2,350 8.4 Λοιποί 2.8% 4,583 Σύνολο 100% 162,495 1,5 Πηγή: Trade Dimensions, LZ Η μεγάλη αύξηση του κύκλου εργασιών για την Edeka έχει να κάνει με την εξαγορά του μεγαλύτερου μέρους της discounter αλυσίδας Plus στο τέλος του 2008 (2.340 καταστήματα) και την ενσωμάτωσή της στην αλυσίδα Netto. Αντιθέτως, για τα supermarket Edeka το 2009 σημειώθηκε πτώση κατά 1,9% στα 32,3 εκ., οφειλόμενη κυρίως στις μειώσεις τιμών που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της χρονιάς και που εκτιμάται ότι έφθασαν το 3-4 %. 1

Η εξαγορά 330 καταστημάτων της Plus συνέβαλε στην αύξηση του κύκλου εργασιών και του ομίλου Rewe κατά 6,7%. Για τα supermarket Rewe, ο κύκλος εργασιών έφτασε τα 15,8 εκ. Θετικά εκτιμάται ότι επέδρασε, όπως και κατά το προηγούμενο έτος, το γεγονός ότι η αλυσίδα Rewe εφαρμόζει σε μεγάλη κλίμακα το διευρυμένο ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων της (07.00-22.00), το οποίο σταδιακά υιοθετείται και από τις ανταγωνιστικές αλυσίδες. Κατά το 2010, η Rewe δοκιμάζει την εφαρμογή του late-night-shopping ωραρίου 07:00-24:00 σε 40 καταστήματά της, ιδίως στα αστικά κέντρα στη Β. Ρηνανία- Βεστφαλία και στην περιοχή Rhien- Main κοντά στη Φρανκφούρτη. Θετική επίδραση στην εξέλιξη του κύκλου εργασιών της REWE είχε επίσης και η αύξηση των κωδικών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, ιδίως με την εισαγωγή της σειράς delicatessen Rewe Feine Welt, καθώς επίσης και η πλήρης ενσωμάτωση των καταστημάτων της αλυσίδας Extra, που εξαγοράστηκαν από τον όμιλο Metro στα μέσα του 2008. Τον Μάρτιο του 2010, η αλυσίδα supermarket Kaiser s του ομίλου Tengelmann προχώρησε στην πώληση των καταστημάτων της στην μία από τις τέσσερις περιφέρειες όπου δραστηριοποιείται, την περιοχή Rhein-Main-Neckar κοντά στη Φρανκφούρτη. Τα περισσότερα καταστήματα (65) εξαγοράστηκαν από την Rewe, ενώ 20 από αυτά από την αλυσίδα tegut. Η Kaiser s διατηρεί στην κατοχή της τα καταστήματά της στις άλλες τρεις περιφέρειές της (Β. Ρηνανία-Βεστφαλία, Βερολίνο και Μόναχο). Η εξαγορά των καταστημάτων της Kaiser s από την Rewe επετράπη ήδη στις 31.03.2010 από τη γερμανική Επιτροπή Ανταγωνισμού, χωρίς να επιβληθεί η λήψη κανενός είδους αντισταθμιστικών μέτρων. Έτσι, στην περιοχή Rhein-Main-Neckar η Rewe ισχυροποιεί ακόμα περισσότερο τη θέση της, διαθέτοντας 260 καταστήματα έναντι μόλις 60 της Edeka. Η εξαγορά επικρίνεται από ορισμένους ως μια κίνηση, η οποία αυξάνει ακόμα περισσότερο τον ήδη υψηλό βαθμό συγκέντρωσης στο λιανεμπόριο τροφίμων της Γερμανίας. Το 2009 ο βαθμός συγκέντρωσης αυξήθηκε εκ νέου, συνεχίζοντας την ανοδική πορεία των τελευταίων ετών. Συγκεκριμένα το μερίδιο αγοράς για τις 5 μεγαλύτερες επιχειρήσεις έφτασε το 73.1% το 2009 (έναντι 69,7% το 2008). Το μερίδιο αγοράς των 10 μεγαλύτερων επιχειρήσεων ανήλθε σε 85.7%, ενώ των 30 μεγαλύτερων επιχειρήσεων σε 97,5%. Οι υπόλοιπες περίπου 80 επιχειρήσεις του λιανεμπορίου τροφίμων έχουν συνολικά μερίδιο αγοράς μόλις 2,5%. Βαθμός συγκέντρωσης στη γερμανική αγορά τροφίμων Μερίδιο αγοράς 5 μεγαλύτερων επιχειρήσεων Μερίδιο αγοράς 30 μεγαλύτερων επιχειρήσεων λοιποί 3% λοιποί 27% Top 5 73% Top 30 97% Πηγή: Trade Dimensions 2

Discounter και προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας Η σημαντικότερη αλυσίδα discounter της Γερμανίας Aldi εκτιμάται ότι πραγματοποίησε το 2009 κύκλο εργασιών 25,45 δις (20,36 δις για τρόφιμα, +2,7 ένατι του 2008), ενώ η δεύτερη σημαντικότερη αλυσίδα discounter Lidl είχε κύκλο εργασιών 15,13 δις (12,4 δις για τρόφιμα, +3,3 έναντι του 2008). Μετά την εξαγορά της Plus, την τρίτη θέση μεταξύ των discounter καταλαμβάνει πλέον η Netto (Edeka- Gruppe), ενώ η αλυσίδα Penny (Rewe Gruppe) έχει την τέταρτη θέση. Discounter Πλήθος καταστημάτων 2009 Aldi Nord 2522 Aldi Süd 1777 Netto Markendiscount 3241 Plus 642 Lidl 3182 Penny 2412 Norma 1246 Netto supermarket 309 Σύνολο 15331 Πηγή: :LZ Οι μεγαλύτερες αλυσίδες discounter της Γερμανίας (κύκλος εργασιών σε εκ., 2009) 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 Aldi 25450 Lidl (Schwarz Gruppe) 15125 Netto (Edeka Gruppe) 10877 Penny (Rewe Gruppe) 7683 Norma 2400 Συνολικά για τα discounter, το 2009 ήταν μια χρονιά στασιμότητας του κύκλου εργασιών τους, εξαιτίας των επανειλλημένων μειώσεων τιμών που πραγματοποιήθηκαν. Το μερίδιο αγοράς των discounter εκτιμάται ότι αυξήθηκε το 2009 στο 44,6%, συνεχίζοντας την τάση που παρατηρείται κατά την τελευταία δεκαετία (από το 32,1% το 2000στο 44,6% το 2009), με επιβραδυνόμενο ωστόσο ρυθμό. 3

Εξέλιξη μεριδίου αγοράς 2000-2009 (% κύκλου εργασιών) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 67.9 66.3 63.2 61.6 60.3 59.1 57.5 56.8 56 55.4 32.1 33.7 36.8 38.4 39.7 40.9 42.5 43.2 44 44.6 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Non-discounter Discounter Πηγή: Accenture, BVE Οι επανειλλημένες μειώσεις τιμών των discounter, τα οποία βασίζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό στις σειρές προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, εξηγούν και τη μικρή πτώση του μεριδίου αγοράς των private labels ως προς την αξία, για πρώτη φορά μετά από μια δεκαετία συνεχούς αύξησης. Εξέλιξη μερίδιου αγοράς προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας (%) ως προς την αξία 100% 90% 12 12 12 12 12 13 14 14 15 15 14 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 66 65 64 60 58 55 53 52 50 49 50 22 23 24 28 31 32 33 34 35 37 36 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Premium Μεσαίες Ιδιωτικής ετικέτας Πηγή: GfK, LZ Αντιθέτως, το μερίδιο αγοράς των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας με βάση την ποσότητα, αυξήθηκε το 2009 από το 40,9% στο 41,2%. Έτσι, η παρουσία των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στο λιανεμπόριο παραμένει σημαντική, τόσο στα discounters όσο και στα supermarkets, καθώς ο κύκλος εργασιών για private label αποτελεί περισσότερο από το 1/3 του συνόλου. Για τα discounter, το ποσοστό αυτό είναι σαφώς υψηλότερο: το Aldi πραγματοποιεί μόλις το 11,5% του κύκλου εργασιών του με επώνυμα προϊόντα, και το Lidl περίπου το διπλάσιο (23,8%) Για τα non-discounter, το μερίδιο (% αξίας) 4

των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας αυξήθηκε κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες στην πενταετία 2004-2008 και έφτασε το 2008 το 14,2%. Για τα τρόφιμα, το μερίδιο αγοράς των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας το 2009 περιορίστηκε στο 38,5% έναντι 39,5% το 2008. Οι κατηγορίες τροφίμων με τα υψηλότερα ποσοστά προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας είναι τα τυροκομικά (56,6% μερίδιο αγοράς το 2009), τα κατεψυγμένα (50,1%), τα γαλακτοκομικά (47,7%), τα παρασκευάσματα τροφίμων σε κονσέρβα (51,2%), τα μη αλκοολούχα ποτά (39,7%), τα λίπη και έλαια (40,4%), τα προϊόντα delicatessen (39%), το κρασί και τα οινοπνευματώδη (36,7% και 33,4% αντιστοίχως). Κατά το 2009 παρατηρήθηκε η τάση της δημιουργίας περισσότερων σειρών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, οι οποίες τοποθετούνται σε διαφορετικό επίπεδο τιμής: για παράδειγμα η αλυσίδα supermarket Rewe εκτός από την σειρά προϊόντων Ja!, τα οποία τοποθετούνται από άποψη τιμής ανταγωνσιτικά ως προς τα discounter, εισήγαγε και τη σειρά προϊόντων Rewe Feine Welt, που τοποθετείται ως προς την τιμή σαφώς ψηλότερα, καθώς και την Rewe Bio για τα βιολογικά προϊόντα. Το ίδιο ισχύει και για τα hypermarkets Real, τα οποία έχουν τη σειρά Tip (discount price level), καθώς και τις Bio, Selection και Real-Quality, καθώς για την Edeka (Gut & Günstig, Mibell, Selection). Η δημιουργία δύο ή τριών βαθμίδων προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας αποτελεί στρατηγική προεκιμένου να εξυπηρετηθεί ο διττός στόχος των non-discounters καταστημάτων: αφενός αμυντική κίνηση, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα discounters στις χαμηλές τιμές και αφετέρου κίνηση διαφοροποίσής τους ως προς αυτά. Η ανάδραση στην κίνηση αυτή είναι η εισαγωγή premium σειρών ιδιωτικής ετικέτας και από τα discounters, οι οποίες βεβαίως περιλαμβάνουν λιγότερους κωδικούς προϊόντων από ότι οι αντίστοιχες σειρές των non-discounters. Έτσι, την τελευταία χρονιά έχουν εμφανιστεί οι σειρές Feine Kost στην Penny, Freihofer Gourmet στα Aldi Nord, Gourmet στα Aldi Süd, Finest Gourmet στην Norma, Deluxe στα Lidl και N-Premium στα Netto. Εύρος προϊόντων που διατίθενται στα discounters/supermarkets/hypermarkets Πλήθος κωδικών προϊόντων -2008 0 1,000 2,000 3,000 4,000 5,000 6,000 7,000 8,000 9,000 Νωπά προϊόντα 499 3,414 3,996 Ξηρά προϊόντα 606 6,678 7,779 Discounter Supermarket Hypermarket 187 Ποτά 2,094 3,982 Πηγή: IFH, BBE, LZ 5

Το πλήθος των προϊόντων που διατίθενται στα γερμανικά discounters/supermarkets έχει αυξηθεί σημαντικά από το 2000 και μετά: η αύξηση είναι εντυπωσιακή στην κατηγορία των νωπών προϊόντων (+2.708), και είναι επίσης σημαντική στην κατηγορία των ξηρών τροφίμων (+2.352 προϊόντα) και των ποτών (+2.038 προϊόντα). Το εύρος των προϊόντων που διατίθενται στα supermarkets/hypermarkets είναι σημαντικά μεγαλύτερο έναντι των discounters, πράγμα που ισχύει για όλες τις κατηγορίες τροφίμων (νωπά και μη). Καταστήματα βιολογικών προϊόντων και Drogeriemärkte Καλή πορεία κατά το 2009 είχαν οι μεγάλες αλυσίδες πώλησης βιολογικών προϊόντων Dennree και Alnatura, οι οποίες ανέβηκαν δύο θέσεις στην κατάταξη (26 η και 27 η θέση αντιστοίχως), καθώς σημείωσαν διψήφιους ρυθμούς αύξησης του κύκλου εργασιών τους, φθάνοντας τα 405 και 400 εκ. κύκλο εργασιών αντιστοίχως. Αύξηση σημειώθηκε το 2009 και για την Basic (από τα 93 στα 95,5 εκ. ), αντιστρέφοντας την αρνητική πορεία των τελευταίων τριών ετών. Supermarket βιολογικών προϊόντων Κύκλος εργασιών 2009 (σε εκ. ) Αριθμός καταστημάτων Dennree 405 36 Alnatura 400 53 Basic 95,5 24 Πηγή: Trade Dimensions, LZ Επίσης θετική πορεία είχαν οι αλυσίδες drogerie, με μόνη εξαίρεση τη Schlecker (-8,1%). Κύκλος εργασιών 2009 (σε εκ. ) Μεταβολή 2009/2008 (%) Schlecker 4,700-8.1 dm 3,748 11.5 Rossmann 3,125 7.7 Müller 2,205 9.3 Budnikowsky 365 9.9 Πηγή: Trade Dimensions 6

Κύκλος εργασιών 2009 για τρόφιμα (σε εκ. ) 0 5,000 10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 35,000 40,000 45,000 Edeka - Gruppe Rewe-Gruppe Schwarz-Gruppe Aldi Gruppe Metro-Gruppe Lekkerland Schlecker dm Tengelmann Gruppe Rossmann Globus Bartels-Langness Norma Bünting Dohle-Gruppe Coop Netto Nord Müller Tegut Handelshof Ratio Wasgau K+K Dennree Alnatura Kaes Budnikowsky Lüning Karstadt Woolworth λοιποί 7,821 4,371 3,373 2,434 2,350 2,152 2,094 2,040 1,530 1,375 1,126 1,042 904 894 555 530 493 485 385 380 347 292 276 200 112 4,583 11,930 20,360 22,203 26,231 39,627 Πηγή: Trade Dimensions,, LZ 7

II. Εστίαση Ο κύκλος εργασιών για την εστίαση (fast-foods, εστιατόρια, καντίνες σε χώρους εργασίας, ξενοδοχεία) μειώθηκε το 2009 στα 63,3 δις (-1,3 % έναντι του 2008), εξέλιξη που κρίνεται ικανοποιητική δεδομένης της οικονομικής συγκυρίας. Οι 10 μεγαλύτερες αλυσίδες Cash and Carry της Γερμανίας, οι οποίες πραγματοποιούν περίπου το 99% του συνόλου του κύκλου εργασιών στο τμήμα αυτό της αγοράς, είναι οι εξής: Cash +Carry Κύκλος εργασιών σε εκ. 2008 Μερίδιο αγοράς (%) Metro C+C 6,258 55.6 Rewe GC 1,675 14.9 Edeka Gruppe 1,381 12.3 Intergast, Gafateam 992 8.8 Handelshof 558 5.0 Stroetmann 87 0.8 Mattfeld 75 0.7 Service-Bund 54 0.5 Frische Paradies 44 0.4 Niggemann 42 0.4 Top 10 11,166 99.1 Σύνολο 11,263 100.0 Πηγή: Trade Dimensions Cash and Carry - Κύκλος εργασιών 2008, σε εκ. 0 1,000 2,000 3,000 4,000 5,000 6,000 7,000 Metro C+C 6,258 Rewe GC Edeka Gruppe 1,381 1,675 Intergast, Gafateam 992 Handelshof 558 Stroetmann Mattfeld Service-Bund Frische Paradies Niggemann 87 75 54 44 42 8

Οι 10 μεγαλύτεροι διανομείς τροφίμων, οι οποίοι αθροιστικά καλύπτουν το 90% της αγοράς, είναι: Διανομείς στη γαστρονομία Κύκλος εργασιών σε εκ. 2008 Μερίδιο αγοράς (%) Rewe 1021 17.1 Intergast-Gafateam 927 15.5 GV-Partner 910 15.2 Como 591 9.9 Service Bund 579 9.7 Edeka 477 8.0 Deutsche See 305 5.1 Vierlande 202 3.4 Metro C+C 195 3.3 Dewender 134 2.2 Top10 5341 89.4 Σύνολο 5975 100.0 Πηγή: Trade Dimensions Διανομείς στη γαστρονομία - Κύκλος εργασιών 2008 (σε εκ. ) 0 200 400 600 800 1000 1200 Rewe 1021 Intergast-Gafateam GV-Partner 927 910 Como Service Bund 591 579 Edeka 477 Deutsche See 305 Vierlande Metro C+C 202 195 Dewender 134 Τέλος, στη Γερμανία δραστηριοποιούνται και μια σειρά εταιρειών και συνεταιρισμών αγορών (Einkaufsgenosssenschaften), που διανέμουν τα προϊόντα στη γαστρονομία, σε ξενοδοχεία, καντίνες επιχειρήσεων, νοσοκομεία κτλ. Οι σημαντικότερες από αυτές τις εταιρείες είναι: Für Sie EG (Rewe Group) http://www.fuer-sie-eg.de HGK - Hotel und Gastronomie Kauf http://www.h-g-k.de/ Lidega- Lieferanten der Gastronomie http://www.lidega.de Progros Einkaufsgesellschaft http://www.progros.de/ Hogast http://www.hogast.de/ Αντιγόνη Μαριόλη Γραμματέας ΟΕΥ Β 9