ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Εισαγωγικό Μέρος... 1 1. Εισαγωγή στο αντικείμενο της έρευνας... 1 Ι. Μεθοδολογική προσέγγιση και νομικό πλαίσιο της παρούσας μελέτης... 1 ΙΙ. Διάρθρωση της ύλης... 4 2. Ο καταλογισμός ως θεμέλιο της αστικής και ειδικότερα της αδικοπρακτικής ευθύνης... 7 Ι. Γενικά για την ικανότητα προς αδικοπραξία ή καταλογισμό.. 7 ΙΙ. Έννοια και λειτουργία του καταλογισμού... 10 ΙΙΙ. Σχέση του πταίσματος ως κριτηρίου καταλογισμού με την ι- κανότητα προς καταλογισμό... 15 IV. Καταλογισμός στην εξωδικαιοπρακτική ευθύνη... 16 1. Εισαγωγικά... 16 2. Ο καταλογισμός στις διάφορες περιπτώσεις αντικειμενικής ευθύνης... 20 V. Συμπέρασμα... 30 Κεφάλαιο πρώτο: Η αδικοπρακτική ευθύνη του ανηλίκου... 33 3. Ικανότητα προς καταλογισμό και ευθύνη του ανήλικου... 33 Ι. Εισαγωγικά... 33 ΙΙ. Ανήλικος κάτω των δέκα ετών (άρθρ. 916 ΑΚ)... 35 ΙΙΙ. Ανήλικος 10-14 ετών... 38 1. Γενικά... 38 2. Η έννοια της «διάκρισης»... 41 α) Εισαγωγικά... 41 β) Το κριτήριο της αμέλειας... 43 γ) Γενικά για την υπαιτιότητα ως προϋπόθεση της αδικοπρακτικής ευθύνης και ειδικά για την αντικειμενικοποιημένη αμέλεια... 47 δ) Η ανεπάρκεια του κριτηρίου της αντικειμενικοποιημένης αμέλειας... 52

XII Πίνακας περιεχομένων 3. Η συστηματική και τελολογική προσέγγιση του προβλήματος... 55 α) Εισαγωγικά... 55 β) Η προστασία του ανηλίκου σε άλλους κλάδους πέραν του δικαίου των αδικοπραξιών... 60 γ) Εναρμόνιση αστικού και ποινικού δικαίου σε θέματα ευθύνης του ανηλίκου... 62 δ) Προσθήκη του βουλητικού στοιχείου στα κριτήρια ικανότητας για καταλογισμό κατά τη ρύθμιση του άρθρου 917 ΑΚ... 68 4. Η χωρίς περιορισμούς προσωπική αδικοπρακτική ευθύνη του ανηλίκου... 69 5. Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των άρθρων 916-917 ΑΚ... 71 α) Γενικά... 71 β) Η αρχή του «όλα ή τίποτε»... 73 γ) Προϋποθέσεις περιστολής της αρχής του «όλα ή τίποτε» στην ειδική κατηγορία του οφειλέτη-ανηλίκου. 75 δ) Εναρμονισμένη με το Σύνταγμα ερμηνεία ή απλώς ερμηνεία του άρθρου 917 ΑΚ με αναγωγή (συστηματικά) στις κρίσιμες συνταγματικές διατάξεις;... 87 6. Συμπέρασμα... 91 ΙV. Ανήλικος που έχει συμπληρώσει το δέκατο τέταρτο έτος... 92 V. Κάμψη της αρχής του «όλα ή τίποτε» και επί ενηλίκου ζημιώσαντος;... 93 VΙ. Συμπέρασμα... 97 Κεφάλαιο δεύτερο: Η ευθύνη του ανηλίκου για λόγους επιείκειας... 101 4. Η ρύθμιση της διάταξης του άρθρου 918 ΑΚ... 101 Ι. Εισαγωγικά... 101 ΙΙ. Προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 918 ΑΚ... 103 1. Αδικοπραξία... 103 α) Γενικά... 103 β) Το υποκειμενικό στοιχείο του πταίσματος... 104 γ) Η παράνομη συμπεριφορά του ακαταλογίστου... 107 αα) Ανθρώπινη πράξη... 107 ββ) Η προϋπόθεση του παρανόμου στη διάταξη του άρθρου 918 ΑΚ... 109

Πίνακας περιεχομένων XIII γγ) Η προτεινόμενη λύση... 109 δ) Συμπέρασμα... 110 2. Η ζημία να μην μπορεί να καλυφθεί από αλλού... 111 α) Γενικά... 111 β) Ασφαλιστική κάλυψη της ευθύνης... 113 αα) Ασφαλιστική κάλυψη του ζημιωθέντος... 118 ββ) Ασφαλιστική κάλυψη του ζημιώσαντος ανηλίκου 118 γ) Η εφαρμογή του άρθρου 930 3 ΑΚ στο πλαίσιο της ευθύνης για λόγους επιείκειας... 124 δ) Συμπέρασμα... 127 IIΙ. Έκταση εφαρμογής της διάταξης... 129 IV. Εύλογη αποζημίωση... 132 V. Συμπέρασμα... 133 5. Η ρύθμιση του άρθρου 300 ΑΚ και το «οικείο πταίσμα» του ζημιωθέντος ανηλίκου... 138 I. Εισαγωγικά... 138 II. Προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 300 ΑΚ... 138 1. Ύπαρξη υποχρέωσης σε αποζημίωση... 139 2. Συμβολή του ζημιωθέντος στη ζημία ή στην έκτασή της.. 139 α) Πράξη ή παράλειψη του ζημιωθέντος... 139 β) «Οικείο πταίσμα» του ζημιωθέντος... 140 γ) Αιτιώδης συνάφεια ανάμεσα στη συμπεριφορά του ζημιωθέντος και την επελθούσα σε βάρος του ζημία 142 III. Η εφαρμογή των άρθρων 916-918 ΑΚ για την κατάφαση του «συντρέχοντος πταίσματος» του ανηλίκου στο πλαίσιο του άρθρου 300 ΑΚ... 144 IV. Συνέπειες εφαρμογής της διάταξης του άρθρου 918 ΑΚ στο πλαίσιο του άρθρου 300 ΑΚ... 152 V. Το «συντρέχον πταίσμα» του νόμιμου αντιπροσώπου του ζημιωθέντος ανηλίκου... 155 VI. Συμπέρασμα... 156 Κεφάλαιο τρίτο: Η ευθύνη τρίτων προσώπων για τις ζημίες που προξενούν οι ανήλικοι... 159 6. Γενικά για την ευθύνη του εποπτεύοντος ανήλικο κατά το άρθρο 923 ΑΚ... 159 Ι. Εισαγωγικά... 159

XIV Πίνακας περιεχομένων ΙΙ. Σκοπός της ρύθμισης... 161 ΙΙΙ. Εποπτευόμενος ανήλικος... 165 IV. Η υποχρέωση εποπτείας του ανηλίκου ως προϋπόθεση ε- φαρμογής του άρθρου 923 ΑΚ... 167 1. Έννοια εποπτείας... 167 2. Εποπτεύοντες από τον νόμο ή με βάση δικαστική απόφαση... 172 3. Εποπτεύοντες δυνάμει σύμβασης... 176 4. Η ανάθεση της εποπτείας σε τρίτον ως λόγος απαλλαγής των εκ του νόμου εποπτευόντων... 179 5. Δυνατότητα εφαρμογής του άρθρου 923 ΑΚ και στους de facto εποπτεύοντες... 188 7. Η παραμέληση εποπτείας και οι λοιπές προϋποθέσεις της ευθύνης του εποπτεύοντος ανήλικο κατά το άρθρο 923 ΑΚ... 193 I. Η παραμέληση εποπτείας... 193 1. Εισαγωγικά... 193 2. Γενικά για την παραδοχή της παραμέλησης εποπτείας... 193 3. Εξειδίκευση της υποχρέωσης εποπτείας... 195 α) Γενικά... 195 β) Οι ιδιότητες του εποπτευομένου... 196 γ) «Περιβάλλον» που ευνοεί την πρόκληση των ζημιών - η επικινδυνότητα της συμπεριφοράς του ε- ποπτευομένου... 205 δ) Περιστάσεις που μειώνουν την ανάγκη για εποπτεία 206 4. Τα απαιτούμενα μέτρα εποπτείας στη συγκεκριμένη περίπτωση... 207 α) Γενικά... 207 β) Το παιδαγωγικά επιβαλλόμενο περιθώριο ελευθερίας στην επιλογή των μέτρων εποπτείας... 212 5. Οι ειδικές περιπτώσεις... 213 α) Οι κίνδυνοι από την κυκλοφορία τροχοφόρων για ανηλίκους που παίζουν... 213 β) Οι ανήλικοι ως πεζοί στην οδική κυκλοφορία... 213 γ) Οι ανήλικοι ως οδηγοί οχημάτων ή άλλων μέσων για τη ταχύτερη μετακίνησή τους... 214 δ) Η ενασχόληση του ανηλίκου με επικίνδυνα παιχνίδια 214 ε) Η ενασχόληση του ανηλίκου με εύφλεκτα υλικά... 216

Πίνακας περιεχομένων XV στ) Η ενασχόληση του ανηλίκου με τα όπλα και το κυνήγι... 216 6. Παραμέληση της εποπτείας και μη αποτροπή της ζημίας. 218 7. Η εκπλήρωση της υποχρέωσης εποπτείας στη συγκεκριμένη μορφή της - συμπέρασμα... 219 ΙΙ. Η υπαίτια παραμέληση... 224 ΙΙΙ. Παράνομη πρόκληση ζημίας από τον εποπτευόμενο ανήλικο 231 1. Η παράνομη ενέργεια του εποπτευομένου... 231 2. Ο αιτιώδης σύνδεσμος... 235 IV. Αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της παραμέλησης της εποπτείας και της ζημιογόνου συμπεριφοράς του εποπτευόμενου ανηλίκου... 238 V. Συνέπειες εφαρμογής του άρθρου 923 ΑΚ... 239 VI. Συμπεράσματα (από τις 6 και 7) για την ευθύνη του εποπτεύοντος ανήλικο... 242 8. Τελικές παρατηρήσεις... 246