Αναπαράςταςθ Γνώςθσ ςτον Παγκόςμιο Ιςτό Ενότθτα 3: RDF Περιγραφι Πόρων Ιςτοφ, Μζροσ 2 ο RDF Schema Ιωάννθσ Χατηθλυγεροφδθσ Πολυτεχνικι Σχολι Τμιμα Μθχ/κών Η/Υπολογιςτών & Πλθροφορικισ
Περιεχόμενα ενότθτασ Μζροσ 2 ο RDF Schema 1. Ειςαγωγι 2. Σφνταξθ 3. Παραδείγματα 2/36
RDFS - Ειςαγωγι
RDF vs RDFS Το RDF 1. Περιγράφει ςυγκεκριμζνουσ πόρουσ και (προταςιακζσ) ςχζςεισ μεταξφ τουσ Αλλά δεν 2. περιγράφει τφπουσ πόρων (δθλ. γενικζσ ζννοιεσ) και τισ ςχζςεισ τουσ 3. περιγράφει τφπουσ ςχζςεων και τισ ςχζςεισ τουσ 4. κακορίηει ςθμαςιολογία ςχζςεων Το RDFS Παρζχει τα 2, 3 και 4. 4/36
RDFS-Κλάςεισ Η RDFS διαχειρίηεται κλάςεισ (classes) όχι ςτιγμιότυπα (instances) o Π.χ. περιγράφει τισ ζννοιεσ «μάκθμα», «λζκτορασ», «κακθγθτισ» κλπ ωσ κλάςεισ, δθλ. ωσ γενικζσ ζννοιεσ, που αντιπροςωπεφουν ζνα ςφνολο ςτιγμιοτφπων (δθλ. ςυγκεκριμζνων οντοτιτων) Μια χριςθ των κλάςεων είναι για τον κακοριςμό περιοριςμών ςτα υποκείμενα/πόρουσ ι ςτα αντικείμενα/τιμζσ των κατθγορθμάτων/ιδιοτιτων o Π.χ. για να αποτραπεί θ χριςθ των παρακάτω προτάςεων (που δεν είναι δόκιμεσ) «Το μάκθμα Java διδάςκεται από το μάκθμα C» «Η αίκουςα Β4 διδάςκεται από τον John Hatzis» πρζπει να τεκεί ωσ περιοριςμόσ θ κλάςθ «διδάςκων» (tutor) για τθν τιμι (λόγω τθσ πρώτθσ πρόταςθσ) και θ κλάςθ «μάκθμα» (course) για το υποκείμενο/πόρο (λόγω τθσ δεφτερθσ πρόταςθσ) τθσ ιδιότθτασ «διδάςκεται από» (is taught by). Στθν πρώτθ περίπτωςθ ζχουμε περιοριςμό ςτο πεδίο τιμών (range), ενώ ςτθ δεφτερθ ςτο πεδίο οριςμοφ (domain). 5/36
RDFS-Κλάςεισ Οι κλάςεισ είναι οργανωμζνεσ ςε ιεραρχίεσ (hierarchies) Υπάρχει μια βαςικι ςχζςθ μεταξφ κλάςεων ςε μια ιεραρχία: «είναι υποκλάςθ τθσ» (is subclass of) και θ αντίςτροφι τθσ: «είναι υπερκλάςθ τθσ» (is superclass of) o Π.χ. θ κλάςθ «κακθγθτισ» είναι υποκλάςθ τθσ κλάςθσ «μζλοσ ΔΕΠ» και αντίςτροφα θ κλάςθ «μζλοσ ΔΕΠ» είναι υπερκλάςθ τθσ κλάςθσ «κακθγθτισ» Μια κλάςθ Α είναι υποκλάςθ τθσ Β αν κάκε ςτιγμιότυπο τθσ Α είναι και ςτιγμιότυπο τθσ Β o Π.χ. τα ςτιγμιότυπα τθσ κλάςθσ «κακθγθτισ» είναι ςτιγμιότυπα τθσ κλάςθσ «μζλοσ ΔΕΠ», δθλ. όλοι οι κακθγθτζσ είναι μζλθ ΔΕΠ Μια κλάςθ μπορεί να ζχει περιςςότερεσ από μια υπερκλάςεισ o Π.χ. αν θ κλάςθ Α είναι υποκλάςθ τθσ Β1 και τθσ Β2, αυτό ςθμαίνει ότι κάκε ςτιγμιότυπο τθσ Α είναι ςτιγμιότυπο τθσ Β1 και τθσ Β2 6/36
RDFS-Κλάςεισ Οι κλάςεισ κλθρονομοφν ιδιότθτεσ των υπερκλάςεών τουσκλθρονομικότθτα (inheritance): κακορίηει τθ ςθμαςιολογία τθσ ςχζςθσ «είναι υποκλάςθ τθσ» o Π.χ. ζςτω ο περιοριςμόσ «τα μακιματα πρζπει να διδάςκονται μόνο από μζλθ ΔΕΠ». o Αν ο John Hatzis ζχει οριςτεί κακθγθτισ (δθλ. ωσ ςτιγμιότυπο τθσ κλάςθσ «κακθγθτισ») τότε δεν επιτρζπεται να διδάξει (δθλ. να είναι τιμι τθσ ιδιότθτασ «διδάςκεται από»), ενώ κάπρεπε. o Λόγω κλθρονόμθςθσ από τθν κλάςθ «κακθγθτισ» των ιδιοτιτων τθσ υπερκλάςθσ τθσ «μζλοσ ΔΕΠ» επιτρζπεται (αλλιώσ κάπρεπε να προςτεκεί αντίςτοιχθ πρόταςθ). 7/36
RDFS-Κλάςεισ μζλοσ προςωπικοφ μζλοσ διοικθτικοφ προςωπικοφ μζλοσ ΔΕΠ μζλοσ τεχνικοφ προςωπικοφ κακθγθτισ αναπλθρωτισ κακθγθτισ επίκουροσ κακθγθτισ 8/36
RDFS-Ιδιότθτεσ Αντίςτοιχα με τισ ιεραρχίεσ κλάςεων υπάρχουν και ιεραρχίεσ ιδιοτιτων o Π.χ. θ ιδιότθτα «διδάςκεται από» (is taught by) είναι υποϊδιότθτα τθσ «εμπλζκει»/«περιλαμβάνει» (involves) o Αν ζνα μάκθμα c διδάςκεται από ζνα μζλοσ ΔΕΠ a, τότε το c εμπλζκει επίςθσ και το διδάςκοντα a. Το αντίςτροφο δεν είναι απαραίτθτα αλθκζσ (π.χ. μπορεί ο a να είναι απλώσ υπεφκυνοσ ι βακμολογθτισ αλλά όχι διδάςκων). 9/36
RDF vs RDFS Η RDF αςχολείται με περιγραφζσ πόρων ωσ ςτιγμιοτφπων με τθ μορφι προτάςεων. Η RDFS αςχολείται με περιγραφζσ κλάςεων, ιδιοτιτων ςχζςεων μεταξφ τουσ (δθλ. ιεραρχίεσ) που δρουν ωσ περιοριςμοί ςτα ςτοιχεία προτάςεων τθσ RDF Δρουν ςε διαφορετικά επίπεδα 10/36
Επίπεδα RDF-RDFS λεκτικό range range domain id domain περιλαμβάνει range SubPropertyOf range διδάςκεται από μζλοσ προςωπικοφ Μζλοσ ΔΕΠ SubClassOf τθλζφωνο domain μάκθμα domain SubClassOf SubClassOf SubClassOf type κακθγθτισ αναπλθρωτισ κακθγθτισ επίκουροσ κακθγθτισ type RDFS Java διδάςκεται από John Hatzis RDF
RDFS - Σφνταξθ
RDFS-Σφνταξθ Η RDFS χρθςιμοποιεί τθν RDF για να εκφράςει τθν απαιτοφμενθ μοντελοποίθςθ Αυτό γίνεται με τθ χριςθ πόρων και ιδιοτιτων Π.χ. Για τθν «lecturer is a subclassof academicstaff : 1. Ορίηουμε τουσ απαιτοφμενουσ πόρουσ για τα lecturer, academicstaff, subclassof 2. Ορίηουμε το subclassof ωσ ιδιότθτα 3. Γράφουμε τθν τριάδα (lecture, subclassof, academicstaff) 13/36
Σφνταξθ - Βαςικζσ Κλάςεισ rdfs:resource, θ κλάςθ όλων των πόρων rdfs:class, θ κλάςθ όλων των κλάςεων rdfs:literal, θ κλάςθ όλων των λεκτικών (αλφαρικμθτικών) rdf:property, θ κλάςθ όλων των ιδιοτιτων rdf:statement, θ κλάςθ όλων των υποςταςιοποιθμζνων προτάςεων Π.χ. οριςμόσ τθσ κλάςθσ lecturer <rdfs:class rdf:id="lecturer"> </rdfs:class> 14/36
Βαςικζσ Ιδιότθτεσ Για Οριςμό Σχζςεων rdf:type : Συνδζει ζνα πόρο με τθν κλάςθ του, ο οποίοσ δθλώνεται ωσ ςτιγμιότυπο τθσ ςυγκεκριμζνθσ κλάςθσ. rdfs:subclassof : Συςχετίηει μια κλάςθ με μια από τισ υπερκλάςεισ τθσ. Όλα τα ςτιγμιότυπα τθσ κλάςθσ είναι και ςτιγμιότυπα τθσ υπερκλάςθσ. Μια κλάςθ ενδζχεται να είναι υποκλάςθ περιςςότερων τθσ μιασ κλάςεων (π.χ. θ femaleprof υποκλάςθ των female και professor). rdfs:subpropertyof : Συςχετίηει μια ιδιότθτα με μια από τισ υπεριδιότθτζσ τθσ. Π.χ. «Όλοι οι λζκτορεσ είναι μζλθ του προςωπικοφ». <rdfs:class rdf:about="lecturer"> <rdfs:subclassof rdf:resource = "staffmember"/> </rdfs:class> 15/36
Περιοριςμόσ Ιδιοτιτων rdfs:domain : Κακορίηει το πεδίο οριςμοφ μιασ ιδιότθτασ P και δθλώνει ότι όλοι οι πόροι που ζχουν τθν ιδιότθτα P είναι ςτιγμιότυπα των κλάςεων του πεδίου οριςμοφ. rdfs:range : Κακορίηει το ςφνολο τιμών μιασ ιδιότθτασ P και δθλώνει ότι οι τιμζσ τθσ ιδιότθτασ P είναι ςτιγμιότυπα των κλάςεων του ςυνόλου τιμών. <rdf:property rdf:id="phone"> <rdfs:domain rdf:resource = "#staffmember"/> <rdfs:range rdf:resource = "&rdf;literal"/> </rdfs:property> *Όταν ζνα πόροσ ζχει (ωσ ιδιότητα) τηλεφωνικό αριθμό (phone) τότε είναι (μζςω ςυμπεραςμοφ) μζλοσ του προςωπικοφ και η τιμή του είναι ζνα λεκτικό+. 16/36
Ιδιότθτεσ για υποςταςιοποίθςθ rdf:subject : Συνδζει μια υποςταςιοποιθμζνθ πρόταςθ με το υποκείμενό τθσ. rdf:predicate : Συνδζει μια υποςταςιοποιθμζνθ πρόταςθ με το κατθγόρθμά τθσ. rdf:object : Συνδζει μια υποςταςιοποιθμζνθ πρόταςθ με το αντικείμενό τθσ 17/36
Κλάςεισ-υποδοχείσ rdf:bag : Η κλάςθ των πολυςυνόλων rdf:seq : Η κλάςθ των ακολουκιών rdf:alt : Η κλάςθ των εναλλακτικών rdf:container : Μια υπερκλάςθ όλων των κλάςεωνυποδοχζων (ςυμπεριλαμβανομζνων των παραπάνω) 18/36
Βοθκθτικζσ ιδιότθτεσ rdfs:seealso : Συνδζει ζνα πόρο με ζνα άλλο πόρο που τον περιγράφει. rdfs:isdefinedby : Υποϊδιότθτα τθσ rdfs:seealso και ςυνδζει ζνα πόρο με το ςθμείο όπου μπορεί να βρεκεί ο οριςμόσ του, ςυνικωσ ζνα ςχιμα RDF. rdfs:comment : Σχόλια, ςυνικωσ μακροςκελζσ κείμενο, που μπορεί να ςυςχετιςτεί με κάποιο πόρο. rdfs:label : Μια φιλικι ετικζτα ςχετικι με ζνα πόρο. Μπορεί να χρθςιμεφςει και ωσ όνομα κόμβου ςε μια γραφικι αναπαράςταςθ του εγγράφου RDF. 19/36
RDFS - Παραδείγματα
Παράδειγμα: Πανεπιςτιμιο <rdf:rdf xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:rdfs="http://www.w3.org/2000/01/rdf-schema#"> <rdfs:class rdf:id="lecturer"> <rdfs:comment> Η κλάζη ηων λεκηόρων Οι λέκηορες (διδάζκονηες) είναι μέλη ηοσ ακαδημαϊκού προζωπικού </rdfs:comment> <rdfs:subclassof rdf:resource="#academicstaffmember"/> </rdfs:class> <rdfs:class rdf:id="academicstaffmember"> <rdfs:comment> Η κλάζη ηων μελών ηοσ ακαδημαϊκού προζωπικού </rdfs:comment> <rdfs:subclassof rdf:resource="#staffmember"/> </rdfs:class> 21/36
Παράδειγμα: Πανεπιςτιμιο <rdfs:class rdf:id="staffmember"> <rdfs:comment>η κλάζη ηων μελών ηοσ προζωπικού</rdfs:comment> </rdfs:class> <rdfs:class rdf:id="course"> <rdfs:comment>η κλάζη ηων μαθημάηων</rdfs:comment> </rdfs:class> <rdf:property rdf:id="involves"> <rdfs:comment> Σσζτεηίζει μόνο μαθήμαηα με λέκηορες (διδάζκονηες) </rdfs:comment> <rdfs:domain rdf:resource="#course"/> <rdfs:range rdf:resource="#lecturer"/> </rdf:property> 22/36
Παράδειγμα: Πανεπιςτιμιο <rdf:property rdf:id="istaughtby"> <rdfs:comment> Κληρονομεί ηο πεδίο οριζμού ("course") και ηο ζύνολο ηιμών ("lecturer") από ηην σπεριδιόηηηα involves. </rdfs:comment> <rdfs:subpropertyof rdf:resource="#involves"/> </rdf:property> <rdf:property rdf:id="phone"> <rdfs:comment> Εϊναι ιδιόηηηα ηων μελών ηοσ προζωπικού και παίρνει λεκηικά ως ηιμές. </rdfs:comment> <rdfs:domain rdf:resource="#staffmember"/> <rdfs:range rdf:resource="&rdf;literal"/> </rdf:property> 23/36
Παράδειγμα: Οχιματα Ιεραρχία Κλάςεων motorvehicle van passengervehicle truck minivan 24/36
Παράδειγμα: Οχιματα <rdf:rdf xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:rdfs="http://www.w3.org/2000/01/rdf-schema#"> <rdfs:class rdf:id="motorvehicle"/> <rdfs:class rdf:id="van"> <rdfs:subclassof rdf:resource="#motorvehicle"/> </rdfs:class> Motor Vehicle <rdfs:class rdf:id="truck"> <rdfs:subclassof rdf:resource="#motorvehicle"/> </rdfs:class> van Passenger Vehicle truck <rdfs:class rdf:id="passengervehicle"> <rdfs:subclassof rdf:resource="#motorvehicle"/> </rdfs:class> Mini Van <rdfs:class rdf:id="minivan"> <rdfs:subclassof rdf:resource="#passengervehicle"/> <rdfs:subclassof rdf:resource="#van"/> </rdfs:class> </rdf:rdf> 25/36
Οριςμόσ RDF μζςω RDFS <?xml version="1.0" encoding="utf-16"> <rdf:rdf xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:rdfs="http://www.w3.org/2000/01/rdf-schema#"> <rdfs:class rdf:id="statement"/> <rdfs:comment> Η κλάζη ηων ηριάδων ποσ αποηελούνηαι από καηηγόρημα, σποκείμενο και ανηικείμενο (οι σποζηαζιοποιημένες προηάζεις) </rdfs:comment> </rdfs:class> <rdfs:class rdf:id="property"> <rdfs:comment>η κλάζη ηων ιδιοηήηων </rdfs:comment> </rdfs:class> <rdfs:class rdf:id="bag"> <rdfs:comment>η κλάζη ηων μη διαηεηαγμένων ζσλλογών </rdfs:comment> <rdfs:class> <rdfs:class rdf:id="seq"> <rdfs:comment>η κλάζη ηων διαηεηαγμένων ζσλλογών </rdfs:comment> </rdfs:class> <rdfs:class rdf:id="alt"> <rdfs:comment>η κλάζη ηων ζσλλογών ηων εναλλακηικών </rdfs:comment> </rdfs:class> 26/36
Οριςμόσ RDF μζςω RDFS <rdfs:property rdf:id="predicate"> <rdfs:comment> Προζδιορίζει ηην ιδιόηηηα ποσ τρηζιμοποιείηαι ζε μια πρόηαζη, όηαν η ηελεσηαία αναπαρίζηαηαι με σποζηαζιοποιημένη μορθή </rdfs:comment> <rdfs:domain rdf:resource="#statement"/> <rdfs:range rdf:resource="#property"/> </rdf:property> <rdfs:property rdf:id="subject"> <rdfs:comment> Προζδιορίζει ηον πόρο ποσ περιγράθεηα από μια πρόηαζη, όηαν η ηελεσηαία αναπαρίζηαηαι με σποζηαζιοποιημένη μορθή </rdfs:comment> <rdfs:domain rdf:resource="#statement"/> </rdf:property> 27/36
Οριςμόσ RDF μζςω RDFS <rdfs:property rdf:id="object"> <rdfs:comment> Προζδιορίζει ηο ανηικείμενο μιας πρόηαζης, όηαν η ηελεσηαία αναπαρίζηαηαι με σποζηαζιοποιημένη μορθή </rdfs:comment> </rdf:property> <rdfs:property rdf:id="type"> <rdfs:comment> Προζδιορίζει ηην κλάζη ενός πόροσ. Ο πόρος είναι ζηιγμιόησπο ηης ζσγκεκριμένης κλάζης </rdfs:comment> </rdf:property> </rdf:rdf> 28/36
Οριςμόσ RDF μζςω RDFS <?xml version="1.0" encoding="utf-16"> <rdf:rdf xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#" xmlns:rdfs="http://www.w3.org/2000/01/rdf-schema#"> <rdfs:class rdf:id="resource"/> <rdfs:comment> Η πιο γενική κλάζη </rdfs:comment> </rdfs:class> <rdfs:class rdf:id="comment"> <rdfs:comment> Χρήζη για περιγραθές</rdfs:comment> <rdfs:domain rdf:resource="#resource"/> <rdfs:range rdf:resource="#literal"/> </rdfs:class> 29/36
Οριςμόσ RDF μζςω RDFS <rdfs:class rdf:id="class"> <rdfs:comment> Η έννοια ηων κλάζεων. Οι κλάζεις είναι πόροι </rdfs:comment> <rdfs:subclassof rdf:resource="#resource"/> </rdfs:class> <rdf:property rdf:id="subclassof"> <rdfs:domain rdf:resource="#class"/> <rdfs:range rdf:resource="#class"/> </rdf:property> <rdf:property rdf:id="subpropertyof"> <rdfs:domain rdf:resource="&rdf;property"/> <rdfs:range rdf:resource="&rdf;property"/> </rdf:property> </rdf:rdf> 30/36
Χρθματοδότθςθ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτo πλαίςιo του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Πανεπιςτιμιο Ακθνών» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθν αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 31/36
Σθμείωμα Ιςτορικοφ Εκδόςεων Ζργου Το παρόν ζργο αποτελεί τθν ζκδοςθ 1.0. 32/36
Σθμείωμα Αναφοράσ Copyright: Πανεπιςτιμιον Πατρών, Ιωάννθσ Χατηθλυγεροφδθσ, 2015. «Αναπαράςταςθ Γνώςθσ ςτον Παγκόςμιο Ιςτό. RDF». Ζκδοςθ: 1.0. Πάτρα 2015. Διακζςιμο από τθ δικτυακι διεφκυνςθ: https://eclass.upatras.gr/courses/ceid1098/ 33/36
Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ Το παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά, Μθ Εμπορικι Χριςθ Παρόμοια Διανομι 4.0 *1+ ι μεταγενζςτερθ, Διεκνισ Ζκδοςθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ωσ Μθ Εμπορικι ορίηεται θ χριςθ: που δεν περιλαμβάνει άμεςο ι ζμμεςο οικονομικό όφελοσ από τθν χριςθ του ζργου, για το διανομζα του ζργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομικι ςυναλλαγι ωσ προχπόκεςθ για τθ χριςθ ι πρόςβαςθ ςτο ζργο που δεν προςπορίηει ςτο διανομζα του ζργου και αδειοδόχο ζμμεςο οικονομικό όφελοσ (π.χ. διαφθμίςεισ) από τθν προβολι του ζργου ςε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί.
Διατιρθςθ Σθμειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το Σθμείωμα Αναφοράσ το Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ διλωςθ Διατιρθςθσ Σθμειωμάτων το Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ. 35/36
Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων Οι διαφάνειεσ είναι κατά μεγάλο μζροσ βαςιςμζνεσ ςτο βιβλίο "Ειςαγωγι ςτον Σθμαςιολογικό Ιςτό", των Grigoris Antoniou και Frank van Harmelen, Β' ΖΚδοςθ, 2009 (Ελλθνικι Ζκδοςθ). 36/36