ΠΟΤΔΗ ΣΗ ΤΝΟΠΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΗ ΚΑΙ ΣΗΝ Q

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΠΟΤΔΗ ΣΗ ΤΝΟΠΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΗ ΚΑΙ ΣΗΝ Q Ενότητα 6: Συνοπτικά και θ ςχζςθ τουσ με το Ευαγγζλιο του Θωμά Αικατερίνθ Τςαλαμποφνθ

2 Άδειεσ Χρήςησ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτώσ. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 2

3 Χρηματοδότηςη Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθν αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 3

4 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ υνοπτικά και η ςχζςη τουσ με το Ευαγγζλιο του Θωμά

5 ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΤΟΥ ΘΩΜΑ

6 Eιςαγωγικϊ Ευαγγέλιο του Θωμά ϋνα από τα πλϋον ςημαντικϊ εξωκανονικϊ κεύμενα. Βρϋθηκε ςτη βιβλιοθόκη του Nag Hammadi (NHV II,2) ςτα λόγια του Ιηςού χωρύσ αφηγηματικό πλαύςιο. Σόμερα ςτα κοπτικϊ το πρωτότυπο πιθανόν ςτα ελληνικϊ. Σπαρϊγματα POxy1, POxy654, POxy655 (όλα ςτα ελληνικϊ). Η ελληνικό εκδοχό εύναι η αρχαιότερη (το κεύμενο του Nag Hammadi - 4 οσ αι.). Τόποσ προϋλευςησ πιθανόν η Συρύα. POxy1 (πριν το 200 μ.χ.) -> η πρώτη εκδοχό. 6

7 Θωμϊσ και ςυνοπτικού: ιςτορύα τησ ϋρευνασ 1957 Gilles Quispel το Ευαγγϋλιο του Θωμϊ: μύα παρϊδοςη ανεξϊρτητη από εκεύνη των ςυνοπτικών Helmut Koester - μύα ανεξϊρτητη παρϊδοςη H. Koester & J. Robinson, Trajectories through Early Christianity μύα ςημαντικό πηγό δύπλα ςτην Q S. Patterson, Gospel of Thomas and Jesus αυτόνομο ευαγγϋλιο ςημαντικό πηγό ςτη μελϋτη του ςυνοπτικού ζητόματοσ. M. Goodacre (2012) & S. Gathercole (2014) το ΕυαγΘωμϊ εξαρτϊται από τη ςυνοπτικό παρϊδοςη. 7

8 Το ευαγγϋλιο του Θωμϊ ϋμεινε θαμμϋνο για 1600 χρόνια και χωρύσ να το δύνει κανεύσ ςημαςύα για ακόμη 30 χρόνια. Θα πρϋπει τώρα να το πϊρουμε ςτα ςοβαρϊ. Δεν εύναι απλϊ το τϋταρτο ςυνοπτικό ευαγγϋλιο. Εύναι η Q. Stevan L. Davies, Thomas: the Fourth Synoptic Gospel, BA 46/1 (1983): 14 8

9 Η εξϊρτηςη από τουσ ςυνοπτικούσ (1) Goodacre: φιλολογικό εξϊρτηςη. Gathercole: το ζότημα τησ δευτερογενούσ προφορικότητασ; Η εξϊρτηςη φαύνεται να εύναι βεβαύα εύναι ϊγνωςτοι οι τρόποι εξϊρτηςησ. 9

10 Η εξϊρτηςη από τουσ ςυνοπτικούσ (2) Περύπου τα μιςϊ λόγια του ευαγγελύου απαντούν και ςτα ςυνοπτικϊ ευαγγϋλια. Από τα υπόλοιπα. Λόγια ςυνοπτικού χαρακτόρα (π.χ. ϊγνωςτεσ παραβολϋσ). Γνωςτικού χαρακτόρα κεύμενα. Κϊθε λόγιο θα πρϋπει να εξεταςτεύ ξεχωριςτϊ. Πιθανϋσ εκδοχϋσ ςχϋςησ: Το ΕυαγΘωμϊ η χαμϋνη Πηγό των Λογύων. Το ΕυαγΘωμϊ εξαρτϊται από τα ςυνοπτικϊ. Το ΕυαγΘωμϊ και τα κανονικϊ ευαγγϋλια αντλούν μύα κοινό προφορικό παρϊδοςη. 10

11 To ζότημα τησ λεκτικόσ ςυμφωνύασ με τα ςυνοπτικϊ Goodacre & Gathercole: μεγϊλη λεκτικό εξϊρτηςη του ΕυαγγΘωμϊ από τα ςυνοπτικϊ. Patterson: το κεύμενο βρϋθηκε ςτα κοπτικϊ. η προςπϊθεια απόδοςόσ του ςτην αρχαύα ελληνικό από καινοδιαθηκολόγουσ που γνώριζαν το κεύμενο των ςυνοπτικών. Οι ςυγγϋνειεσ μαρτυρούν εξϊρτηςη από την Q. Τι ρόλο διαδραματύζει η προφορικό παρϊδοςη; Το επιχεύρημα τησ δευτερογενούσ προφορικότητασ. 11

12 Το θϋμα τησ φιλολογικού εύδουσ του ΕυαγγΘωμϊ Γνωμολόγιο / ςυλλογό λογύων. S. Deuzey: το φιλολογικό εύδοσ του κειμϋνου δηλώνει την αρχαιότητϊ του. Οι ςυλλογϋσ λογύων προηγούνται των κανονικών ευαγγελύων. Απλό μορφό ϋναντι τησ ςύνθετησ των κανονικών ευαγγελύων. Goodacre / Gathercole: δεν επηρεϊζει το θϋμα τησ χρονολόγηςησ ό εξϊρτηςησ από τα ςυνοπτικϊ. Florilegia. Παρϊλληλη ύπαρξη διαφορετικών φιλολογικών ειδών. Η εικόνα του Ιηςού ωσ δαςκϊλου 2 οσ αι. 12

13 Οι διαφορϋσ ςτη ςειρϊ τησ αφόγηςησ J. Kloppenborg: οι διαφορϋσ ςτη ςειρϊ εύναι αξιοςημεύωτεσ. S. Gathercole: ςυλλογϋσ λογύων δεν δεύχνουν πϊντοτε να ενδιαφϋρονται για μύα λογικό ςειρϊ οργϊνωςησ των λογύων. Ωςτόςο, μύα τϊςη οργϊνωςησ ςε ομϊδεσ των λογύων του ΕυαγγΘωμϊ αν κι όχι ςυνεπόσ. Η ςειρϊ επομϋνωσ δεν μπορεύ να αποτελϋςει ϋνδειξη για τη χρονολόγηςη. 13

14 Η ενότητα του ΕυαγΘωμϊ κι οι πηγϋσ του Ένα ςύνθετο κεύμενο ό ϋνα κεύμενο με πολλϊ ςτρώματα επεξεργαςύασ; Οι πηγϋσ του κειμϋνου; 14

15 Ένα παρϊδειγμα: ΕυαγγΘωμϊ 65 (1) Εύπε ϋνασ αγαθόσ ϊνθρωποσ εύχε αμπϋλι. Το νούκιαςε ςε γεωργούσ για να το καλλιεργόςουν και αυτόσ να παύρνει τον καρπό του από αυτούσ. Απϋςτειλε το δούλο του, για να του δώςουν οι γεωργού τον καρπό του αμπελιού. (Αυτού) τον πόραν και τον ϋδειραν, παρολύγο μϊλιςτα και να τον ςκοτώςουν. Επϋςτρεψε ο δούλοσ και τα εύπε αυτϊ ςτον κύριό του. Εύπε ο κύριοσ ύςωσ δεν τον αναγνώριςαν. Έςτειλε ϊλλο δούλο. Οι γεωργού και αυτόν τον ϋδειραν. Τότε ο κύριοσ ϋςτειλε τον γιο του, (και) εύπε θα ςεβαςτούν ύςωσ το γιο μου. Όταν όμωσ οι γεωργού κατϊλαβαν ότι αυτόσ εύναι ο κληρονόμοσ του αμπελιού, τον ϋπιαςαν (και) τον ςκότωςαν. Όποιοσ ϋχει αυτιϊ ασ ακούςει. 15

16 Ένα παρϊδειγμα: ΕυαγγΘωμϊ 65 (1) Δύο προςθόκεσ του ΕυαγγΘωμϊ: Η ιδϋα τησ εργαςύασ (65.1). Η αναγνώριςη (65.3). Μαζύ με τον Λκ δεν παραθϋτουν το κεύμενο Ης 5. Λκ και ΕυαγγΘωμϊ κϊνουν λόγο μόνο για τον θϊνατο του υιού. Στοιχεύα μεγϊλησ εξϊρτηςησ Λκ και ΕυαγγΘωμϊ -> μπορεύ να θεωρηθεύ το λόγιο ανεξϊρτητο; 16

17 Συμπεραςματικϊ Χωρύα ςυνοπτικού χαρακτόρα χωρύσ παρϊλληλα: προφανώσ από την αρχαύα προφορικό παρϊδοςη. Παρϊλληλα με τουσ ςυνοπτικούσ χωρύα: προφανώσ πρόςβαςη ςτην προφορικό παρϊδοςη. Χωρύα που προδύδουν ςχϋςη με την ιςτορύα τησ ςύνταξησ. Το φαινόμενο τησ δευτερογενούσ προφορικότητασ. Στα χωρύα που παρουςιϊζουν ομοιότητα με το Ιω: πρόςβαςη ςε κοινό παρϊδοςη. 17

18 ημείωμα Αναφοράσ Copyright Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ, Τςαλαμποφνθ Αικατερίνθ. «Συνοπτικά και θ ςχζςθ τουσ με το Ευαγγζλιο του Θωμά». Ζκδοςθ: 1.0. Θεςςαλονίκθ Διακζςιμο από τθ δικτυακι διεφκυνςθ: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 18

19 ημείωμα Αδειοδότηςησ Το παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομι *1+ ι μεταγενζςτερθ, Διεκνισ Ζκδοςθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 19

20 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Σζλοσ ενότητασ Επεξεργαςία: Φίλιπποσ Γερμάνθσ Θεςςαλονίκθ, Χειμερινό Εξάμθνο

21 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ημειώματα

22 Διατήρηςη ημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το Σθμείωμα Αναφοράσ το Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ διλωςθ Διατιρθςθσ Σθμειωμάτων το Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 22