ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Πηγή: Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, 2008 Υπεύθυνη Μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα 1
ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδεια χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς στο τέλος του εγγράφου 2
H ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Άτομα/Φορείς που εμπλέκονται Καθορισμός Προβλήματος Καθορισμός Στόχου Υπάρχουσα Κατάσταση Δυναμική (Προβολές) Δόμηση Εναλλακτικών Λύσεων Υπάρχουσα Εμπειρία & Πρακτική Εναλλακτική 1... Εναλλακτική m Υποστόχος 1 Υποστόχος 2 Υποστόχος n Αξιολόγηση Εναλλακτικών Λύσεων Επιλογή Εφαρμογή Μέτρα πολιτικής Έργα Κριτήρια Αξιολόγησης 3
ΜΕΛΕΤΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ στα ιδιαίτερα κοινωνικά, οικονομικά και φυσικά χαρακτηριστικά της περιοχής μελέτης Συλλογή & επεξεργασία ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ 4
ΠΡΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗ ΕΝΟΤΗΤΕΣ Φυσικό Περιβάλλον Πληθυσμιακά Δεδομένα Κοινωνικά χαρακτηριστικά Οικονομική δομή Κοινωνικός εξοπλισμός Τεχνική -Παραγωγική υποδομή - Δίκτυα Οικιστική Ανάπτυξη Διοικητική Οργάνωση Γεωγραφική κατανομή - Χωροταξική Οργάνωση Περιβάλλον και Πολιτισμός Αναπτυξιακά Προγράμματα 5
ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Μορφολογία περιοχής Φυσικοί πόροι Υδάτινοι πόροι Κλίμα Ιδιαίτερα φυσικά χαρακτηριστικά 6
ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Ομάδες και πυραμίδες ηλικιών (συνολικά και κατά φύλλο) Αγροτικός ημιαστικός αστικός πληθυσμός Ομαδοποίηση κοινοτήτων και οικισμών κατά μέγεθος Ομαδοποίηση κοινοτήτων ανάλογα με τη μορφολογία του εδάφους Μορφωτικό επίπεδο Απασχόληση κατά κλάδο και θέση στο επάγγελμα Θρήσκευμα Διαχρονική εξέλιξη πληθυσμού Ρυθμοί πληθυσμιακής ανάπτυξης Συσχετίσεις πληθυσμιακών μεγεθών με τα αντίστοιχα μεγέθη περιφέρειας / χώρας 7
ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Απασχόληση, μορφωτικό επίπεδο κ.λπ. Ανεργία Μετανάστευση, ύπαρξη μειονοτήτων, προβλήματα των νέων, κ.λπ. Ευαίσθητες κοινωνικά ομάδες 8
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΟΠΙΚΟ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Πρωτογενής τομέας Δευτερογενής τομέας Τριτογενής τομέας 9
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΟΜΗ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Γεωργία Κτηνοτροφία: Εκμεταλλεύσεις, Μεγέθη, Εκτάσεις, Καλλιέργειες, Ζωικό κεφάλαιο, Κατανομές κατά κοινότητα, Απασχόληση, Δυναμικοί κλάδοι, Διαχρονική εξέλιξη μεγεθών, Δυνατότητες Προοπτικές Αλιεία (θαλάσσια εσωτερικά ύδατα): Βασικά στοιχεία εκμεταλλεύσεων, Ιχθυοτροφία, Οικονομικά μεγέθη, Απασχόληση, Δυνατότητες Προοπτικές Δασική εκμετάλλευση: Εκτάσεις, Οικονομικά μεγέθη, Απασχόληση, Δυνατότητες Προοπτικές 10
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΟΜΗ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Μεταποιητική βιομηχανία: Κλάδοι, Κατανομές Επιχειρήσεων και Απασχόλησης κατά μεγέθη και κλάδους, Παραγωγή, Σημαντικές Επιχειρήσεις, Κίνητρα Ανάπτυξης, Διαχρονική εξέλιξη μεγεθών, Δυνατότητες Προοπτικές Ενέργεια: Παραγωγή, Έργα, Πρότυπα κατανάλωσης, Δυνατότητες Προοπτικές, Α.Π.Ε. Κατασκευές: Οικοδομές, Τεχνικά έργα κ.λπ. 11
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Τουρισμός: Τουριστικό δυναμικό, Aπασχόληση, Τουριστική κίνηση, Διαχρονική εξέλιξη, Προστατευόμενες περιοχές, Δυνατότητες Προοπτικές Ιδιωτικός τομέας υπηρεσιών Δημόσιες υπηρεσίες Μεταφορές, Επικοινωνίες, κ.λπ. 12
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Εκπαίδευση: Υποδομές, Αριθμός μαθητών τάξεων δασκάλων, Εξέλιξη, Αναλογίες προς κατοίκους, Συγκρίσεις, Ύπαρξη ΑΕΙ- ΤΕΙ κ.λπ. Πρόνοια: Ηλικιωμένοι, Γυναίκες παιδιά, Παλιννοστούντες, Υπάρχουσα προνοιακή υποδομή Υγεία: Υπάρχουσα υποδομή, αριθμός κέντρων υγείας, Νοσοκομεία αριθμός κλινών, Σύγκριση με στοιχεία Περιφέρειας, Νομού, Χώρας κ.λπ. 13
ΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑ Δίκτυα Μεταφορών: Χαρακτηριστικά, Δυναμικότητα, Κίνηση, Φόρτοι, Προβλήματα, Έργα σε εξέλιξη, Ολοκλήρωση Δικτύων Ενεργειακά Δίκτυα Δίκτυο Τηλεπικοινωνιών Οργανωμένες βιομηχανικές περιοχές (ΒΙΠΕ, ΒΕΠΕ, Τεχνολογικά Πάρκα κ.λπ.) Διαχείριση απορριμμάτων 14
ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Δίκτυο Αστικών Κέντρων: Μεγέθη, ιεράρχηση, εξέλιξη, περιοχή επιρροής Κύρια Αστικά Κέντρα: προβλήματα, δυναμισμός Προγράμματα οικιστικής ανάπτυξης - αποκατάστασης 15
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Φορείς κεντρικής και τοπικής εξουσίας Περιοχή αρμοδιότητας διοικητικών υπηρεσιών Φορείς με χωρικές αρμοδιότητες 16
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Κατανομή βιομηχανικής δραστηριότητας Ζώνες τουριστικής οικιστικής ανάπτυξης Ζώνες προστασίας Άξονες μεταφορών Χωροθέτηση σημαντικών υποδομών γ γενούς τομέα 17
ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Αστικές λειτουργίες Ρόλος πόλεων Ένταξη πόλεων σε δίκτυα Παραδοσιακοί οικισμοί Διάρθρωση ιεράρχηση οικιστικού δικτύου Περιοχές επιρροής 18
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ Π.χ. στην Περιφέρεια Κρήτης ΑΣΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΧΑΝΙΑ ΡΕΘΥΜΝΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΡΟΛΟΣ Εθνικός Πόλος Ανάπτυξης Διοικητικό, Εμπορικό Κέντρο Κέντρο Θαλάσσιων Μεταφορών στη Ν.Α. Μεσόγειο Κέντρο Νομαρχιακής Ανάπτυξης Κέντρο Νομαρχιακής Ανάπτυξης ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ Λιμάνι, Αεροδρόμιο ΑΕΙ - ΤΕΙ ΒΙ.ΠΕ. Βόρειος Οδικός Άξονας Λιμάνι, Αεροδρόμιο, ΒΙΟ.ΠΑ. ΑΕΙ - ΤΕΙ Βόρειος Οδικός Άξονας Λιμάνι Βόρειος Οδικός Άξονας ΤΕΙ 19
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΠΟΡΟΙ Οικοσυστήματα και βιότοποι Εθνικοί δρυμοί Αρχαιολογικοί Χώροι Παραδοσιακοί οικισμοί Πολιτισμός - παράδοση 20
ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Εθνικά αναπτυξιακά χωροταξικά προγράμματα Αναπτυξιακά προγράμματα Ευρωπαϊκής Ένωσης Θεσμοθετημένες ζώνες χρήσεων γης Άλλες μελέτες για την περιοχή π.χ. μελέτη της αγοράς εργασίας, της αγοράς κατοικίας 21
ΔΙΑΓΝΩΣΗ Αναπτυξιακές προοπτικές Ανασταλτικοί παράγοντες Ελλείψεις ανεπάρκειες υποδομών 22
ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Ρόλος σε εθνικό περιφερειακό επίπεδο Σχέση με άξονες ανάπτυξης και λειτουργίες διαπεριφερειακής εμβέλειας Σύγκριση με άλλες περιοχές Θέση σε διεθνή και εθνικό χώρο Χάρτης 4.1: Πύλες-Πόλοι και άξονες ανάπτυξης Πηγή: Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, 2008 23
ΧΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΗΣ Οργάνωση χρήσεων κατά κατηγορίες (κατοικίες, βιομηχανία, γεωργία - κτηνοτροφία) Θεσμοθετημένες χρήσεις γης: οικιστική χρήση, βιομηχανικές περιοχές, περιοχές οργανωμένης τουριστικής δραστηριότητας, δασικές ζώνες, μεταλλευτικές, αρχαιολογικές, ζώνες με ειδικό καθεστώς προστασίας, κ.λπ. 24
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Ρόλος και προοπτικές με βάση εγκεκριμένα προγράμματα και σχέδια, προγραμματισμένα και εκτελούμενα έργα Κατευθύνσεις χωροταξικής πολιτικής που επηρεάζουν την περιοχή μελέτης 25
ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΕΜΠ» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους 26