Η Επιβάρυνση των Ασθενών με Καρκίνο και των οικογενειών τους από τις Αυτοσχέδιες Συνεισφορές στα Προβλήματα Ψυχικής Υγείας τους

Η Επιβάρυνση των Ασθενών με Καρκίνο και των οικογενειών τους από τις Αυτοσχέδιες Συνεισφορές στα Προβλήματα Ψυχικής Υγείας τους

Ψυχιατρική και Καρκίνος -Πλούσια Ψυχοσωματική παράδοση στον Καρκίνο -Ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις στου καρκινοπαθείς -Ψυχιατρικές και Ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του καρκίνου και της θεραπείας του -Ειδικά θέματα Ψυχοογκολογίας (ενημέρωση των ασθενών, οικογένεια και καρκίνος, επανένταξη των ασθενών, ποιότητα ζωής, πόνος, κ.α.)

Η ψυχοσωματική παράδοση στον καρκίνο Πολλαπλές παρατηρήσεις και μελέτες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα συσχετίζουν τον καρκίνο με τη δομή της προσωπικότητας, Ψυχιατρική συμπτωματολογία πριν την εμφάνιση της νόσου και διάφορες συμπεριφορές (Ρηγάτος 2000, Hansen et al 2005, Ronit et al 2009) Ανάπτυξη Ψυxoθεραπευτικών παρεμβάσεων στου καρκινοπαθείς (Ρηγάτος 2000, Moyer et al 2009)

Ψυχιατρικές Διαταραχές στους καρκινοπαθείς Διαταραχή προσαρμογής 68% Συναισθηματικές Διαταραχές 13% Παραλήρημα-Οργανικό Ψυχοσύνδρομο 8% Διαταραχές προσωπικότητας 8% Αγχώδεις Διαταραχές 4% (Massie & Holland 1990) Άλλα αλλά παραπλήσια ποσοστά δίνουν άλλες μελέτες (Massie 2004, Chochinov et al 1994, Casarett 2001)

Η Ψυχοογκολογική επίσκεψη στο «Θεαγένειο» Από τον Νοέμβριο του2009 πραγματοποιείται Ψυχοογκολογική επίσκεψη στους ασθενείς υπό χημειοθεραπεία. Σε μια τυπική επίσκψη σε 49ασθενείς οι 21 εξ αυτών (42.85%) είχαν εμφανώς ανάγκη περαιτέρω ψυχιατρικής θεραπείας Προσήλθαν οι 3 (15.28%) (6.12% επί του συνόλου)

Ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της θεραπείας του καρκίνου Χημειοθεραπεία -Συχνές νοσηλείες, φλεβοκεντήσεις, αλωπεκία, αναιμία, βλάβες των βλενογόνων, κ.α. Χειρουργική θεραπεία -ακρωτηριασμοί, αλλαγή της εικόνας του σώματος, ανάγκες προσαρμογής Ακτινοθεραπεία -τοπικές βλάβες (π.χ. πενυμονίτιδα, οισοφαγίτιδα, κ.α.), συστηματικές βλάβες (π.χ. καταστολή της ανοσίας) Ορμονοθεραπεία -αλλαγή της εικόνας του σώματος

Ειδικά θέματα της Ψυχοογκολογίας ενημέρωση των ασθενών οικογένεια και καρκίνος επανένταξη των ασθενών ποιότητα ζωής πόνος σεξουαλική ζωή Ευθανασία, κ.α.

Τα προβλήματα ψυχικής υγείας των ασθενών με καρκίνο και των οικογενειών τους είναι εκτεταμένα, σοβαρά και με πολλές ιδιαιτερότητες. Απαιτούν συστηματική και ειδική φροντίδα σε βάθος χρόνου

Ψυχοκοινωνικά Στάδια στην Πορεία ενός καρκινικού Νοσήματος Άρνηση Θυμός Κατάθλιψη Διαπραγμάτευση Αποδοχή

Η «Επιβαρυντική» αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής Υγείας από Ογκολόγους και επαγγελματίες υγείας Υποτίμηση Αγνόηση Πεποίθηση επάρκεια ότι μπορούν να τα χειρισθούν με Ευόδωση «δυσλειτουργικών» στάσεων «Επιφανειακή» θεώρηση των ασθενών (εφ όσον ο ασθενής δεν παραπονείται για κάτι είναι καλά ως προς την ψυχική υγεία ) Αυτοσχέδιες «ψυχοθεραπευτικές» παρεμβάσεις Χορήγηση λανθασμένων ψυχιατρικών αγωγών ή ανεπαρκών Κλήση ειδικών όταν οι καταστάσεις είναι εκτός ελέγχου ή πολύ δυσχερείς (λόγω καθυστέρησης) ή πολύ αργά

Η Υποτίμηση Εκφράζεται με στάσεις του τύπου «καλά είναι» «λίγο κουρασμένος από τη χημειοθεραπεία (Χ/θ)». Ο ασθενής όμως υποκειμενικά νοιώθει πολύ άσχημα και πολλές φορές προσπαθεί να απωθήσει τα δυσάρεστα συναισθήματα Άλλες φορές η οικογένεια είναι αναστατωμένη και εμφανίζονται ποικίλα προβλήματα που επίσης υποτιμώνται Συνήθως δεν γίνεται καμιά περαιτέρω παρέμβαση Το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται και διαδράμει επιβαρύνοντας την ψυχική υγεία του ασθενούς, τη λειτουργία της οικογένειας, την ποιότητα ζωής αλλά και την πορεία του νοσήματος Εν δυνάμει μπορεί να προκύψουν μείζονα προβλήματα (π.χ. Αυτοκτονία)

Η Αγνόηση Ασθενείς και συνοδοί ενώ δείχνουν «καλά», μέσα τους είναι αναστατωμένοι, αποσυρμένοι, ανήσυχοι, με καταθλιπτική διάθεση, κ.α. Δεν παραπονούνται για κάποια συμπτωματολογία, μερικές φορές μπορεί και να χαμογελούν με αποτέλεσμα και οι ογκολόγοιεπαγγελματίες υγείας να θεωρούν ότι όλα είναι καλά Το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται και διαδράμει επιβαρύνοντας την ψυχική υγεία του ασθενούς, την ποιότητα ζωής αλλά και την πορεία του νοσήματος

Ευόδωση «δυσλειτουργικών» στάσεων Άρνηση της πραγματικότητας «Συνομωσία της Σιωπής» στις οικογένειες «Προσποίηση» ότι όλα είναι υπό έλεγχο «Παίξιμο» Ρόλων Τεράστια κόπωση των ασθενών και άλλων μελών της οικογένειας Ευόδωση-αποδοχή αυτών των στάσεων από τους επαγγελματίες υγείας με προτροπές του τύπου «Έτσι θέλω να είστε πάντα»

Η «Επιφανειακή» θεώρησηαντιμετώπιση των ασθενών και των οικογενειών ως προς την ψυχική τους υγεία Εκφράζεται με ερωτήματα του τύπου: -Πώς πάμε; Και εφ όσον η απάντηση είναι «καλά γιατρέ» δεν δίνεται περαιτέρω σημασία και βαρύτητα σε λανθάνοντα κλινικά σημεία και συμπτώματα (αϋπνία, δάκρυα, καταθλιπτική διάθεση, αυτοκαταστροφικές σκέψεις κ.α.) Η στάση αυτή αγνοεί την ανάγκη έκφρασης των συναισθημάτων ως απαραίτητη προϋπόθεση της επεξεργασίας τους και της τακτοποίησής τους Τα προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται και διαδράμουν επιβαρύνοντας την ψυχική υγεία του ασθενούς, την ποιότητα ζωής αλλά και την πορεία του νοσήματος

Αυτοσχέδιες «ψυχοθεραπευτικές» παρεμβάσεις Α Εκφράζεται με προτροπές του τύπου: ή - «Δεν θέλω να μου στεναχωριέσαι» - «Όλα θα πάνε καλά» (χωρίς να το πιστεύει) - «Δεν πρέπει να κλαίς» - «Πρέπει να είσαι αισιόδοξος» Άλλες φορές «προτείνεται»-επιβάλλεται στους ασθενείς μια κοσμοθεωρητική εκδοχή (π.χ. να προσεύχεσαι) που μπορεί να μην εκφράζει τον ασθενή Η στάση αυτή αγνοεί την ανάγκη έκφρασης των συναισθημάτων ως απαραίτητης προϋπόθεσης της επεξεργασίας τους και της τακτοποίησής τους Τα προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται και διαδράμουν επιβαρύνοντας την ψυχική υγεία του ασθενούς, της οικογένειας, την ποιότητα ζωής αλλά και την πορεία του νοσήματος

Αυτοσχέδιες «ψυχοθεραπευτικές» παρεμβάσεις Β Προς τους συγγενείς οι παρεμβάσεις περιέχουν προτροπές του τύπου: - «Δεν θα τον αφήνετε να στεναχωριέται» Τα προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται και διαδράμουν επιβαρύνοντας την ψυχική υγεία του ασθενούς, της οικογένειας, την ποιότητα ζωής αλλά και την πορεία του νοσήματος

Χορήγηση λανθασμένων ή ανεπαρκών ψυχιατρικών αγωγών Χορήγηση συχνά αντιαγχωδών φαρμάκων των τα οποία δεν έχουν ένδειξη ή αντιμετωπίζουν μερικώς τα συμπτώματα Χορήγηση μικρών δόσεων αντικαταθλιπτικών χωρίς θεραπευτικό αποτέλεσμα Χρήση αντικαταθλιπτικών στον πόνο

Κλήση Ειδικών αρκετά αργά Συνήθως είναι καταστάσεις εκτός ελέγχου όπου βία ή επιθετικότητα εκφράζονται ανοικτά και καταστροφικά Οι καταστάσεις αυτές έχουν μια προηγούμενη διαδρομή η οποία αγνοήθηκε ή υποτιμήθηκε Απαιτεί τεράστια προσπάθεια για να αντιμετωπισθεί και συνήθως δεν αντιμετωπίζεται με επάρκεια

Χρόνος Λόγοι που οδηγούν στις αυτοσχέδιες παρεμβάσεις Η έλλειψη εμπειρίας και σχετικής κατάρτισης-γνώσης Η ανυπόφορη «φόρτιση» των επαγγελματιών υγείας όταν έρχονται σε επαφή με τα αφόρητα συναισθήματα ασθενών και συνοδών Η ανάγκη για γρήγορες λύσεις Η αντίληψη και πρακτική της σύγχρονης (Ελληνικής?) ιατρικής Δυσχέρειες στη συνεργασία μεταξύ ειδικών Ψυχικής Υγείας και ογκολόγων Οι ιδιαιτερότητες των προβλημάτων ψυχικής υγείας και το λανθάνον στίγμα

Ποια είναι η βέλτιστη αντιμετώπιση; Θα περιελάμβανε διαρκές ενδιαφέρον για την ψυχική υγεία του ασθενούς και τη λειτουργία της οικογένειας του Εφόσον υπήρχε η εκτίμηση ή και η υποψία ότι το σχετικό συναισθηματικό φορτίο δεν το διαχειρίζεται με επάρκεια ή ότι υπάρχει πρόβλημα ψυχικής υγείας να παραπέμπεται για περαιτέρω αξιολόγηση και αντιμετώπιση Και φυσικά να σχεδιάζονται και να πραγματοποιούνται οι δόκιμες (Ψυχο)θεραπευτικές παρεμβάσεις Πόσοι θα ανταποκριθούν; Ένα μικρό ποσοστό, όμως και αυτό έχει τη σημασία του

Συμπεράσματα Α Τα προβλήματα Ψυχικής Υγείας των ασθενών με καρκίνο και των οικογενειών τους είναι εκτεταμένα και σημαντικά Πολλές φορές διαλανθάνουν και αντιμετωπίζονται πλημμελώς με αποτέλεσμα να επανεμφανίζονται δριμύτερα και να επιβαρύνουν ασθενείς και οικογένειες Εν δυνάμει επηρεάζουν αρνητικά την πορεία και έκβαση του νεοπλασματικού νοσήματος

Συμπεράσματα Β Οι ογκολόγοι και άλλοι επαγγελματίες υγείας πολλές φορές παρεμβαίνουν με τρόπους αδόκιμους ή και επιβαρυντικούς για τους ασθενείς Η εκπαίδευση των παλαιότερων αλλά και των νεότερων ογκολόγων σε θέματα Ψυχοογκολογίας είναι περιορισμένη και είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί Η συνεργασία μεταξύ ογκολόγων και ειδικών Ψυχικής υγείας είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί αλλά και να αναγνωρισθεί η σημασία του ψυχικού παράγοντα στην αντιμετώπιση του καρκίνου Είναι απαραίτητη η ανάπτυξη Δομών Ψυχικής Υγείας (Ψυχοογκολογικών Μονάδων-Τμημάτων) στα Αντικαρκινικά Νοσοκομεία οι οποίες θα συνεργάζονται στενά με τους ογκολόγους

Επιμύθιο για την εκπαίδευση Η εκπαίδευση σε θέματα ψυχοογκολογίας δεν μπορεί να είναι μόνο «γνώση».(η οποία είναι απολύτως απαραίτητη) Είναι απαραίτητο να είναι βιωμένη εμπειρία και γνώση που συνεπάγεται και μια βέλτιστη πρακτική Η εκπαίδευση-γνώση-εμπειρία δεν είναι για να φορτώσει επιπλέον «βάρη» στον επαγγελματία υγείας αλλά να τον βοηθήσει να βοηθήσει τους ασθενείς του