Ιστορίες και Αναπαραστάσεις για την Αυτοχθονία των Αθηναίων Μέρος Α: Θεωρητικό πλαίσιο Λάμπρος Πόλκας, δ.φ. 1 ο ΠΠΓΕΛ Αθηνών, «Γεννάδειο»
Πλαίσιο Έργο Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδια-γραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη. Φορέας: ΚΕΓ Πόροι-χώροι υλοποίησης: 1. «Διάλογος»: διαδικτυακή κοινότητα εκπαιδευτικών 2. «Πρωτέας»: εκπαιδευτικά σενάρια για τα γλωσσικά μαθήματα
Αφορμή 1. Η αναφορά στον «Περικλέους Επιτάφιο» του Θουκυδίδη Κεφ. 36. 2-3 36. «Ἄρξομαι δὲ ἀπὸ τῶν προγόνων πρῶτον δίκαιον γὰρ αὐτοῖς καὶ πρέπον δὲ ἅμα ἐν τῷ τοιῷδε τὴν τιμὴν ταύτην τῆς μνήμης δίδοσθαι. τὴν γὰρ χώραν οἱ αὐτοὶ αἰεὶ οἰκοῦντες διαδοχῇ τῶν ἐπιγιγνομένων μέχρι τοῦδε ἐλευθέραν δι ἀρετὴν παρέδοσαν».
Τι κάνουν (γενικά) οι μαθητές; 1. Συντάσσουν ερμηνευτικό λεξικό του όρου «αὐτόχθων». 2. Δημιουργούν εικονογραφημένη μυθολογία με: i. τους πρωταγωνιστές αυτοχθονίας του μύθου της αθηναϊκής ii. εικονογραφικές αναπαραστάσεις. 3 Συγκρίνουν διακειμενικές σχέσεις για την αθηναϊκή αυτοχθονία σε αντιπροσωπευτικά γένη και είδη λόγου της αρχαιοελληνικής γραμματείας (ιστοριογραφίαρητορική-τραγωδία) 4. Αξιολογούν τη «θεαματική» χρήση και πρόσληψη της αθηναϊκής αυτοχθονίας στο διαδίκτυο 4.1. Παίρνουν θέση για τη στάση των Νεοελλήνων απέναντι στους προγονικούς τους «αυτόχθονες».
Η αυτοχθονία 1. Ως επινοημένη κατασκευασμένη- έννοια, αποδίδει στα πολιτισμικά κριτήρια (γλώσσα, θρησκεία, παιδεία, παραδόσεις) ιδιότητες φυσικές. 2. Τα κλασικά χρόνια λειτούργησε ως μέσο νομιμοποίησης της αθηναϊκής ηγεμονίας, παρέχοντας στην ιδεολογία για την ιδιότητα του αθηναίου πολίτη μια χωρίς χρονικό περιορισμό θεμελίωση. 3. Έχει διαχρονική εμβέλεια, συντελώντας στη διαμόρφωση της ταυτότητας ανθρώπων, κρατών, εθνών.
Στη διδασκαλία του «Επιτάφιου» συνήθως 1. Τα «αυτόχθονα» χαρακτηριστικά της κλασικής Αθήνας επενδύονται με ιδιότητες και λειτουργίες σχεδόν φυσικές. 2. Η αυτοχθονία θεωρείται «οντότητα» ενιαία, διαχρονική και αναλλοίωτη, ενταγμένη σε έναν «άχρονο» χρόνο. 3. Το καταγωγικό παρελθόν μυθοποιείται και θεωρείται «φυσικό» 4. Ο μύθος μεταμορφώνει την ιστορία σε φύση (Ρ. Μπαρτ) 5. Το μυθοποιημένο παρελθόν είναι ανασταλτικός παράγοντας για τη διαμόρφωση της ταυτότητας του μαθητή.
Η αθηναϊκή αυτοχθονία θεωρείται «Μυθο-ιδεολογία» (Detienne, 2005: Ποιοι είναι αυτόχθονες) «Μια μορφή πρωτο-ρατσισμού» (Benjamin Isaac, 2004: The Invention of Racism in Classical Antiquity) «Αστικός μύθος» ή αθηναϊκός«τόπος» (N. Loraux, 1992: Τα τέκνα της Αθηνάς) «Μύθος» = ιστορίες που έλεγαν οι Αθηναίοι, μεταξύ τους και στους «άλλους», προκειμένου να εξηγήσουν «το ποιοι είναι» μέσω του «από πού ήρθαν» (Forsdyke, 2012: «Born from the Earth : The Political Uses of an Athenian Myth»)
Αυτοχθονία: μυθο-λογικές αναπαραστάσεις «Γη Εριχθόνιος / Ερεχθέας Αθηνά» Ερυθρόμορφη στάμνος από το Βούλτσι της Ετρουρίας (Ιταλία) [περ. 475-450 π.χ.].
Αυτοχθονία: μυθο-λογικές αναπαραστάσεις Σταδιακή επέκταση του «μύθου»: από τον «τοπικό», αθηναϊκό χώρο στον Πανελλήνιο. Ερυθρόμορφος καλυκωτός κρατήρας από την Αττική (περ. 425-375 π.χ.). Εικονίζονται: Αθηνά, Κέκροπας, Νίκη, Ερμής, Ήφαιστος, Κεκροπίδες, Δίας, Ποσειδώνας Ο Εριχθόνιος μέσα στο καλάθι
Αυτοχθονία: παράδειγμα Τάκιτος (98 μ.χ). De origine et situ Germanorum. Πιστεύω ότι οι Γερμανοί είναι αυτόχθονες και δεν έχουν αναμειχθεί με αποίκους ή με φιλοξενούμενους, που προέρχονται από άλλους λαούς.
Για διάβασμα. Geschiere, P. 2009. The Perils of Belonging. Autochthony, Citizenship and Exclusion in Africa and Europe. Chicago & London. Chicago University Press. Detienne, M. 2005. Ποιοι είναι αυτόχθονες. Από τον καθαρόαιμο αρχαίο Αθηναίο στον ριζωμένο στη γη του Γάλλο. Αθήνα: Μεταίχμιο. Chapoutot, J. 2012. Ο Εθνικοσοσιαλισμός και η αρχαιότητα. Αθήνα: Πόλις.
Ηρόδοτος. Ιστορίες, 7.61.1-3 Γιατί τί αξία θα έχει που διαθέτουμε την πιο μεγάλη ναυτική δύναμη, αν δεχτούμε να περάσει η αρχηγία στους Συρακουσίους, εμείς οι Αθηναίοι, που είμαστε η αρχαιότερη φυλή (ἀρχαιότατον ἔθνος) και οι μόνοι Έλληνες που δε μεταναστεύσαμε από άλλο τόπο (μοῦνοι ἐόντες οὐ μετανάσται τῶν Ἑλλήνων).
Πλάτων, Μενέξενος 273b3 [273b3] Η γέννηση αυτή απέδειξε και για τους απογόνους τους αυτούς, ότι δεν έμεναν στη χώρα σαν μέτοικοι - πράγμα, το οποίο θα συνέβαινε, αν οι πρόγονοί τους είχαν έλθει από αλλού - αλλά σαν αυτόχθονες, ότι κατοικούσαν και ζούσαν σε πατρίδα πραγματική και [237c] τρέφονταν όχι από μητριά, όπως άλλοι, αλλά από μητέρα, από τη χώρα στην οποία κατοικούσαν, και ότι τώρα νεκροί αναπαύονται σε δικούς τους τόπους της μητέρας γης που τους γέννησε και τους έθρεψε και τους έδωσε τη ζωή. Είναι λοιπόν δικαιότατο να τιμήσουμε πρώτα τη μητέρα αυτή. Γιατί έτσι συμβαίνει να εξαίρεται συγχρόνως και η ευγενική καταγωγή των ανδρών αυτών.
Ευριπίδης, Ερεχθεύς απ. 5-13 ΠΡΑΞΙΘΕΑ: Πολλά είναι αυτά που λογαριάζω, και πρώτα πρώτα πόλη δεν θα μπορούσε σαν τούτη να βρει κανείς άλλη. Σ αυτήν κατ αρχάς ο λαός δεν είναι φερμένος από αλλού, αλλά είμαστε από φυσικού αυτόχθονες. Ενώ οι άλλες πόλεις, χτισμένες στην τύχη, σαν από ζαριές, είναι εμπορεύματα που εισήχθησαν απ άλλους τόπους. Όποιος όμως από άλλη πόλη εγκαθίσταται σε ξένη, σαν καρφί σκουριασμένο μπηγμένο σε ξύλο, πολίτης κατ όνομα κι όχι έμπρακτα είναι.
Αυτοχθονία: σημασία 1. Αὐτό-χθων: «είμαι / κατάγομαι από την ίδια γη» 2. Αὐτό-χθων: «είμαι / κατάγομαι από την ίδια τη γη»
Ιστορίες και Αναπαραστάσεις για την Αυτοχθονία των Αθηναίων Μέρος Β: Εφαρμογή Λάμπρος Πόλκας, δ.φ. 1 ο ΠΠΓΕΛ Αθηνών, «Γεννάδειο»
Ρόλοι μαθητών ανά δραστηριότητα
Έξι Ομάδες των τεσσάρων για κάθε δραστηριότητα
Δραστηριότητα 1η: Λήμμα «αυτόχθων»
Δραστηριότητα 2η: Οι «πρωταγωνιστές» του μύθου της αθηναϊκής αυτοχθονίας
Δραστηριότητα 3 η : Εικονογραφικές αναπαραστάσεις
Δραστηριότητα 4 η : Οι αυτόχθονες στα κείμενα
Δραστηριότητα 5 η : Χρήσεις της αυτοχθονίας στο διαδίκτυο
Η συνέχεια σύντομα στον «Πρωτέα» http://proteas.greek-language.gr/