1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΙΚΑ ΤΣΗΜΑΣΑ ΣΗ ΕΤΡΩΠΗ Χαράλαμποσ Χρυςομαλλίδθσ Έρευνα, Σεχνολογία και Καινοτομία
2 Σο «τρίγωνο τθσ γνϊςθσ» (παραγωγι, διάδοςθ, οικονομικι αξιοποίθςθ τθσ γνϊςθσ) Έρευνα, τεχνολογία και καινοτομία (ΕΣΚ): εννοιολόγθςθ (Ι) Έρευνα: θ διαδικαςία κατά τθν οποία παράγεται νζα γνϊςθ αποςκοπεί ςτθν παραγωγι κωδικοποιθμζνθσ γνϊςθσ ι κεωρίασ, θ οποία ςυμβάλλει ςτθν ερμθνεία τθσ πραγματικότθτασ ι και ςτθν ανάπτυξθ νζων προϊόντων δθμόςια ι ιδιωτικι ζρευνα βαςικι ι εφαρμοςμζνθ ζρευνα ςε οριςμζνουσ επιςτθμονικοφσ τομείσ τα όρια μεταξφ βαςικισ και εφαρμοςμζνθσ ζρευνασ είναι ςυγκεχυμζνα δεν υφίςταται γραμμικι ςχζςθ μεταξφ βαςικισ ζρευνασ, εφαρμοςμζνθσ ζρευνασ και καινοτομικισ δραςτθριότθτασ θ εφαρμοςμζνθ ζρευνα ςυνδζεται με τθν τεχνολογικι ανάπτυξθ (με πρακτικζσ μυςτικότθτασ) θ ζρευνα δθμόςιο αγακό, άρα απαραίτθτθ θ παρζμβαςθ του κράτουσ
3 Έρευνα, τεχνολογία και καινοτομία (ΕΣΚ): εννοιολόγθςθ (ΙΙ) Σεχνολογία/Σεχνολογικι ανάπτυξθ: αν θ επιςτιμθ και θ ζρευνα ςυνδζονται περιςςότερο με τον ακαδθμαϊκό κόςμο, θ τεχνολογία ςυνδυάηεται κατά προτεραιότθτα με τθν ζρευνα για βιομθχανικοφσ ι και ςτρατιωτικοφσ ςκοποφσ είναι δυνατό να κάνει χριςθ τθσ ιδθ υπάρχουςασ επιςτθμονικισ γνϊςθσ, κι όχι κατ ανάγκθ τθσ πιο πρόςφατθσ και εξελιγμζνθσ θ φπαρξθ μιασ ιςχυρισ επιςτθμονικισ βάςθσ διευκολφνει τισ τεχνολογικζσ προςπάκειεσ για να επιτευχκεί αποτελεςματικι κατανομι πόρων κατά τθν παραγωγι γνϊςθσ, οι κοινωνίεσ ζχουν ανάγκθ να ςυνδυάηουν τθν επιςτιμθ με τθν τεχνολογία, διατθρϊντασ ιςορροπία μεταξφ τουσ, ιδίωσ από τθ ςτιγμι που χαρακτθρίηονται από υψθλι ςυμπλθρωματικότθτα μεταξφ τουσ
4 Έρευνα, τεχνολογία και καινοτομία (ΕΣΚ): εννοιολόγθςθ (ΙΙΙ) Καινοτομία: αφορά κοινωνικζσ, οικονομικζσ ι τεχνικζσ εξελίξεισ προγραμματιςμζνθ διαδικαςία, για τθν οποία υπάρχει πρόβλεψθ ότι κα καταλιξει ςε απτό αποτζλεςμα, εξυπθρετϊντασ ςυγκεκριμζνουσ ςκοποφσ δεν υπάρχει αποκλειςτικι εξάρτθςθ από τθν επιςτθμονικι γνϊςθ και τθν ζρευνα βαςικι παράμετροσ θ αξιοποίθςθ παλαιότερων εμπειριϊν οδθγεί ςε ανταγωνιςτικά πλεονεκτιματα, δθμιουργϊντασ ιςχυρά κίνθτρα για τθν παραγωγι νζασ γνϊςθσ μζςω τθσ ζρευνασ κι εξαναγκάηοντασ τουσ ανταγωνιςτζσ να εντείνουν τισ ςχετικζσ προςπάκειζσ τουσ οι ριηοςπαςτικά νζεσ καινοτομίεσ είναι ςε κζςθ να δθμιουργοφν ακόμθ και νζουσ βιομθχανικοφσ κλάδουσ, δυνθτικά υπό μονοπωλιακζσ ςυνκικεσ
5 ΕΣΚ και οικονομικι ανάπτυξθ (Ι) Εξωγενι μοντζλα οικονομικισ ανάπτυξθσ (νεοκλαςικι οικονομικι κεωρία) μθ αποτελεςματικι θ άςκθςθ οικονομικισ πολιτικισ όλεσ οι οικονομίεσ ςυγκλίνουν μεταξφ τουσ ςθμαντικι θ ςυςςϊρευςθ κεφαλαίου υπόλοιπο του Αbramowitz Ενδογενι μοντζλα οικονομικισ ανάπτυξθσ θ τεχνολογία μετατρζπεται ςε ενδογενι παράγοντα του οικονομικοφ ςυςτιματοσ ο ρυκμόσ οικονομικισ μεγζκυνςθσ βαςίηεται μακροχρόνια ςτθν κατανομι και χριςθ των υπαρχόντων πόρων άρα υπάρχει εξάρτθςθ από ενδογενείσ παραμζτρουσ και οικονομικζσ προτιμιςεισ θ κρατικι παρζμβαςθ παίηει ρόλο
6 ΕΣΚ και οικονομικι ανάπτυξθ (ΙΙ) Σα ενδογενι μοντζλα οικονομικισ ανάπτυξθσ (νζα οικονομικι κεωρία) προςπακοφν να καλφψουν αναπάντθτα ςθμεία τθσ νεοκλαςικισ κεωρίασ για τθν ανάπτυξθ: υποςτθρίηοντασ ότι ο ρυκμόσ οικονομικισ ανάπτυξθσ εξαρτάται μακροχρόνια από τθν παραγωγικότθτα του φυςικοφ και ανκρϊπινου κεφαλαίου, κακϊσ θ τεχνολογικι εξζλιξθ δθμιουργεί αφξουςεσ οικονομίεσ κλίμακασ και κετικζσ εξωτερικότθτεσ ςυνεπϊσ θ ςφγκλιςθ των οικονομιϊν δεν ςυμβαίνει απαραίτθτα ι δεν είναι θ αναμενόμενθ θ τεχνολογικι εξζλιξθ εξαρτάται αντίςτοιχα από ενδογενείσ παραμζτρουσ και ςυγκεκριμζνεσ ςυμπεριφορζσ-δραςτθριότθτεσ οπότε και θ δθμόςια πολιτικι παίηει ςθμαντικό ρόλο υποςτθρίηοντασ τθν εφαρμοςμζνθ ζρευνα και τεχνικι μάκθςθ, όςο και τθ βαςικι ζρευνα, αλλά και υιοκετϊντασ πολιτικζσ για τθ γνωςιακι αναβάκμιςθ τθσ κοινωνίασ και τθ μετατροπι τθσ οικονομίασ ςτθ λεγόμενθ «οικονομία τθσ γνϊςθσ»
7 φγχρονεσ κεωριςεισ που αφοροφν το ρόλο τθσ ΕΣΚ (Ι) Αφοφ θ κυβερνθτικι πολιτικι επιδρά ςτθ διαμόρφωςθ των δυνατοτιτων τεχνολογικισ εξζλιξθσ και καινοτομίασ, προβλικθκε θ ανάλυςθ των (κεςμικϊν) χαρακτθριςτικϊν που ςυμβάλλουν ςτθν αποδοτικότθτα τθσ ΕΣΚ και κατϋεπζκταςθ ςτθν επίτευξθ ανάπτυξθσ ε αυτό το πλαίςιο, κεντρικισ ςθμαςίασ, θ ανάπτυξθ του «ανκρϊπινου κεφαλαίου», θ παροχι ποιοτικισ εκπαίδευςθσ, θ διεφρυνςθ τθσ πρόςβαςθσ ςε αυτι, αλλά και θ ςφνδεςι τθσ με τθν ζρευνα και τον επαγγελματικό βίο. Κακϊσ όμωσ δεν υπάρχει γραμμικι ςχζςθ μεταξφ ζρευνασ, τεχνολογίασ και καινοτομίασ, αναπτφχκθκε θ Eξελικτικι Θεωρία, ςφμφωνα με τθν οποία: - θ δθμόςια πολιτικι πρζπει να δϊςει ζμφαςθ ςε δράςεισ που αφοροφν τθν τεχνολογία και τθν ενίςχυςθ των ςυνεργαςιϊν μεταξφ των εμπλεκόμενων (ιδίωσ των επιχειριςεων)... -...κακϊσ θ τεχνολογία και οι βιομθχανικζσ δομζσ εξελίςςονται, προκειμζνου να... -...δθμιουργθκοφν ακροιςτικά ανατροφοδοτοφμενα φαινόμενα, όπωσ θ βελτίωςθ τθσ παραγωγικότθτασ τθσ εργαςίασ και θ αφξθςθ του κατά κεφαλιν ειςοδιματοσ
8 φγχρονεσ κεωριςεισ που αφοροφν το ρόλο τθσ ΕΣΚ (ΙΙ) Κακϊσ θ εξελικτικι κεωρία εξετάηει κυρίωσ τθ δράςθ των επιχειριςεων, θ προςζγγιςθ των Εκνικϊν υςτθμάτων Καινοτομίασ είναι πιο ολιςτικι: - αφορά ηθτιματα οργάνωςθσ και αςχολείται με τισ αλλθλεπιδράςεισ που αναπτφςςονται ςε μια οικονομία παράλλθλα με το ερευνθτικό ςφςτθμα, οδθγϊντασ ςτθν καινοτομία - περιλαμβάνει όλουσ τουσ δρϊντεσ (ερευνθτζσ, επιχειριςεισ, κράτοσ κ.λπ.) - εξετάηει τισ μεταξφ τουσ ςχζςεισ κι αλλθλεπιδράςεισ - βαςικοί δρϊντεσ για τθν ανάπτυξθ καινοτομίασ είναι οι επιχειριςεισ... -...όμωσ πζρα από τθν ανάπτυξθ καινοτομιϊν, κρίςιμθ είναι και θ διάχυςθ εμπζδωςι τουσ ςτθν οικονομία και τθν κοινωνία, ςυνεπϊσ... -... θ δθμόςια παρζμβαςθ πρζπει να καλφπτει παραμζτρουσ, όπωσ οι ςχετικζσ υποδομζσ και κεςμικά ηθτιματα (λειτουργία ερευνθτικοφ ιςτοφ, clusters, spin-off εταιρειϊν κ.λπ.)
9 φγχρονεσ κεωριςεισ που αφοροφν το ρόλο τθσ ΕΣΚ (ΙΙΙ) - ςε αυτι τθ ςυηιτθςθ ςθμαντικό ρόλο παίηουν και οι χρθματοδότεσ νζων επιχειρθματικϊν πρωτοβουλιϊν υψθλοφ ρίςκου και ζνταςθσ τεχνολογίασ - τελικά θ γνϊςθ και θ τεχνολογία δεν αναπτφςςονται ζξω από το πλαίςιο τθσ οικονομίασ, αλλά δζχονται τθν ιςχυρι επίδραςθ των οικονομικϊν και κοινωνικϊν ςυνκθκϊν Άλλθ ςυναφισ προςζγγιςθ: Σριπλόσ Άξονασ (κράτοσ, επιςτθμονικι κοινότθτα και παραγωγικόσ τομζασ) Άλλοι παράγοντεσ που μπορεί να επιδροφν ςτθν παραγωγι καινοτομιϊν...
10 Οι επιδόςεισ μιασ χϊρασ ςτθν ΕΣΚ ςυνδζονται με το πλαίςιο λειτουργίασ του ερευνθτικοφ ιςτοφ, τθ διάρκρωςθ τθσ αγοράσ, τισ εμπεδωμζνεσ επιχειρθματικζσ πρακτικζσ, το επίπεδο εκπαίδευςθσ, το βακμό ςυνεργαςίασ επιχειριςεων-ερευνθτικϊν φορζων, τον ευρφτερο ρυκμιςτικό-υποβοθκθτικό ρόλο του κράτουσ, οπότε... Μοντζλα καπιταλιςμοφ και κεωρθτικι εφαρμογι ςτον τομζα ΕΣΚ (Ι) Η κεωρία των μοντζλων του καπιταλιςμοφ εςτιάηει μεν ςε κεςμικά χαρακτθριςτικά, ωςτόςο αναγνωρίηει τθν ΕΣΚ ωσ μια πτυχι του εκνικοφ ςυςτιματοσ πολιτικισ οικονομίασ, κακϊσ ςυνδζεται με άλλουσ τομείσ, όπωσ - δομζσ αγοράσ εργαςίασ - οργάνωςθ αγοράσ κεφαλαίου - παραγωγικι διάρκρωςθ τθσ χϊρασ - κυρίαρχθ δομι και οργάνωςθ του τομζα των επιχειριςεων ε αυτό το πλαίςιο, θ καινοτομία αποτελεί ενδιάμεςθ (ανατροφοδοτοφμενθ) κι όχι εξαρτθμζνθ μεταβλθτι, οπότε...... θ εξζλιξι τθσ διερευνάται ςτθν προςπάκεια ανάλυςθσ τθσ οικονομικισ πορείασ μια χϊρασ
11 Μοντζλα καπιταλιςμοφ και κεωρθτικι εφαρμογι ςτον τομζα ΕΣΚ (ΙΙ) τισ φιλελεφκερεσ οικονομίεσ τθσ αγοράσ... - θ απορρυκμιςμζνθ αγορά εργαςίασ - θ εφκολθ ςχετικά ανεφρεςθ κεφαλαίων μζςω των αγορϊν - θ δθμιουργία αγοράσ venture capital - θ δυνατότθτα λιψθσ τολμθρϊν μονομερϊν αποφάςεων από τθν ανϊτατθ διοίκθςθ - θ ευκολότερθ ανάλθψθ κινδφνου και επιχειρθματικοφ ρίςκου - θ επικράτθςθ υψθλοφ επιπζδου γενικϊν επιςτθμονικϊν γνϊςεων και δεξιοτιτων... ευνοοφν τθν παραγωγικι δραςτθριοποίθςθ ςε τομείσ που βαςίηονται ςτθ λεγόμενθ ριηοςπαςτικι καινοτομία
12 Μοντζλα καπιταλιςμοφ και κεωρθτικι εφαρμογι ςτον τομζα ΕΣΚ (ΙΙΙ) ε ςυντονιςμζνεσ οικονομίεσ τθσ αγοράσ... - οι ςυναινετικζσ εργαςιακζσ ςχζςεισ - θ εργαςιακι αςφάλεια - θ φπαρξθ ενόσ ποιοτικοφ ςυςτιματοσ επαγγελματικισ κατάρτιςθσ - θ διακεςιμότθτα υπομονετικϊν κεφαλαίων - θ αποςτροφι ςτον κίνδυνο και τθν επιχειρθματικι αποτυχία - θ ςυναινετικι και πιο «αργι» χάραξθ εταιρικισ ςτρατθγικισ... ευνοοφν τθν εξειδίκευςθ ςτθ λεγόμενθ ςταδιακι καινοτομία. Σα παραπάνω χαρακτθριςτικά ςυνδυάηονται με τουσ ςυγκεκριμζνουσ τφπουσ καινοτομίασ, αλλά δθμιουργοφν και εμπόδια ςτθν υιοκζτθςθ διαφορετικοφ τφπου
13 Μοντζλα καπιταλιςμοφ και κεωρθτικι εφαρμογι ςτον τομζα ΕΣΚ (ΙV) πιο ςυγκεκριμζνα: - ςτισ ΗΠΑ, πιο πικανό να υπάρχουν νζεσ επιχειριςεισ «χρυςοκιρεσ» (prospectors) που βαςίηονται ςτθν ανάπτυξθ ανατρεπτικϊν καινοτομιϊν που μπορεί να οδθγιςουν ςε αναδιάρκρωςθ τθσ αγοράσ, με υψθλό όμωσ κίνδυνο εμπορικισ αποτυχίασ. Παράλλθλα υπάρχουν εδραιωμζνεσ επιχειριςεισ που χαρακτθρίηονται ωσ αναλυτικζσ (analysers), αναπτφςςουν ςταδιακζσ καινοτομίεσ που δεν είναι ανατρεπτικζσ, αλλά τουσ επιτρζπουν να διατθριςουν τθ κζςθ τουσ. Κρίςιμθ θ ςυνεργαςία των δυο... - ςτισ περιςςότερεσ χϊρεσ (πχ θπειρωτικι Ευρϊπθ) ςυνυπάρχουν οι αναλυτικζσ επιχειριςεισ μαηί με περιςςότερεσ «αμυνόμενεσ» επιχειριςεισ (defenders) που αποφεφγουν να εμπλακοφν ςε δράςεισ ζνταςθσ τεχνολογίασ καινοτομίασ για να ενιςχφςουν τθ κζςθ τουσ ςτθν αγορά
14 Θεωρία των κοινωνικϊν ςυςτθμάτων καινοτομίασ και παραγωγισ (Ι) - διάκριςθ κρατϊν: α) ςυςτιματα «αγοράσ», β) «μζςο-κορπορατιςτικά» ςυςτιματα, γ) «ευρωπαϊκά-δθμόςια ρυκμιηόμενα» ςυςτιματα, δ) «ςοςιαλδθμοκρατικά» ςυςτιματα - οι κεςμοί είναι ςθμαντικοί ςτισ διαφοροποιιςεισ των οικονομιϊν ςτθν επιςτθμονικι, τεχνολογικι και βιομθχανικι εξειδίκευςθ των χωρϊν - ςτθν αφετθρία τθσ κεωρίασ, θ αλλθλεπίδραςθ μεταξφ των παραγωγϊν ιδεϊν (επιςτιμονεσ), εκείνων που μετατρζπουν τισ ιδζεσ ςε τεχνουργιματα (τεχνολόγοι) και όςων βαςίηονται ςε αυτά για τθν παραγωγι προϊόντων ςτθν αγορά (παραγωγικόσ τομζασ) - για αυτά παίηουν ρόλο παράγοντεσ, όπωσ: θ εκπαίδευςθ κατάρτιςθ το χρθματοδοτικό ςφςτθμα (για τθν ενίςχυςθ τθσ καινοτομίασ) οι εργαςιακζσ ςχζςεισ θ ποιότθτα ςυνεργαςίασ ςτισ παραγωγικζσ ςχζςεισ
15 Θεωρία των κοινωνικϊν ςυςτθμάτων καινοτομίασ και παραγωγισ (ΙΙ) χιμα 1: Απεικόνιςθ των κοινωνικϊν ςυςτθμάτων καινοτομίασ και παραγωγισ πθγι: Amable (2003)
16 Θεωρία των κοινωνικϊν ςυςτθμάτων καινοτομίασ και παραγωγισ (ΙΙΙ) Πίνακασ 1: Σαξινόμθςθ των κοινωνικϊν ςυςτθμάτων καινοτομίασ και παραγωγισ ςε είδθ
17 Θεωρία των κοινωνικϊν ςυςτθμάτων καινοτομίασ και παραγωγισ (ΙV) Πίνακασ 1 (ςυνζχεια)
18 Θεωρία των κοινωνικϊν ςυςτθμάτων καινοτομίασ και παραγωγισ (V) Πίνακασ 1 (ςυνζχεια) πθγι: Amable (2003)
19 Μοντζλα καπιταλιςμοφ και εφαρμογι (;) ςτον τομζα ΕΣΚ (Ι) θ πραγματικι εικόνα είναι πιο ςφνκετθ, ςυνδυάηοντασ όλα τα είδθ δράςεων ςε όλεσ τισ κατθγορίεσ χωρϊν, με ςυνζπεια οι ταξινομιςεισ να είναι δφςκολεσ ι να μθν προςφζρουν αξιόπιςτα ςυμπεράςματα (παρά μόνο ίςωσ ςτο επίπεδο τθσ ςυχνότθτασ των ςυγκεκριμζνων παρατθριςεων) πρακτικά τα εκνικά ςυςτιματα καινοτομίασ διαφζρουν ςτθ βάςθ των ιςτορικϊν εξελίξεων, των οικονομικϊν δομϊν, τθσ πολιτικισ οργάνωςθσ κ.λπ., τα οποία επθρεάηουν τθ λειτουργία και τισ ςχζςεισ των ςυςτατικϊν μερϊν τουσ οι ςθμαντικζσ διαφορζσ προζρχονται από τθν ποικιλία ςε όρουσ χρθματοδότθςθσ, τθ διάρκρωςθ των πόρων, τισ ςχζςεισ τθσ βιομθχανίασ με τα πανεπιςτιμια, κακϊσ και τθ κεςμικι και οργανωςιακι αρχιτεκτονικι του δθμόςιου ςυςτιματοσ ςτιριξθσ τθσ ζρευνασ και τθσ καινοτομίασ
20 Μοντζλα καπιταλιςμοφ και εφαρμογι (;) ςτον τομζα ΕΣΚ (ΙΙ)...γενικά δραςτθριότθτεσ που χαρακτθρίηονται ωσ προςανατολιςμζνεσ ςτθ διάχυςθ (diffusion-oriented) εντοπίηονται ςτισ ΗΠΑ, αλλά και ςε άλλεσ χϊρεσ (μικρι θ ςθμαςία του ςυντονιςμοφ μζςω πολιτικισ) πολιτικζσ που αποςκοποφςαν ςτθν ενίςχυςθ ςυγκεκριμζνων «αποςτολϊν», εξυπθρετϊντασ τα ςυμφζροντα των άλλοτε «εκνικϊν πρωτακλθτϊν» ιταν κοινι πρακτικι ςτθ Γαλλία, αλλά και ςε χϊρεσ, όπωσ θ Μ.Βρετανία (απαραίτθτεσ οι ςυντονιςτικζσ δράςεισ) λόγω τθσ δυςκολίασ προςδιοριςμοφ των επιτυχιϊν και των αποτυχιϊν των ςτοχευμζνων πολιτικϊν, οι περιςςότερεσ χϊρεσ μετατόπιςαν τθν πολιτικι τουσ προσ δράςεισ προςανατολιςμζνεσ ςτθ διάχυςθ και τθ δθμιουργία των προχποκζςεων για τθν αντιμετϊπιςθ των προκλιςεων τθσ κοινωνίασ ζτςι αυξάνεται θ χριςθ των χρθματοδοτικϊν ενιςχφςεων-μεταβιβάςεων για ερευνθτικά ζργα και εδραιϊνεται θ πολυπλοκότθτα των φαινομζνων και θ ποικιλία των εμπλεκόμενων παραγόντων
21 υμπεράςματα εμπειρικϊν μελετϊν για τθ ςφνδεςθ VoC-E&A (Ι) δεν είναι εφκολο να επαλθκευτοφν ςτθν πράξθ οι προβλζψεισ τθσ κεωρίασ τα κράτθ δεν διατθροφν απαραίτθτα τθν ίδια καινοτομικι ικανότθτα, ενϊ και θ παραγωγικι διάρκρωςθ είναι δυναμικι (θ παραγωγι που βαςίηεται ςε καινοτομίεσ δεν εντοπίηεται πλζον υποχρεωτικά ςε ςυγκεκριμζνεσ μόνο χϊρεσ) τα ςτοιχεία για πατζντεσ και παραπομπζσ (ςε πατζντεσ και δθμοςιεφςεισ) δεν ςυνάδουν με τθν υπόκεςθ τθσ κεωρίασ όταν οριςμζνοι κλάδοι είναι πιο καινοτομικοί από άλλουσ, αυτό ςυμβαίνει μόνο βραχυχρόνια, γεγονόσ που νοκεφει τθ διάκριςθ των ειδϊν καινοτομίασ για τθν καινοτομικότθτα κάκε παραγωγικοφ κλάδου ςθμαντικό ρόλο παίηει ο βακμόσ τεχνολογικισ ωριμότθτάσ του μια πικανι εξιγθςθ για τα παραπάνω: θ VoC αγνοεί βαςικά το ρόλο του κράτουσ (πχ ρόλο κρατικϊν προμθκειϊν, δθμόςιων παν/μιων, εμπόριο κ.λπ.) μεκοδολογικά βαςικό, θ ξεχωριςτι εξζταςθ των ΗΠΑ και θ μθ ςυμπερίλθψι τθσ ςε ςυγκεκριμζνθ ομάδα χωρϊν, κακϊσ ζτςι τα αποτελζςματα γίνονται μερολθπτικά
22 υμπεράςματα εμπειρικϊν μελετϊν για τθ ςφνδεςθ VoC-E&A (ΙΙ) ςτο ηιτθμα τθσ καινοτομικότθτασ παρατθροφνται βαςικζσ διαφορζσ ανάμεςα ςε χϊρεσ που ταξινομοφνται ςτο ίδιο είδοσ καπιταλιςμοφ παρατθροφνται μεταβολζσ ςτα χαρακτθριςτικά των χωρϊν, διά τθσ εξζλιξθσ των ςυςτθμάτων τουσ, οπότε μετριάηεται θ εξάρτθςθ από το παρελκόν (path dependency) πάντωσ ςτθν προςπάκεια επαλικευςθσ ι μθ των όςων αναφζρει θ κεωρία VoC, δεν λαμβάνονται υπόψθ το είδοσ του ςυςτιματοσ εκπαίδευςθσ κατάρτιςθσ και ο βακμόσ ςυνεργαςίασ μεταξφ των επιχειριςεων ανάλογα με τα κριτιρια και τισ μετριςεισ μπορεί να ςχθματίηονται κι άλλεσ ομαδοποιιςεισ χωρϊν (ετερογενείσ υβριδικζσ οικονομίεσ)...... ι να αλλάηει θ ομαδοποίθςθ των χωρϊν (π.χ. θ Γαλλία ωσ CME κι όχι MME)
23 Ενδεικτικι βιβλιογραφία Akkermans, D., and Castaldi, C., & Losc, B. (2009). "Do liberal market economies really innovate more radically than coordinated market economies? Hall and Soskice reconsidered«, Research Policy vol. 38, p.p. 181 191. Amable, B. (2003). The Diversity of Modern Capitalism. Oxford: Oxford University Press. Bottazzi, L. (2004). R&D and the Financing of Ideas in Europe, Centre for European Policy Studies, Working Document No. 203. Edler, J., & S. Kuhlmann & M. Behrens (eds.) (2003). Changing Governance of Research and Technology Policy. The European Research Area. Cheltenham: Edward Elgar. European Commission (2014). Innovation Union Scoreboard 2014. Brussels: European Union Publications Office. Loeppky, R. (2005). 'History, Technology, and the Capitalist State: The Comparative Political Economy of Biotechnology and Genomics.' Review of International Political Economy, vol. 12, no. 2, p.p. 264-286. Malerba, F. (edit.) (2004). Sectoral Systems of Innovation. Concepts, Issues and Analyses of Six Major Sectors in Europe. Cambridge: Cambridge University Press. OECD (2008). The Internationalization of Business R&D. Evidence, Impacts and Implications. Paris: Organization for Economic Cooperation and Development. OECD (2013). OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2013. Paris: Organization for Economic Cooperation and Development. OECD (2014). OECD Science, Technology and Industry Outlook 2014. Paris: Organization for Economic Cooperation and Development. Schneider, M., and Paunescu, M. (2012)."Changing varieties of capitalism and revealed comparative advantages from 1990 to 2005: a test of the Hall and Soskice claims«, Socio-Economic Review, vol. 10, p.p. 731 753. Serapio, M., and Dalton, D. (1999). Globalization of Industrial R&D: An Examination of Foreign Direct Investments in R&D in the United States, Research Policy, vol. 28, p.p. 303-316. Slater, S., and Mohr, J. (2006). Successful Development and Commercialization of Technological Innovation: Insights Based on Strategy Type. Journal of Product Innovation Management, vol. 23, p.p. 26-33. UNESCO (2010). UNESCO Science Report 2010. The Current Status of Science around the World. Paris: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.