ΜΑΘΗΙΑΚΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕ Ειςαγωγή ςτισ ςφγχρονεσ θεωρίεσ περιφερειακήσ ανάπτυξησ και χωροταξίασ

Transcript

1 Μάθημα 2Θ369 Χειμερινό εξάμθνο ΜΑΘΗΙΑΚΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕ Ειςαγωγή ςτισ ςφγχρονεσ θεωρίεσ περιφερειακήσ ανάπτυξησ και χωροταξίασ Νίκοσ Κομνθνόσ, Κακθγθτισ ΑΠΘ Ερευνθτικι Μονάδα Αςτικισ και Περιφερειακισ Καινοτομίασ (URENIO) 1. Γενικά για το μάκθμα Σο μάκθμα αφορά ςτισ νεϊτερεσ κεωρίεσ περιφερειακισ ανάπτυξθσ, περιφερειακοφ προγραμματιςμοφ, και χωροταξίασ. Εμβακφνει επίςθσ ςτθ ςφνδεςθ ανάμεςα (1) ςτισ διαδικαςίεσ περιφερειακισ ανάπτυξθσ, (2) ςτον περιφερειακό προγραμματιςμό, (3) ςτο χωροταξικό ςχεδιαςμό, και (4) ςτθν περιφερειακι υποςτιριξθ τθσ τεχνολογίασ και καινοτομίασ. Επικεντρϊνεται ςτισ περιφζρειεσ που βαςίηουν τθν ανάπτυξι τουσ ςτθ γνϊςθ και καινοτομία, οι οποίεσ αποτελοφν το πρότυπο τθσ ευρωπαϊκισ περιφερειακισ πολιτικισ. Κφρια κζματα προσ ςυηιτθςθ: Οι νεώτερεσ θεωρίεσ ανάπτυξησ των περιφερειών, όπωσ κεωρία νζασ ανάπτυξθσ, περιοχζσ-ςφςτθμα, οικονομικά τθσ καινοτομίασ, μακθςιακζσ περιφζρειεσ. Κοινό χαρακτθριςτικό των κεωριϊν αυτϊν είναι θ ςθμαςία που αποδίδουν ςτθ ςυμβολι τθσ γνϊςθσ, τεχνολογίασ, τεχνολογικισ καινοτομίασ ςτθ ςθμερινι ανάπτυξθ και ευθμερία των περιφερειϊν. Η ςυγκρότηςη, τυπολογία και ανάπτυξη περιφερειών ζνταςησ γνώςησ: θ κεωρία του Porter για ανταγωνιςτικά clusters, περιφερειακά ςυςτιματα καινοτομίασ, παγκοςμιοποίθςθ των ςυςτθμάτων καινοτομίασ, άυλα ευφυι ςυςτιματα. Ο προγραμματιςμόσ για καινοτομία και τεχνολογική ανάπτυξη των ευρωπαϊκϊν περιφερειϊν και ειδικά θ δομι των περιφερειακϊν ςτρατθγικϊν καινοτομίασ. Η ευρωπαϊκή περιφερειακή πολιτική και περιφερειακόσ προγραμματιςμόσ ςτην Ελλάδα, οι κφριεσ πολιτικζσ για τθν ανάπτυξθ των Ευρωπαϊκϊν περιφερειϊν, ςτρατθγικι Λιςςαβόνασ, περιφζρειεσ τθσ γνϊςθσ, περιφερειακόσ προγραμματιςμόσ ςτθν Ελλάδα. Η χωροταξία ςτην Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωςη, χωροταξικόσ ςχεδιαςμόσ ςτθν ΕΕ, ελλθνικά γενικά, ειδικά, και περιφερειακά πλαίςια χωροταξικοφ ςχεδιαςμοφ. Θα μασ απαςχολιςουν ιδιαίτερα οι περιφζρειεσ τθσ Ευρϊπθσ που ςτθρίηουν τθν ανάπτυξθ τουσ ςτθν γνϊςθ και ςτισ νζεσ τεχνολογίεσ. Θα περιγράψουμε αντιπροςωπευτικζσ περιφζρειεσ ζνταςθσ-γνϊςεων και τεχνολογίασ, κακϊσ και τα χαρακτθριςτικά ενόσ νζου ευρωπαϊκοφ μοντζλου περιφερειακισ ανάπτυξθσ που βαςίηεται ςτθ γνϊςθ και τθν τεχνολογικι καινοτομία. 1

2 2. Θεματολογία διαλζξεων Θα μασ απαςχολιςουν 6 κζματα που αφοροφν ςτθν ανάπτυξθ και προγραμματιςμό των περιφερειϊν ςτο ςφγχρονο κόςμο. Για κάκε ενότθτα παρατίκενται κείμενα αναφοράσ που πρζπει να τα διαβάςει θ τάξθ πριν από τθν παρουςίαςθ και ςυηιτθςι τουσ. Ειςαγωγή Σι είναι περιφζρεια/ εσ: διοικθτικζσ-λειτουργικζσ-προγραμματικζσ, περιγραφι, δείκτεσ, μοντζλα. Περιφερειακι διαίρεςθ ςτθν ΕΕ Βαςικζσ ζννοιεσ: (1) περιφερειακι ανάπτυξθ, (2) αναπτυξιακόσ προγραμματιςμόσ, (3) προγραμματιςμόσ καινοτομίασ, (4) χωροταξία, χριςεισ γθσ και υποδομζσ 1. Το νζο μοντζλο ανάπτυξησ The world is flat: Καινοτομία και ανταγωνιςτικότθτα ςτον 21 ο αιϊνα Θεωρία νζασ ανάπτυξθσ Οικονομικά τθσ καινοτομίασ - υςτιματα καινοτομίασ 1- Cortright, J. (2001) New growth theory, technology and learning, Reviews of Economic Development Literature and Practice, No 4, US Economic Development Administration. 2- Κομνθνόσ Ν. (2004) Περιφζρειεσ αριςτείασ ςτθν Ευρϊπθ: Σο νζο πρότυπο περιφερειακισ ιεραρχίασ και ανάπτυξθσ, ςτο Καυκαλάσ Γ. (επιμ.) Ζητήματα Χωρικήσ Ανάπτυξησ, Ακινα, εκδόςεισ Κριτικι, Μαθηςιακζσ περιφζρειεσ: Τυπολογία Clusters, βιομθχανικζσ ςυνοικίεσ, πόλοι τεχνολογίασ Περιφερειακά ςυςτιματα καινοτομίασ Παγκοςμιοποίθςθ των ςυςτθμάτων καινοτομίασ Άυλα / ευφυι ςυςτιματα 3- Woodward, D. (2005) Porter s Cluster Strategy University of South Carolina 4- Doloreux, D. and Parto, S. (2005) Regional innovation systems: Current discourse and unresolved issues, Technology in Society, Νο 27, Komninos, N. (2009) Intelligent cities: towards interactive and global innovation environments, Int. J. Innovation and Regional Development, Vol. 1, No. 4, pp Μαθηςιακζσ περιφζρειεσ: Μζτρηςη Μζτρθςθ αναπτυξιακϊν επιδόςεων Μζτρθςθ περιφερειακϊν επιδόςεων καινοτομίασ 6- Εγχειρίδιο Καινοτομίασ Όςλο (Olso Manual), Κεφ Hollanders, H. (2006) 2006 European Innovation Scoreboard European Regional Innovation Scoreboard, Brussels: European Commission, DG Enterprise. 4. Περιφερειακόσ προγραμματιςμόσ καινοτομίασ Περιφερειακζσ ςτρατθγικζσ καινοτομίασ ςτθν Ευρϊπθ Μεκοδολογία για περιφερειακζσ ςτρατθγικζσ καινοτομίασ Χαρακτθριςτικά παραδείγματα περιφερειακϊν ςτρατθγικϊν καινοτομίασ 2

3 8- Helsinki Metropolitan Region, Regional Innovation Strategy. 9- Κομνθνόσ Ν. (1998) Η Καινοτόμοσ Περιφέρεια, Κεφάλαιο 1 και 4, Ακινα, Gutenberg. 5. Περιφερειακόσ αναπτυξιακόσ προγραμματιςμόσ Περιφερειακόσ προγραμματιςμόσ ςτθν Ελλάδα: Περιφερειακά επιχειρθςιακά προγράμματα Case study:παράδειγμα περιφερειακοφ προγράμματοσ 6. Χωροταξικόσ ςχεδιαςμόσ Χωροταξικόσ ςχεδιαςμόσ ςτθν Ελλάδα: Εκνικό, τομεακά, περιφερειακά χωροταξικά ςχζδια Case study:παράδειγμα περιφερειακοφ χωροταξικοφ ςχεδίου 3. Άςκθςθ Η άςκθςθ επικεντρϊνεται ςτθν ςφγχρονθ ανάπτυξθ και προγραμματιςμό των ευρωπαϊκϊν περιφερειϊν. Βαςίηεται ςτθν επεξεργαςία ενόσ ςϊματοσ βιβλιογραφίασ και ςτθ ςυγγραφι ενόσ κειμζνου λζξεισ. Η άςκθςθ είναι ατομικι. Κάθε άςκηςη επικεντρώνεται ςε μια περιφζρεια. Καλό είναι να εςτιαςκεί ςε μια περιφζρεια ζνταςθσ γνϊςεων και καινοτομίασ ι ςε μια περιφζρεια για τθν οποία ζχει εκπονθκεί ζνα πρόγραμμα RTP / RIS / RITTS. Χαρακτθριςτικά παραδείγματα περιφερειϊν προσ επιλογι είναι: Etela Suomi (Uusimaa), Φινλανδία Lansi Suomi, Φινλανδία Stockholm, ουθδία Noord-Brabant, Ολλανδία Zuid-Holland, Ολλανδία South-east region, Μ. Βρετανία Ile-de-France, Γαλλία Rhone-Alpes, Γαλλία Bayern, Γερμανία Baden-Wurttemberg, Γερμανία Ιρλανδία Piemonte, Ιταλία Lombardia, Ιταλία Cataluna, Ιςπανία Αττικι, Ελλάδα Κεντρικι Μακεδονία, Ελλάδα τθν περιφζρεια που κα επιλεγεί, θ εργαςία πρζπει να αναλφςει τα χαρακτθριςτικά ανάπτυξθσ, καινοτομίασ, και προγραμματιςμοφ μετά το Ειδικότερα, κάκε εργαςία πρζπει να απαντιςει ςτα παρακάτω ερωτιματα: 3

4 1. Ποια είναι τα χαρακτηριςτικά τησ γεωγραφικήσ οργάνωςησ και ανάπτυξησ τησ περιφζρειασ: πλθκυςμόσ, πόλεισ, αγροτικόσ χϊροσ, δίκτυα υποδομϊν, απαςχόλθςθ, κφριοι κλάδοι δραςτθριότθτασ (ςε ποιουσ κλάδουσ ςτθρίηεται θ ανάπτυξθ τθσ περιφζρειασ, τι παράγουν, ποια είναι τα μεγζκθ, θ κζςι τουσ), περιφερειακό ΑΕΠ, μεταβολι ΑΕΠ, κζςθ τθσ περιφζρειασ ςτον εκνικό / ευρωπαϊκό χϊρο. 2. Ποια είναι τα χαρακτηριςτικά και οι επιδόςεισ του περιφερειακοφ ςυςτήματοσ καινοτομίασ: τι είναι ζνα ςφςτθμα καινοτομίασ, από ποιεσ ςυνιςτϊςεσ αποτελείται, πϊσ ςυγκροτείται το Κ ςτθ ςυγκεκριμζνθ περιφζρεια, ποιοι είναι οι οργανιςμοί κυρίωσ ςυμμετζχουν, δείκτεσ innovation scoreboard, SWOT, δυνάμεισ και αδυναμίεσ. 3. Ποιεσ είναι οι βαςικζσ κατευθφνςεισ του περιφερειακοφ αναπτυξιακοφ προγραμματιςμοφ: το περιφερειακό πρόγραμμα ανάπτυξθσ, ςτόχοι, άξονεσ δράςεισ, τρόποσ εφαρμογισ 4. Ποιεσ είναι οι βαςικζσ κατευθφνςεισ του περιφερειακοφ χωροταξικοφ ςχεδίου: Χωροταξικό ςχζδιο, μεγάλεσ υποδομζσ και ζργα ςτθν πρόςφατθ περίοδο ι ςε φάςθ ςχεδιαςμοφ, τρόποσ εφαρμογισ. 5. Ποιεσ είναι οι κατευθφνςεισ από την περιφερειακή ςτρατηγική καινοτομίασ: προτεραιότθτεσ, δράςεισ, τρόποσ υλοποίθςθσ δράςεων. 6. Συμπεράςματα: Αδυναμίεσ τησ Περιφζρειασ και τρόποι αντιμετϊπιςισ τουσ από τα περιφερειακά προγράμματα ανάπτυξθσ, χωροταξίασ, και καινοτομίασ. Αναφορζσ βιβλιογραφίασ 4. Μεκοδολογία εκπόνθςθσ αςκιςεων 1. Επιλογι περιφζρειασ 2. Αναηιτθςθ ςε θλεκτρονικζσ βιβλιοκικεσ Εκνικό δίκτυο βιβλιοκθκϊν: Google Scholar: Πόρταλ Urenio: 3. Εντοπιςμόσ βιβλιογραφικοφ corpus, τουλάχιςτο άρθρα, βιβλία ι μονογραφίεσ 3. Ανάλυςθ βιβλιογραφικοφ υλικοφ 4. Οριςμόσ επιμζρουσ κεματικϊν ενοτιτων 5. υγγραφι κατά κεματικι ενότθτα 6. Τποςθμειϊςεισ, αναφορζσ ςτο κείμενο 7. Βιβλιογραφικζσ αναφορζσ ςτο τζλοσ Μζγεθοσ κειμζνου λζξεισ 4

5 5. Βιβλιογραφία Κομνθνόσ, Ν. (1998) Η Καινοτόμοσ Περιφέρεια, Ακινα, Gutenberg. Κομνθνόσ, Ν. (2009) Μαθηςιακέσ Περιφέρειεσ, υλλογι Κειμζνων, Διδακτικό βοικθμα. 6. Αξιολόγηςη Άςκθςθ (70%) + Γραπτζσ εξετάςεισ με βάςθ τα ελλθνικά κείμενα των κεματικϊν ενοτιτων 1 ζωσ 6 (30%). Εναλλακτικά ςυμμετοχι ςτο μάκθμα. 5