Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 9 Ιουνίου 2017 Ελληνική Οικονομία Με βάση τις τελευταίες προβλέψεις του ΟΟΣΑ, (Economic Outlook, Ιούνιος 2017), ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας εκτιμάται στο 1,1% το 2017. Όλες οι μεταβλητές του ΑΕΠ, κυρίως η ιδιωτική κατανάλωση και οι επενδύσεις, αναμένεται να συμβάλουν θετικά στην αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας, με εξαίρεση τη μεταβολή των αποθεμάτων που θα έχουν σημαντική αρνητική επίπτωση. Όσον αφορά στο πρώτο τρίμηνο του 2017, η ΕΛΣΤΑΤ αναθεώρησε προς τα πάνω τις εκτιμήσεις για την μεταβολή του ΑΕΠ. Συγκεκριμένα, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,4% σε ετήσια βάση στο πρώτο τρίμηνο του 2017, έναντι αρχικής εκτίμησης για μείωση κατά 0,5%. Η ιδιωτική κατανάλωση παραμένει η βασική μεταβλητή που στηρίζει τον ρυθμό ανάπτυξης καθ όλη τη διάρκεια του 2016 (όταν η οικονομική δραστηριότητα διατηρήθηκε στάσιμη) και στις αρχές του 2017 (Γράφημα 1). Η επίδραση αυτή, ωστόσο, υπεραντισταθμίστηκε από την αρνητική συμβολή του καθαρού εξωτερικού τομέα. Στο πρώτο τρίμηνο του 2017, η ιδιωτική κατανάλωση συνέβαλε κατά 1,2 εκατοστιαίες μονάδες στην αύξηση του ΑΕΠ, έναντι αρνητικής επίπτωσης 2,1 εκατοστιαίων μονάδων του εξωτερικού τομέα, όπως παρατηρείται στο Γράφημα 1. Η μεγαλύτερη αύξηση των εισαγωγών έναντι των εξαγωγών, σε ετήσια βάση στο πρώτο τρίμηνο του 2017, οφείλεται στην ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης και στην αύξηση των τιμών του πετρελαίου. Τέλος, ο θετικός ρυθμός ανάπτυξης προσδιορίστηκε από τη θετική συμβολή των επενδύσεων κατά 0,6 εκατοστιαίες μονάδες και της μεταβολής των αποθεμάτων κατά 0,5 εκατοστιαίες μονάδες. Τα κύρια συμπεράσματά μας από την ανάλυση των συνιστωσών του ΑΕΠ από την πλευρά της ζήτησης έχουν ως ακολούθως: Α. Η ιδιωτική κατανάλωση παραμένει ανθεκτική παρά (ι) την καθοδική πορεία του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης και (ιι) την υποτονική αύξηση της απασχόλησης. Οι αντίθετες τάσεις αυτών των τριών οικονομικών μεγεθών αποτυπώνονται στο Γράφημα 2. Β. Η αρνητική επίπτωση του εξωτερικού τομέα στην αύξηση του ΑΕΠ αποτελεί ένδειξη αδυναμίας ταχύτερης μεταβολής του παραγωγικού μοντέλου της οικονομίας. Γ. Η αύξηση της επενδυτικής δαπάνης για μηχανολογικό και μεταφορικό εξοπλισμό αποτελεί ενθαρρυντικό στοιχείο για την εξέλιξη της παραγωγικότητας της εργασίας. Ειδικότερα: Α. Η ανοδική τάση της ιδιωτικής κατανάλωσης από το τρίτο τρίμηνο του 2016 (με βάση τον κινητό μέσο τεσσάρων τριμήνων) όπως εμφανίζεται στο Γράφημα 2, είναι αξιοσημείωτη, παρά την αύξηση των φορολογικών επιβαρύνσεων των νοικοκυριών, που συρρικνώνουν το διαθέσιμο εισόδημά τους. Παράλληλα, οι καταναλωτές εμφανίζονται ιδιαίτερα απαισιόδοξοι για τις μελλοντικές οικονομικές τους συνθήκες, όπως αντικατοπτρίζεται στο πολύ χαμηλό επίπεδο του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης. Επιπλέον, η περιορισμένη αύξηση της απασχόλησης, κατά 1,3% στο πρώτο τρίμηνο του 2017 με βάση τον κινητό μέσο τεσσάρων τριμήνων που αποτυπώνεται στο Γράφημα, δεν δικαιολογεί τη σημαντική αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης. π.μ. 5 4 3 2 1 0-1 -2-3 -4-5 -6 Γράφημα 1. Συμβολές των Μεταβλητών του ΑΕΠ ΑΕΠ (% ετήσια μεταβολή) Ι ΙΙ ΙΙΙ IV Ι ΙΙ ΙΙΙ IV Ι ΙΙ ΙΙΙ IV Ι 2014 2015 2016 2017 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% -2,0% -3,0% -35-40 -45-50 -55-60 -65-70 -75-80 -85 Γράφημα 2. Ιδιωτική Κατανάλωση - Απασχόληση (κινητοί μέσοι 4 τριμήνων, % ετήσια μεταβολή) και Δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, ΙΟΒΕ Δκτ Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης, αριστ. άξονας Ιδιωτική Κατανάλωση, δεξ. άξονας Απασχόληση, δεξ. άξονας Ι ΙΙ ΙΙΙ ΙV Ι ΙΙ ΙΙΙ ΙV Ι ΙΙ ΙΙΙ ΙV Ι ΙΙ ΙΙΙ ΙV Ι ΙΙ ΙΙΙ ΙV Ι ΙΙ* 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% Επενδύσεις (συμπ. Αποθεμάτων) Δημόσια Κατανάλωση Καθαρές Εξαγωγές Ιδιωτική Κατανάλωση 2012 2013 2014 2015 2016 2017 * μ.ο. Απριλίου-Μαίου 2017 Πηγή: ΕΛΣΤΑ Τ, Υπολογισμοί Alpha Bank
Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Παρατηρείται, επίσης, άνοδος του όγκου των λιανικών πωλήσεων κατά 2,8%, σε ετήσια βάση, στο πρώτο τρίμηνο του 2017 (βλ. οικονομική συγκυρία ανάλυση λιανικού εμπορίου, σελ. 4). Σημειώνεται ότι η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε, για τρίτο συνεχές τρίμηνο, κατά 1,7% σε ετήσια βάση, στο πρώτο τρίμηνο του 2017, έναντι αύξησης 0,6% στο τέταρτο τρίμηνο του 2016. Η ενίσχυση της ιδιωτικής κατανάλωσης και των λιανικών πωλήσεων μπορεί να αποδοθεί ως ένα βαθμό στην αυξημένη χρήση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, η συμβολή των οποίων δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί. Τέλος, η δημόσια κατανάλωση αυξήθηκε κατά 1,0% σε ετήσια βάση, μετά από συνεχείς πτώσεις όλα τα τρίμηνα του 2016. Β. Ο εξωτερικός τομέας συνέβαλε αρνητικά στον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης κατά 2,1 εκατοστιαίες μονάδες. Η αρνητική αυτή εξέλιξη αποδίδεται στην αύξηση των εισαγωγών κατά 10,9%, σε ετήσια βάση, που ήταν υπερδιπλάσια της αύξησης των εξαγωγών (4,8%). Είναι ενδεικτικό ότι, από την έναρξη της κρίσης έως και το πρώτο τρίμηνο του 2017, το ποσοστό των εξαγωγών προς το ΑΕΠ αν και έχει αυξηθεί (πρώτο τρίμηνο 2009: 21,3%, πρώτο τρίμηνο 2017: 30,5%), παραμένει χαμηλότερο έναντι του αντιστοίχου ποσοστού των εισαγωγών, με εξαίρεση το τρίτο του τρίμηνο του 2015 όταν επιβλήθηκαν οι κεφαλαιακοί έλεγχοι στην οικονομία. Γ. Ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου σημείωσε αύξηση κατά 11,2% σε ετήσια βάση, στο πρώτο τρίμηνο του 2017, συμβάλοντας θετικά στην αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,6 εκατοστιαίες μονάδες (λαμβάνοντας υπόψη και τις στατιστικές προσαρμογές). Ωστόσο, οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ παραμένουν σε πολύ χαμηλό επίπεδο, στο 11,7% στο πρώτο τρίμηνο του 2017, έναντι 23,8% στο πρώτο τρίμηνο του 2008. Η αύξηση των επενδύσεων αποδίδεται κυρίως στην αύξηση των επενδύσεων σε μηχανολογικό και μεταφορικό εξοπλισμό κατά 46,5%, σε ετήσια βάση, στο πρώτο τρίμηνο του 2017. Η εξέλιξη αυτή είναι ενθαρρυντική καθώς η επενδυτική άπνοια, απόρροια της παρατεταμένης ύφεσης, αποτελεί βασικό παράγοντα της τρέχουσας αδυναμίας ανάκαμψης της παραγωγικότητας (Alpha Bank Research, εβδομαδιαίο δελτίο 26.5.2017). Αντίθετα, οι επενδύσεις σε κατοικίες συνεχίζουν να μειώνονται, και μάλιστα με επιταχυνόμενο ρυθμό, κατά 11,2% σε ετήσια βάση, από πτώση 3,1% στο δεύτερο εξάμηνο του 2016. Επίσης, η μεταβολή των αποθεμάτων στο πρώτο τρίμηνο του 2017 συνέβαλε θετικά στο ΑΕΠ κατά 0,5 εκατοστιαίες μονάδες, μετά από δύο συνεχή τρίμηνα έντονης αρνητικής συμβολής (-4,0 εκατοστιαίες μονάδες σωρευτικά στο δεύτερο εξάμηνο του 2016). Με βάση τις τελευταίες προβλέψεις του ΟΟΣΑ, οι επενδύσεις (εξαιρουμένης της μεταβολής των αποθεμάτων) στην Ελλάδα αναμένεται να ανακάμψουν και να αυξηθούν ικανοποιητικά κατά 7,7% το 2017. Σε κάθε περίπτωση, το ύψος των επενδύσεων παραμένει χαμηλό και σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την αβεβαιότητα αναφορικά με τον επαναπροσδιορισμό νέων, ρεαλιστικών παραμέτρων με στόχο την βιωσιμότητα του χρέους. Επιπλέον, το υψηλό φορολογικό βάρος των επιχειρήσεων και η απόκλιση του χρονοδιαγράμματος στο πρόγραμμα των αποκρατικοποιήσεων δυσχεραίνουν την προσέλκυση επενδύσεων καθώς δημιουργούν ένα ασταθές επενδυτικό περιβάλλον. Η αύξηση των επενδύσεων σε επίπεδο που να τις καθιστά τη βασική κινητήρια δύναμη της οικονομίας, αποτελεί μόνη λύση για βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας. Ο Κλάδος της Εστίασης: Συμβολή στην Οικονομία και την Απασχόληση Ο κλάδος της εστίασης, αν και επλήγη από την οικονομική ύφεση, τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει σταθεροποίηση και συμβάλει θετικά στην Ελληνική Οικονομία και την απασχόληση. Η συμβολή του κλάδου της εστίασης στην Ελληνική Οικονομία απεικονίζεται στο Γράφημα 3. Διαχρονικά η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία του εν λόγω κλάδου, τόσο στο σύνολο της οικονομίας, όσο και στο σύνολο του τομέα των υπηρεσιών είναι σημαντική και ακολουθεί ανοδική πορεία. Η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (τρέχουσες τιμές) του κλάδου εστίασης διαμορφώθηκε σε 4,9% το 2015 στο σύνολο του τομέα των υπηρεσιών, από 4,8% το 2014 και 4,4% το 2010. Γράφημα 3. Η Συμβολή του Κλάδου της Εστίασης στην Οικονομία 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 3,5% 4,4% 3,9% 3,9% 3,2% 3,1% 4,8% 4,8% 4,9% 3,8% 3,9% 3,9% 2010 2011 2012 2013 2014 2015 % Συμμετοχής του Κλάδου της Εστίασης στη Συνολική Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία % Συμμετοχής του κλάδου της Εστίασης στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία του Τομέα των Υπηρεσιών Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου 2008-2013, η απασχόληση στον κλάδο της εστίασης σημείωσε κάμψη λόγω της οικονομικής ύφεσης. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο αριθμός των απασχολουμένων διαμορφώθηκε από 140,1 χιλ. το 2008 σε 110,5 χιλ. το 2012 και μόνο το 2013 ανέκαμψε ελαφρώς σε 111,4 χιλ. Η απασχόληση στον κλάδο της εστίασης αντιστοιχούσε στο 2,8% της 2
Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων συνολικής απασχόλησης στην Ελλάδα το 2013 έναντι 2,9% το 2008. Δομή και Μέγεθος της Αγοράς Στην Ελλάδα λειτουργούν πληθώρα καταστημάτων εστίασης, η πλειοψηφία των οποίων είναι μικρού μεγέθους και λειτουργούν με τη μορφή ατομικής επιχείρησης. Στο Γράφημα 4 απεικονίζεται ο αριθμός εστιατορίων διαχρονικά από το 2008 έως και το 2013. Όπως φαίνεται η οικονομική ύφεση είχε αντίκτυπο στον αριθμό των επιχειρήσεων εστίασης, με αποτέλεσμα να μειωθεί ο αριθμός τους από 46.284 το 2008 σε 38.529 το 2013. 60.000 40.000 20.000 Γράφημα 4. Αριθμός Επιχειρήσεων στον Κλάδο της Εστίασης 0 46.284 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ 41.852 40.178 39.082 38.522 38.529 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Η ύπαρξη μεγάλου πλήθους καταστημάτων εστίασης, πολλά από τα οποία βρίσκονται σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους, έχει σαν αποτέλεσμα την ύπαρξη έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου, γεγονός όμως που συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητος του προσφερόμενου φαγητού αλλά και της εξυπηρέτησης των πελατών. Ο ανταγωνισμός έχει ενταθεί ιδιαίτερα τα τελευταία έτη, λόγω της συρρίκνωσης του διαθέσιμου εισοδήματος των καταναλωτών και της συνεπαγόμενης μείωσης της αγοραστικής δύναμης. Σημαντική μείωση παρουσίασε το μέγεθος της αγοράς εστίασης την τελευταία επταετία. Ο μέσος ετήσιος ρυθμός μείωσης την περίοδο 2009-2015 διαμορφώθηκε σε -9,2%. Ωστόσο, τα τελευταία έτη παρατηρείται αποκλιμάκωση του ρυθμού μείωσης, γεγονός που οφείλεται, ως ένα βαθμό, και στην αύξηση της εισερχόμενης τουριστικής κίνησης στη χώρα μας. Το 2015, οι εισπράξεις στον κλάδο της εστίασης υπολογίζονται σε 3.270 εκατ., μειωμένη κατά 4,4% έναντι του 2014. Μείωση προβλέπεται και για το 2016 σε ποσοστό 3,5% με 4% (Γράφημα 5). Παράγοντες που προσδιορίζουν τη Ζήτηση Οι βασικοί παράγοντες που προσδιορίζουν τη ζήτηση στον κλάδο της εστίασης είναι: 1) η σύνθεση του πληθυσμού, 2) η απασχόληση, 3) το διαθέσιμο εισόδημα, 4) η τουριστική κίνηση και 5) η δαπάνη για εστιατόρια. Πιο αναλυτικά: 1) Ένας βασικός παράγοντας που προσδιορίζει την προσέλευση σε εστιατόρια είναι το διαθέσιμο εισόδημα. Το κατά κεφαλήν καθαρό διαθέσιμο εισόδημα παρουσιάζει συνεχή μείωση από το 2009 και από 17.854 ευρώ το 2008, υποχώρησε σε 12.994 το 2015, έχοντας μειωθεί κατά 25,2%. 2) Η ζήτηση για υπηρεσίες εστίασης επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από την τουριστική κίνηση. Ειδικότερα, οι αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία έτη. Οι αφίξεις τουριστών από την αλλοδαπή από 15,9 εκατ. άτομα το 2008 ανήλθαν στο υψηλό επίπεδο των 23,6 εκατ. το 2016 και 24,8 εκατ. το 2016. 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 Γράφημα 6. Μέση Μηνιαία Δαπάνη σε Εστιατόρια ( εκατ.) 53,86 52,16 49,64 Γράφημα 5. Εισπράξεις στον Κλάδο της Εστίασης (εκατ. ευρώ) 0,00 2013 2014 2015 8.000 30% Πηγή: ICAP 6.000 4.000 2.000 0 * Πρόβλεψη Πηγή: ICAP Αξία ( εκατ.) Ετήσια Μεταβολή 20% 10% 0% -10% -20% -30% 3) Η δαπάνη που πραγματοποιούν τα νοικοκυριά σε εστιατόρια σε μέσο μηνιαίο επίπεδο αποτελούσε το 2015 το 3,5% της συνολικής μέσης μηνιαίας δαπάνης των νοικοκυριών σε αγαθά και υπηρεσίες. Η συμμετοχή αυτή ήταν οριακά μειωμένη έναντι 3,6% το 2014 και το 2013. Ωστόσο, η δαπάνη σε εστιατόρια παρουσιάζει πτωτική τάση τα τελευταία έτη και μειώθηκε κατά 4,8% το 2015 και κατά 3,2% το 2014. Το 2015, η μέση μηνιαία δαπάνη σε εστιατόρια μειώθηκε με μεγαλύτερο ρυθμό έναντι της συνολικής μηνιαίας δαπάνης των νοικοκυριών (2015: 3
% Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων -2,8%), ενώ το 2014 τα δύο μεγέθη είχαν παρουσιάσει τον ίδιο ρυθμό μείωσης (Γράφημα 6). Το Λιανικό Εμπόριο: To πρώτο τρίμηνο του 2017, ο δείκτης όγκου των λιανικών πωλήσεων αυξήθηκε κατά 2,8%. Ωστόσο, ο δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο αυξήθηκε περισσότερο κατά 4,2% γεγονός που οφείλεται κυρίως στην αυξητική συμβολή των καυσίμων στον δείκτη. Ο δείκτης κύκλου εργασιών καυσίμων και λιπαντικών παρουσίασε αύξηση κατά 14,1%, σε ετήσια βάση, το πρώτο τρίμηνο του 2017. Νομισματική Πολιτική σε ΗΠΑ και Ευρωζώνη: Στις ανεπτυγμένες οικονομίες τα επιτόκια είναι σε πτωτική πορεία για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Ως βασική αιτία θεωρούνται οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης που επικρατήσαν διεθνώς. Ωστόσο, η εμφάνιση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης ήρθε να ενισχύσει περαιτέρω την καθοδική τάση των επιτοκίων (Γράφημα 8), καθώς αρκετές Κεντρικές Τράπεζες αναγκάσθηκαν να υιοθετήσουν μη συμβατικά μέσα νομισματικής πολιτικής, όπως τα αρνητικά επιτόκια και τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης, 23% 18% 13% 8% 3% -2% -7% -12% -17% Γράφημα 7. Δείκτης Όγκου με και Δείκτης Κύκλου Εργασιών στο Λιανικό Εμπόριο (% ετήσιες μεταβολές) Γράφημα 8. Αποδόσεις 10ετών κρατικών ομολόγων (εβδομαδιαία στοιχεία) 9 7 5 3 1-1 ΗΠΑ ΕΥΡΩΖΩΝΗ ΙΑΠΩΝΙΑ -22% Φεβ-15 Μαϊ-15 Αυγ-15 Νοε-15 Φεβ-16 Μαϊ-16 Αυγ-16 Νοε-16 Φεβ-17 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Δείκτης Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο Δείκτης Κύκλου Εργασιών στο Λιανικο Εμπόριο Δείκτης Κύκλου Εργασιών στα Καύσιμα Θετική εξέλιξη αποτελεί η αύξηση του όγκου πωλήσεων σημαντικών υποκλάδων του λιανικού εμπορίου στο δίμηνο του 2017, όπως μεγάλα καταστήματα τροφίμων, ο κλάδος «ένδυση και υπόδηση» και «βιβλία-χαρτικά» όπως φαίνεται στον Πίνακα 1. Όσον αφορά στις επιχειρηματικές προσδοκίες στο λιανικό εμπόριο, ο εν λόγω δείκτης βελτιώθηκε σημαντικά τον Μάιο στις 96,4 μονάδες, από 91,7 τον Απρίλιο του 2017, αλλά παραμένει σε χαμηλότερο επίπεδο έναντι του Μάιου του 2016 (102,6). Πίνακας 1. Ετήσιες % Mεταβολές τoυ Mέσου Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο Κατηγορίες Καταστημάτων Ιαν.-Μαρτ. Ιαν.- 2017 Μαρτ.2016 Μεγάλα Kαταστήματα Tροφίμων 3,3% -2,4% Μικρά Καταστήματα Τροφίμων -6,3% 4,0% Πολυκαταστήματα -2,6% 13,0% Φαρμακευτικά-Καλλυντικά -0,1% -3,1% Ένδυση-Υπόδηση 5,1% 1,9% Έπιπλα-Ηλεκτρ. Είδη 2,0% -7,2% Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά είδη 11,3% -2,9% Καύσιμα και λιπαντικά αυτοκινήτων -1,5% -6,8% Γενικός Δείκτης 2,8% -3,3% Γενικός Δείκτης εκτός Καυσίμων και Λιπαντικών Αυτοκινήτων 2,4% -2,0% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ. Πηγή:Bloomberg προκειμένου να ενισχύσουν τους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης των χωρών τους. Εν αντιθέσει με τις ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η Ευρωζώνη απολαμβάνουν ακόμα και σήμερα πολύ χαμηλά επιτόκια. Εντούτοις, υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτή η πολυετής καθοδική πορεία έχει αρχίσει μερικώς να αντιστρέφεται, καθώς βελτιώνονται οι προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης και ενισχύονται οι πληθωριστικές προσδοκίες. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) ξεκίνησε την άνοδο των επιτοκίων της τον Δεκέμβριο του 2015, έκτοτε έχουν υπάρξει δύο επιπλέον αυξήσεις μια τον Δεκέμβριο του 2016 και μια τον Μάρτιο του 2017, ενώ υπό τις παρούσες συνθήκες αναμένεται να ακολουθήσουν ακόμα δύο αυξήσεις εντός του 2017 και τρεις το 2018. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) δεν έχει πεισθεί ακόμα για την αναγκαιότητα των υψηλότερων επιτοκίων, λόγω των ασθενών ρυθμών ανάπτυξης που επικρατούν στην πλειονότητα των οικονομιών των κρατών-μελών της Ευρωζώνης και του μη υψηλού πληθωρισμού. Το τελευταίο διάστημα όμως έχουν ενταθεί οι συζητήσεις και ο προβληματισμός για το πότε η ΕΚΤ θα αρχίσει να εισέρχεται στη φάση ομαλοποίησης των επιτοκίων της. Ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ στη Ζώνη του Ευρώ το πρώτο τρίμηνο του 2017 σε τριμηνιαία βάση ήταν της τάξεως του 0,5%, ενώ υψηλό ρυθμό 4
Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων ανάπτυξης σημείωσε η πλειονότητα των χωρών της Ευρωζώνης. Οι θετικές ενδείξεις που υπάρχουν σήμερα εξαιτίας των αναθεωρημένων μετρήσεων του ΑΕΠ σε χώρες όπως η Ιταλία και η Γαλλία δεν αποκλείει την περίπτωση η τελευταία αναθεώρηση της μέτρησης του ΑΕΠ για το πρώτο τρίμηνο του 2017 να ανέλθει στο 0,6%. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι τα σημερινά δεδομένα για το δεύτερο τρίμηνο του 2017 όπως αποτυπώνονται στις μετρήσεις τόσο του δείκτη ΡΜΙ, όσο και του δείκτη οικονομικής εμπιστοσύνης προϊδεάζουν για συνέχιση του ευνοϊκού οικονομικού κλίματος. Άλλωστε, σε ομιλία του στις 29 Μαΐου, ο επικεφαλής της ΕΚΤ εξέφρασε την άποψη ότι έχουν αρχίσει να περιορίζονται οι κίνδυνοι που υπήρχαν στα τέλη του περασμένου έτους για τις προοπτικές ανάπτυξης. Η εξαιρετικά διευκολυντική νομισματική πολιτική (πολύ χαμηλά επιτόκια) ενώ έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην οικονομία της Ευρωζώνης η παρατεταμένη διάρκεια της έχει δυσμενείς επιπτώσεις στον χρηματοπιστωτικό κλάδο. Το βάρος των επιπτώσεων είναι ιδιαίτερα σημαντικό στα ασφαλιστικά ταμεία και λιγότερο στις τράπεζες και στις εταιρείες διαχειρίσεως περιουσιακών στοιχείων. Η μείωση των επιτοκίων επιδρά αρνητικά στα χαρτοφυλάκια των ασφαλιστικών ταμείων, καθώς μειώνει την απόδοση των επενδυτικών χαρτοφυλακίων τους. Ιστορικά, τα ασφαλιστικά ταμεία σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία, προσέφεραν ασφαλιστικά προϊόντα με εγγυημένες αποδόσεις, οι οποίες κατά μέσο όρο ήταν της τάξεως του 3,1% όταν η μέση απόδοση του γερμανικού 10ετούς κρατικού ομολόγου από τις αρχές του 2016 μέχρι σήμερα κυμαίνεται περίπου στο 0,2%. Τα χαμηλά επιτόκια αναγκάζουν τους διαχειριστές των ασφαλιστικών ταμείων να ρευστοποιούν στην λήξη ομόλογα που απαρτίζουν τα χαρτοφυλάκια τους τα οποία στην συνέχεια τα επανεπενδύσουν σε νέα ομόλογα χαμηλότερων όμως αποδόσεων, με αποτέλεσμα να πιέζεται προς τα κάτω ο μέσος όρος απόδοσης του επενδυτικού τους χαρτοφυλακίου. Προβλέψεις Παγκόσμιας Τράπεζας Η Παγκόσμια Τράπεζα, στη δημοσίευση Global Economic Prospects (5.6.2017), διατήρησε αμετάβλητες τις προβλέψεις της (Ιανουάριος 2017) για τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ της παγκόσμιας οικονομίας κατά την περίοδο 2017-2019 (βλ. Πίνακα 2). Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, σημαντική στήριξη στην παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα παρέχουν οι οικονομίες: i) της Ιαπωνίας, για την οποία ο εκτιμώμενος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ το 2017 αναθεωρήθηκε σημαντικά προς τα πάνω σε σχέση την πρόβλεψη του Ιανουαρίου, στο 1,5%, έναντι 0,9%, αντίστοιχα. ii) των αναδυομένων χωρών, και κυρίως των επτά μεγαλυτέρων εξ αυτών, δηλαδή της Κίνας, της Βραζιλίας, του Μεξικό, της Ινδίας, της Ινδονησίας, της Τουρκίας και της Ρωσίας. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι, η αύξηση των τιμών των εμπορευμάτων ενισχύει τη ζήτηση αυτών των χωρών για βιομηχανικά αγαθά από την Ιαπωνία και την Ευρώπη. Ωστόσο, παραμένουν σημαντικοί κίνδυνοι για τις προοπτικές ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας. Ανάμεσα σε αυτούς επισημαίνεται: α) το ενδεχόμενο επιβολής περιορισμών στο διεθνές εμπόριο, εξέλιξη που θα μετρίαζε τον όγκο του παγκόσμιου εμπορίου, β) η παρατεταμένη αβεβαιότητα για την ασκηθείσα πολιτική, η οποία διατηρεί χαμηλά την επιχειρηματική εμπιστοσύνη και αναστέλλει τις επενδύσεις, γ) μία ενδεχόμενη αναταραχή στις χρηματαγορές, οι οποίες τώρα χαρακτηρίζονται από χαμηλή μεταβλητότητα, εάν υπάρξει μία ξαφνική αναθεώρηση των προσδοκιών των αγορών αναφορικά με την εγκατάλειψη των μη συμβατικών εργαλείων νομισματικής πολιτικής από τις κεντρικές τράπεζες των αναπτυγμένων οικονομιών και την επιστροφή τους στην κανονικότητα. Πίνακας 2. Ρυθμός μεταβολής πραγματικού ΑΕΠ (% ετήσια μεταβολή) 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Εκτίμηση Προβλέψεις Παγκόσμια Οικονομία 2,8 2,7 2,4 2,7 2,9 2,9 Αναπτυγμένες Οικονομίες 1,9 2,1 1,7 1,9 1,8 1,7 ΗΠΑ 2,4 2,6 1,6 2,1 2,2 1,9 ΖτΕ 1,2 2,0 1,8 1,7 1,5 1,5 Ιαπωνία 0,3 1,1 1,0 1,5 1,0 0,6 Αναδυόμενες Χώρες 4,3 3,6 3,5 4,1 4,5 4,7 Κίνα 7,3 6,9 6,7 6,5 6,3 6,3 Παγκόσμιο Εμπόριο 4,1 2,7 2,5 4,0 3,8 3,8 Πηγή: World Bank, "Global Economic Prospects", 5 Ιουνίου. Η Παγκόσμια Τράπεζα επισημαίνει ότι, μακροπρόθεσμα, η παρατεταμένη χαμηλή παραγωγικότητα και οι χαμηλές επενδύσεις θα μπορούσαν να υποσκάψουν τη μακροπρόθεσμη δυναμική της παγκόσμιας οικονομίας. Επιπλέον, παροτρύνει τις χώρες να προβούν σε θεσμικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις ώστε να ενισχυθούν οι επενδύσεις και να στηριχθεί η μελλοντική ανάπτυξη. Τέλος, η Παγκόσμια Τράπεζα επισημαίνει ότι, οι χώρες θα πρέπει να συνεχίσουν να επενδύουν στους ανθρώπους και να αντιμετωπίσουν προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή, οι προσφυγικές ροές, η πείνα και οι ασθένειες. ΗΠΑ Ανεργία Το ποσοστό της ανεργίας μειώθηκε στο 4,3% τον Μάϊο, από 4,4% τον Απρίλιο (βλ. Γράφημα 9). Το ποσοστό της ανεργίας ακολουθεί πτωτική πορεία τα τελευταία έτη και, πλέον, διαμορφώνεται στο χαμηλότερο ποσοστό από τον Μάρτιο του 2007 (βλ. Γράφημα 10).Εντούτοις, τον Μάϊο, επιβραδύνθηκε σημαντικά η δημιουργία νέων θέσεων, καθώς 5
Μαϊ-07 Νοε-07 Μαϊ-08 Νοε-08 Μαϊ-09 Νοε-09 Μαϊ-10 Νοε-10 Μαϊ-11 Νοε-11 Μαϊ-12 Νοε-12 Μαϊ-13 Νοε-13 Μαϊ-14 Νοε-14 Μαϊ-15 Νοε-15 Μαϊ-16 Νοε-16 Μαϊ-17 Απρ-15 Μαϊ-15 Ιουν-15 Ιουλ-15 Αυγ-15 Σεπ-15 Οκτ-15 Νοε-15 Δεκ-15 Ιαν-16 Φεβ-16 Μαρ-16 Απρ-16 Μαϊ-16 Ιουν-16 Ιουλ-16 Αυγ-16 Σεπ-16 Οκτ-16 Νοε-16 Δεκ-16 Ιαν-17 Φεβ-17 Μαρ-17 Απρ-17 Μαϊ-15 Ιουλ-15 Σεπ-15 Νοε-15 Ιαν-16 Μαρ-16 Μαϊ-16 Ιουλ-16 Σεπ-16 Νοε-16 Ιαν-17 Μαρ-17 Μαϊ-17 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων δημιουργήθηκαν 138 χιλ. νέες θέσεις εργασίας, σημαντικά λιγότερες από όσες ανέμεναν οι αναλυτές (182 χιλ.). Παράλληλα, αναθεωρήθηκε προς τα κάτω ο αριθμός των νέων θέσεων εργασίας για τους δύο προηγούμενες μήνες, με αποτέλεσμα ο κινητός μέσος όρος τριμήνου (Μάρτιος-Μάϊος) να είναι ο χαμηλότερος από τα μέσα του 2012. Επιπροσθέτως, μειώθηκε το ποσοστό συμμετοχής του εργατικού δυναμικού (participation rate), στο 62,7%, έναντι 62,9% τον Απρίλιο. 5,8 5,4 5,0 4,6 4,2 10,5 9,5 8,5 7,5 6,5 5,5 4,5 3,5 5,5 Γράφημα 9. Ποσοστό ανεργίας 5,3 5,2 5,1 5,0 5,0 5,0 5,0 4,9 4,9 5,0 5,0 Πηγή: Bloomberg Γράφημα 10. Διαχρονική εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας 4,7 4,9 4,9 4,9 4,9 4,8 4,6 4,7 4,8 4,7 4,5 4,4 4,3 εισαγωγών αγαθών (κατά $1,8 δισ.), η οποία αντανακλά τις βελτιωμένες συνθήκες στην εγχώρια οικονομία. Εντούτοις, το ενισχυμένο δολάριο οδήγησε σε μείωση των εξαγωγών αγαθών, για δεύτερο συνεχή μήνα (κατά $0,5 δισ.). Σημειώνεται ότι, το πρώτο τετράμηνο του 2017, το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου ήταν αυξημένο κατά 13,4% (ή, $22,1 δισ.), καθώς καταγράφηκε σημαντική αύξηση των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών (κατά $66,4 δισ.), η οποία αντιστάθμισε την αύξηση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών (κατά $44,3 δισ.). Το ύψος του εμπορικού ισοζυγίου, μεσοπρόθεσμα, θα επηρεασθεί από την αναμενόμενη αύξηση των βασικών επιτοκίων της Fed και την εμπορική πολιτική που θα ακολουθήσει ο νέος Πρόεδρος, χωρίς να υπάρχει περίγραμμα αυτής προς το παρόν. Γράφημα 11. Έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου: Αυξημένο κατά 24,0% σε ετήσια βάση τον Απρίλιο (δισ. δολ. ΗΠΑ) -30-35 -40-45 -50-55 -40,9-40,2-39,9-41,1-41,6-41,1-41,5-43,0-43,4-44,6-45,3 Τάση Πηγή: US Census Bureau -37,4-38,4-41,5-43,8-41,1-41,1-36,5-43,1-44,6-46,4-48,8-44,9-45,3-47,6 Πηγή: Bloomberg Θετική εξέλιξη αποτελεί η μείωση του ποσοστού των μερικώς απασχολουμένων που θα επιθυμούσαν να έχουν πλήρη απασχόληση, στο χαμηλότερο επίπεδο από τον Νοέμβριο του 2007. Όμως, παρά τη διαμόρφωση του ποσοστού ανεργίας περί το επίπεδο πλήρους απασχόλησης, οι αυξητικές πιέσεις στις αποδοχές από εργασία παραμένουν υποτονικές και χωρίς ενδείξεις ενίσχυσης. Αυτό ενισχύει την εκτίμηση, την οποία συμμερίζονται αξιωματούχοι της Fed, ότι η καμπύλη Phillips, η οποία περιγράφει τη σχέση ανάμεσα στην ανεργία και τους μισθούς, φαίνεται να είναι πιο επίπεδη σε σχέση με προηγούμενους οικονομικούς κύκλους. Αναλυτικότερα, τον Μάϊο, οι μέσες ωριαίες και εβδομαδιαίες αποδοχές από εργασία αυξήθηκαν κατά 2,5% σε ετήσια βάση, όσο και τον Απρίλιο. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις της Fed (Μάρτιος 2017), το ποσοστό ανεργίας θα διαμορφωθεί στο 4,5% τα επόμενα τρία έτη. Έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου διευρύνθηκε τον Απρίλιο, στα $47,6 δισ., έναντι $45,3 δισ. το Μάρτιο (βλ. Γράφημα 11), περισσότερο από όσο ανέμεναν οι αναλυτές (αύξηση στα $46,1 δισ.). Η αύξηση οφείλεται κυρίως στην αύξηση των Ζώνη του Ευρώ (ΖτΕ) Πληθωρισμός Ο πληθωρισμός τον Μάϊο μειώθηκε στο 1,4% σε ετήσια βάση (εκτίμηση), έναντι 1,9% τον Απρίλιο (βλ. Γράφημα 12). Η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού οφείλεται: α) στην αισθητή υποχώρηση του ρυθμού αύξησης των τιμών της ενέργειας, στο 4,6% τον Μάϊο, έναντι 7,6% τον Απρίλιο, β) στην επιστροφή του ρυθμού αύξησης της τιμής των υπηρεσιών στο 1,3% τον Μάϊο, εξαιτίας της υποχώρησης της εγχώριας ζήτησης για υπηρεσίες μετά το πέρας των διακοπών του Πάσχα, τον Απρίλιο. Επιπλέον, ο ρυθμός αύξησης των τιμών των τροφίμων-ποτώνκαπνού και των τιμών μη βιομηχανικών αγαθών παρέμειναν αμετάβλητοι, στο 1,5% και 0,3%, αντίστοιχα. Αποτέλεσμα των ανωτέρω ήταν ο δομικός πληθωρισμός (ΔΤΚ εξαιρουμένων των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας), τον Μάϊο, να μειωθεί στο 0,9%, έναντι 1,2% τον Απρίλιο. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της ΕΚΤ (9.3.2017), το επίπεδο του πληθωρισμού θα ανέλθει στο 1,7% το 2017, θα υποχωρήσει στο 1,6% το 2018, παραμένοντας χαμηλότερα του μεσοπρόθεσμου στόχου της ΕΚΤ (2%). 6
Μαρ-08 Σεπ-08 Μαρ-09 Σεπ-09 Μαρ-10 Σεπ-10 Μαρ-11 Σεπ-11 Μαρ-12 Σεπ-12 Μαρ-13 Σεπ-13 Μαρ-14 Σεπ-14 Μαρ-15 Σεπ-15 Μαρ-16 Σεπ-16 Μαρ-17 Απρ-15 Μαϊ-15 Ιουν-15 Ιουλ-15 Αυγ-15 Σεπ-15 Οκτ-15 Νοε-15 Δεκ-15 Ιαν-16 Φεβ-16 Μαρ-16 Απρ-16 Μαϊ-16 Ιουν-16 Ιουλ-16 Αυγ-16 Σεπ-16 Οκτ-16 Νοε-16 Δεκ-16 Ιαν-17 Φεβ-17 Μαρ-17 Απρ-17 Μαϊ-14 Αυγ-14 Νοε-14 Φεβ-15 Μαϊ-15 Αυγ-15 Νοε-15 Φεβ-16 Μαϊ-16 Αυγ-16 Νοε-16 Φεβ-17 Μαϊ-17 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Γράφημα 12. Εξέλιξη Εναρμονισμένου ΔΤΚ και δομικού πληθωρισμού (ετήσια ποσοστιαία μεταβολή) 2,4 2,0 1,6 1,2 0,8 0,4 0,0-0,4-0,8 ΔΤΚ Πηγή: Eurostat Linear (ΔΤΚ) Δομικός Πληθωρισμός Linear (Δομικός Πληθωρισμός) Ανεργία Το ποσοστό ανεργίας τον Απρίλιο, υποχώρησε περαιτέρω, στο 9,3% (βλ. Πίνακα 3), το χαμηλότερο ποσοστό από τον Μάιο του 2009. Το ποσοστό της ανεργίας ακολουθεί πτωτική πορεία από τον Μάρτιο του 2013 (βλ. Γράφημα 13), αφότου η ΕΚΤ υιοθέτησε το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, το οποίο συμπίεσε τα επιτόκια, με αποτέλεσμα να ενισχυθούν η οικονομική δραστηριότητα και οι πληθωριστικές πιέσεις. Το ποσοστό ανεργίας, τον Απρίλιο, υποχώρησε ή παρέμεινε αμετάβλητο σε όλα τα κράτη-μέλη πλην της Μάλτας (σημ.: για την Ελλάδα δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τον Απρίλιο). Πίνακας 3. Ποσοστό ανεργίας σε επιλεγμένα κράτη-μέλη της ΖτΕ Απρ. 2017 Μάρτ. 2017 Φεβρ. 2017 Ιαν. 2017 Δεκ. 2016 Νοέμ. 2016 Oκτ. 2016 Σεπτ. 2016 Aύγ. 2016 ΖτΕ 9,3 9,4 9,4 9,5 9,6 9,7 9,8 9,9 9,9 Γερμανία 3,9 3,9 3,9 3,9 3,9 3,9 4,0 4,0 4,1 Γαλλία 9,5 9,5 9,6 9,7 10,1 10,0 10,0 10,0 10,0 Ιταλία 11,1 11,5 11,5 11,8 11,8 11,9 11,7 11,8 11,5 Ισπανία 17,8 18,1 18,2 18,3 18,4 18,7 18,8 19,1 19,3 Ολλανδία 5,1 5,1 5,3 5,3 5,4 5,6 5,6 5,7 5,8 Πορτογαλία 9,8 9,8 9,9 10,1 10,2 10,5 10,6 10,8 10,9 Ιρλανδία 6,4 6,6 6,8 6,9 6,7 6,9 7,0 7,3 7,5 Αυστρία 5,5 5,7 5,8 5,7 5,7 5,8 5,9 6,0 6,1 Πηγή: Eurostat 12,5 12,0 11,5 11,0 10,5 10,0 9,5 9,0 8,5 8,0 7,5 7,0 Πηγή: Eurostat Γράφημα 13. Ποσοστό ανεργίας στη ΖτΕ Παρά την αποκλιμάκωση του ποσοστού των ανέργων στη ΖτΕ, εξακολουθούν οι σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα κράτη-μέλη (βλ. Γράφημα 14). Είναι χαρακτηριστικό ότι, το επίπεδο ανεργίας στη Γερμανία βρίσκεται σε ιστορικό χαμηλό (3,9%), ενώ στην Ισπανία απαντάται στο υψηλό 17,8% και στην Ελλάδα στο 23,2% (στοιχεία Φεβρουαρίου). Αξίζει να σημειωθεί ότι, ο Πρόεδρος της ΕΚΤ έχει επανειλημμένως αναφερθεί στην ανάγκη 1,4% 0,9% 9,3% προώθησης μεταρρυθμίσεων οι οποίες θα οδηγήσουν σε μείωση της διαρθρωτικής ανεργίας και σε αύξηση του δυνητικού ΑΕΠ. Σε σχέση με τον Απρίλιο του 2016, ο αριθμός των ανέργων στη ΖτΕ έχει μειωθεί κατά 1,53 εκατ. άτομα. Επιπλέον, το ποσοστό της ανεργίας των νέων κάτω των 25 ετών, μειώθηκε τον Απρίλιο, στο 18,7%, από 21,4%, έναν χρόνο πριν. Γράφημα 14. Ποσοστό ανεργίας των τριών μεγαλυτέρων οικονομιών της ΖτΕ, κατά το τελευταία δύο έτη 4,9 4,7 4,5 4,3 4,1 3,9 3,7 Πηγή: Εurostat Γερμανία Γαλλία (δεξιός άξονας) ΚΙΝΑ Ιταλία (δεξιός άξονας) ΖτΕ (δεξιός άξονας) 12,6 12,2 11,8 11,4 11,0 11,0% 10,6 10,2 3,9% 9,8 9,5% 9,4 9,3% 9,0 Οικονομική δραστηριότητα Σταθεροποίηση της οικονομικής δραστηριότητας στην Κίνα στο δεύτερο τρίμηνο του έτους υποδεικνύουν τα πρόσφατα στοιχεία που αφορούν στους δείκτες PMI στη μεταποίηση και τις υπηρεσίες για τον Μάιο. Εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί ο στόχος της κυβέρνησης για ανάπτυξη 6,5% στο σύνολο του 2017. Ο επίσημος δείκτης PMI στις υπηρεσίες, οι οποίες συνιστούν άνω του ήμισυ του ΑΕΠ της Κίνας, ανήλθε στο 54,5 από 54,0 τον Απρίλιο, αντανακλώντας την τόνωση της κατανάλωσης. Παράλληλα, ο επίσημος δείκτης PMI στη μεταποίηση, που εστιάζει στις μεγάλες κυρίως κρατικές επιχειρήσεις, παρέμεινε αμετάβλητος στο 51,2 τον Μάιο, μετά την υποχώρηση που είχε παρουσιάσει τον Απρίλιο (Γράφημα 15). Αυτή η εξέλιξη υποδεικνύει ότι συνεχίζεται η θετική επίδραση που δέχονται αυτές οι επιχειρήσεις από την ενίσχυση της βιομηχανικής παραγωγής, λόγω της επέκτασης της κατασκευής έργων υποδομής. Αντιθέτως, ο δείκτης PMI στη μεταποίηση που καταρτίζεται από τη Markit, ο οποίος εστιάζει σε μεσαίες και μικρές κυρίως ιδιωτικές επιχειρήσεις, υποχώρησε στο 49,6 τον Μάιο από 50,3 τον Απρίλιο. Η διαμόρφωση αυτού του δείκτη κάτω από το 50,0, για πρώτη φορά από τον Ιούνιο του 2016, αντανακλά υποχώρηση της βιομηχανικής παραγωγής, καθώς αυτές οι επιχειρήσεις επωφελούνται λιγότερο συγκριτικά με τις μεγάλες επιχειρήσεις από την επέκταση της κατασκευής έργων υποδομής. 7
Αριθμός συμβολαίων 53,0 52,0 51,0 50,0 49,0 48,0 47,0 Γράφημα 15. Δείκτες PMI στη μεταποίηση 51,9 51,7 51,2 50,6 51,4 50,4 50,4 51,2 50,1 50,0 50,9 51,3 51,0 49,9 50,0 50,1 49,2 48,6 51,7 51,6 51,8 51,2 51,2 51,2 50,3 49,6 Μαϊ-16 Ιουλ-16 Σεπ-16 Νοε-16 Ιαν-17 Μαρ-17 Μαϊ-17 PMI Markit PMI Πηγές: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Κίνας, Markit Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Ιουνίου ενδεχομένως να υπάρξει αλλαγή ρητορικής της Κεντρικής Τραπέζης, όσον αφορά τη νομισματική της πολιτική, καθώς υπάρχουν σημεία βελτίωσης της οικονομίας της Ευρωζώνης. Το κλίμα είναι ευνοϊκό για το ευρώ παρά την αύξηση των προσδοκιών, ότι η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής (FOMC) της Fed στις 14 Ιουνίου, θα προβεί σε άνοδο των επιτοκίων. Σημειώνεται ότι τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης επιτοκίων FedWatch του CME Group (Chicago Mercantile Exchange & Chicago Board of Trade) στις 2 Ιουνίου προέβλεπαν την πιθανότητα αύξησης των επιτοκίων στο 92,3% από 87,7% που ήταν στις 26 Μαΐου. Ισοτιμίες Ελβετικό Φράγκο: Το ευρώ, εμφανίζεται οριακά εξασθενημένο έναντι του φράγκου στην αρχή της εβδομάδας, κινούμενο στην περιοχή των 1,0853 φράγκων. Σημειώνεται ότι το ευρώ ενισχύεται έναντι του φράγκου από την αρχή του έτους κατά 1,3%. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Χρηματιστηρίου του Σικάγου, οι συνολικές καθαρές τοποθετήσεις (αγορές μείον πωλήσεις) για μη εμπορικές συναλλαγές (specs) στο ευρώ (Γράφημα 16) την εβδομάδα που Γράφημα 16. Specs θέσεις εναντίον (short) του ευρώ 100000 80000 60000 40000 20000 0-20000 -40000-60000 -80000-100000 -120000-140000 -160000-180000 -200000-220000 -240000-260000 72.869 Πηγή: CFTC,IMM, Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Alpha Bank έληξε στις 30 Μαΐου αυξήθηκαν κατά 8.024 συμβόλαια, με αποτέλεσμα οι συνολικές καθαρές θέσεις να διαμορφωθούν στα 72.869 συμβόλαια από 64.845 που ήταν την προηγούμενη εβδομάδα και ταυτόχρονα αποτελούν το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών ετών. Σημειώνεται ότι πρόκειται για την έκτη κατά σειρά εβδομαδιαία αύξηση από τις 25 Απριλίου 2017. Ευρώ: Το ευρώ εμφανίζεται ενισχυμένο σε εβδομαδιαία βάση έναντι του δολαρίου-ηπα, κινούμενο υψηλότερα κατά 8,8% από το χαμηλό των τελευταίων 14 ετών ($1,0342) που κατέγραψε στις 3 Ιανουαρίου. Η ισοτιμία ευρώ-δολαρίου το πρωί της 6ης Ιουνίου στην Ευρώπη διαμορφωνόταν περί τα 1,1250 USD/EUR από 1,1182 USD/EUR που ήταν στις 29 Μαΐου, με αποτέλεσμα το ευρώ να σημειώνει από την αρχή του έτους κέρδη 7,0% έναντι του δολαρίου. Οι επενδυτές εκτιμούν ότι στην συνεδρίαση της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης (ΕΚΤ) στις 8 Βάσει των δημοσιευθέντων νομισματικών στοιχείων της ΤτΕλβετίας (SNB), την προηγούμενη εβδομάδα, εκτιμάται ότι δεν υπήρξε παρέμβασή της στην αγορά συναλλάγματος για αποτροπή ενίσχυσης του φράγκου, καθώς το ποσό των μετρητών που οι εμπορικές τράπεζες της Ελβετίας είχαν καταθέσει στην SNB, ανήλθε οριακά στα 576,06 δισ. φράγκα για την εβδομάδα που έληξε στις 2 Ιουνίου, έναντι 575,97 δισ. φράγκα που ήταν την εβδομάδα μέχρι και 26 Μαΐου. Στερλίνα: Μικτή η εικόνα της στερλίνας σε εβδομαδιαία βάση, καθώς στις 6 Ιουνίου κατέγραφε κέρδη έναντι του δολαρίου-ηπα (1,2911 USD/GBP), ενώ εμφάνιζε τάση σταθεροποίησης έναντι του ευρώ (0,8710 GBP/EUR). Σωρευτικά η στερλίνα καταγράφει απώλειες 2,3% έναντι του ευρώ από την αρχή του έτους και κέρδη 4,7% σε σχέση με το δολάριο. Σημειώνεται ότι από την ημέρα διεξαγωγής του δημοψηφίσματος της 23 ης Ιουνίου 2016 η στερλίνα έχει διολισθήσει 12,8% έναντι του δολαρίου και 13,6% έναντι του ευρώ. Η στερλίνα διαπραγματεύεται στις 6 Ιουνίου στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο εβδομάδων έναντι του δολαρίου, καθώς οι επενδυτές εκτιμούν ότι η πρωθυπουργός Theresa May θα κερδίσει τις εθνικές εκλογές της 8ης Ιουνίου με ποσοστό που θα της επιτρέψει να διαπραγματευθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την απομάκρυνση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Η συμπεριφορά των επενδυτών αποτυπώνεται στο ασφάλιστρο κινδύνου (CDS-credit default swaps) πενταετούς διάρκειας το οποίο στις 6 Ιουνίου διαμορφωνόταν στα 24,8 bps (Γράφημα 17) από 24,2 bps που ήταν στις 29 Μαΐου. 8
bps Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Γράφημα 17. Ημερήσια διακύμανση CDS 5ετούς διάρκειας 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24 Ιαν-17 Φεβ-17 Μαρ-17 Απρ-17 Μαϊ-17 Ιουν-17 Πηγή: Bloomberg 24,81 Αγορές ομολόγων Η πορεία του προγράμματος QE της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης (ΕΚΤ) Οι αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ (Γράφημα 18) την εβδομάδα μέχρι τις 2 Ιουνίου στο πλαίσιο εφαρμογής του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE), ανήλθαν στα 1.568 δισ. με αποτέλεσμα ο μέσος εβδομαδιαίος όρος από την έναρξη του προγράμματος να υπολογίζεται στα 13,4 δισ. Παράλληλα, στην ίδια περίοδο, η ΕΚΤ προχώρησε σε αγορές καλυμμένων ομολόγων, αξίας 1,117 δισ. και σε καμία συναλλαγή σε Asset-backed securities. Επίσης, την περασμένη εβδομάδα η ΕΚΤ πραγματοποίησε αγορές εταιρικών και ασφαλιστικών ομολογιακών τίτλων αξίας 1,5 δισ. ενώ από τις 8 Ιουνίου 2016 έχει συνολικά αγοράσει 90,7 δισ. 2,25%. Η διαφορά απόδοσης του 10ετούς Πορτογαλικού ομολόγου σε σχέση με την αντίστοιχη του Γερμανικού, υποχώρησε σε εβδομαδιαία βάση στις 279 μ.β. ενώ του 10ετούς Ιταλικού ομολόγου ανήλθε στις 198 μ.β. (Πίνακας 4). Στις ΗΠΑ, η απόδοση του 10-ετούς ομολόγου διαμορφωνόταν στο 2,16% στις 6 Ιουνίου 2017. Γερμανία Ολλανδία Γαλλία Πορτογαλία Ιταλία Ισπανία Ελλάδα Γράφημα 19. Αποδόσεις 10ετών ομολόγων 0,33 0,27 0,55 0,49 0,77 0,69 3,18 3,05 2,13 2,25 1,54 1,53 0 2 4 6 8 Πηγή: Reuters, Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Alpha Bank 6,00 6,05 29-Μαϊ-17 6-Ιουν-17 Πίνακας 4. Διαφορά αποδόσεων 10ετών ομολόγων της ΖτΕ με το αντίστοιχο 10ετές της Γερμανίας 29-Μαϊ-17 22-Μαϊ-17 Διαφορά μβ* Ελλάδα 567 537 30 Ισπανία 121 122-2 Ιταλία 180 175 5 Πορτογαλία 285 281 4 Γαλλία 43 45-2 Ολλανδία 21 22 0 Πηγή: Reuters *μβ=μονάδες βάσης Γράφημα 18. Πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων ΕΚΤ δισ. 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Εφαρμογή προγράμματος: 117 εβδομάδες Πηγή: Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα, Διεύθυνση Oικονομικών Μελετών-Alpha Bank Στην Ελληνική αγορά ομολόγων, το εύρος τιμών (αγορά) του 10ετούς ομολόγου λήξης 24 Φεβρ. 2027 διαμορφωνόταν στις 6 Ιουνίου μεταξύ 83,34-83,90 ήτοι απόδοση 6,02%-6,11%. Υπενθυμίζεται ότι στις 10.6.2014 το 10ετές ομόλογο είχε καταγράψει χαμηλό αποδόσεως 5,475% και στις 8.7.2015 υψηλό αποδόσεως 19,27%. Η διαφορά απόδοσης μεταξύ του Ελληνικού 10ετούς και Γερμανικού ομολόγου (spread) ανήλθε στις 579 μονάδες βάσης. Παράλληλα, η απόδοση του 10ετούς Γερμανικού ομολόγου, ως σημείο αναφοράς του κόστους δανεισμού της Ζώνης του Ευρώ, υποχώρησε στο 0,27% (Γράφημα 19). Το 10ετές ομόλογο της Πορτογαλίας στις 6 Ιουνίου κατέγραφε απόδοση 3,05%, της Ισπανίας 1,53% και της Ιταλίας Κύπρος Πληθωρισμός Ο πληθωρισμός υποχώρησε, μετά από πέντε διαδοχικούς μήνες αύξησης και διαμορφώθηκε σε 1,1% τον Μάιο από 2,0% τον Απρίλιο. Στο πρώτο πεντάμηνο του 2017, ο πληθωρισμός, σε μέσο επίπεδο, ήταν 1,4%. Επίσης υποχώρηση παρουσίασε ο εναρμονισμένος πληθωρισμός, μετά από έξι κατά σειρά μήνες αύξησης, στο 0,9% τον Μάιο από 2,1% τον Απρίλιο (Γράφημα 20). Στο πρώτο πεντάμηνο του 2017, ο εναρμονισμένος πληθωρισμός, κατά μέσο όρο, διαμορφώθηκε στο 1,3%. Τον Μάιο, τη μεγαλύτερη αύξηση σημείωσαν οι τιμές του ηλεκτρισμού, της ύδρευσης και του φυσικού αερίου, ενώ την εντονότερη μείωση παρουσίασαν οι τιμές των αλκοολούχων ποτών και του καπνού. 9
Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% -2,0% -3,0% Γράφημα 20. Εναρμονισμένος πληθωρισμός Μαϊ-16 Ιουλ-16 Σεπ-16 Νοε-16 Ιαν-17 Μαρ-17 Μαϊ-17 Πηγή: Στατιστική Αρχή Κύπρου Προϋπολογισμός Το πλεόνασμα του προϋπολογισμού αυξήθηκε κατά 91,0%, σε ετήσια βάση, στα 189,9 εκατ. (1,0% του ΑΕΠ), στο διάστημα Ιανουαρίου-Απριλίου, έναντι 99,4 εκατ. (0,5% του ΑΕΠ), στο αντίστοιχο διάστημα του 2016, καθώς τα έσοδα παρουσίασαν αύξηση, ενώ οι δαπάνες υποχώρηση. Αναλυτικότερα, τα έσοδα του προϋπολογισμού αυξήθηκαν κατά 6,3%, λόγω υψηλότερων εσόδων από τον ΦΠΑ και εισφορών κοινωνικής ασφάλισης. Αντιθέτως, οι δαπάνες του προϋπολογισμού μειώθηκαν κατά 3,0%, ως αποτέλεσμα κυρίως των χαμηλότερων επιδομάτων και παροχών κοινωνικής ασφάλισης. Ρουμανία 0,9% 21). Τη μεγαλύτερη συμβολή στην αύξηση του ΑΕΠ είχαν οι εξαγωγές κατά 5,9 ποσοστιαίες μονάδες (π.μ.), οι οποίες αυξήθηκαν κατά 11,7%, σε ετήσια βάση και ακολούθησε η ιδιωτική κατανάλωση που συνέβαλε κατά 4,8 π.μ., έχοντας αυξηθεί κατά 7,4%, ενώ μικρότερη ήταν η συμβολή της μεταβολής των αποθεμάτων κατά 1,1 π.μ. Μηδενική ήταν η συμβολή της δημόσιας κατανάλωσης η οποία παρέμεινε αμετάβλητη. Αντιθέτως, αρνητική συμβολή στο ΑΕΠ είχαν οι επενδύσεις κατά 0,1 π.μ., που μειώθηκαν κατά 0,7% και οι εισαγωγές κατά 6,0 π.μ., οι οποίες αυξήθηκαν κατά 11,7%. Σε τριμηνιαία βάση, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,7% στο πρώτο τρίμηνο του 2017, έναντι 1,5% στο τέταρτο τρίμηνο του 2016. Ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης στη Ρουμανία, τόσο σε ετήσια όσο και σε τριμηνιαία βάση, ήταν ο υψηλότερος μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 8,0 6,0 4,0 2,0 4,3 1,9 Γράφημα 21. ΑΕΠ (ετήσια % μεταβολή) 3,4 2,9 4,4 3,5 3,8 4,0 4,3 6,0 4,3 4,8 5,7 Ρυθμός ανάπτυξης Συνεχίσθηκε, για δεύτερο τρίμηνο, η επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ, ο οποίος ανήλθε σε 5,7%, σε ετήσια βάση, στο πρώτο τρίμηνο του 2017 από 4,8% στο τέταρτο τρίμηνο του 2016 (Γράφημα 0,0 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο 2ο 3ο 4ο 1ο Τρ.2014 Τρ.2014 Τρ.2014 Τρ.2014 Τρ.2015 Τρ.2015 Τρ.2015 Τρ.2015 Τρ.2016 Τρ.2016 Τρ.2016 Τρ.2016 Τρ.2017 Πηγή: Στατιστική Αρχή Ρουμανίας 10
Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ (ετήσιες εκατοστιαίες μεταβολές) Ετήσια στοιχεία 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές) -5,5-9,1-7,3-3,2 0,4-0,2 0,0 Ιδιωτική Κατανάλωση -6,5-9,9-7,9-2,6 0,4-0,2 1,4 Δημόσια Κατανάλωση -4,2-7,0-7,2-6,4-1,4 0,0-2,1 Ακαθάριστες Επενδύσεις Παγίου Κεφαλαίου -19,3-20,7-23,4-8,4-4,6-0,2 0,1 Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών 4,4 0,8 1,1 1,5 7,8 3,4-2,0 Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -3,4-8,2-9,4-2,4 7,6 0,3-0,4 Γενικός Δκτ Τιμών Καταναλωτή 4,7 3,3 1,5-0,9-1,3-1,7-0,8 Ανεργία (%) 12,7 17,9 24,4 27,5 26,5 25,1 23,6 Χρηματοδότηση Ιδιωτικού Τομέα 0,0-3,1-4,0-3,9-3,1-2,0-1,5 Πρωτογενές Ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) (1) -5,7-3,3-1,0 1,7 0,2 0,5 3,9 Χρέος Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) 146,2 172,1 159,6 177,4 179,7 177,4 179,0 Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών (% ΑΕΠ) -11,4-10,0-3,8-2,0-1,6 0,1-0,6 (1) Με βάση τον ορισμό του οικονομικού προγράμματος προσαρμογής της Ελλάδας 2015 2016 2016 2017 Δείκτες Οικονομικής Συγκυρίας Τελευταία διαθέσιμη έτος έτος Q1 Q2 Q3 Q4 περίοδος Οικονομική Δραστηριότητα Όγκος Λιανικού Εμπορίου (εκτός καυσίμων και λιπαντικών) -0,5 0,4-2,0-2,4 3,7 2,3 2,4 (Ιαν. Μαρ.) Νέες εγγραφές Επιβατηγών Αυτοκινήτων 13,8 10,7-0,3 19,5 16,8 4,0 21,7 (Ιαν.- Απρ.) Ιδιωτική Οικοδομική Δραστηριότητα (όγκος σε χιλ. μ 3 ) -0,2-6,9-11,9-30,9 38,4-9,5-5,4 (Ιαν.-Φεβ.) Βιομηχανική Παραγωγή: Μεταποίηση 1,8 4,0 1,1 7,3 5,1 2,3 5,5 (Ιαν.-Μαρτ.) Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών ΡΜΙ στη μεταποίηση 45,4 49,2 49,1 49,5 49,4 48,7 48,2 (Απρ.) Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 89,7 91,8 90,6 90,3 92,1 94,1 93,2 (Mάιος) Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στη Βιομηχανία 81,9 91,2 90,7 91,9 91,1 91,2 88,0 (Μάιος) Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτών -51,0-68,0-68,0-71,0-68,0-65,0-69,7 (Μάιος) Πιστωτική Επέκταση (τέλος περιόδου) Ιδιωτικός Τομέας -2,0-1,4-2,1-2,0-1,6-1,5-0,9 (Απρ.) Επιχειρήσεις -0,9 0,1-1,4-1,0-0,5 0,1-0,7 (Απρ.) - Βιομηχανία 2,4-1,5-0,3 0,2-0,7-1,5-2,4 (Απρ.) - Κατασκευές -0,9-0,7 1,0 0,8-0,5-0,7-3,1 (Απρ.) - Τουρισμός 0,6 2,3 0,9 0,4 0,3 2,3 2,3 (Απρ.) Νοικοκυριά -3,1-2,8-3,0-3,0-2,8-2,8-2,5 (Απρ.) - Καταναλωτικά Δάνεια -2,3-0,8-1,7-1,5-0,7-0,8-0,7 (Απρ.) - Στεγαστικά Δάνεια -3,5-3,5-3,4-3,4-3,4-3,5-3,2 (Απρ.) Τιμές Δείκτης Τιμών Καταναλωτή -1,7-0,8-0,9-0,9-1,0-0,4 1,6 (Απρ.) Δομικός Πληθωρισμός -0,5-0,1 0,0 0,3-0,3-0,7 0,2 (Απρ.) Δείκτης Τιμών Διαμερισμάτων -5,1-2,4-4,4-2,5-1,5-1,0-1,8 (Α τρίμηνο) ΑΕΠ σε σταθερές τιμές -0,2 0,0-0,8-0,4 2,1-1,0 0,4 (Α' τρίμηνο) Ιδιωτική Κατανάλωση -0,2 1,4-0,7-0,7 6,1 1,1 1,7 (Α' τρίμηνο) Δημόσια Κατανάλωση 0,0-2,1-3,5-1,5-1,3-2,0 1,0 (Α' τρίμηνο) Επενδύσεις -0,2 0,1-10,1 17,8 12,6-13,8 11,2 (Α' τρίμηνο) Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών 3,4-2,0-10,4-9,9 10,8 4,9 4,8 (Α' τρίμηνο) Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών 0,3-0,4-10,1-2,1 13,8 3,3 10,9 (Α' τρίμηνο) Ισοζύγιο Πληρωμών (σε δις ) Εξαγωγές Αγαθών 24,8 24,5 5,5 6,1 6,3 6,6 6,7 (Ιαν.-Μαρ.) Εισαγωγές Αγαθών 42,0 41,1 9,7 10,2 10,1 11,1 11,8 (Ιαν.-Μαρ.) Εμπορικό Ισοζύγιο -17,2-16,6-4,2-4,1-3,8-4,5-5,1 (Ιαν.-Μαρ.) Ισοζύγιο Τρεχ/σών Συναλλαγών 0,2-1,1-2,4-0,4 4,0-2,3-2,5 (Ιαν.-Μαρ.) Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, ΕΛΣΤΑΤ, ΙΟΒΕ Το παρόν δελτίο έχει αποκλειστικά ενημερωτικό χαρακτήρα. Οι πληροφορίες που περιέχει προέρχονται από πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες αλλά δεν έχουν επαληθευτεί από την Alpha Bank. Το παρόν δεν αποτελεί συμβουλή ή σύσταση ούτε προτροπή για την διενέργεια οποιασδήποτε συναλλαγής. Επίσης δεν συνιστά έρευνα στον τομέα των επενδύσεων κατά την έννοια της ισχύουσας νομοθεσίας και ως εκ τούτου δεν έχει συνταχθεί σύμφωνα με τις απαιτήσεις του νόμου για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της έρευνας στον τομέα των επενδύσεων. Η Alpha Bank δεν υποχρεούται να επικαιροποιεί ή να αναθεωρεί το δελτίο αυτό ούτε να προβαίνει σε ανακοινώσεις ή ειδοποιήσεις σε περίπτωση που οποιοδήποτε στοιχείο, γνώμη, πρόβλεψη ή εκτίμηση που περιέχεται σε αυτό μεταβληθεί ή διαπιστωθεί εκ των υστέρων ως ανακριβής. Η Alpha Bank και οι θυγατρικές της, καθώς επίσης τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, τα στελέχη και οι υπάλληλοι αυτών δεν παρέχουν καμία διαβεβαίωση ούτε εγγυώνται την ακρίβεια, την πληρότητα και την ορθότητα των πληροφοριών που περιέχονται και των απόψεων που διατυπώνονται στο παρόν ή την καταλληλότητά τους για συγκεκριμένη χρήση και δεν φέρουν καμία ευθύνη για οποιανδήποτε άμεση ή έμμεση ζημία θα μπορούσε τυχόν να προκύψει σε σχέση με οποιανδήποτε χρήση του παρόντος και των πληροφοριών που περιέχει εν όλω ή εν μέρει. Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση αυτού του δελτίου ή τμήματος του πρέπει υποχρεωτικά να αναφέρει την Alpha Bank ως πηγή προελεύσεώς του.