Κλινική Νευροψυχολογία του παιδιού Διδάσκων : Α.Β.Καραπέτσας 2015-2016
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΥΣΛΕΞΙΩΝ : ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ. Έρευνα του καθηγητή Αργύρη Καραπέτσα (1984 2008) 13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας, σε παιδιά και εφήβους. Η ονομασία τους, καθώς και μερικά από τα χαρακτηριστικά τους περιγράφονται παρακάτω.
13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας Σύνδρομο του αργού αναγνώστη Αργή ανάγνωση φωναχτά και σιωπηλά. Σημαντική βραδυρυθμία στη ροή της ανάγνωσης. Δυσκολία κατανόησης κλπ.
13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας Ολική Δυσλεξία Δυσκολία οπτικής διάκρισης και αναγνώρισης. Αδύνατη η ανάγνωση γραμμάτων, λέξεων και μουσικών συμβόλων. Ένα παιδί με αυτόν τον τύπο διαταραχής μπορεί να αναγνωρίζει τους αριθμούς κλπ.
13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας Λεξική Δυσλεξία Το άτομο δεν μπορεί να αναγνωρίσει τη λέξη ή τα γράμματα όλα μαζί που απαρτίζουν τη λέξη. Αναγνωρίζει καλά μεμονωμένα τα γράμματα μέσω του οπτικού δρόμου και μετά αναγωγή στη συνολικότητα. Δυσλειτουργία στο αριστερό κροταφικό πεδίο κλπ.
13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας Δυσλεξία ημιαμέλειας Αγνοεί τα στοιχεία γράμματα ή λέξεις στο αριστερό, μέσο ή δεξιό τμήμα μιας πρότασης. Παραλείψεις λέξεων και υπερπήδηση σειρών κλπ.
13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας Ολική Δυσλεξία και Δυσγραφία Διαταραχή όλων των διόδων (οπτικά-ακουστικά- απτικά) ανάγνωσης και όλων των τύπων γραφής.
13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας Προμετωπιαία Δυσλεξία Δυσκολία στην χρήση των κατάλληλων (σημασιολογικά) λέξεων για την σε βάθος κατανόηση από πλευράς σύνταξης και σημασίας ενός κειμένου. Οι μικρές λέξεις αναγνωρίζονται καλύτερα. Οι ψευδολέξεις δεν διαβάζονται. Είναι αδύνατη η μεγαλόφωνη επανάληψη και κατανόηση των φράσεων. Δυσορθογραφία και διαταραχές σε όλους τους τύπους γραφής με σημαντικές διαταραχές κατανόησης κλπ.
13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας Βαθειά Δυσλεξία Σημασιολογικές παραλεξίες, δύσκολη η ανάγνωση αφηρημένων λέξεων, νέων λέξεων και ψευδολέξεων. Διαταραγμένος ο φωνολογικός δρόμος. Λάθη μορφολογικοφωνολογικά κλπ.
13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας Φωνολογική Δυσλεξία Δύσκολη η ανάγνωση ψευδολέξεων, δημιουργία λεξικοποιήσεων, νεολογισμών, προσθέσεις ή αφαιρέσεις ή αντικατάσταση στοιχείων από τις λέξεις, περικοπή λέξεων. Παραλεξίες μορφολογικές και οπτικές. Τύπος L. Λάθη οπτικής αντίληψης. Διαταραγμένη η ακουστική αναπαράσταση με δυσκολίες στην έκφραση των λέξεων.
13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας Δυσλεξία επιφάνειας Δύσκολη η ανάγνωση ανώμαλων λέξεων, δύσκολη η ολική αναγνώριση των λέξεων. Τα παιδιά με αυτό τον τύπο δυσλεξίας δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν στοιχεία από τα συμφραζόμενα για να κατανοήσουν ένα κείμενο. Αργοί οι ρυθμοί ανάγνωσης. Η ανάγνωση γίνεται συλλαβιστά, τμηματικά, με επαναλήψεις και περικοπές των λέξεων. Τύπος P. Διαταραγμένος ο λεξικοσημασιολογικός δρόμος.
13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας Οπτική Δυσλεξία Αργή ανάγνωση, υπερπήδηση σειρών, υποκαταστάσεις και παραλείψεις λέξεων, οπτικές παραλεξίες και λεξικοποιήσεις με σημασιολογικά ασύνδετους αναγραμματισμούς κλπ.
13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας Δυσμετρική Δυσλεξία Δυσκολίες στην εκτίμηση κατεύθυνσης και απόστασης. Το παιδί δυσκολεύεται να ακολουθήσει με τα μάτια του ένα ερέθισμα για κάποιο χρόνο.
13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας Άμεση Δυσλεξία ή Υπερλεξία Ευφραδής και γρήγορη ανάγνωση αλλά με πτωχή κατανόηση.
13 τύποι εξελικτικής δυσλεξίας Διακριτική Δυσλεξία Δύσκολη η ανάγνωση των λέξεων μαζί με άλλες λέξεις π.χ. σε κείμενο. Αναγιγνώσκεται όμως η λέξη μόνη της. Δύσκολη η διάκριση γραμμάτων σε μια λέξη, η διάκριση μιας λέξης όταν στην αρχή τοποθετείται ένα άσχετο γράμμα. Κάνει τυφλά λάθη, μετακινήσεις συλλαβών από λέξη π.χ. οι λέξεις έλα πάνω διαβάζονται ΕΠΑ κλπ.
Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά Νευροψυχολογικά ελλείμματα, αλλά και παθολογικά πρότυπα εγκεφαλικής λειτουργίας συνδέονται με την εμφάνιση της δυσλεξίας.
Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά (ΓΠΔ). Ερευνητικά δεδομένα καταδεικνύουν τη χρησιμότητα της συγκεκριμένης μεθόδου αναφορικά με τη διερεύνηση της νευρωνικής δραστηριότητας που σημειώνεται κατά την αποκωδικοποίηση γνωστικών πληροφοριών.
Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά Με τα ΓΠΔ μπορεί να καταγραφεί η ταυτόχρονη ενεργοποίηση ηλεκτρικών πεδίων ενός μεγάλου αριθμού νευρώνων, η οποία ανιχνεύεται στο τριχωτό της κεφαλής.
Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά Ουσιαστικά με αυτή τη ηλεκτροφυσιολογική μέθοδο μπορεί να καταγραφεί η ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου που πραγματοποιείται κατά τη παρουσίαση επεξεργασία ενός ερεθίσματος και η οποία συγκεντρώνεται μετά τη συνεχή - επαναλαμβανόμενη παρουσίαση του ερεθίσματος.
Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά Τα ΓΠΔ καταγράφουν την εκλυόμενη ηλεκτρική δραστηριότητα από την ενεργοποίηση των εγκεφαλικών περιοχών ως απο τέλεσμα της χορήγησης ενός επαναλαμβανόμενου ερεθίσματος.
Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά Κρίνεται σκόπιμο να τονισθεί ότι με τη μέθοδο των Γνωστικών Προκλητών Δυναμικών καταγράφεται η παρατηρούμενη ηλεκτρική δραστηριότητα που εμφανίζεται από εκατό ή και περισσότερα χιλιοστά του δευτερολέπτου πριν τη χορήγηση του ερεθίσματος και η οποία συνεχίζεται για πεντακόσια ή και δύο χιλιάδες χιλιοστά του δευτερολέπτου μετά το τέλος της παρουσίασης του ερεθίσματος (Linden, 2005, Καραπέτσας, 2015).
Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά Συνεπώς, με τη συγκεκριμένη ηλεκτροφυσιολογική τεχνική μπορεί να αξιολογηθούν τόσο οι γνωστικές ικανότητες λειτουργίες των παιδιών όσο και οι γνωστικές διαταραχές και δυσλειτουργίες που αυτά μπορεί να εμφανίζουν. (Lyytinen et al., 2005).
Κυματομορφή P300 Η κυματομορφή P300 είναι ένα φλοιώδες μετασυναπτικό δυναμικό ενέρ γειας που εκλύεται σε περίπου 300 χιλιοστά του δευτερολέπτου και το έπαρμα που σχηματίζεται είναι θετικό (Twomey, Murphy, Kelly, & O'Connell, 2015).
Κυματομορφή P300 Για την καταγραφή της μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακουστικά, οπτικά ή/και σωματοαισθητικά ερεθίσματα. Η κυματομορφή Ρ300 δίνει πληροφο ρίες για τον τρόπο ενεργοποίησης όλων των ανώτερων γνω στικών λειτουργιών του εξεταζόμενου, όπως είναι η μνήμη, η μάθηση, η προσοχή, το επίπεδο εγρήγορσης και η αντίληψη (Kügler, Taghavy & Platt, 1993, Polich, 2007).
Κυματομορφή P300 Παρακάτω αναφέρονται τα αποτελέσματα έρευνας που διεξήχθη από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας σε μια προσπάθεια αξιολόγησης της εγκεφαλικής ηλεκτρικής δραστηριότητας παιδιών με δυσλεξία πριν αλλά και μετά την εφαρμογή ενός προγράμματος αποκατάστασης που παρακολούθησαν. Όλες οι αξιολογήσεις έγιναν με το μηχάνημα καταγραφής των ΓΠΔ που βρίσκεται στο Εργαστήριο Νευροψυχολογίας.
Κυματομορφή P300 Ειδικότερα, στη συγκεκριμένη έρευνα αξιολογήθηκε ο χρόνος έκλυσης της κυματομορφής Ρ300 από δεκαπέντε εγκεφαλικές περιοχές, σε παιδιά που είχαν λάβει για πρώτη φορά διάγνωση δυσλεξίας από δημόσιο νοσοκομείο και συγκρίθηκαν τα αποτελέσματά τους με παιδιά ίδιας ηλικίας και φύλου που κατατάχθηκαν στην ομάδα ελέγχου. Επιπλέον, συγκρίθηκε ο χρόνος έκλυσης της κυματομορφής Ρ300 μετά από την εφαρμογή προγράμματος αποκατάστασης, προσαρμοσμένο στον τύπο δυσλεξίας που παρουσίαζαν.
Έρευνα από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας Συμμετέχοντες: Έξι δεξιόχειρες (3 αγόρια / 3 κορίτσια) ηλικίας από 9 έως 11 ετών (Μ.Ο. = 9,83 ±0.75), οι οποίοι είχαν λάβει διάγνωση δυσλεξίας από δημόσιο νοσοκομείο.η διάγνωση επιβεβαιώθηκε και από την κλινική αξιολόγηση της αναγνωστικής τους ικανότητας από το εργαστήριο. Η ομάδα ελέγχου, επίσης, αποτελούνταν από ίσο αριθμό παιδιών και ως προς το φύλο και την ηλικία με την ομάδα των παιδιών με δυσλεξία, τα οποία μετά από αξιολόγηση που έλαβε χώρα στο εργαστήριο δεν εμφάνιζαν Μαθησιακές Δυσκολίες.
Έρευνα από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας Ύστερα από την αρχική κλινική αξιολόγηση της αναγνωστικής ικανότητας των παιδιών ακολούθησε επαναξιολόγηση της αναγνωστικής ικανότητας των παιδιών με δυσλεξία, μετά την εφαρμογή προγράμματος αποκατάστασης διάρκειας έξι μηνών.
Έρευνα από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας Κλινική αξιολόγηση : Έλεγχος της αναγνωστικής ικανότητας με υποκλίμακες της «Συστοιχίας για την ανίχνευση των Μαθησιακών Δυσκολιών» (Α.Καραπέτσας). Έλεγχος της νοημοσύνης των παιδιών με τη χρήση της κλίμακας Standard Progressive Matrices= Φυσιολογικός Δ.Ν.
Έρευνα από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας Προτίμηση χεριού- με την προσαρμοσμένη κλίμακα Πλευρίωσης του Humphrey (Α.Καραπέτσας, 1988, Α.Καραπέτσας, 1993) από την οποία προέκυψε ότι όλοι οι συμμετέχοντες ήταν φυσιολογικοί δεξιόχειρες.
Έρευνα από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας Επίσης, όλοι οι συμμετέχοντες αξιολογήθηκαν για κατάθλιψη με το Children's Depression Invetory (Kovacs, 1985) και για αγχώδεις διαταραχές με χρήση του Revised Children's Manifest Anxiety Scales (Reynolds & Richmond, 1978) και βρέθηκε ότι δεν αντιμετώπιζαν τέτοιου είδους ψυχοπαθολογία.
Έρευνα από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας Πρόγραμμα αποκατάστασης Μετά την αρχική αξιολόγηση εφαρμόσθηκε εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης διάρκειας 6 μηνών στο οποίο συμμετείχε το σύνολο των παιδιών με δυσλεξία. Οι συνεδρίες λάμβαναν χώρα πέντε ημέρες την εβδομάδα και είχαν διάρκεια από 45 λεπτά έως μία ώρα. Επίσης, οι γονείς των παιδιών μετά το τέλος κάθε συνεδρίας λάμβαναν δύο ειδών ασκήσεις. Τις πρώτες έπρεπε το παιδί να τις κάνει στο σπίτι και τις δεύτερες έπρεπε να τις κάνει στη σχολική τάξη με τη βοήθεια του δασκάλου.
Έρευνα από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας Ηλεκτροφυσιολογική καταγραφή τα Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά καταγράφηκαν από τις εξής εγκεφαλικές περιοχές: Fpa, Fpz, Fp2, F3, Fz, F4, F7, Fg, C3, Cz, C4, P3, Pz, P4, Oz. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν δύο ηλεκτρόδια αναφοράς συνδεδεμένα μεταξύ τους, τα οποία τοποθετήθηκαν πίσω από κάθε αυτί του εξεταζόμενου και ένα ηλεκτρόδιο γείωσης, το οποίο τοποθετήθηκε στο ριζορίνιο.
Έρευνα από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας Αναφορικά με τα ερεθίσματα που χορηγήθηκαν, αυτά ήταν ακουστικά και πιο συγκεκριμένα τόνοι (tones) χαμηλότερης και υψηλότερης συχνότητας (1000 και 2000 Ηz αντίστοιχα) και παρουσιάστηκαν σε όλους τους εξεταζόμενους στα 75 db.
Έρευνα από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας Αποτελέσματα
fp1 fpz fp2 f3 fz f4 f7 f 8 Ο.Ε. Μ. Ο. 306,36 309,29 309,29 312,06 316,45 318,04 304,09 313,23 Έρευνα από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας Ν 6 6 6 6 6 6 6 6 Τ.Α. 10,81 9,20 7,41 10,28 12,13 11,95 11,34 8,16 Παιδιά δυσλεξία με Μ.Ο. 358,15 357,58 351,95 354,59 359,12 352,42 365,03 361,30 Ν 6 6 6 6 6 6 6 6 Τ.Α. 33,94 36,72 26,59 36,09 29,35 21,65 21,07 18,74 Παιδιά με δυσλεξία μετά την αποκατάσταση Μ.Ο. 321,30 319,97 322,21 317,32 323,76 332,53 313,82 317,04 Ν 6 6 6 6 6 6 6 6 Τ.Α. 15,11 11,62 11,20 6,05 8,57 13,94 18,87 10,75
c 3 cz c 4 p3 pz p4 oz Ομάδα ελέγχου Παιδιά με δυσλε ξία Μ.Ο. 325,40 330,94 315,15 323,87 324,10 315,92 320,16 Ν Έρευνα 6 6 από 6 6 το Εργαστήριο 6 6 6 9,015 11,25 13,99 9,376 9,47 9,10 10,30 Νευροψυχολογίας Τ.Α. Μ.Ο. 371,63 370,37 373,04 368,88 376,76 376,76 361,19 Ν 6 6 6 6 6 6 6 Τ.Α. 23,10 19,49 14,66 25,76 17,06 19,23 17,69 Παιδιά με δυσλε ξία μετά την αποκα τάστα ση Μ.Ο. 330,62 336,48 320,86 327,49 333,61 333,57 325,86 Ν 6 6 6 6 6 6 6 12,50 13,19 19,09 14,43 16,07 15,65 14,43
Χρόνος έκλυσης της κυματομορφής P300 στα παιδιά της ομάδας ελέγχου και σε αυτά με δυσλεξία που συμμετείχαν στο πρόγραμμα αποκατάστασης Έρευνα από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας
Έρευνα από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας Συμπερασματικά, γίνεται κατανοητό το γεγονός ότι όπως αποδείχθηκε και από το συγκεκριμένο ερευνητικό πρωτόκολλο είναι εφικτή η αξιολόγηση της δυσλεξίας σε παιδιά με μια ηλεκτροφυσιολογική τεχνική μέτρη σης της εγκεφαλικής δραστηριότητας.
Έρευνα από το Εργαστήριο Νευροψυχολογίας Επιπλέον, από τα αποτελέσματα της έρευνάς μας φαίνεται ότι τα Γνωστικά Προκλητά Δυναμικά μπορούν να αποτελέσουν αξιόπιστο δείκτη για το πρόγραμμα αποκατάστασης που θα πρέπει να εφαρμοσθεί προκειμένου να βελτιωθεί η αναγνωστική ικανότητα των παιδιών(α.καραπέτσας, 2015).