ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. Αναστασία Στρατηγέα

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΘΕΩΡΙΑ & ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ Ή ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΟΜΟΦΩΝΙΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Αναστασία Στρατηγέα

ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς. 2

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΑΞΟΝΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1. Η Έννοια της Συμμετοχής - Ιστορική Εξέλιξη Κατευθύνσεις Πολιτικής σε Παγκόσμιο και Ευρωπαϊκό Επίπεδο 2. Η Έννοια της Συμμετοχής: Ορισμός, Ρόλος, Αρχές 3. Συμμετοχικός Σχεδιασμός (ΣΣ) - Θεωρητικές Αρχές - Επίπεδα Συμμετοχής 4. Ταξινόμηση Μεθόδων Συμμετοχής 5. Μέθοδοι Αποτύπωσης της Διαφορετικότητας 6. Μέθοδοι Σύγκλισης ή Επίτευξης Ομοφωνίας 7. Επιλογή Μεθόδου Συμμετοχής 8. Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνίας (ΤΠΕ) και Συμμετοχικός Σχεδιασμός - Web-based Εφαρμογές 9. Παραδείγματα Εφαρμογής ΣΣ - Ελληνική / Διεθνής Εμπειρία 3

ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ Ή ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΟΜΟΦΩΝΙΑΣ Εκδημοκρατισμός ΙΙΙ Συμμετοχικός Σχεδιασμός (Participatory Planning) Συμμετοχική Εκτίμηση, Έλεγχος & Αξιολόγηση (Participatory Assessment Monitoring & Evaluation) «Η διαδικασία ως σκοπός» Επίτευξη σύγκλισης απόψεων 1. Άξονας οραμάτων - κινήτρων 2. Άξονας εστιασμένου αποτελέσματος 1 2 Διασκέψεις Πολιτών (Citizens Juries) Διασκέψεις Συναίνεσης (Consensus Conferences) Πυρήνες Σχεδιασμού (Planning Cells) Συναντήσεις Ειδικών (Expert Panels) Συμβουλευτικότητα Μέθοδος Charrette «Η διαδικασία ως μέσο» Μέθοδος Delphi ΙΙ Εργαστήρια Οραματισμού (Future Workshops) 4

ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ Ή ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΟΜΟΦΩΝΙΑΣ ΟΜΑΔΑ II 5

ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ Ή ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΟΜΟΦΩΝΙΑΣ Εμπλοκή κοινωνικών ομάδων/πολιτών στην επεξεργασία και ανάλυση θεμάτων Υποστήριξη ΚΛΑ στη χάραξη πολιτικής που ενσωματώνει τις απόψεις των πολιτών (Goodin και Dryzek, 2006) Ομάδα μεθόδων συμμετοχής «mini-publics» Μέθοδος Διασκέψεων Πολιτών Μέθοδος Διασκέψεων Συναίνεσης Πυρήνων Σχεδιασμού Μέθοδος Charrette κ.ά. 6

ΚΟΙΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΕΘΟΔΩΝ ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ Ή ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΟΜΟΦΩΝΙΑΣ ΠΟΛΙΤΕΣ: ενεργητικό ρόλο στη διαδικασία (α) Ομάδες τυχαία επιλεγμένων πολιτών εκπροσώπηση κοινωνικού συνόλου (β) Ρόλος πολιτών: επικοινωνία/αλληλεπίδραση για ένα χρονικό διάστημα, με σκοπό να συζητήσουν ένα συγκεκριμένο θέμα (γ) Ομάδα ειδικών επικουρεί το έργο των πολιτών (δ) Διαδικασία: οι πολίτες συσκέπτονται, αλληλεπιδρούν πάνω στις διαφορετικές απόψεις - τελική πρόταση συναίνεση ομάδας (ε) Αποτέλεσμα: διατύπωση απόψεων/πρότασης προς τα ΚΛΑ συμβολή στην ανάλυση πολιτικής που ενσωματώνει τις απόψεις της κοινωνίας (Smith, 2012) 7

ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΑΣΚΕΨΕΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ 8

ΔΙΑΣΚΕΨΕΙΣ ΠΟΛΙΤΩΝ Δεκαετία 70: Πρωτοεμφανίζεται στις ΗΠΑ Δημιουργός: N. Crosby Δεκαετία 90: εφαρμογές σε Καναδά, Αυστραλία, Γαλλία, Ολλανδία, Ιρλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο κ.ά. Ηνωμένο Βασίλειο: σημαντικές εφαρμογές στην υποστήριξη διαδικασιών λήψης απόφασης σε τοπικό επίπεδο ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ : οι απλοί πολίτες είναι και πρόθυμοι και ικανοί να πάρουν σημαντικές αποφάσεις σε θέματα που αφορούν το δημόσιο συμφέρον (Coote και Lenaghan,1997) 9

ΔΙΑΣΚΕΨΕΙΣ ΠΟΛΙΤΩΝ Εμπλέκονται ΑΠΛΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ - ΟΧΙ ειδικοί ΣΤΟΧΟΣ διαβούλευση πολιτών / θέματα δημόσιου ενδιαφέροντος: αμφιλεγόμενα ζητήματα της τοπικής κοινωνίας ζητήματα τοπικής εμβέλειας στα οποία απαιτείται η λήψη απόφασης πλατφόρμα αλληλεπίδρασης ομάδας πολιτών Έλεγχος καταλληλότητας / αποτελεσματικότητας μιας πολιτικής Εναρμόνιση με άλλες πολιτικές ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Αποφάσεις ή συστάσεις πολιτικής 10

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΔΙΑΣΚΕΨΕΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Στόχος - Χρονοδιάγραμμα Χρηματοδότηση Δημιουργία υποστηρικτικής ομάδας Επιλογή - στρατολόγηση συμμετεχόντων ΣΤΑΔΙΟ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ Επιλογή - στρατολόγηση ειδικών Προετοιμασία υποστηρικτικού υλικού Οργάνωση συμμετοχικής διαδικασίας (τόπος, ατζέντα κ.λπ.) 11

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΔΙΑΣΚΕΨΕΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Πληροφόρηση από ειδικούς Στάδιο Υλοποίησης ΚΟΙΝΟ ΚΟΙΝΟ Επεξεργασία Πληροφορίας Διαπραγμάτευση Ομάδα 1... Ομάδα ν ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ 12

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΔΙΑΣΚΕΨΕΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ της συμμετοχικής διαδικασίας των αποτελεσμάτων αυτής Στάδιο Δημοσιοποίησης Αποτελεσμάτων Τελική Έκθεση Προτάσεις Πολιτικής προς ΚΛΑ 13

ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΜΕΘΟΔΟΥ ΔΙΑΣΚΕΨΕΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΧΡΗΣΗ Ευρύ φάσμα θεμάτων όπως: διαχείριση πόρων περιβαλλοντικά προβλήματα κοινωνικά προβλήματα κ.λπ. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΟΤΑΝ Τίθεται ζήτημα επιλογής μεταξύ πλήθους εναλλακτικών λύσεων Απαιτείται η θέσπιση νομοθετικών ρυθμίσεων ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Διατύπωση προτάσεων πολιτικής με έναν διάφανο, ανεξάρτητο και αξιόπιστο τρόπο Μείωση απόστασης ανάμεσα στις ισχυρές και τις λιγότερο ισχυρές ομάδες της κοινωνίας Ίση δυνατότητα επιρροής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων 14

ΔΙΑΣΚΕΨΕΙΣ ΠΟΛΙΤΩΝ - ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΝΘΕΣΗ: Ομάδα 12 έως 24 τυχαία επιλεγμένων ατόμων εκπροσώπηση κοινότητας / πληθυσμού ΣΤΟΧΟΣ: Εμπλουτισμός διαδικασίας λήψης απόφασης - ενημερωμένο για το θέμα που συζητείται κοινό (ομάδες πολιτών) ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Ενημέρωση κοινού από ειδικούς διαπραγμάτευση απόφαση. Προτάσεις πολιτικής για το πρόβλημα που εξετάζεται ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Επιλογή εναλλακτικής λύσης, προτάσεις πολιτικής για την υλοποίησή της προς τα ΚΛΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ: Ευρύ φάσμα προβλημάτων τοπικού ενδιαφέροντος, σε τομείς όπως υγεία, εκπαίδευση, περιβάλλον κ.λπ., αλλά και κοινωνικών προβλημάτων, προβλημάτων διαχείρισης πόρων κ.ά. 15

ΜΕΘΟΔΟΣ CHARRETTE 16

ΜΕΘΟΔΟΣ CHARRETTE Άμεση, πρόσωπο με πρόσωπο, εντατική διαδικασία αλληλεπίδρασης συμμετεχόντων σχεδιασμένη για να οδηγήσει σε σύγκλιση απόψεων σε σύντομο χρονικό διάστημα ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ: εκπρόσωποι διαφορετικών κοινωνικών ομάδων Εφαρμογή: στην αντιμετώπιση προβλημάτων σε τοπικό επίπεδο 17

ΜΕΘΟΔΟΣ CHARRETTE ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΖΗΤΗΜΑ Αναλύεται σε επιμέρους ενότητες, που αντανακλούν τις διαφορετικές διαστάσεις του Ομαδική (κάθε ομάδα μεμονωμένα) και Συλλογική (όλες οι ομάδες μαζί) εμβάθυνση στις επιμέρους διαστάσεις του θέματος έως ότου επιτευχθεί συναίνεση σε μια τελική διατύπωση - πρόταση επί του μελετώμενου προβλήματος (Bouzit και Loubier, 2004a και 2004b) 18

ΚΥΡΙΑΡΧΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΕΘΟΔΟΥ CHARRETTE ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ εκπροσωπούνται όλες οι κοινωνικές ομάδες διαχείριση ΚΟΙΝΗ ΑΠΟΦΑΣΗ διαφορών/συγκρούσεων - ΚΟΙΝΗ Κάθε ομάδα θεωρεί δεδομένη τη διαπραγμάτευση για την επίτευξη συμφωνίας σε ένα σχέδιο, απόφαση κ.λπ. ΣΤΟΧΟΣ η ικανοποίηση των αναγκών όλων των ομάδων ΜΕΓΑΛΗ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑ Προβολή για την ενημέρωση των πολιτών και τη συμμετοχή 19

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ CHARRETTE (α) Φάση προ-charrette (pre-charrette) Προετοιμασία συμμετοχικής διαδικασίας (β) Εργαστήριο Charrette (Charrette workshop) Διενέργεια συμμετοχικής διαδικασίας (γ) Φάση μετα-charrette Επεξεργασία ποιοτικής πληροφορίας προηγούμενου σταδίου - αποτύπωση συμπερασμάτων της συμμετοχικής διαδικασίας σε μια έκθεση 20

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ CHARRETTE ομάδες συμμετεχόντων Ομάδα Έργου Επιτροπή Συντονισμού Έργου Ομάδα Charrette (Charrette Team) Πολίτες / Ομάδες Πολιτών Ομάδα πολιτών με ευρύ φάσμα εμπειριών/γνώσης Συμμετέχουν στη διαδικασία Καθορίζουν (με την ομάδα έργου) τα ζητήματα προς συζήτηση Ομάδα πολιτών που συμμετέχει στα εργαστήρια για την εφαρμογή της συμμετοχικής μεθόδου Ομάδα πολιτών η οποία συμμετέχει στα εργαστήρια Charrette για να μεταφέρει τις απόψεις της κοινωνίας στη διαδικασία 21

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ CHARRETTE Καθορισμός προβλήματος στόχος Καθορισμός επιτροπής συντονισμού των εργαστηρίων Charrette ΣΤΑΔΙΟ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ προ-charrette Ευρεία ενημέρωση συμμετοχικής διαδικασίας προβλήματος σχεδιασμού Δημιουργία υποστηρικτικού υλικού Καθορισμός ομάδας Charrette Καθορισμός ομάδας πολιτών που θα συμμετέχουν Οργάνωση εργαστηρίων Charrette 22

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ CHARRETTE Χωρισμός συμμετεχόντων σε ομάδες Κάθε ομάδα μελετά μια διάσταση του σχεδιαστικού προβλήματος ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Charrette Συζήτηση σε επιμέρους ομάδες και συλλογικά (plenary session) Αλληλεπίδραση σε επίπεδο ομάδας και συλλογικά έως ότου επιτευχθεί σύγκλιση απόψεων επαναλαμβανόμενοι κύκλοι συζητήσεων 23

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ CHARRETTE (Α) Προετοιμασία ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Διαπιστώσεις Προκλήσεις Δράσεις που πρέπει να αναληφθούν POST-CHARRETTE (Β) ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΕΥΡΥ ΚΟΙΝΟ (Γ) ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ (Bouzit και Loubier, 2004a) 24

ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΜΕΘΟΔΟΥ CHARRETTE Επίτευξη ομοφωνίας μεταξύ συμμετεχόντων - ΔΕΣΜΕΥΣΗ - επιτυχής υλοποίηση σχεδίου Αλληλοκατανόηση διαφορετικών θέσεων / απόψεων μεταξύ των συμμετεχόντων Εξομάλυνση συγκρούσεων μεταξύ των ενδιαφερόντων των διαφορετικών ομάδων εμπλεκομένων Ενίσχυση έννοιας ομάδας - συνεργασία μεταξύ μελών διαφορετικών κοινωνικών ομάδων 25

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΜΕΘΟΔΟΥ CHARRETTE ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΗΣΗΣ απαιτείται σημαντικός αριθμός συμμετεχόντων ΧΡΟΝΟΣ που απαιτείται για την επιτυχή υλοποίησή της ιδιαίτερα χρονοβόρα ΠΟΡΟΙ που απαιτούνται για την υλοποίησή της (υλικοί και ανθρώπινοι) υψηλό κόστος σε σχέση με άλλες μεθόδους 26

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ CHARRETTE ΟΤΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ: Συλλογή πρακτικών ιδεών και απόψεων στα πρώτα στάδια μιας διαδικασίας σχεδιασμού Ενθάρρυνση αλληλεπίδρασης / συνεργασίας μεταξύ συμμετεχόντων - επίτευξη συναίνεσης Στήριξη διαδικασίας λήψης απόφασης σε δύσκολα προβλήματα Αντιμετώπιση αδιέξοδων καταστάσεων και διαχείριση κρίσεων (συγκρούσεων) σε προβλήματα σχεδιασμού Ανάπτυξη σχεδίων και προγραμμάτων δράσης για την επιτυχή υλοποίηση των αποφάσεων του σχεδιασμού, βασισμένων στις απόψεις και τις ιδέες των πολιτών 27

ΜΕΘΟΔΟΣ CHARRETTE - ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΝΘΕΣΗ: Μικρό ή μεγάλο πολυποίκιλο κοινό (50-1000) ανάλογα με τον διαθέσιμο χρόνο, τους πόρους και το υπό συζήτηση θέμα ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ημέρες έως 4 εβδομάδες ΣΤΟΧΟΣ: Επίτευξη ομοφωνίας μεταξύ διαφορετικών ομάδων σε σύντομο χρονικό διάστημα ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Υλοποίηση σε τρεις φάσεις, προ-charrette, Charrette και μετα-charrette ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Τεχνική έκθεση με τις προκλήσεις, τα δυνατά σημεία, συγκεκριμένες δράσεις, έργα, μέτρα πολιτικής κ.ά. ΕΦΑΡΜΟΓΗ: Σε σημαντικό εύρος προβλημάτων, κυρίως σε τοπικό επίπεδο 28

ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΑΣΚΕΨΕΩΝ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ 29

ΔΙΑΣΚΕΨΕΙΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ Αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 70 στην Αμερική, με εφαρμογές κυρίως στον τομέα της υγείας Ευρεία χρήση σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο Χρήση στη διερεύνηση ενός ευρύτατου φάσματος θεμάτων - περιβαλλοντικά, κοινωνικά, τεχνολογικά κ.ά. ΔΑΝΙΑ - από τη δεκαετία του 80: υιοθέτηση από το Δανέζικο Συμβούλιο Τεχνολογίας για την ενσωμάτωση των απόψεων των πολιτών στην εκτίμηση/αξιολόγηση των τεχνολογικών εξελίξεων οι οποίες εγείρουν κοινωνικά και ηθικά ζητήματα 30

ΔΙΑΣΚΕΨΕΙΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ Εργαλείο για τη δημόσια αναζήτηση/άντληση πληροφορίας γύρω από ένα θέμα από τους πολίτες Βήμα για τους πολίτες επιρροή στις αποφάσεις πολιτικής διατύπωση θέσεων εκτίμηση χρησιμότητας μιας πολιτικής για την κοινωνία κ.ά. Εργαλείο για την επιστημονική κοινότητα και τα κέντρα λήψης αποφάσεων - εμβάθυνση σε θέματα χάραξης πολιτικής, ιδιαίτερα σε κοινωνικά αμφιλεγόμενα ζητήματα υψηλό επίπεδο αξιοπιστίας και κύρους αποτελεσμάτων οι πολίτες έχουν κυρίαρχο ρόλο - ορίζουν την ατζέντα της διάσκεψης - καθοδηγούν τη διαδικασία αξιολόγησης/εκτίμησης του θέματος που βρίσκεται στο επίκεντρο 31

ΧΡΗΣΗ ΟΤΑΝ: ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΔΙΑΣΚΕΨΕΩΝ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ απαιτούνται οι απόψεις απλών πολιτών (lay people) το εξεταζόμενο ζήτημα είναι αμφιλεγόμενο και βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της κοινωνίας οι αποφάσεις πολιτικής επηρεάζουν σημαντικά τις κοινωνικές ομάδες υπάρχει ανάγκη ενημέρωσης των πολιτών γύρω από το ζήτημα που συζητείται η εμπλοκή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων αποτελεί μια εκφρασμένη ανάγκη στο συγκεκριμένο κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο υπάρχει ανάγκη πληροφόρησης του κοινωνικού συνόλου για το εν λόγω ζήτημα, για παιδευτικούς λόγους 32

ΣΤΑΔΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΔΙΑΣΚΕΨΕΩΝ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ Στάδιο σχεδιασμού / προετοιμασίας συμμετοχικής διαδικασίας Προπαρασκευαστικό στάδιο διάσκεψης πολιτών Κυρίως στάδιο υλοποίησης διάσκεψης πολιτών Δημόσια διάσκεψη Στάδιο διάχυσης αποτελεσμάτων 33

Στάδιο Σχεδιασμού / Προετοιμασίας Επιλογή ομάδων συμμετεχόντων Οργάνωση διαδικασίας Υποστηρικτικό υλικό Υλικό δημοσιοποίησης Δημοσιοποίηση εγχειρήματος ΣΤΑΔΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Προπαρασκευαστικό Στάδιο Στάδιο Δημόσιας Διάσκεψης Πολιτών Έκθεση Συναίνεσης Διάχυση Αποτελεσμάτων 1 η συνάντηση πολιτών με ειδικούς Παρουσίαση μελετώμενου θέματος από ειδικούς Προσδιορισμός/διατύπωση κύριων ζητημάτων Αρχική διατύπωση ερωτήσεων από τους πολίτες Παρουσιάσεις ειδικών 2η συνάντηση πολιτών με ειδικούς Παρουσιάσεις ειδικών Διατύπωση κύριων ερωτήσεων Επιλογή panel ειδικών από τους πολίτες Σχεδιασμός δημόσιας διάσκεψης 1η ημέρα Παρουσιάσεις ειδικών Απόψεις ομάδας πολιτών αντιπαράθεση 2η ημέρα Συμπληρωματικές ερωτήσεις πολιτών προς ειδικούς Ερωτήσεις συμμετέχοντος κοινού Συγγραφή έκθεσης ομάδας πολιτών 3η ημέρα Παρουσίαση έκθεσης από την ομάδα πολιτών Κέντρα Λήψης Αποφάσεων 34

ΣΤΑΔΙΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ / ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ Υποστηρικτική ομάδα εργασίας Οι συμμετέχοντες Επιλογή / στρατολόγηση συμμετεχόντων Συμβουλευτική επιτροπή (planning group) Ομάδα πολιτών (panel of lay people) Ομάδα ειδικών Συντονιστής διασκέψεων πολιτών 35

ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ Προπαρασκευαστικό Στάδιο 1 η συνάντηση πολιτών με ειδικούς Παρουσίαση μελετώμενου θέματος από ειδικούς Προσδιορισμός/διατύπωση κύριων ζητημάτων Αρχική διατύπωση ερωτήσεων από τους πολίτες Παρουσιάσεις ειδικών 2η συνάντηση πολιτών με ειδικούς Παρουσιάσεις ειδικών Διατύπωση κύριων ερωτήσεων Επιλογή panel ειδικών από τους πολίτες Σχεδιασμός δημόσιας διάσκεψης 36

ΣΤΑΔΙΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΣΚΕΨΗΣ ΠΟΛΙΤΩΝ 1 η ΗΜΕΡΑ Παρουσιάσεις ειδικών Απόψεις ομάδας πολιτών αντιπαράθεση Στάδιο Δημόσιας Διάσκεψης 2η ΗΜΕΡΑ Συμπληρωματικές ερωτήσεις πολιτών προς ειδικούς Ερωτήσεις συμμετέχοντος κοινού Διαπραγμάτευση Αλληλεπίδραση Συναίνεση - Συγγραφή έκθεσης ομάδας πολιτών 3η ΗΜΕΡΑ Παρουσίαση έκθεσης από την ομάδα πολιτών 37

ΣΤΑΔΙΟ ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Στάδιο Δημοσιοποίησης Αποτελεσμάτων Έκθεση ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ Διάχυση Αποτελεσμάτων Κέντρα Λήψης Αποφάσεων Κοινωνικές ομάδες 38

ΤΟΥΣ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΜΕΘΟΔΟΥ ΔΙΑΣΚΕΨΕΩΝ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ ΠΟΛΙΤΕΣ: βήμα διαλόγου - διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο εκπροσωπούν απόψεις και ενδιαφέροντα διαφόρων ομάδων σε κοινωνικά αμφιλεγόμενα ζητήματα ΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΧΡΗΣΙΜΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ: πλατφόρμα εντατικής για τη ανάλυσης ζητημάτων πολιτικής - σημαντική πληροφορία λήψη απόφασης που ενσωματώνει τον προβληματισμό της κοινωνίας ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ: γέφυρα μεταξύ των επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων/αναζητήσεων και των αναγκών / προσδοκιών της κοινωνίας 39

ΔΙΑΣΚΕΨΕΙΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ - ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΝΘΕΣΗ: Ομάδα 10 έως 30 ατόμων, ΜΗ ΕΙΔΙΚΩΝ, τυχαία επιλεγμένων από τον πληθυσμό ΣΤΟΧΟΣ: Συζήτηση σε ένα θέμα, με σκοπό την ενσωμάτωση απόψεων μη ειδικών στη διαδικασία λήψης απόφασης ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Παροχή πληροφορίας προς το κοινό από επιτροπή ειδικών. Το κοινό συζητά, επεξεργάζεται τα θέματα - καταλήγει σε ένα συμπέρασμα-πρόταση για τη χάραξη πολιτικής σε σχέση με το πρόβλημα που συζητείται. Διαμορφώνεται συναίνεση ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Έκθεση-δήλωση συναίνεσης προς τα ΚΛΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ: Μεγάλο φάσμα προβλημάτων περιβαλλοντικού, κοινωνικού, τεχνολογικού κ.λπ. ενδιαφέροντος σε διάφορες χωρικές κλίμακες - τοπικό, υπερτοπικό και εθνικό επίπεδο 40

ΜΕΘΟΔΟΣ DELPHI 41

ΜΕΘΟΔΟΣ DELPHI ΗΠΑ - δεκαετία του 60 ΕΦΑΡΜΟΓΗ: σε πάρα πολλές περιπτώσεις, όπου απαιτείται η συλλογή εξειδικευμένης γνώσης ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: ανάπτυξη ειλικρινούς διαλόγου μεταξύ ειδικών σε ένα ζήτημα ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: (α) ανωνυμία συμμετεχόντων (β) μεταξύ τους ανάδραση (feedback) οι κρίσεις που απορρέουν από μια ομάδα είναι περισσότερο από την ατομική κρίση σε ένα θέμα ασφαλείς από την ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΜΕΘΟΔΟΥ 42

ΜΕΘΟΔΟΣ DELPHI στόχος Συλλογή πληροφορίας και γνώσης κατανεμημένης σε ένα πλήθος ατόμων με εξειδίκευση στο μελετώμενο αντικείμενο Δομημένη διαδικασία επικοινωνίας με τους συμμετέχοντες, που εξελίσσεται σε σειρά σταδίων - επαναλήψεων, με νέα κάθε φορά δεδομένα Η πληροφορία που συλλέγεται αποτελεί προϊόν συναίνεσης μεταξύ των διαφορετικών απόψεων των συμμετεχόντων, ως αποτέλεσμα της ανάδρασης 43

ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΕΘΟΔΟΥ DELPHI Ανωνυμία συμμετεχόντων: η ταυτότητα των συμμετεχόντων δεν είναι γνωστή - ίση μεταχείριση διαφορετικών απόψεων Δομημένη ροή πληροφορίας: απαντήσεις στο πλαίσιο ερωτηματολογίου ερωτηματολογίου - ελέγχεται και υφίσταται επεξεργασία από τον συντονιστή του έργου Συστηματική ανάδραση: σχόλια συμμετεχόντων στα θέματα που τίθενται - ανάδραση στα σχόλια των λοιπών συμμετεχόντων και της ομάδας έργου Συλλογή ποιοτικής / ποσοτικής πληροφορίας: π.χ. ποσοστό αύξησης πληθυσμού ή θέματα πολιτικής για την καλύτερη διαχείριση ενός προβλήματος 44

Καθορισμός προβλήματος ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Στάδιο προετοιμασίας Στάδιο υλοποίησης Στάδιο επεξεργασίας διάχυσης αποτελεσμάτων Επανάληψη αποστολής ερωτηματολογίου Αποτελέσματα προηγούμενου γύρου απαντήσεων Όχι Επιλογή Στρατολόγηση συμμετεχόντων Προετοιμασία Διανομή ερωτηματολογίου Ανάλυση απαντήσεων ερωτηματολογίου Επίτευξη ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ Ολοκλήρωση διαδικασίας Έκθεση αποτελεσμάτων ; Ναι 45

ΣΤΑΔΙΟ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ Καθορισμός προβλήματος και στόχου προς επίτευξη Οριοθέτηση ζητημάτων που πρέπει να τεθούν - δόμηση ερωτηματολογίου κατευθύνσεις για τη Επιλογή συμμετεχόντων στη διαδικασία Δόμηση ερωτηματολογίου Επιλογή / στρατολόγηση συμμετεχόντων Προετοιμασία / αποστολή υποστηρικτικού υλικού προς ενημέρωση των συμμετεχόντων 46

ΣΤΑΔΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Διακίνηση ερωτηματολογίου Επεξεργασία συλλεγείσας πληροφορίας - υπάρχει σύγκλιση απόψεων; Αν ΟΧΙ, επανάληψη διαδικασίας έως ότου οι γνώμες των συμμετεχόντων συγκλίνουν προς μια κοινή άποψη ή επιτυγχάνεται σταθερότητα στα αποτελέσματα που παράγονται 47

ΣΤΑΔΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Η τελική θέση των απόψεων συμμετεχόντων αποτυπώνεται σε μια τεχνική έκθεση, η οποία κοινοποιείται προς όλους τους ενδιαφερόμενους ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: ιδέες που μπορεί να παραχθούν από την εφαρμογή της μεθόδου, τόσο μέσα από τη συναίνεση όσο και από την πιθανή διαφωνία Ακόμη και οι ακραίες θέσεις που μπορεί να προκύψουν από την εφαρμογή της Delphi ενδέχεται να συνιστούν σημαντικό εύρημα 48

ΧΡΗΣΗ ΟΤΑΝ: ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ DELPHI Το πρόβλημα απαιτεί την αξιοποίηση υποκειμενικής γνώσης σε συλλογικό επίπεδο Οι συμμετέχοντες που μπορούν να συνεισφέρουν έχουν διαφορετικό επίπεδο εμπειρίας ή εξειδίκευσης Ο χρόνος και το κόστος είναι απαγορευτικοί παράγοντες Η αποτελεσματικότητα της διαπροσωπικής επικοινωνίας μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω από μια διαδικασία επικοινωνίας στην οποία οι συμμετέχοντες δεν έρχονται σε απευθείας επαφή μεταξύ τους διαφορετικές απόψεις είναι έντονες και οι προβλεπόμενες εντάσεις μη διαχειρίσιμες Οι διαβλεπόμενες Πρέπει να διατηρηθεί η ανωνυμία των συμμετεχόντων 49

ΑΡΧΙΚΗ ΧΡΗΣΗ: πρόβλεψη ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΜΕΘΟΔΟΥ DELPHI ΣΗΜΕΡΑ: ως μια συμμετοχική προσέγγιση στη διερεύνηση των μελλοντικών εξελίξεων και τη χάραξη πολιτικής, αξιοποιώντας τη γνώση των ειδικών σε μια σειρά από τομείς ΘΕΤΕΙ στην υπηρεσία της διαδικασίας χάραξης πολιτικής τη γνώση και την ευφυΐα (intelligence) που είναι κατανεμημένη σε διάφορες κοινωνικές ομάδες, αλλά και την επιστημονική και επιχειρηματική κοινότητα e-delphi διεύρυνση δυνατοτήτων μέσα από τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας 50

ΜΕΘΟΔΟΣ DELPHI - ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΝΘΕΣΗ: Ομάδα ειδικών (experts) ΣΤΟΧΟΣ: Σύγκλιση απόψεων επί του εξεταζόμενου ζητήματος - δημιουργία συναίνεσης ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Συμπλήρωση ερωτηματολογίων από ειδικούς μεμονωμένα, ενημέρωση για τις απόψεις των άλλων συμμετεχόντων, επανατοποθέτηση εκ νέου στα ερωτήματα. Επαναλαμβανόμενη διαδικασία διαδικασία έως ότου υπάρξει σύγκλιση ή σταθερότητα απόψεων ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Σύνταξη έκθεσης αποτελεσμάτων ΕΦΑΡΜΟΓΗ: Σε ευρύ φάσμα προβλημάτων είτε με την προοπτική της πρόβλεψης είτε με αυτή της ανάλυσης πολιτικής, σε ένα εύρος χωρικών κλιμάκων 51

ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΥΡΗΝΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 52

ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΥΡΗΝΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Αναπτύχθηκε από τον Γερμανό P.C. Dienel τη δεκαετία του 70 (1972) Έχει σχεδιαστεί ώστε να αποτελέσει ένα είδος μικρού κοινοβουλίου Πολλές εφαρμογές στη Γερμανία σε τοπικό και εθνικό επίπεδο Αφορμή για την ανάπτυξη της μεθόδου: η παρατήρηση της απόστασης μεταξύ των αποφάσεων των ΚΛΑ και των απόψεων των κοινωνικών ομάδων, ως προϊόν της καθαρά τεχνικής προσέγγισης των προβλημάτων του σχεδιασμού 53

Εμπλουτισμός αποθέματος γνώσης συμμετεχόντων ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΥΡΗΝΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ τυχαία επιλεγμένες ομάδες πολιτών με διαφορετικό υπόβαθρο που εκπροσωπούν την τοπική κοινωνία συνεργάζονται για τον σχεδιασμό εναλλακτικών λύσεων σε ένα πρόβλημα που τους έχει ανατεθεί προτάσεις πολιτικής για την Αξιολόγηση εναλλακτικών - υλοποίηση της επιλεγόμενης λύσης Οι συμμετέχοντες σε ρόλο συμβούλου της αναθέτουσας αρχής Επιδίωξη ομοφωνίας συναίνεσης μεταξύ συμμετεχόντων 54

ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΠΟ ΔΙΑΣΚΕΨΕΙΣ ΠΟΛΙΤΩΝ Εμπλέκει πολύ μεγαλύτερο αριθμό συμμετεχόντων - αριθμός ομάδων - 25 άτομα κάθε ομάδα Οι αποφάσεις που καλούνται να πάρουν οι συμμετέχοντες είναι οριοθετημένες και αφορούν τη δόμηση και αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων για την αντιμετώπιση ενός συγκεκριμένου προβλήματος Η εμπλοκή του κοινού είναι προϊόν της απόφασης μιας αναθέτουσας αρχής, η οποία υλοποιεί τη συμμετοχική διαδικασία Αποτελέσματα από την εφαρμογή της μεθόδου: σύνθεση αποτελεσμάτων όλων των επιμέρους ομάδων Πυρήνων Σχεδιασμού Μπορεί να εφαρμοστεί σε ευρύ φάσμα προβλημάτων, που διατρέχουν από την τοπική έως την εθνική χωρική κλίμακα αναφοράς 55

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Στάδιο Προετοιμασίας Καθορισμός στόχου Διαστάσεις μελετώμενου θέματος Ερωτήματα Επιλογή ομάδων συμμετεχόντων Οργάνωση διαδικασίας Δημιουργία υποστηρικτικού υλικού Αποστολή στους πολίτες ΦΑΣΗ Ι: Ενημέρωση πολιτών Plenary session Στάδιο Υλοποίησης Συμμετοχικής Διαδικασίας ΦΑΣΗ IΙ: Συζήτηση μεταξύ πολιτών σε ομάδες Διατύπωση απόψεων προτάσεων συστάσεων πολιτικής για επιμέρους διαστάσεις του θέματος Στάδιο Δημιουργίας Τελικής Έκθεσης και Διάχυσης Αποτελεσμάτων ΦΑΣΗ ΙΙΙ: Παρουσίαση προτάσεων ομάδων σε plenary session αξιολόγηση ομοφωνία σε συστάσεις πολιτικής επί του θέματος συνολικά 56

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ Ομάδα διαχείρισης έργου Οργανωτική επιτροπή & συντονιστές συμμετοχικής διαδικασίας Ειδικοί Εισάγουν τους πολίτες στο θέμα που συζητείται, παρουσιάζουν τις διαφορετικές διαστάσεις του, την ιστορική διαδρομή του κ.λπ. Ομάδες συμφερόντων Παρουσιάζουν στους πολίτες τις απόψεις τους για το εξεταζόμενο θέμα Πολίτες Ομάδες Πυρήνων Σχεδιασμού Βασικός πυρήνας για την επεξεργασία του θέματος που έχει τεθεί και τη διατύπωση συστάσεων πολιτικής 57

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΦΑΣΗ Ι: ενημέρωση πολιτών από ειδικούς ή/και εκπροσώπους ομάδων συμφερόντων για το θέμα που θα επεξεργαστούν ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΦΑΣΗ ΙΙ: Οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε ομάδες - καθεμιά από αυτές επεξεργάζεται μια διάσταση του θέματος - Τα άτομα μεταφέρονται ανά τακτά διαστήματα σε άλλες ομάδες ΦΑΣΗ ΙΙΙ: Ομαδική συζήτηση σε ολομέλεια (plenary session) παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της συζήτησης σε κάθε ομάδα - Αξιολογείται η πληροφορία αυτή συνολικά - συστάσεις πολιτικής 58

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Προετοιμασία τελικής έκθεσης αποτελεσμάτων από τους συντονιστές Περαιτέρω επεξεργασία και βελτιώσεις από τους πολίτες Τελική έκθεση: δημοσιεύεται και προωθείται προς τα κέντρα λήψης αποφάσεων και κάθε άλλον ενδιαφερόμενο 59

ΧΡΗΣΗ ΟΤΑΝ: ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΥΡΗΝΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Υπάρχει ποικιλία εφικτών εναλλακτικών επιλογών και ο ρόλος των συμμετεχόντων είναι να επιλέξουν μια από αυτές Όλες οι κοινωνικές ομάδες είναι στον ίδιο βαθμό εκτεθειμένες στους κινδύνους των συγκεκριμένων εναλλακτικών επιλογών Οι συμμετέχοντες διαθέτουν εμπειρική γνώση σχετικά με το πρόβλημα και μπορούν με επάρκεια να συμμετάσχουν Οι συμμετέχοντες αξιολογούν το πρόβλημα ως σημαντικό και είναι διατεθειμένοι να αφιερώσουν μέρος του χρόνου τους για να συνεισφέρουν στην επίλυσή του Η αναθέτουσα αρχή ΚΛΑ είναι πρόθυμη να αποδεχτεί ή να εξετάσει προσεκτικά τις συστάσεις πολιτικής 60

ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΜΕΘΟΔΟΥ ΔΙΑΣΚΕΨΕΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ Ενδυνάμωση από τη συμμετοχική διαδικασία Ουσιαστική συμμετοχή Αύξηση γνώσης γύρω από τα προβλήματα του σχεδιασμού και τη διαδικασία λήψης απόφασης Δημιουργία ισχυρότερης κοινωνικής ταυτότητας Ανάπτυξη υπεύθυνων συμπεριφορών ΓΙΑ ΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Ανάλυση πολιτικής και λήψη αποφάσεων που είναι αποδεκτές από το σύνολο της τοπικής κοινωνίας Αύξηση αποτελεσματικότητας σχεδιαζόμενων πολιτικών Τόνωση εμπιστοσύνης πολιτών προς τα ΚΛΑ 61

ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΥΡΗΝΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ - ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΝΘΕΣΗ: Ομάδα πολιτών, τυχαία επιλεγμένα άτομα, περίπου 25 άτομα ανά ομάδα ΣΤΟΧΟΣ: παρουσίαση λύσης σε ένα πρόβλημα σχεδιασμού, διερευνώντας πλήθος εναλλακτικών λύσεων για την επιλογή της βέλτιστης ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Απόκτηση πληροφορίας από ειδικούς σε σχέση με τις διαθέσιμες επιλογές πολιτικής και τις επιπτώσεις τους Επεξεργασία πληροφορίας Επιλογή λύσης ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Σύνταξη έκθεσης με την προτεινόμενη λύση και τις συστάσεις πολιτικής για την υλοποίησή της ΕΦΑΡΜΟΓΗ: Σε ευρύ φάσμα προβλημάτων που διατρέχουν από την τοπική έως την εθνική χωρική κλίμακα 62

ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ 63

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΙΔΙΚΩΝ Τεχνοκρατική προσέγγιση συμμετοχικής διαδικασίας Συλλογή και αξιοποίηση κατανεμημένης γνώσης ειδικών ΕΠΙΔΙΩΚΕΙ: τη διερεύνηση των δυνατών μελλοντικών καταστάσεων σε σχέση με το ζήτημα που εξετάζεται ή τη δημιουργία οράματος και την παραγωγή συστάσεων πολιτικής για την αντιμετώπιση μελλοντικών προκλήσεων ή την επιδίωξη συγκεκριμένων στόχων, στη βάση της ανάλυσης και σύνθεσης ενός σημαντικού όγκου και εύρους πληροφορίας 64

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Στάδιο Προετοιμασίας Στάδιο Υλοποίησης Συμμετοχικής Διαδικασίας Καθορισμός στόχου Διαστάσεις μελετώμενου θέματος - Ερωτήματα Επιλογή ομάδας εργασίας Επιλογή συντονιστή Επιλογή συμμετεχόντων Οργάνωση διαδικασίας Συλλογή επεξεργασία υποστηρικτικού υλικού Υλοποίηση σειράς συναντήσεων (workshops) Στάδιο Διάχυσης Αποτελεσμάτων Εντοπισμός ομάδων που έχουν ενδιαφέρον για τα αποτελέσματα (κέντρα λήψης αποφάσεων, ομάδες ενδιαφερόντων κ.λπ.) ΔΙΑΧΥΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ 65

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΖΟΝΤΑΙ Ο ρόλος των συμμετεχόντων - παροχή τεχνικής γνώσης ή εμβάθυνση στο πρόβλημα για την ανάλυση πολιτικής (scoping) Το πρόβλημα / οι διαστάσεις του / ο στόχος που τίθεται οριοθέτηση είδους απαιτούμενης γνώσης / επιστημονικών αντικειμένων που απαιτούνται για τη θεώρησή του Η σύνθεση ομάδας ειδικών - ισόρροπη αντιπροσώπευση των διαφορετικών αντικειμένων - ισοβαρής θεώρηση διαστάσεων προβλήματος Αν η συμμετοχική διαδικασία θα υποστηριχθεί από την ανάλυση υπάρχουσας πληροφορίας με τη βοήθεια κατάλληλων εργαλείων ή θα αξιοποιηθεί μόνο η υποκειμενική κρίση των συμμετεχόντων 66

ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ εξειδικευμένη γνώση στα αντικείμενα που αφορούν το υπό μελέτη πρόβλημα αμεροληψία και έλλειψη συμφέροντος σε σχέση με το πρόβλημα δυνατότητα ομαδικής εργασίας ισόρροπη παρουσία των διαφορετικών επιστημονικών εξειδικεύσεων που απαιτούνται για την εμβάθυνση στο εξεταζόμενο ζήτημα ισόρροπη εκπροσώπηση (balance) διαφορετικών ενδεχομένως και αντιτιθέμενων απόψεων - αποτύπωση διαφορετικών οπτικών γύρω από το πρόβλημα 67

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ σειρά συναντήσεων (workshops) διεξοδικές συζητήσεις / αλληλεπίδραση μεταξύ συμμετεχόντων συλλογή / εμβάθυνση σε πληροφορία σχετική με τα ζητήματα που έχουν τεθεί επίτευξη συναίνεσης μεταξύ συμμετεχόντων: στη διατύπωση των τεχνικών λύσεων του προβλήματος στις κατευθύνσεις πολιτικής για την αντιμετώπισή του ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: επεξεργάζεται την πληροφορία που συλλέγεται με σκοπό την ανατροφοδότηση της συζήτησης 68

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ τελικό προϊόν ΕΚΘΕΣΗ στην οποία καταγράφονται: το εξεταζόμενο πρόβλημα και τα χαρακτηριστικά του η σύνθεση της ομάδας ειδικών η διαδικασία επιλογής τους - κριτήρια επιλογής η συμμετοχική διαδικασία - στάδια που ακολουθήθηκαν το υποστηρικτικό υλικό που συγκεντρώθηκε η ανάλυση / επεξεργασία πρωτογενούς πληροφορίας που έλαβε χώρα οι μέθοδοι, τεχνικές και εργαλεία που αξιοποιήθηκαν τα συμπεράσματα και οι συστάσεις πολιτικής που προέκυψαν από τη συμμετοχική διαδικασία 69

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΙΔΙΚΩΝ - ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΝΘΕΣΗ: Διεπιστημονική ομάδα ειδικών με εξειδικευμένη γνώση στο πρόβλημα που μελετάται ΣΤΟΧΟΣ: Διερεύνηση δυνατών μελλοντικών καταστάσεων σε σχέση με το ζήτημα που εξετάζεται ή δημιουργία οράματος και παραγωγή συστάσεων πολιτικής για την αντιμετώπιση μελλοντικών προκλήσεων Επιδιώκεται η δημιουργία συναίνεσης ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Σειρά συναντήσεων ειδικών για την επεξεργασία πληροφορίας από διαφορετικά επιστημονικά πεδία ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Σύνταξη έκθεσης με συστάσεις πολιτικής για την αντιμετώπιση μελλοντικών προκλήσεων ή την επίτευξη ενός οράματος ΕΦΑΡΜΟΓΗ: Σε μεγάλο φάσμα προβλημάτων σχεδιασμού και σε εύρος χωρικών κλιμάκων αναφοράς, από το τοπικό έως το διεθνές επίπεδο 70

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ 71

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ Εργαλείο μάθησης μέσα από την ανταλλαγή απόψεων, ιδεών, κ.λπ. των συμμετεχόντων Προωθεί τη «δημιουργικότητα» (creativity) των συμετεχόντων στη διερεύνηση των επιθυμητών μελλοντικών καταστάσεων Αποσκοπεί στην εμπλοκή του κοινού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που το αφορούν - ΟΡΑΜΑ Εφαρμογή σε τοπικό επίπεδο 72

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ Καταγραφή προβλημάτων από τους συμμετέχοντες - εμπλουτισμός περιεχομένου σχεδιασμού ΣΤΟΧΟΣ Καλύτερη κατανόηση διαφορετικών απόψεων μεταξύ των συμμετεχόντων εξομάλυνση συγκρούσεων Δημιουργία κοινού οράματος (vision) για ένα ζήτημα δέσμευση συμμετεχόντων Χάραξη πολιτικής για την επίτευξη της επιθυμητής μελλοντικής εικόνας με τη συμμετοχή του κοινού - αποδοχή 73

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ ΣΤΟΧΟΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Αλληλεπίδραση/Συνεργασία: βάση για τη μελέτη της μελλοντικής εξέλιξης ενός ζητήματος Οι συμμετέχοντες καθοδηγούνται μέσα από ένα δομημένο πλαίσιο συζήτησης που εξελίσσεται σε επιμέρους στάδια Συμμετέχουν επιλεγμένα άτομα, μη ειδικοί (5-20), συμμετοχή σε ομάδα εργασίας (workshops) 74

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Στάδιο προετοιμασίας (1) (preparation phase) Στάδιο Κριτικής (2) (critique phase) Στάδιο φαντασίας (3) (fantasy phase) Στάδιο εφαρμογής (4) (implementation phase) 75

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ Τα στάδια 1, 2 και 3 περιλαμβάνουν δύο επιμέρους υποστάδια Στάδιο Α: Σιωπηλό brainstorming κάθε συμμετέχων μεμονωμένα καταγράφει σκέψεις και εμπειρίες Στάδιο Β: Collective brainstorming α) επεξεργασία συνολικής πληροφορίας β) επίτευξη συμφωνίας μεταξύ συμμετεχόντων π.χ. στα προβλήματα και τις αδυναμίες του προβλήματος που εξετάζεται 76

Σ Χ Ε Δ Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (1) ΣΤΑΔΙΟ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ @ Επιλέγεται το πρόβλημα που πρόκειται να αναλυθεί @ Γίνεται η προετοιμασία της δομής της συζήτησης @ Επιλέγονται τα εμπλεκόμενα μέρη (κοινό - stakeholders) @ Γίνεται η παρουσίαση του προβλήματος στόχου @ Στο στάδιο αυτό μπορεί να γίνει συζήτηση μεταξύ των συμμετεχόντων για τον καθορισμό των υποστόχων, εάν αυτοί δεν έχουν ήδη τεθεί 77

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (1) ΣΤΑΔΙΟ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ Αποτελεί το στάδιο της ενημέρωσης του κοινού σχετικά με το σχεδιαστικό πρόβλημα στόχο Του τρόπου με τον οποίο θα διεξαχθεί η όλη συμμετοχική διαδικασία Απαιτείται προσεκτική επιλογή των εμπλεκομένων ομάδων/ατόμων με τη βοήθεια συνεντεύξεων 78

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (2) ΣΤΑΔΙΟ ΚΡΙΤΙΚΗΣ Καταγράφονται οι απόψεις του κοινού σε σχέση με τα προβλήματα και τις αρνητικές εμπειρίες που βιώνουν Καταγραφή και οργάνωση προβλημάτων στην περιοχή μελέτης και της χωρικής τους διαφοροποίησης Σύνθεση διαφορετικών απόψεων κοινού σε μια έκθεση 79

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (2) ΣΤΑΔΙΟ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΔΥΟ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΑΔΙΑ ΠΡΩΤΟ ΣΤΑΔΙΟ: ατομική σκέψη και έκφραση αρνητικών εμπειριών συμμετεχόντων σε σχέση με τα διάφορα ζητήματα (individual concerns brainstorming) ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ: συλλογική σκέψη και έκφραση ζητημάτων που έχουν εκφραστεί ατομικά από τους συμμετέχοντες (collective brainstorming) 80

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (2) ΣΤΑΔΙΟ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΕΤΑΙ ΜΕ: Παρουσίαση των σκέψεων και εμπειριών κάθε συμμετέχοντα σε στρογγυλό τραπέζι Συλλογική συζήτηση σε σχέση με όλα τα ζητήματα που έχουν τεθεί από το σύνολο της ομάδας Ταξινόμηση σε θεματικές ενότητες Ιεράρχηση θεματικών περιοχών με σειρά σπουδαιότητας για τους συμμετέχοντες 81

Υ1 Συμμετέχων 2 Υ5 Υ3 Υ2 Ζ3 Χ1 Υ4 Συμμετέχων 1 Ζ1 Ζ5 Χ2 Χ4 Ζ6 Ζ2 Ζ4 Χ3 Συμμετέχων 3 Δεξαμενή απόψεων συμμετεχόντων Ζ4 Χ1 Ζ1 Χ3 Υ1 Υ4 Ζ6 Υ5 Ζ2 Συμφωνία σε προβλήματα Ταξινόμηση ανά τομέα Χ4 Χ2 Υ2 Υ3 Ζ3 Ζ5 Χ1 Υ4 Ζ6 Υ1 Ζ5 π.χ. μεταφορές Υ3 Ζ4 Χ3 Υ2 Χ2 Ζ3 Υ5 Χ4 Ζ1 Ζ2 π.χ. ποιότητα ζωής 82

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (2) ΣΤΑΔΙΟ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΣΤΑΔΙΟΥ Επίτευξη ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ - ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ ΑΠΟΨΕΩΝ σε σχέση με: τα προβλήματα την ιεράρχησή τους (προτεραιότητες συμμετεχόντων) 83

«ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΟΝΕΙΡΕΥΕΤΑΙ» ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (3) ΣΤΑΔΙΟ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ @ Το κοινό καλείται να «ονειρευτεί» το μέλλον που θα επιθυμούσε για την περιοχή μελέτης «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΡΑΜΑΤΟΣ» @ Στο στάδιο αυτό καταγράφονται επιθυμίες, σκέψεις, φόβοι, ιδέες και απόψεις των συμμετεχόντων σχετικά με τη δυνατή μελλοντική εξέλιξη των ζητημάτων που εξετάζονται για την περιοχή μελέτης 84

«ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΟΝΕΙΡΕΥΕΤΑΙ» ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (3) ΣΤΑΔΙΟ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ ΔΥΟ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΑΔΙΑ ΠΡΩΤΟ ΣΤΑΔΙΟ: διατύπωση από κάθε συμμετέχοντα ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΑ δυνατών και επιθυμητών μελλοντικών εξελίξεων για κάθε ένα από τα ζητήματα που έχουν τεθεί (individual brainstorming) ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ: συλλογική συζήτηση σύνθεση ατομικών προσεγγίσεων σε εναλλακτικές συνεκτικές μελλοντικές εικόνες για τα επιμέρους ζητήματα (visionscollective brainstorming) 85

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (3) ΣΤΑΔΙΟ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΣΤΑΔΙΟΥ ΔΟΜΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΚΤΙΚΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ (VISIONS) για την περιοχή μελέτης/πρόβλημα ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ 86

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (4) ΣΤΑΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ δόμηση εναλλακτικών σεναρίων με τη βοήθεια των επιθυμητών εικόνων του προηγούμενου σταδίου Των περιορισμών που τίθενται από την περιοχή μελέτης, το νομοθετικό πλαίσιο κ.λπ. Των πιθανών εξελίξεων στην υπό μελέτη περιοχή/πρόβλημα από εξωγενείς παράγοντες, σχεδιαζόμενα έργα κ.λπ. 87

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (4) ΣΤΑΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Ελέγχεται η «εφαρμοσιμότητα» κάθε εναλλακτικού σεναρίου ανάλυση περιορισμών και εμποδίων για την εφαρμογή τους Εξετάζονται τα πιθανά μέσα μέτρα πολιτικής για την υλοποίηση κάθε σεναρίου Παραπέρα επεξεργασία των σεναρίων μελλοντικής εξέλιξης της περιοχής σε αντιπαράθεση με τις επιθυμητές εικόνες (visions) 88

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ (4) ΣΤΑΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ @ Χάραξη πολιτικής ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΣΤΑΔΙΟΥ @ Μέτρα πολιτικής για την επίτευξη των στόχων που είναι αποδεκτά από τους συμμετέχοντες - ΔΕΣΜΕΥΣΗ 89

ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ Απλή στην εφαρμογή της ευέλικτη μέθοδος συμμετοχής Πλατφόρμα επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης για την ανταλλαγή απόψεων, ιδεών Δημιουργία κοινού οράματος Εργαλείο αμοιβαίας μάθησης για τη σχεδιαστική ομάδα και το κοινό που εμπλέκεται Σειρά σταδίων που συνδέονται στενά με επιμέρους στάδια της διαδικασίας σχεδιασμού Το κοινό εκπαιδεύεται, αυξάνει την κατανόησή του σε σχέση με το πρόβλημα και τις διαφορετικές απόψεις ουσιαστικότερη συμμετοχή Προωθεί τη δημιουργικότητα στην αντιμετώπιση του μέλλοντος Μπορεί να ενσωματώσει στα διάφορα στάδια εφαρμογής της και άλλες μεθόδους συμμετοχής 90

ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ - ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΝΘΕΣΗ: Ομάδα πολιτών, 5-20 τυχαία επιλεγμένα άτομα, αντιπροσωπευτικά της τοπικής κοινωνίας ΣΤΟΧΟΣ: Διερεύνηση δυνατών μελλοντικών καταστάσεων ή δημιουργία οράματος - παραγωγή προτάσεων πολιτικής οι πολίτες σε ρόλο συμβουλευτικό - Επιδίωξη συναίνεσης ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: σειρά σταδίων προβλήματα - δημιουργία οράματος - μελλοντικά σενάρια προτάσεις πολιτικής ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Προτάσεις πολιτικής για την αντιμετώπιση μελλοντικών προκλήσεων ή την επίτευξη οράματος με βάση τις αξίες, απόψεις, οράματα της τοπικής κοινωνίας ΕΦΑΡΜΟΓΗ: Προβλήματα σχεδιασμού σε τοπικό επίπεδο 91

ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ Ή ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΟΜΟΦΩΝΙΑΣ ΟΜΑΔΑ III 92

ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ Ή ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΟΜΟΦΩΝΙΑΣ Εκδημοκρατισμός ΙΙΙ Συμμετοχικός Σχεδιασμός (Participatory Planning) Συμμετοχική Εκτίμηση Έλεγχος & Αξιολόγηση (Participatory Assessment Monitoring & Evaluation) «Η διαδικασία ως σκοπός» Επίτευξη σύγκλισης απόψεων 1. Άξονας οραμάτων - κινήτρων 2. Άξονας εστιασμένου αποτελέσματος 1 2 Διασκέψεις Πολιτών (Citizens Juries) Διασκέψεις Συναίνεσης (Consensus Conferences) Πυρήνες Σχεδιασμού (Planning Cells) Συναντήσεις Ειδικών (Expert Panels) Συμβουλευτικότητα Μέθοδος Charrette «Η διαδικασία ως μέσο» Μέθοδος Delphi ΙΙ Εργαστήρια Οραματισμού (Future Workshops) 93

ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 94

ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ... διαδικασία λήψης απόφασης και χάραξης πολιτικής για την επίλυση ενός προβλήματος στο πλαίσιο της οποίας ενσωματώνονται τα διαφορετικά ενδιαφέροντα, η εξειδίκευση και η οπτική θεώρησης των προβλημάτων από τις διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και ομάδες συμφερόντων επιδιώκοντας το κοινό όφελος όσων επηρεάζονται από τις αποφάσεις που λαμβάνονται 95

ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ αξιοποιεί ένα σύνολο από εργαλεία τα οποία προωθούν Διάχυση γνώσης και πληροφορίας προς τους συμμετέχοντες Τους εμπλέκουν ενεργά στη συμμετοχική διαδικασία Ενδυναμώνουν την αντίληψή τους σχετικά με τα εξεταζόμενα προβλήματα Παρεμβατικό ρόλο στη διαδικασία αυτή 96

ΠΡΟΫΠΟΘΕΤΕΙ Ενεργοποίηση συμμετοχικής διαδικασίας σχεδιασμού - ενδυνάμωση πολιτών και ομάδων ενδιαφερόντων ανάγκη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης πολιτών Οικοδόμηση συνεργασιών με πολίτες και ομάδες συμφερόντων Αξιολόγηση προβλήματος - συνεργασία με ομάδες ενδιαφερόντων καλύτερη οριοθέτηση στόχων σχεδιασμού Τον σχεδιασμό ως πυρήνα της μεθόδου Συμμετοχικού Σχεδιασμού και πεδίο ολοκλήρωσης: της εμπειρικής γνώσης και των προσδοκιών των πολιτών των πολιτικών προτεραιοτήτων των μεθοδολογικών προσεγγίσεων / εργαλείων του σχεδιασμού μοιράζεται η γνώση - αναπτύσσονται νέες ιδέες - δομείται η συναίνεση 97

ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ δύο διαφορετικές προσεγγίσεις Πρώτη προσέγγιση (stakeholders-based) συμμετοχή ομάδων συμφερόντων Συνεργασία ΚΛΑ, ειδικών, κυρίαρχων ομάδων συμφερόντων, εκπροσώπων ΜΚΟ Ομάδες που μπορούν να επηρεάσουν ή επηρεάζονται ευθέως από τις αποφάσεις του σχεδιασμού ΣΚΟΠΟΣ Εξομάλυνση πιθανών αντιδράσεων απέναντι στους στόχους του σχεδιασμού Δεύτερη προσέγγιση (community-based) συμμετοχή ομάδων πολιτών Συμμετοχή πολιτών - μη οργανωμένων κοινωνικών ομάδων με διαφορετικά ενδιαφέροντα ΣΚΟΠΟΣ Ισότιμη συμμετοχή ομάδων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων (Bouzit και Loubier, 2004b) 98

ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ - ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΝΘΕΣΗ: Ανάλογα με την προσέγγιση που υιοθετείται, ΚΛΑ, ειδικοί, κυρίαρχες ομάδες συμφερόντων ή πολίτες ΣΤΟΧΟΣ: Διασφάλιση ίσης δυνατότητας συμμετοχής στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων - ουσιαστικός ρόλος συμμετεχόντων σε όλα τα στάδια της διαδικασίας έως τη λήψη της τελικής απόφασης - συναίνεση ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Ποικιλία προσεγγίσεων και μεθόδων, ανάλογα με το είδος των συμμετεχόντων (ομάδες συμφερόντων ή πολίτες) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Προτάσεις πολιτικής ΕΦΑΡΜΟΓΗ: Σε διάφορα προβλήματα σχεδιασμού και σε ποικιλία χωρικών κλιμάκων - τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο 99

ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ, ΕΛΕΓΧΟΥ & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ - ΣΕΕΑ 100

ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ, ΕΛΕΓΧΟΥ & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ - ΣΕΕΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ως προς την επίτευξη του αρχικού στόχου τις επιπτώσεις τους Από τους ειδικούς αξιολόγηση Στους πολίτες... συμμετοχική εκτίμηση και αξιολόγηση 101

Η έννοια της συμμετοχικής εκτίμησης και αξιολόγησης δεν είναι σαφώς ορισμένη... συνώνυμη με τις παρακάτω έννοιες ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΕΕΑ Συμμετοχική Αξιολόγηση (Participatory Evaluation PE) Συμμετοχική Παρακολούθηση (Participatory Monitoring PM) Συμμετοχική Εκτίμηση, Παρακολούθηση και Αξιολόγηση (Participatory Assessment, Monitoring and Evaluation PAME) Παρακολούθηση Διαδικασίας (Process Monitoring ProM) Αυτο-αξιολόγηση (Self-evaluation SE) Αξιολόγηση βασισμένη στις ομάδες συμφερόντων (Stakeholderbased Evaluation / Assessment) Παρακολούθηση από την Κοινότητα (Community Monitoring CM) 102

ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ορισμός... η διαδικασία αξιολόγησης των επιπτώσεων από αναπτυξιακές παρεμβάσεις η οποία λαμβάνει χώρα υπό τον πλήρη ή μερικό έλεγχο των τοπικών κοινωνιών, σε συνεργασία με επαγγελματίες Οι εκπρόσωποι των τοπικών κοινωνιών ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ: στον καθορισμό δεικτών για την εκτίμηση των επιπτώσεων στη συλλογή και ανάλυση σχετικής με τους δείκτες αυτούς πληροφορίας στη διάχυση των αποτελεσμάτων της εκτίμησης στον σχεδιασμό δράσεων δράσεων για τη βελτίωση των επιπτώσεων των αναπτυξιακών αυτών παρεμβάσεων - διαδικασία ανάδρασης (Jackson 1995, Sartorius και άλλοι 2013) 103

ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΕΕΑ ΤΙ ΘΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΘΕΙ καθορισμός σχετικών δεικτών ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΚΑΝΕΙ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΩΣ ΘΑ ΓΙΝΕΙ Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ επιλογή μεθόδων αξιολόγησης ΑΠΟ ΠΟΙΕΣ ΠΗΓΕΣ θα αντληθεί πληροφορία ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΘΑΥΤΗ προσδιορισμός επιπτώσεων με τη βοήθεια των δεικτών ΑΝΑΛΥΣΗ/ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ αξιολόγησης ΣΤΟΧΟΣ: ενημέρωση ομάδας σχεδιασμού για ανάληψη διορθωτικών παρεμβάσεων 104

Αξιολόγηση Ερωτήματα ΠΟΙΟΣ καθοδηγεί την αξιολόγηση; ΤΙ θα αξιολογηθεί (δείκτες); ΠΩΣ γίνεται η αξιολόγηση; ΠΟΤΕ γίνεται η αξιολόγηση; ΓΙΑΤΙ γίνεται η αξιολόγηση; ΠΟΙΑ είναι τα πλεονεκτήματα; ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ Ειδικοί, διαχειριστές έργου Καθορίζεται από επαγγελματίες, ειδικούς σε θέματα αξιολόγησης. Προεπιλεγμένοι δείκτες κριτηρίων αξιολόγησης π.χ. παραγωγή, εισόδημα Έμφαση στην επιστημονική αντικειμενικότητα, διάσταση μεταξύ αξιολογητών και λοιπών συμμετεχόντων, πολύπλοκες διαδικασίες αξιολόγησης, περιορισμένη πρόσβαση στα αποτελέσματα Συνήθως με την ολοκλήρωση της εφαρμογής ενός προγράμματος, κάποιες φορές και ενδιάμεσα Ανάληψη ευθύνης Ανεξάρτητη κρίση/αξιολόγηση. Οι τυποποιημένοι δείκτες επιτρέπουν τη σύγκριση των αποτελεσμάτων με άλλες περιπτώσεις ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ Πολίτες, τοπικοί φορείς, ομάδα σχεδιασμού κ.ά. Καθορίζεται από τους συμμετέχοντες. Επιλέγουν τους σχετικούς με τα ενδιαφέροντά τους δείκτες των κριτηρίων αξιολόγησης ΤΙ θα αξιολογηθεί Χρήση απλών μεθόδων αξιολόγησης προσαρμοσμένων στην τοπική γνώση, την τοπική κουλτούρα. Διάχυση των αποτελεσμάτων μέσα από την εμπλοκή των συμμετεχόντων στις διαδικασίες αξιολόγησης Συνένωση διαδικασιών παρακολούθησης και αξιολόγησης, συχνότερες μικρής κλίμακας αξιολογήσεις Ενδυνάμωση των πολιτών για την ενεργοποίηση, τον έλεγχο και την ανάληψη διορθωτικών δράσεων Αξιοποίηση τοπικής γνώσης. Εγκυρότητα πληροφορίας που συλλέγεται από τους συμμετέχοντες. Ανάπτυξη γνώσης, δεξιοτήτων και σχέσεων μεταξύ των συμμετεχόντων 105

ΒΡΙΣΚΕΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΟΤΑΝ: ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΕΕΑ Σχεδιάζεται η συμμετοχή του κοινού στην αξιολόγηση ενός έργου για τον έλεγχο της απόδοσής του σε σχέση με τους στόχους Διαγράφεται στον ορίζοντα μια κρίση - συζήτηση για την εξεύρεση λύσεων αποφυγής ή ελαχιστοποίησης των επιπτώσεων από την κρίση αυτή - τραπέζι διαλόγου Διαφαίνεται στον ορίζοντα ένα πρόβλημα κινητοποίηση εμπλεκομένων - συζήτηση - προσπάθεια εξεύρεσης λύσεων που θα το θεραπεύουν Διερευνώνται οι λόγοι για τους οποίους ένα έργο δεν έχει την απόδοση για την οποία είχε αρχικά σχεδιαστεί 106

ΒΗΜΑΤΑ ΜΕΘΟΔΟΥ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ, ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Επεξεργασία δεδομένων Αποτελέσματα Σχέδιο Δράσης Δημιουργία ευρύτερων συνεργασιών Επιλογή και εκπαίδευση συμμετεχόντων Σχεδιασμός διαδικασίας αξιολόγησης Συλλογή δεδομένων 107

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΘΟΔΟΥ ΣΕΕΑ Ενδυνάμωση τοπικών κοινωνιών βελτίωση ικανοτήτων τους για συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων Παραγωγή ακριβούς / αξιόπιστης πληροφορίας, το είδος και ο τρόπος συλλογής της οποίας επιλέγεται από τις ίδιες της τοπικές κοινωνίες ευθύνης από τις τοπικές κοινωνίες, έχοντας επαρκή Ανάληψη γνώση για τα οφέλη και το κόστος κάθε επιλογής τους Ανάπτυξη αισθήματος ιδιοκτησίας των αποφάσεων του σχεδιασμού - δέσμευση αποτελεσματικότητα παρεμβάσεων Καλύτερη διερεύνηση των ιδιαιτεροτήτων κάθε τοπικής κοινωνίας Παρακολούθηση / αξιολόγηση επιπτώσεων των αποφάσεων του σχεδιασμού - ανάδραση για την οριοθέτηση διορθωτικών δράσεων Διασφάλιση διαφάνειας διαδικασίας σχεδιασμού (Main και άλλοι 1996, Sartorius και άλλοι 2013) 108

ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ, ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ - ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΝΘΕΣΗ: Άτομα, ομάδες, οργανισμοί, φορείς κ.ά. - άμεσα ή έμμεσα επηρεάζουν ή επηρεάζονται από τις παρεμβάσεις του σχεδιασμού ΣΤΟΧΟΣ: Ενεργός εμπλοκή στη διαδικασία συλλογής, επεξεργασίας και αξιοποίησης πληροφορίας σχετικής με τις επιπτώσεις των σχεδιαστικών παρεμβάσεων για την ανάληψη διορθωτικών δράσεων ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Σειρά σταδίων - συλλογή & επεξεργασία πληροφορίας - εκτίμηση επιπτώσεων διαφορετικών επιλογών ανατροφοδότηση διαδικασίας σχεδιασμού ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Σχέδιο δράσης για τη βελτίωση των παρεμβάσεων του σχεδιασμού και την αποκλιμάκωση των επιπτώσεών τους ΕΦΑΡΜΟΓΗ: Ευρύ φάσμα τομέων (γεωργία, αλιεία, υγεία, περιβάλλον κ.ά.) και θεμάτων (φτώχεια, διαχείριση πόρων, περιβαλλοντική εκτίμηση, αστική αναγέννηση, κοινωνική πρόνοια κ.ά.), σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο 109

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Smith, G. (2012), «Deliberative Democracy and Mini-Publics», στο: Geissel, B. & Newton, Κ. (επιμ.), Evaluating Democratic Innovation Curing the Democratic Malaise, Routledge, New York, σελ. 90-116. Coote, A. & Lenaghan, J. (επιμ.) (1997), Citizens Juries: Theory into Practice, Institute for Public Policy Research, London. Bouzit, M. & Loubier, S. (2004a), Combining Prospective and Participatory Approaches for Scenarios Development at River Basin Level, Aqua Terra, Project No. 505428 (GOCE), France. Bouzit, M. & Loubier, S. (2004b), «AquaTerra Integrated Modelling of the Riversediment-soil-groundwater System: Advanced Tools for the Management of Catchment Areas and River Basins in the context of Global Change», 6th Framework Programme, Project No. 505428. Jackson, E. (1995), «Participatory Impact Assessment for Poverty Alleviation: Opportunities for Communities and Development Agencies», Paper presented at the Panel Session on Participatory Impact Assessment, International Evaluation Conference, Vancouver, November 1-5. Sartorius, R., Anderson, Τ., Bamberger, M., de Garcνa, D., Pucilowski, M. & Duthie, M. (2013), Evaluation - Some Tools, Methods and Approaches, U.S. Department of State, Washington DC. Main, R.A., Cam, B. & Davis-Case, D. (1996), Participatory Analysis, Monitoring and Evaluation for Fishing Communities: A Manual, Food and Agriculture Organization (FAO), United Nations, Fisheries Technical Paper, No 364, Rome. 110

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΕΜΠ» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους 111