ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Σχολή Οικονομικών & Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης Ευρωπαϊκή Οικονομία Νίκος Κουτσιαράς σε συνεργασία με την Ειρήνη Τσακνάκη
Πηγές- Βιβλιογραφία Aldcroft, D. H. (2007), Ευρωπαϊκή Οικονομία, Αλεξάνδρεια, Αθήνα Berend, I. T. (2009), Οικονομική Ιστορία του Ευρωπαϊκού 20ού Αιώνα, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα Eichengreen, B. (2007), Η Ευρωπαϊκή Οικονομία μετά το 1945, Αλεξάνδρεια, Αθήνα Hobsbawm, E. (2006), Η Εποχή των Άκρων: Ο Σύντομος Εικοστός Αιώνας 1914-1991, Θεμέλιο, Αθήνα
Οι δυτικοευρωπαϊκές οικονομίες στις δεκαετίες 70 & 80 Η μεταβολή του Διεθνούς Οικονομικού Περιβάλλοντος Τα προβλήματα στα ισοζύγια πληρωμών Η ανάσχεση των ρυθμών μεγέθυνσης και οι κυκλικές διακυμάνσεις Πληθωρισμός και ανεργία Οικονομικές ιδέες και εγχώρια πολιτική οικονομία [Νεο-]προστατευτισμός και οι αντιφάσεις της Ευρωπαϊκής περιφερειακής ολοκλήρωσης
Η μεταβολή του Διεθνούς Οικονομικού Περιβάλλοντος Τέλη δεκ. του 60: αίσθηση αέναης ευημερίας / Η ύφεση [1973] οδυνηρή έκπληξη Συγκεκριμένα, από συνθήκες Ταχύρρυθμης ανάπτυξης Χαμηλής ανεργίας Ήπια αυξανόμενων τιμών Άνθισης του εμπορίου, σε Επιβράδυνση της ανάπτυξης Αύξηση της ανεργίας Άνοδο του πληθωρισμού Περιορισμοί στο εμπόριο Στασιμοπληθωρισμός
Τα προβλήματα στα ισοζύγια πληρωμών μισθολογική πίεση + αυξανόμενες καταναλωτικές δαπάνες επιδείνωση εξωτερικών λογαριασμών Ιταλία (i) Γαλλία (ii) Μ. Βρετανία (iii) (i) αρχές δεκαετίας 60 αύξηση κόστους εργασίας (εκτίναξη μισθών) επιβράδυνση επενδύσεων αυξημένη κατανάλωση μείωση αποταμιεύσεων προβλήματα ισοζυγίου πληρωμών (ii) τέλη δεκαετίας 60 κοινωνικές αναταραχές (μαζικές απεργίες, διαδηλώσεις) προβλήματα ισοζυγίου πληρωμών (iii) δεκαετία 1960 αντιληπτά τα χρόνια προβλήματα ισοζυγίου πληρωμών
~ενδεικτικά~ 25 Γαλλία 20 15 10 25 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών (%ΑΕΠ) Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών (%ΑΕΠ) Γερμανία 20 15 10 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών (%ΑΕΠ) Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών (%ΑΕΠ) Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα
40 ~ενδεικτικά~ Δανία 35 30 25 20 15 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 30 Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών (%ΑΕΠ) Ισπανία Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών (%ΑΕΠ) 25 20 15 10 5 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών (%ΑΕΠ) Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών (%ΑΕΠ) Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα
25 ~ενδεικτικά~ Ιταλία 20 15 10 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών (%ΑΕΠ) Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών (%ΑΕΠ) 30 Μεγάλη Βρετανία 25 20 15 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών (%ΑΕΠ) Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών (%ΑΕΠ) Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα
Η ανάσχεση των ρυθμών μεγέθυνσης & οι κυκλικές διακυμάνσεις Μεταπολεμικές ευκαιρίες ταχείας ανάπτυξης είχαν εξαφανιστεί/ απόθεμα ανεκμετάλλευτων επενδύσεων είχε εξαντληθεί / θεσμοί υφίσταντο πιέσεις/ κατάρρευση Bretton Woods. -Πώς θα διατηρηθούν οι ρυθμοί ανάπτυξης;
~ενδεικτικά Ρυθμός Αύξησης του ΑΕΠ 7,3 8 7 5,6 5,7 6 5 3,3 4,5 4,4 2,9 3,5 3,6 4 2,2 2,7 1,9 3 2 1 0 Γαλλία Δανία Δυτική Γερμανία Ηνωμένο Βασίλειο Ισπανία Ιταλία 1961-1970 1971-1980 Πηγή: European Comission (1999)
~ενδεικτικά Ρυθμός Αύξησης της βιομηχανικής παραγωγής 10,4 12 10 8 5,1 6,2 5,3 5,1 7 6 4 3,2 1,6 2,4 1,9 1 3,3 2 0 Γαλλία Δανία Δυτική Γερμανία Ηνωμένο Βασίλειο Ισπανία Ιταλία 1961-1970 1971-1980 Πηγή: European Comission (1999)
Πληθωρισμός & ανεργία Πληθωρισμός Χαρακτηριστικό μεταπολεμικής περιόδου επιταχύνεται τέλη δεκ 1960. Δεν μπορεί να αποδοθεί αμιγώς στις πετρελαϊκές κρίσεις. Σημαντικές διαφορές από χώρα σε χώρα, ωστόσο, παντού υπαρκτό πρόβλημα. Επιβάλλει περιορισμούς στην οικονομική πολιτική Ανάγκη συνεπούς νομισματικής πολιτικής, όπου η νομισματική επέκταση είναι συμβατή τόσο με τη θεμελιώδη δυναμική της οικονομικής ανάπτυξης όσο και με έναν αποδεκτό ρυθμό πληθωρισμού Ανεργία Για σχεδόν δύο δεκαετίες το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης οικονομία πλήρους απασχόλησης Μετά το 1973 Αύξηση τιμής πετρελαίου / υψηλότερες τιμές μέσων παραγωγής / πληθωρισμός ποσοστά
~ενδεικτικά~ 30 Πληθωρισμός 25 24,89 20 19,55 15 14,1 13,73 15,12 15,21 10 5 0 11,24 9,37 9,63 8,89 7,89 8,18 7,61 6,78 6,616,55 4,95 5,36 5,41 5,54 5,64 4,49 4,7 3,58 3,79 4,05 1,81 2,84 3,33 3,112,74 1,39 1,57 0,57 0,6 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 Γαλλία Γερμανία Μ. Βρετανία Ιταλία Ισπανία Πηγή: www.inflation.eu
~ενδεικτικά~ Διαχρονική εξέλιξη της Ανεργίας (Μ.Βρετανία) 14 12 11,4 13 12,2 11,5 11,7 11,8 10,5 10 8 7,4 8,3 6 5,7 6,2 6,1 5,7 6,3 5,8 4 2 1,6 1,3 2,2 1,8 1,5 1,2 1,3 1,6 2,2 2,3 1,7 1,6 2,1 2,6 1,7 1,5 1,6 2,5 2,5 2,5 2,7 3,5 3,8 2,7 2,6 4,2 0
[Νεο-]προστατευτισμός και οι αντιφάσεις της Ευρωπαϊκής περιφερειακής ολοκλήρωσης Η σταθερότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών υπήρξε ευνοϊκή για την ανάπτυξη του εμπορίου. Καθώς, όμως, το Bretton Woods κατέρρε φόβοι ότι θα παρασυρόταν και η ανάπτυξη. Οι Ευρωπαίοι πιο ανήσυχοι από τους Αμερικανούς οι ευμετάβλητες συναλλαγματικές ισοτιμίες θα παρεμπόδιζαν την επέκταση του ενδοευρωπαϊκού εμπορίου. Απρίλιος 1972 Έξι κράτη μέλη της ΕΚ ιδρύουν το Φίδι
[Νεο-]προστατευτισμός και οι αντιφάσεις της Ευρωπαϊκής περιφερειακής ολοκλήρωσης Κατά τη δεκ. του 70 παρουσιάστηκε το χαμηλότερο επίπεδο ευρωπαϊκής συνεργασίας, καθώς, οι χώρες με ισχυρό νόμισμα ήταν διατεθειμένες να προσφέρουν μόνο περιορισμένη στήριξη στους εταίρους τους. Σύντομα, λοιπόν, φάνηκαν οι ατέλειες του συστήματος. Το γερμανικό μάρκο είχε ισχυροποιηθεί έτσι κάθε νομισματικό σχέδιο θα έπρεπε να περιστρέφεται γύρω από τη Γερμανία. Το ΕυρωπαΪκό Νομισματικό Σύστημα ένα βελτιωμένο «νομισματικό φίδι»
Οικονομικές ιδέες και εγχώρια πολιτική οικονομία
~ενδεικτικά: περίπτωση Βρετανίας~ Κυβέρνηση Thatcher Kύριος στόχος: η εξάλειψη του πληθωρισμού Μεταξύ άλλων, προσπάθειες περιορισμού : α) του κυβερνητικού ρόλου στα οικονομικά & στηναγορά εργασίας β) της ανάμειξης του εργατικού δυναμικού στο σχεδιασμό της μακροοικονομικής και βιομηχανικής πολιτικής