Παρουσίαση συνολικών πορισμάτων έρευνας από την εφαρμογή του εργαλείου P.R.I.W.A.

Παρουσίαση συνολικών πορισμάτων έρευνας από την εφαρμογή του εργαλείου P.R.I.W.A. (Psychosocial Risks & Impacts on Workplace Assessment) σε ελληνικές επιχειρήσεις Πέτρος Ρούσσος, Τμήμα Ψυχολογίας, ΕΚΠΑ 1

Η δομή της παρουσίασης Ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι στον εργασιακό χώρο Το εργαλείο PRIWA Πορίσματα ερευνών από την εφαρμογή του PRIWA Συμπεράσματα 2

Ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι στον εργασιακό χώρο (1) Αλληλεπίδραση μεταξύ ψυχολογικών (χαρακτηριστικά, ικανότητες και ανάγκες του εργαζόμενου) και οργανωσιακών παραγόντων (οργάνωση εργασιακού χώρου, περιβαλλοντικές και οργανωσιακές συνθήκες, περιεχόμενο εργασίας) Οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι αναφέρονται σε παράγοντες, όπως οι πτυχές σχεδιασμού, οργάνωσης και διαχείρισης της εργασίας, η έλλειψη υποστηρικτικών σχέσεων, η εργασιακή ανασφάλεια, ή ακόμη και στην κουλτούρα μιας επιχείρησης, οι οποίοι μπορούν δυνητικά να προκαλέσουν ψυχολογική ή σωματική βλάβη στους εργαζόμενους Αναγνωρίζονται ως μία από τις σημαντικότερες σύγχρονες προκλήσεις για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία και συνδέονται με προβλήματα, όπως το εργασιακό άγχος, η βία και η παρενόχληση 3

Ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι στον εργασιακό χώρο (2) Παράγοντες όπως η οικονομική ύφεση μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση των ΨΚΚ Οι ΨΚΚ είναι άμεσα συνδεδεμένοι με το εργασιακό άγχος, ενώ έρευνες δείχνουν ότι το εργασιακό άγχος οδηγεί σε καρδιαγγειακά και μυοσκελετικά προβλήματα, συναισθηματική εξάντληση και κατάθλιψη, λάθη και ατυχήματα Το τελικό αποτέλεσμα είναι μείωση της δέσμευσης, της ικανοποίησης και της αποδοτικότητας του εργαζόμενου, απουσιασμός/παρουσιασμός, αύξηση ιατροφαρμακευτικού κόστους, μείωση κερδών επιχείρησης Η εκτίμηση των ΨΚΚ, σύμφωνα με την Ελληνική νομοθεσία και τις ευρωπαϊκές οδηγίες, οφείλει να εντάσσεται στη μελέτη «Γραπτή Εκτίμηση Επαγγελματικού Κινδύνου» που υποχρεούται να έχει στη διάθεσή του ο κάθε εργοδότης (Ν. 3850/2010) 4

Το εργαλείο PRIWA (1) Σκοπός: Η κατασκευή ενός ψυχομετρικού εργαλείου για τη συστηματική αντιμετώπιση των ΨΚΚ, όπως προτάθηκε στην Ευρωπαϊκή καμπάνια για υγιή εργασιακά περιβάλλοντα (Healthy Workplaces Campaign 2014-15) Η μέτρηση και αναγνώριση των ΨΚΚ στον Οργανισμό Να παρέχει αποτελέσματα (και reports) ανά περιοχή, υπηρεσία, τμήμα, εργασιακή ομάδα Να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της ελληνικής εργασιακής κουλτούρας και των εργαζομένων στις ελληνικές επιχειρήσεις Να συμβάλει στην πρόληψη και διαχείριση των ΨΚΚ πριν αυτοί αρχίσουν να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στο άτομο και την επιχείρηση Περιοδικός έλεγχος ΨΚΚ Η κατασκευή και ο ψυχομετρικός έλεγχος του PRIWA απαίτησε έξι διαφορετικές έρευνες, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν το διάστημα 2012-2017 σε πέντε δείγματα εργαζομένων (ο συνολικός αριθμός συμμετεχόντων ξεπέρασε τους 3.200 εργαζόμενους) από πλήθος εταιρειών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. 5

Το εργαλείο PRIWA (2) 7 παράγοντες: 1. Οργανωσιακή κουλτούρα (επικοινωνία, εργασιακές σχέσεις, υποστήριξη, αυτονομία, διαφάνεια, αναγνώριση) 2. Υγεία & Ευεξία (ενδείξεις στρες, ψυχοσωματικά συμπτώματα) 3. Δυσλειτουργικές Συμπεριφορές (βία, παρενόχληση, εξαρτήσεις) 4. Ικανοποίηση και Δέσμευση στην εργασία 5. Εργασιακές απαιτήσεις (φόρτος/ρυθμός εργασίας, εξισορρόπηση εργασιακής-προσωπικής ζωής) 6. Επαγγελματική ασφάλεια (επιπτώσεις των οργανωσιακών αλλαγών στη διατήρηση της εργασίας) 7. Παρουσιασμός (φυσική παρουσία στην εργασία, αδυναμία απόδοσης) 6

Ανακοινώσεις και δημοσιεύσεις Roussos, P. L., & Plarinou, V. (2012). Psychosocial Risks in the Workplace Assessment (PRiWA) Tool: Construction and Psychometric Properties. Workshop presented at the 11th Annual Employee Assistance European Forum Conference. Athens, Greece June 14-15. Rush, A., & Roussos, P. (2015). Psychosocial Risks and Impacts in the Workplace Assessment. Breakout session in the 2015 World EAP Conference. September 29 October 2, San Diego, California, USA. Roussos, P., & Paraskevopoulou-Rush, A. (2017). The Psychosocial Risks and Impacts in the Workplace Assessment Tool: Construction and Psychometric Evaluation. Poster presented at the International Convention of Psychological Science. March 23-25, Vienna, Austria. Roussos, P. L., Plarinou, V., & Paraskevopoulou-Rush, A. (Submitted). The Psychosocial Risks and Impacts in the Workplace Assessment Tool: Construction and Psychometric Evaluation. Journal of Workplace Behavioral Health. 7

Περιγραφή του δείγματος της παρουσίασης Ν = 2.649 εργαζόμενοι σε δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις κατά το διάστημα 2012-2017, Έλληνες στη συντριπτική τους πλειονότητα (99,3%) 1.213 Άνδρες (47,1%) και 1.363 Γυναίκες (52,0%) Ηλικία: από 18 έως 67 ετών - M.O. Ηλικίας: 38,9 έτη (τ.α. 9,8) 1.155 (44,9%) πανεπιστημιακής μόρφωσης, 503 (19,5%) με μεταπτυχιακές σπουδές, 913 (35,5%) Λυκείου ή υποχρεωτικής εκπαίδευσης 1.338 (52,0%) έγγαμοι, 951 (36,9%) άγαμοι 1.279 (53,1) έχουν παιδιά 1.612 (79,5%) έχουν μόνιμη απασχόληση, 278 (13,7) προσωρινή απασχόληση, 131 (6,5%) είναι ελεύθεροι επαγγελματίες 1.582 (65,4%) δήλωσαν πως η εργασία τους είναι συναφής με το αντικείμενο των σπουδών τους 1.341 (54,1%) εργάζονται σε δημόσιο φορέα ή εταιρεία του ευρύτερου δημόσιου τομέα 1.743 (65,8%) ζουν σε πόλη με περισσότερους από 200.000 κατοίκους, 290 (13,9%) σε πόλη με πληθυσμό μεταξύ 1.500 και 15.000 κατοίκων, και 47 (2,3%) σε κωμόπολη 8

Αξιοπιστία (reliability) Εσωτερική αξιοπιστία των δεδομένων (Cronbach s alpha coefficents): Παράγοντας 1: α=0,91 Παράγοντας 2: α=0,90 Παράγοντας 3: α=0,73 Παράγοντας 4: α=0,91 Παράγοντας 5: α=0,82 Παράγοντας 6: α=0,79 Παράγοντας 7: α=0,70 9

Οι μέσες τιμές των 7 παραγόντων 10

Παρατηρήσεις (1) Οι τιμές του συνόλου του δείγματος στους τρεις από τους επτά παράγοντες (Οργανωσιακή κουλτούρα, εργασιακές απαιτήσεις και επαγγελματική ασφάλεια) είναι αρκετά υψηλές. Η καλύτερη (χαμηλότερη) τιμή συναντάται στον παράγοντα που αφορά στις δυσλειτουργικές συμπεριφορές. Ανάλογη είναι η εικόνα όταν μελετήσουμε τις τιμές ανά φύλο. Οι άνδρες έχουν υψηλότερες μέσες τιμές από τις γυναίκες στους παράγοντες της Οργανωσιακής κουλτούρας, των Δυσλειτουργικών συμπεριφορών, της Ικανοποίησης και της δέσμευσης από την εργασία, και του Παρουσιασμού. Αντιθέτως, οι γυναίκες έχουν υψηλότερες μέσες τιμές από τους άνδρες στους παράγοντες της Ευεξίας και της Επαγγελματικής ασφάλειας. Η διαφορά στον παράγοντα των Εργασιακών απαιτήσεων δεν είναι σημαντική. 11

Διαφορές φύλου στις τιμές των 7 παραγόντων 12

Επίδραση του φύλου στις τιμές των 7 παραγόντων 13

Ποσοστά εργαζομένων ανά φύλο και ηλικιακή ομάδα σύμφωνα με το βαθμό κινδύνου σε κάθε παράγοντα 14

Παρατηρήσεις (2) Σημαντικά είναι τα ποσοστά (15% και άνω) των εργαζομένων που, ανεξαρτήτως φύλου ή ηλικιακής ομάδας, βρίσκονται στα όρια του υψηλού κινδύνου στους παράγοντες της Οργανωσιακής κουλτούρας, Των Εργασιακών απαιτήσεων και Της Εργασιακής ασφάλειας Σημαντικά υψηλότερες μέσες τιμές είχαν οι εργαζόμενοι που έχουν παιδιά σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν στους παράγοντες της Οργανωσιακής κουλτούρας, της Υγείας και ευεξίας και των Δυσλειτουργικών συμπεριφορών 15

Επίδραση της εργασιακής θέσης (1) 16

Παρατηρήσεις (3) Οι εργαζόμενοι που έχουν ανώτατες διοικητικές θέσεις έχουν σημαντικά χαμηλές τιμές στους παράγοντες 1, 2, 4, 6 και 7. Εργαζόμενοι που βρίσκονται στις χαμηλότερες θέσεις στην ιεραρχία εμφανίζουν υψηλότερες τιμές στους παράγοντες 1, 2, 3, 4 και 6. Οι εργαζόμενοι που δήλωσαν ότι το αντικείμενο των σπουδών τους δεν έχει σχέση με την εργασία τους είχαν σημαντικά υψηλότερες τιμές σε όλους τους παράγοντες (εκτός από τον παράγοντα των Εργασιακών απαιτήσεων) σε σχέση με αυτούς των οποίων οι σπουδές και η εργασία είναι σχετικές 20

Παρατηρήσεις (4) Οι μέσες τιμές των εργαζόμενων σε δημόσιους φορείς ήταν σημαντικά υψηλότεροι στους παράγοντες 1, 2 και 3 από αυτές των εργαζόμενων στον ιδιωτικό τομέα Σημαντική είναι η σχέση μεταξύ μορφωτικού επιπέδου και μέσων τιμών στους παράγοντες 1, 3, 4 και 6 (όσο υψηλότερο το μορφωτικό επίπεδο, τόσο χαμηλότερη η μέση τιμή στους παράγοντες αυτούς). 21

Συμπεράσματα (1) Τα ευρήματα από τη χορήγηση του PRIWA αποτυπώνουν αρκετά καθαρά την κατάσταση αναφορικά με τους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους στον ελληνικό εργασιακό χώρο Το PRIWA είναι ένα εύκολο στη χορήγηση και απλό και σύντομο στη συμπλήρωση, αξιόπιστο και έγκυρο ψυχομετρικό εργαλείο που μας επιτρέπει να μετρήσουμε τους ΨΚΚ στον εργασιακό χώρο Μπορεί να συμβάλει στη στρατηγική μιας εταιρείας για τη διαχείριση και την πρόληψη των ΨΚΚ Μας δίνει τη δυνατότητα για περιοδική επαναχορήγηση (π.χ., ανά διετία) και εξαγωγή συγκριτικών αποτελεσμάτων 22

Συμπεράσματα (2) Σχεδιασμός στοχευμένων tailor made υπηρεσιών πρόληψης και παρέμβασης βάσει έγκυρων αποτελεσμάτων με στόχο την: προαγωγή της Υγείας & Ευεξίας σε ατομικό και εργασιακό επίπεδο ενίσχυση της ανθεκτικότητας του οργανισμού σε περιόδους κρίσης & αναδιαρθρώσεων αύξηση της παραγωγικότητας και αποτελεσματικότητας στον εργασιακό χώρο μείωση νομικών διεκδικήσεων και κόστους αποζημιώσεων ανάδειξη της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης 23

Σας ευχαριστώ! roussosp@psych.uoa.gr 24