Διαχείριςη τησ Εκπαίδευςησ των Μελών του υ.υ. Κ.Ο.Δ.Α.

Διαχείριςη τησ Εκπαίδευςησ των Μελών του υ.υ. Κ.Ο.Δ.Α. Μάθημα 8 ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΣΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ Νοζμβριοσ 2014 MEC Management Engineering Consultants Λεωφόροσ Αθαλάςςασ 62, 1 οσ Όροφοσ, 2012, τρόβολοσ, Λευκωςία Σηλ: +22 491701, Φαξ : + 22 517137, email: mec@cytanet.com.cy

Μάθημα 8. ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΣΩΝ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ 98-116 8.1. ταδιακι ανάπτυξθ τθσ διαχείριςθσ των αποβλιτων 100-102 8.1.1. Αξιολόγθςθ τθσ παροφςασ κατάςταςθσ 102-103 8.1.2. Ανάπτυξθ του βαςικοφ ςχεδίου 104-106 8.2. Θεςμικζσ πτυχζσ: Ποιόσ κάνει τι; 106-108 8.3. Πϊσ να ςχεδιαςτεί ζνα ειδικό τζλοσ για τα απόβλθτα; 108-111 8.4. Αξιολόγθ των αποβλιτων (από ποςοτικι και ποιοτικι άποψθ) 111 8.4.1. Ποςοτικά χαρακτθριςτικά 112-113 8.4.2. Ποιοτικά χαρακτθριςτικά 114 8.4.3. Σεχνικά πρότυπα για τον ζλεγχο των αποβλιτων 115-116 8.4.4. Δειγματολθπτικά χαρακτθριςτικά 116

Μάκθμα 8. ΔΙΑΧΕΙΙΣΗ ΤΩΝ ΑΡΟΒΛΗΤΩΝ Κάκε Διμοσ, που ανικει ςτθν Ε.Ε., είναι υπεφκυνοσ για τθν διάκεςθ των αποβλιτων και κα πρζπει να αναπτφξει τθν ζννοια τθσ διαχείριςθσ αποβλιτων που αποτελεί τθ βάςθ για το ςχεδιαςμό δραςτθριοτιτων που ςχετίηονται με τα απόβλθτα για μία χρονικι περίοδο από 3-5 ζτθ. Το ςχζδιο τθσ διαχείριςθσ αποβλιτων κα πρζπει να λαμβάνει υπόψθ τα ακόλουκα μζτρα: Επαναχρθςιμοποίθςθ και ανακφκλωςθ των ςυςτατικϊν των αποβλιτων Συλλογι και μεταφορά αποβλιτων Εγκαταςτάςεισ επεξεργαςίασ διαφορετικϊν ειδϊν αποβλιτων Ρεριβαλλοντικά υπεφκυνθ διάκεςθ των υπολοίπων αποβλιτων Θ ανάπτυξθ τθσ διαχείριςθσ αποβλιτων κα πρζπει να ακολουκεί τισ ςχετικζσ νομικζσ διατάξεισ. Ωσ κεμελιϊδθσ βάςθ απαιτείται γνϊςθ ςχετικά με τθν ποςότθτα και τθ ςφνκεςθ των διαφόρων ειδϊν αποβλιτων. Θ Εικόνα 75. απεικονίηει τισ διαδικαςίεσ και τα ςτοιχεία ενόσ ςφγχρονου ςχεδίου για τθ διαχείριςθ των ςτερεϊν αποβλιτων. Θ κατάςταςθ του υφιςτάμενου ςυςτιματοσ διαχείριςθσ των αποβλιτων κα πρζπει να α- ξιολογείται με βάςθ τθν ποςότθτα των αποβλιτων, τθ ςφνκεςθ και τα ςυςτιματα ςυλλογισ που χρθςιμοποιοφνται. Αυτζσ οι πλθροφορίεσ χαρακτθρίηουν τθν υφιςτάμενθ κατάςταςθ. Ρροκειμζνου να αναλυκεί θ τρζχουςα κατάςταςθ ςε μία χϊρα απαιτείται θ ςφνταξθ ενόσ εκνικοφ ςχεδίου για τθ διαχείριςθ των αποβλιτων. Αυτό το εκνικό ςχζδιο κα πρζπει να χρθςιμοποιθκεί ωσ βάςθ για τθ ςωςτι διαχείριςθ των αποβλιτων ςτο μζλλον. Ενδείκνυται να υπάρχουν πολλά εναλλακτικά ςενάρια δράςθσ ςτθριηόμενα ςε διαφορετικζσ υποκζςεισ με ςτόχο τθν ςωςτι διαχείριςθ των διαφορετικϊν ποςοτιτων των αποβλιτων για τα επόμενα ζτθ. Θ τελικι απόφαςθ για το ποια μζτρα πρόκειται να λθφκοφν βαςίηεται ςτθν ςφγκριςθ των αποτελεςμάτων από τα διαφορετικά ςενάρια. Τελικά αναπτφςςονται μια ςειρά από προγράμματα εφαρμογισ. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν: ζνα νζο ι προςαρμοςμζνο ςφςτθμα τελϊν χριςθσ, τθν εγκατάςταςθ ι βελτιςτοποίθςθ τθσ ξεχωριςτισ ςυλλογισ των αποβλιτων ςτθν πθγι τουσ, κακϊσ και τθν αντίςτοιχθ υποδομι αποκομιδισ. Άλλεσ πικανζσ δραςτθριότθτεσ περιλαμβάνουν τθν καταςκευι μονάδων ανακφκλωςθσ ι μονάδων επεξεργαςίασ αποβλιτων. Εάν υπάρχουν προβλιματα με τθν υγειονομικι ταφι των αποβλιτων, ζνα προςαρμοςμζνο πρόγραμμα υγειονομικισ ταφισ μπορεί να αποτελζςει μια επιλογι. Εάν τα προγράμματα που ζχουν επιλεγεί απαιτοφν τθν ςυμμετοχι των πολιτϊν για να λειτουργιςουν, τότε πρζπει να τεκοφν ςε εφαρμογι μζτρα ςχετικά με δθμόςιεσ ςχζςεισ και προγράμματα κατάρτιςθσ 98

Εικόνα 75. Διαδικαςίεσ / ςτοιχεία ενόσ ςφγχρονου ςχεδίου για τθ διαχείριςθ των ςτερεϊν αποβλιτων 99

8.1. Σταδιακι ανάπτυξθ τθσ διαχείριςθσ των αποβλιτων Πλο και περιςςότερο ςτθν Ευρϊπθ, θ διαχείριςθ των αποβλιτων δε κεωρείται πλζον ωσ μόνο ζνα τεχνικό πρόβλθμα. Ζχει ςτο αναμεταξφ αναγνωριςτεί θ ςθμαςία τθσ ςυμμετοχισ των παραγωγϊν των αποβλιτων ςτθν ανάπτυξθ και τθν εφαρμογι των προγραμμάτων. Αυτι θ αλλαγι μπορεί να αποδοκεί ςτο γεγονόσ ότι τα «αμιγϊσ τεχνικά» ςυςτιματα ζχουν αποτφχει. Θ βιομθχανία και οι ρυκμιςτικζσ αρχζσ ςυνειδθτοποίθςαν κατά τθν τελευταία δεκαετία ότι ο πιο αποτελεςματικόσ τρόποσ για τθν επίτευξθ των ςτόχων είναι ο διαχωριςμόσ των ροϊν των αποβλιτων και να πειςκοφν οι πολίτεσ, κακϊσ και οι φορείσ του εμπορίου και τθσ βιομθχανίασ για τον διαχωριςμό των αποβλιτων ςτθν πθγι τουσ. Ζνα κοινοτικό ςφςτθμα διαχείριςθσ αποβλιτων κα πρζπει να εξαςφαλίηει δυνατότθτα διάκεςθσ των αποβλιτων για τουλάχιςτον μια δεκαετία. Ο χρονικόσ ορίηοντασ που πρζπει να λθφκεί υπόψθ για τθ διαχείριςθ των αποβλιτων είναι ςυνεπϊσ μία δεκαετία. Οι αναφερόμενοι ςτόχοι πρζπει να προκφπτουν από τθ ςφγκριςθ του νομικοφ πλαιςίου, τθν τρζχουςα κατάςταςθ και το προβλεπόμενο ςφςτθμα διαχείριςθσ αποβλιτων. Το κφριο πλαίςιο για τα κράτθ μζλθ τθσ ΕΕ είναι θ «ιεράρχιςθ τθσ διαχείριςθσ αποβλιτων» τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ με τισ ςχετικζσ οδθγίεσ. 1. Ελαχιςτοποίθςθ αποβλιτων 2. Εκτροπι από τθν υγειονομικι ταφι 3. Υγειονομικι ταφι αποβλιτων Επαναχρθςιμοποίθςθ Ανακφκλωςθ Βιολογικι επεξεργαςία Κομποςτοποίθςθ Αναερόβια χϊνευςθ Αποτζφρωςθ με Ανάκτθςθ Ενζργειασ Οι γενικοί ςτόχοι ενόσ ςυςτιματοσ διαχείριςθσ αποβλιτων φαίνονται ςτθν Εικόνα 76. και πλθροφν τρείσ βαςικζσ παραμζτρουσ: μια αρμόδια, ανεξάρτθτθ και ιςχυρι διοίκθςθ, που ςυμβάλλει ςτθν ζναρξθ και προϊκθςθ των ςχετικϊν δραςτθριοτιτων ζνασ καλά ενθμερωμζνοσ και δραςτιριοσ πλθκυςμόσ (ςυμπεριλαμβανομζνων και των διευκυντϊν ιδρυμάτων και εγκαταςτάςεων), ωσ βαςικι προχπόκεςθ για τισ περιςςότερεσ ζννοιεσ, όπωσ αυτζσ τθσ αποφυγισ και τθσ ανακφκλωςθσ, θ οποία μπορεί να επιτευχκεί μόνο μζςω τθσ ενεργοφ ςυμμετοχισ τουσ ζνα ςφνολο ςφγχρονων εγκαταςτάςεων για τθν επεξεργαςία των διαφόρων ειδϊν αποβλιτων, με οικολογικά υπεφκυνο τρόπο. 100

Εικόνα 76. Αρχζσ ςφγχρονθσ διαχείριςθσ αποβλιτων Ο πρϊτοσ ςτόχοσ είναι να αποφευχκεί ο ςχθματιςμόσ των αποβλιτων. Στθν ςυνζχεια, κα πρζπει να γίνουν προςπάκειεσ για τθν επαναχρθςιμοποίθςθ οριςμζνων υλικϊν και ςτο επόμενο επίπεδο τθσ ιεράρχιςθσ, να ανακυκλϊνονται όςο το δυνατόν περιςςότερα. Θ βιολογικι επεξεργαςία των αποβλιτων - κομποςτοποίθςθ, κακϊσ και αναερόβια χϊνευςθ - είναι επίςθσ υψίςτθσ ςθμαςίασ για ζνα επιτυχθμζνο ςφςτθμα διαχείριςθσ των αποβλιτων. Τζλοσ, οι διαδικαςίεσ αποτζφρωςθσ των αποβλιτων χρθςιμοποιοφνται κυρίωσ ςε πυκνοκατοικθμζνεσ περιοχζσ, ςτισ οποίεσ παράγονται μεγάλεσ ποςότθτεσ αποβλιτων ςε μια μικρι περιοχι. Θ παραγωγι ενζργειασ μπορεί να κεωρθκεί ωσ παράπλευρθ ςυνζπεια κακϊσ θ μάηα και ο όγκοσ των υπόλοιπων αποβλιτων μειϊνονται δραςτικά. Σε χϊρουσ υγειονομικισ ταφισ αποτίκενται ςτερεά κατάλοιπα από 101

1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 αποτεφρωτιρεσ (ςκουριζσ, ςκόνθ, υπολείμματα του κακαριςμοφ αερίου), κακϊσ και από άλλεσ μονάδεσ επεξεργαςίασ αποβλιτων (π.χ. ογκϊδθ κλάςματα από μονάδεσ κομποςτοποίθςθσ). Ζνα επιτυχθμζνο «Σχζδιο διαχείριςθσ Αποβλιτων» ζχει ςαν ςτόχο να περιορίςει τα απόβλθτα, μζςω τθσ ελαχιςτοποίθςθσ και τθσ ανακφκλωςθσ, κατά περίπου 50%. Είναι γενικά αποδεκτό ότι αυτόσ ο ςτόχοσ μπορεί να επιτευχκεί μόνο μζςω τθσ ευρείασ διάδοςθσ τθσ ξεχωριςτισ ςυλλογισ των ανακυκλϊςιμων και των οργανικϊν αποβλιτων. Ρερίπου το μιςό του 40% του δυναμικοφ ανακφκλωςθσ (ςτθν Εικόνα 77. το δυναμικό ανακφκλωςθσ απεικονίηεται μεταξφ τθσ μαφρθσ και κόκκινθσ περιοχισ, για το ζτοσ 2000) εκτιμάται ότι είναι θ ανακφκλωςθ οργανικοφ υλικοφ (το χαρτί εκπροςωπείται από τθν κόκκινθ ςτιλθ και τα βιοαπόβλθτα από τθν καφζ). 1.000 t/a 3.500 kg/inh.a Άιια αλαθπθιώζηκα 3.000 2.500 2.000 1.500 400 350 300 250 200 Σπζθεπαζίεο( (πιαζηηθά, κέηαιια) Βηναπόβιεηα Γπαιί Χαξηί Ογθώδε απόβιεηα 1.000 500 0 ρξνληά Απνκεηλάξηα Σηεξεώλ θνηλνηηθώλ απνβιήηωλ Σπλνιηθά νηθηαθά απόβιεηα Απόβιεηα πνπ δελ ππόθεηληαη πεξεηαίξω επεμεξγαζία Εικόνα 77. Ραράδειγμα - Αυςτρία 1972-2000. Μείωςθ αποβλιτων προσ διάκεςθ κατά 50% Τα βιματα προσ τθν πραγματοποίθςθ του ςτόχου περιγράφονται ςτισ επόμενεσ ενότθτεσ. 8.1.1. Αξιολόγθςθ τθσ παροφςασ κατάςταςθσ Μια λεπτομερισ ανάλυςθ τθσ υφιςτάμενθσ κατάςταςθσ χρθςιμεφει ωσ απαραίτθτθ βάςθ για τθν ανάπτυξθ και τθν αξιολόγθςθ των επιλογϊν που ςτοχεφουν ςε μελλοντικζσ βελτιϊςεισ. 102

Ροςότθτα και ςφνκεςθ των αποβλιτων Θ εκτίμθςθ τθσ ποςότθτασ και τθσ ςφνκεςθσ των αποβλιτων αποδίδει ςθμαντικά επίκαιρα δεδομζνα βάςει των οποίων είναι δυνατόν να εκτιμθκοφν αποτελεςματικά οι επιπτϊςεισ των νζων προγραμμάτων μετά τθν εφαρμογι τουσ. Θ αξιολόγθςθ πρζπει να πραγματοποιείται από καλά εκπαιδευμζνο και εξοπλιςμζνο προςωπικό χρθςιμοποιϊντασ μια προςωπικι προςζγγιςθ: ςε υφιςτάμενουσ χϊρουσ υγειονομικισ ταφισ οι παραγωγοί βιομθχανικϊν αποβλιτων και οι αγοραςτζσ ανακυκλϊςιμων υλικϊν αντίςτοιχου μεγζκουσ οφείλουν να επιςκεφτοφν οχιματα αποκομιδισ αποβλιτων και απόβλθτα από επιλεγμζνεσ πθγζσ που ταξινομοφνται χειρωνακτικά και α- ποςτζλλονται ςε χθμικά εργαςτιρια για ανάλυςθ. Στθν Αυςτρία και τθ Γερμανία εφαρμόηεται μια τυποποιθμζνθ διαδικαςία αξιολόγθςθσ, θ οποία περιλαμβάνει ζνα ςυνδυαςμό κοςκινίςματοσ και χειρωνακτικισ διαλογισ. Ωσ πρϊτο βιμα, τα απόβλθτα που προζρχονται από διαφορετικζσ κοινωνικο-οικονομικζσ περιοχζσ και ςυλλζγονται με διαλογι, πρζπει να ςυλλεγοφν και να χαρακτθριςτοφν. Ρροβολζσ δεδομζνων με βάςθ αυτά τα ευριματα κα οδθγιςουν ςε πιο ακριβι αποτελζςματα, κακϊσ παράμετροι, όπωσ το υπόλοιπο μζροσ των ανακυκλϊςιμων υλικϊν από αςτικά απόβλθτα, τυπικά εξαρτάται από τθν ευαιςκθτοποίθςθ του πλθκυςμοφ, το μορφωτικό επίπεδο και τθν φφςθ και ζκταςθ των κατοικθμζνων περιοχϊν. Ωσ εκ τοφτου, μια εκςτρατεία που αφορά τθ διαλογι αποβλιτων λαμβάνει υπόψθ ειδικζσ τοπικζσ ςυνκικεσ που μπορεί να μθν απαντϊνται πουκενά αλλοφ. Τα απόβλθτα που προζρχονται από εμπορικι δραςτθριότθτα κα πρζπει να αναλφονται με βάςθ τθν ποιότθτά τουσ από εκπαιδευμζνο προςωπικό ςτθν αξιολόγθςθ τθσ ςφνκεςθσ των βιομθχανικϊν αποβλιτων. Τα απόβλθτα αυτά εξετάηονται κακϊσ παραδίδονται ςε εγκαταςτάςεισ διάκεςθσ κατά τθ διάρκεια αρκετϊν θμερϊν. Ροςότθτα και ποιότθτα των ανακυκλϊςιμων υλικϊν Θ υπάρχουςα ποςότθτα των ανακυκλϊςιμων υλικϊν που ςυλλζγονται κακϊσ και θ ποςότθτα εκείνων των υλικϊν που κα μποροφςαν ςτο μζλλον να παρουςιάςουν ενδιαφζρον για ςυλλογι, πρζπει να εκτιμθκεί, όπωσ επίςθσ και οι πικανοί αγοραςτζσ αυτϊν των ανακυκλϊςιμων υλικϊν (ςε εκνικό επίπεδο) και οι ζμποροι αυτϊν (ςε τοπικό επίπεδο). Επίςθσ, κα πρζπει να πραγματοποιθκεί μια επιςκόπθςθ των υφιςτάμενων τιμϊν τθσ αγοράσ και τθσ πρόςφατθσ ανάπτυξισ τουσ. Υφιςτάμενεσ υπθρεςίεσ ςυλλογισ Ρρζπει να αξιολογθκεί θ αποτελεςματικότθτα των υφιςτάμενων υπθρεςιϊν ςυλλογισ και να προςδιοριςτεί ποςοτικά θ πρόςκετθ παραγωγικι ικανότθτα που μπορεί να διαχειριςτεί από τθν υπάρχουςα υποδομι. Θ αξιολόγθςθ αποτελεί ζνα ςθμαντικό και προπαραςκευαςτικό ςτάδιο για τθν ειςαγωγι επιπρόςκετων προγραμμάτων ςυλλογισ ςτο μζλλον, π.χ. για τθν ξεχωριςτι ςυλλογι ανακυκλϊςιμων υλικϊν και βιοαποβλιτων, τα οποία κα πρζπει να αντιμετωπίηονται ξεχωριςτά από τα άλλα κατάλοιπα ςτθν πθγι παραγωγισ τουσ, προκειμζνου να μεγιςτοποιθκεί θ ποιότθτα του τελικοφ προϊόντοσ 103

8.1.2. Ανάπτυξθ του βαςικοφ ςχεδίου Στο δεφτερο ςτάδιο, προςδιορίηονται με ςαφινεια οι ςτόχοι που είναι επικυμθτοί από οικολογικισ άποψθσ και ρεαλιςτικοί από οικονομικισ πλευράσ. Ακολουκϊντασ αυτιν τθν ε- ναλλακτικι πορεία θ υλοποίθςθ των ςυγκεκριμζνων ςτόχων αναπτφςςεται με βάςθ τθ βιομθχανικι τεχνογνωςία. Στθ ςυνζχεια, επιλζγονται οριςμζνα μζτρα από τα πολλά που μποροφν να πραγματοποιθκοφν. Σθμαντικζσ πτυχζσ που πρζπει να εξεταςτοφν κατά τθ διάρκεια αυτοφ του ςταδίου είναι ότι οι τεχνικζσ που κα χρθςιμοποιθκοφν οφείλουν να ζχουν δοκιμαςκεί ςτθν πράξθ και να είναι οικονομικά εφικτζσ. Στα τελικά ςτάδια, τα οποία μπορεί να διαρκζςουν αρκετά χρόνια, εφαρμόηονται όλα τα εγκεκριμζνα προγράμματα του βαςικοφ ςχεδίου διαχείριςθσ των αποβλιτων: Οργανωτικά ςτοιχεία Θα πρζπει να κακοριςτοφν οι νομοκετικζσ ρυκμίςεισ από κοινοφ με τθν εκπαίδευςθ των τοπικϊν ειδικϊν εμπειρογνωμόνων για τθν εφαρμογι των ρυκμίςεων αυτϊν. Τα προγράμματα κατάρτιςθσ οφείλουν να επικεντρωκοφν ςε πρακτικά ηθτιματα, όπωσ θ επίδραςθ των νζων ρυκμίςεων ςτισ κακθμερινζσ πρακτικζσ εργαςίασ και να παρζχουν ςτουσ εκπαιδευόμενουσ μια πλιρθ εικόνα του τι πρζπει να γίνει. Οι πολίτεσ, όπωσ επίςθσ οι εμπορικοί και βιομθχανικοί φορείσ, κα πρζπει να ενκαρρφνονται ϊςτε να υιοκετιςουν κατάλλθλουσ χειριςμοφσ και πρακτικζσ διαχωριςμοφ των αποβλιτων χρθςιμοποιϊντασ μια ςειρά από επαγγελματικζσ τεχνικζσ PR. Αυτό μπορεί να υποςτθριχκεί από ζνα προςαρμοςμζνο ςφςτθμα αμοιβισ, το οποίο κα δίνει οικονομικά κίνθτρα για το διαχωριςμό των απορριμμάτων ςτθν πθγι. Τεχνικά ςτοιχεία Τζλοσ πρζπει να εγκαταςτακοφν οι διάφορεσ μονάδεσ επεξεργαςίασ αποβλιτων. Αυτό το ςτάδιο αποτελεί τθν πιο δαπανθρι φάςθ υλοποίθςθσ του ςχεδίου. Ωσ μια γενικι εικόνα, το ςχζδιο τθσ διαχείριςθσ αποβλιτων κα πρζπει να περιλαμβάνει τα ακόλουκα κζματα: i. Ρλαίςιο και ςυλλογι δεδομζνων a. Νομικό πλαίςιο, νόμοι, οδθγίεσ, κανονιςμοί, αρχζσ και προκφπτουςεσ οριακζσ τιμζσ b. Συλλογι και εξομοίωςθ δεδομζνων i. Ανάλυςθ τθσ περιοχισ για τθν οποία ιςχφει το ςχζδιο τθσ διαχείριςθσ αποβλιτων ii. Ανάλυςθ των ρυκμίςεων τθσ διάκεςθσ iii. Ρροςδιοριςμόσ τθσ ποςότθτασ των αποβλιτων iv. Ανάλυςθ των αποβλιτων c. Ρεριγραφι των υφιςτάμενων μζτρων διαχείριςθσ των αποβλιτων i. Ραρουςίαςθ όλων των τεχνικϊν προδιαγραφϊν ςτθν αλυςίδα διάκεςθσ ii. Ρεριγραφι τθσ υλικοτεχνικισ διαχείριςθσ των αποβλιτων d. Ρεριγραφι των εργαλείων διαχείριςθσ i. Κανονιςμοί για τα απόβλθτα και τα 104

ii. iii. iv. ii. Δθμόςιεσ ςχζςεισ Ρρόγνωςθ a. Ανάλυςθ των ςχετικϊν παραγόντων επιρροισ b. Εξζλιξθ τθσ πρόγνωςθσ για τθν ποιότθτα και ςφνκεςθ των αποβλιτων Σχζδιο τθσ διαχείριςθσ a. Αξιολόγθςθ τθσ κατάςταςθσ τθσ διαχείριςθσ αποβλιτων b. Μζτρα πρόλθψθσ τθσ δθμιουργίασ αποβλιτων c. Μζτρα επεξεργαςίασ και διάκεςθσ αποβλιτων d. Εργαλεία διαχείριςθσ e. Εκτίμθςθ μελλοντικϊν μζτρων Κατάλογοσ μζτρων Ο κατάλογοσ των μζτρων πρζπει να περιλαμβάνει όλα τα απαραίτθτα προγράμματα πρόλθψθσ, διαχωριςμοφ, ςυλλογισ, ανακφκλωςθσ, διάκεςθσ και ςυναφι ηθτιματα, κακϊσ και τα ςχετικά χρονοδιαγράμματα και τισ ευκφνεσ Με βάςθ το χρονοδιάγραμμα, τα μζτρα μποροφν να κατθγοριοποιθκοφν ωσ: επείγοντα, μεςοπρόκεςμα ι μακροπρόκεςμα. a. Επείγοντα μζτρα Κλείςιμο παράνομων χϊρων υγειονομικισ ταφισ αποβλιτων και χωματερϊν Ενθμζρωςθ και εκπαίδευςθ πολιτϊν και των Ραραγωγϊν Αποβλιτων Εξαγωγι επικίνδυνων βιομθχανικϊν και εμπορικϊν αποβλιτων από μθ αςφαλείσ χϊρουσ υγειονομικισ ταφισ και παροχι ξεχωριςτϊν χϊρων αποκικευςθσ Οργάνωςθ τακτικισ ςυλλογισ των αποβλιτων Μείωςθ τθσ ρφπανςθσ των υπογείων υδάτων ςε υφιςτάμενουσ χϊρουσ υγειονομικισ ταφισ με τθν εφαρμογι μζτρων λειτουργίασ (αφξθςθ τθσ πυκνότθτασ των αποβλιτων και κάλυψθ ανενεργϊν περιοχϊν με χϊμα) Κεντρικοί χϊροι αποκικευςθσ παλιϊν αυτοκινιτων και ελαςτικϊν b. Μεςοπρόκεςμα μζτρα Ξεχωριςτι ςυλλογι αποβλιτων, επικίνδυνων για τθ μόλυνςθ των υπόγειων υδάτων προερχόμενων από νοικοκυριά, εργοταξια και μικρζσ επιχειριςεισ (πετρελαίου, μπαταριϊν, ςυςςωρευτϊν) Ζρευνα των κφριων πθγϊν παραγωγισ επικίνδυνων αποβλιτων ςε τοπικζσ βιομθχανίεσ και εγκατάςταςθ ενόσ ειδικοφ ςυςτιματοσ ελζγχου και (ενδιάμεςου) ςυςτιματοσ διάκεςθσ Μείωςθ του οργανικοφ περιεχομζνου των αποβλιτων, που απορρίπτονται με κομποςτοποίθςθ δθμοτικϊν και εμπορικϊν πράςινων αποβλιτων και ενκάρρυνςθ τθσ οικιακισ κομποςτοποίθςθσ Τεχνικι βελτιςτοποίθςθ των υφιςτάμενων χϊρων υγειονομικισ ταφισ και κυρίωσ ςε κζματα μόλυνςθσ των υπόγειων υδάτων (ςυςτιματα ςυλλογισ ςτραγγιςμάτων και επεξεργαςίασ) Εγκατάςταςθ ξεχωριςτϊν ςυςτθμάτων ςυλλογισ γυαλιοφ και χαρτιοφ Ξεχωριςτι ςυλλογι ψυγείων και θλεκτρονικϊν ςυςκευϊν από νοικοκ 105

Ρροετοιμαςία και υλοποίθςθ διαγωνιςμοφ για τθ διάκεςθ των αποβλιτων Σχεδιαςμόσ και καταςκευι μονάδασ μθχανικισ και βιολογικισ επεξεργαςίασ Αναβάκμιςθ των χϊρων υγειονομικισ ταφισ με τθν καλφτερθ διακζςιμθ τεχνολογία c. Μακροπρόκεςμα μζτρα Σχεδιαςμόσ και καταςκευι μονάδασ αποτζφρωςθσ, εάν απαιτείται από επαρκείσ ποςότθτεσ αποβλιτων Αποδόμθςθ των χϊρων υγειονομικισ ταφισ για τθν εξάλειψθ περαιτζρω μόλυνςθσ 8.2. Θεςμικζσ πτυχζσ: Ροιόσ κάνει τι; Σε ζνα ςφςτθμα διαχείριςθσ αποβλιτων είναι υψίςτθσ ςθμαςίασ θ κατάλλθλθ κατανομι των ρόλων και των λειτουργιϊν των διαφόρων φορζων: 1. Ο εκάςτοτε Διμοσ ζχει τθν ευκφνθ για τθν διαχείριςθ των αςτικϊν αποβλιτων - ςυλλογι και διάκεςθ. 2. Εναπόκειται ςτον Διμο να παρζχει τισ ςχετικζσ υπθρεςίεσ άμεςα ι να τισ ανακζςει. Τα κακικοντα τόςο για τον κακοριςμό και τθν είςπραξθ των τελϊν τθσ υπθρεςίασ ςυλλογισ αποβλιτων και των χρεϊςεων κα πρζπει να παραμείνουν ςε δθμόςιο φορζα. Συςτιματα ςτα οποία ο ςυλλζκτθσ αποβλιτων (είτε πρόκειται για δθμόςια ι ιδιωτικι εταιρεία) ζχει το διπλό ρόλο τθσ ςυλλογισ των αποβλιτων και τθσ επιβολισ τελϊν για τθν παροχι υπθρεςίασ, αντιμετωπίηουν ςυνικωσ προβλιματα, κακϊσ θ «δφναμθ» του ςυλλζκτθ αποβλιτων (και πάλι: είτε πρόκειται για δθμόςιο ι ιδιωτικό) να ανακτιςει τα χριματα από τουσ χριςτεσ είναι πολφ μικρότερθ από εκείνθ ενόσ δθμόςιου οργανιςμοφ, όπωσ θ δθμοτικι διοίκθςθ. Επίςθσ, ςε οικονομικά αςκενζςτερεσ χϊρεσ και περιφζρειεσ, το «προςιτό» τζλοσ για τθν υπθρεςία αποκομιδισ των αποβλιτων ςυχνά ςυγχζεται με τθν «προκυμία για πλθρωμι», κάτι που μπορεί να προκαλζςει προβλιματα, ιδίωσ εάν θ παρεχόμενθ υπθρεςία δεν ανταποκρίνεται ςτισ προςδοκίεσ του χριςτθ. Ζτςι... 3. ο χριςτθσ τθσ υπθρεςίασ (νοικοκυριά, εμπορικζσ επιχειριςεισ,...) πλθρϊνει για τθν προςφερόμενθ υπθρεςία (ωσ τζλοσ) ςτο Διμο. 4. Η απόφαςθ για κζματα οικονομικισ δυνατότθτασ πλθρωμισ εναπόκειται ςτο Διμο, πιο ςυγκεκριμζνα: είναι δικαίωμα του Διμου να αποδεςμεφςει από τα τζλθ χριςτεσ με κοινωνικά και οικονομικά προβλιματα, αλλά δεν εξαρτάται από τον ίδιο τον χρεϊςτθ μια τζτοια απόφαςθ. 106

Σπιινγή απνβιήηωλ (θαη άιιωλ παξόκν ππεξεζίεο) Ιδηωηηθέο Δηαηξείεο ζπιινγήο απνβιήηωλ κεληαί ωο waste Κνηλόηεηα 1 Κνηλ 2 Κνηλ 3 fee αλά ηόλν Σπκβνύιην Γηαρείξηζεο Απνβιήηωλ Ιδηωηηθή δηαρείξηζε Απόζεζε απνβιήηωλ (ιεηηνπξγία ρωκαηεξήο ) Εικόνα 78. Ροιοσ κάνει τι; (Συλλογι αποβλιτων, διάκεςθ, διαχείριςθ τελϊν) ςε επαρχία τθσ Αυςτρίασ (δυτικά τθσ περιοχισ Tyrol, 50 διμοι των 70.000 κατοίκων περίπου) 5. Οριςμζνοι παραγωγοί αποβλιτων, εμπορικϊν και από ιδρφματα, μποροφν να λάβουν από τον Διμο τθν ευκφνθ τθσ ςυλλογισ και διάκεςθσ των αποβλιτων. Μετατρζπονται ζτςι ςε αυτο-διακζτεσ. 6. Θ διαφοροποίθςθ ανάμεςα ςε οικιακά απόβλθτα (τα οποία παραμζνουν ςε κάκε περίπτωςθ υπό τθν ευκφνθ του Διμου) και εμπορικά απόβλθτα (των οποίων θ διαχείριςθ μπορεί να γίνει από τον ίδιο τον δθμιουργό, π.χ. μια αλυςίδα ςοφπερ μάρκετ θ εργοτάξια), ςυνικωσ γίνεται ανάλογα με τθν ποιότθτα ι / και ποςότθτα. 7. Θ επιλογι του φψουσ των τελϊν για τθ ςυλλογι των αποβλιτων υπόκειται ςτουσ κανόνεσ ανταγωνιςμοφ τθσ αγοράσ 8. Τα τζλθ για τθ διάκεςθ (υγειονομικι ταφι) των αποβλιτων υπόκεινται ςε ζλεγχο/ζγκριςθ από τθν τοπικι αυτοδιοίκθςθ, κακϊσ ο χϊροσ υγειονομικισ ταφισ κεωρείται δθμόςιο αγακό. Σθμείωςθ: Θ τελευταία αυτι αρχι μπορεί να κεωρθκεί ωσ βαςικόσ κανόνασ γ 107

ςυςτιματα ςε χαμθλότερα ςτάδια ανάπτυξθσ, ςε πιο ςφνκετα ςυςτιματα εφαρμόηονται πιο εξειδικευμζνα μοντζλα 8.3. Ρϊσ να ςχεδιαςτεί ζνα ειδικό τζλοσ για τα απόβλθτα; Αυτό το κεφάλαιο περιζχει μερικζσ ζμπρακτεσ ςυμβουλζσ για το ςχεδιαςμό τθσ διαχείριςθσ των ςτερεϊν αποβλιτων: πωσ κα εφαρμοςτεί θ αρχι «Ο χριςτθσ πλθρϊνει» ςτθν πράξθ; Δθλαδι πωσ να αποςπάςουμε χριματα από τον χριςτθ του ςυςτιματοσ, ϊςτε να μεταβιβαςτοφν ςτο λογαριαςμό του παροχζα τθσ υπθρεςίασ. Μερικζσ από τισ βαςικζσ αρχζσ για τα τζλθ παρουςιάηονται παρακάτω, ακολουκοφμενεσ από τα παραδείγματα των τφπων των τελϊν για τα οικιακά απόβλθτα, ςυμπεριλαμβανομζνων των ςυςτάςεων, αλλά και παραδείγματα δυο χωρϊν που ςυμμετζχουν ςτο πρόγραμμα Waste-Train. Οι βαςικζσ αρχζσ των ςυςτθμάτων ςχετικά με τα τζλθ των αποβλιτων είναι: 1. Ο χριςτθσ πλθρϊνει, αποτελεί τθν αρχι ςχεδιαςμοφ του τζλουσ 2. KISS - Keep It Simple Stupid Μειϊνει τισ προςπάκειεσ διοίκθςθσ Μειϊνει τισ κανονιςτικζσ απαιτιςεισ Ραρζχει διαφάνεια, ςθμαντικι παράμετροσ μακροπρόκεςμα. 3. Τα τζλθ πρζπει να ενςωματϊνουν / αντιπροςωπεφουν ζνα κίνθτρο για τθ ςτιριξθ τθσ πολιτικισ του ςυςτιματοσ - (για τθν Ευρϊπθ αυτι θ πολιτικι είναι τα 3 R s ) 4. Οι χρεϊςεισ - τζλθ κα πρζπει να επιβάλλονται ςε τακτικι (από μθνιαία ζωσ ετιςια) βάςθ 5. Δεν υπάρχει διαφοροποίθςθ μεταξφ του κόςτουσ ςυλλογισ και του κόςτουσ διάκεςθσ. Τα είδθ των τελϊν (για τα οικιακά απόβλθτα) περιλαμβάνουν: 1. Τζλθ ανά νοικοκυριό 2. Τζλθ ανά νοικοκυριό, λαμβάνοντασ επίςθσ υπόψθ τον αρικμό ατόμων κάκε νοικοκυριοφ 3. Τζλθ ανάλογα με τα τετραγωνικά του νοικοκυριοφ 4. Τζλθ ανάλογα με τον όγκο 5. Τζλθ ανάλογα με το βάροσ 6. Τζλθ ανάλογα με τθν αξία τθσ ιδιοκτθςίασ-ακινιτου 7. Τζλθ ανάλογα με τθν απόςταςθ από τον χϊρο διάκεςθσ......και ςυνδυαςμοί αυτϊν (ςυνικωσ τα 1/2/3 ςυνδυάηονται με 4/5): Τα είδθ των τελϊν 4 + 5 πλθροφν τον ςτόχο ςχετικά με τθν παροχι κινιτρου για τθ ςτιριξθ τθσ πολιτικισ του ςυςτιματοσ (δθλαδι για τθν αφξθςθ τθσ ανακφκλωςθσ), αλλά: Συνιςτάται ο διαχωριςμόσ του τζλουσ ςε «βαςικό (ςτακερό) τζλοσ» & «μεταβλθτό τζλοσ», όπωσ παρουςιάηεται ςτθν Εικόνα 79. 108

Εικόνα 79. Τρόποσ ςχεδιαςμοφ του τζλουσ για τα οικιακά απόβλθτα: διαχωριςμόσ ςε ςτακερό μζροσ & μεταβλθτό μζροσ Μερικζσ πρακτικζσ ςυμβουλζσ και παρατθριςεισ: 1. Τα τζλθ ανά νοικοκυριό δεν παρζχουν κανζνα κίνθτρο π.χ. για τθν ανακφκλωςθ: μια εξαμελισ οικογζνεια παράγει περιςςότερα απόβλθτα από ζνα νοικοκυριό ενόσ ατόμου, οπότε θ χρζωςθ του ίδιου τζλουσ και ςτα δφο νοικοκυριά κα μποροφςε να κεωρθκεί ωσ άδικθ 2. Τα τζλθ ανά νοικοκυριό, λαμβάνοντασ υπόψθ τον αρικμό των ατόμων του νοικοκυριοφ, και 3. Τα τζλθ ανάλογα με τα τετραγωνικά του νοικοκυριοφ εμπεριζχουν δυςκολίεσ ςτθν εφαρμογι τουσ (λόγω τθσ περιοριςμζνθσ διακεςιμότθτασ και ποιότθτασ των δεδομζνων!). 4. Τα τζλθ ανάλογα με τον όγκο: a) Θ μζτρθςθ του όγκου των παραγόμενων αποβλιτων («πραγματικι μζτρθςθ του όγκου») b) Θ μζτρθςθ τθσ ςυχνότθτασ εκκζνωςθσ των κάδων ( εξακρίβωςθ ) 109

c) Ρροπλθρωμζνεσ ςακοφλεσ ςκουπιδιϊν (ςφςτθμα που υιοκετικθκε ευρζωσ ςε Αυςτρία και Ελβετία)...μπορεί να κεωρθκεί ωσ θ καλφτερθ ςυμβιβαςτικι λφςθ μεταξφ των τριϊν αντικρουόμενων απαιτιςεων για τθν απλότθτα (keep it simple stupid!) απόλυτθ δικαιοςφνθ (λόγοσ για το επόμενο είδοσ τελϊν) και πρακτικά εφαρμόςιμο. 5. Τα τζλθ με βάςθ το βάροσ μπορεί να είναι ιδιαίτερα εξελιγμζνα (βλζπε ςτθν φωτογραφία πάνω αριςτερά). Αυτό το τζλοσ μπορεί να προκαλζςει πρακτικά προβλιματα, π.χ. παγωμζνα απόβλθτα κατά τθν διάρκεια τθσ χειμερινισ περιόδου, τα οποία μπορεί να κολλιςουν ςτουσ κάδουσ και ζτςι ηυγίηονται και χρεϊνονται πολλζσ φορζσ, ενϊ υπάρχει και θ περίπτωςθ τοποκζτθςθσ ςκουπιδιϊν ςε λάκοσ κάδο για αποφυγι του κόςτουσ. Στθν περίπτωςθ όμωσ που το βάροσ των αποβλιτων μπορεί να μετρθκεί εφκολα (εμπορικά φορτία), τότε κα πρζπει να λαμβάνεται ωσ βάςθ για τον υπολογιςμό των τελϊν. 110

Ιδηνθηεζία γεο Ακνηβή γηα ηα απόβιεηα Δλαπνκείλαληα απόβιεηα Χρωματιστό γυαλί χαρτί Λευκό γυαλί Γήκνο 164,3 νη πόξνη ρξεκαηνδόηεζεο εθηόο από ηηο ππεξεζίεο απνθνκηδήο (ηωλ ππόινηπωλ απνβιήηωλ θαη αλαθπθιώζηκωλ) άιιεο ππεξεζίεο όπωο ελεκεξωηηθέο, δωξεάλ κεηαθνξά ιηπάζκαηνο, θ.ιπ. 3,16 52 weeks Αλά λνηθνθπξηό εηεζίωο 0,00 0,00 Μέηαιια Πιαζηηθά 0,00 0,00 0,00 Βιοαπόβλητα 0,00 Εικόνα 81. Ραράδειγμα ςυςτιματοσ τζλουσ αποβλιτων με προπλθρωμζνθ ςακοφλα από κοινότθτα τθσ Ελβετίασ 111

8.4. Αξιολόγθςθ των αποβλιτων (από ποςοτικι και ποιοτικι άποψθ) Για τα Ευρωπαϊκά κράτθ μζλθ απαιτείται θ καλι τεκμθρίωςθ τθσ ροισ των ςτερεϊν αποβλιτων. Τα δεδομζνα που αναφζρονται ςτθν τεκμθρίωςθ πλθροφν τισ νομικζσ προχποκζςεισ από τθν μια πλευρά (π.χ. ζλεγχοσ των ςτόχων που ορίηονται ςτθν οδθγία περί υγειονομικισ ταφισ ΕΚ) και από τθν άλλθ πλευρά, ςυνιςτοφν τθν βάςθ τθσ επίκαιρθσ διαχείριςθσ των ροϊν των αποβλιτων (π.χ. Σχεδιαςμόσ Ρεριφερειακϊν Επενδφςεων για τθν ανάπτυξθ τθσ Διαχείριςθσ Αποβλιτων) - κάκε ςχεδιαςμόσ απαιτεί μια ςτζρεθ βάςθ δεδομζνων για τθν αξιολόγθςθ εναλλακτικϊν λφςεων Η ποιοτικι και ποςοτικι αξιολόγθςθ των οικιακϊν αποβλιτων αποτελεί βαςικό εργαλείο για το ςφςτθμα τεκμθρίωςθσ τθσ διαχείριςθσ αποβλιτων. Σε αυτό το κεφάλαιο, διατυπϊνονται αρχζσ και γενικζσ ςυςτάςεισ για τον προςδιοριςμό τθσ ποςότθτασ (όπωσ ςφνκεςθ, φυςικο-χθμικζσ παράμετροι κλπ). Τζτοιου είδουσ πλθροφόρθςθ κρίνεται απαραίτθτθ 12 και τθσ ποιότθτασ των αποβλιτων για τθν αποτελεςματικι ροι αποβλιτων ενόσ είδουσ (π.χ. κατά τθν εγκατάςταςθ ςυςτθμάτων για τθν ξεχωριςτι ςυλλογι) και για το ςχεδιαςμό μονάδων επεξεργαςίασ, ϊςτε να λειτουργοφν αποτελεςματικά με βάςθ τθν ποςότθτα και τισ ιδιότθτεσ των πρϊτων υλϊν. 8.4.1. Ροςοτικά χαρακτθριςτικά Ο ακριβισ προςδιοριςμόσ τθσ ποςότθτασ των αποβλιτων ζχει μεγάλθ ςθμαςία και ςε μερικζσ περιπτϊςεισ είναι ςθμαντικότερο να γνωρίηουμε τθν ποςότθτα παρά τθν ποιότθτα των αποβλιτων (δθλαδι, θ ςφνκεςι του ανά κλάςμα, χθμικά ςυςτατικά, κ.α.). Ωσ ειςαγωγι ςτθν παροφςα ενότθτα αναφζρεται ζνα γνωςτό φαινόμενο: "Τα μάτια ενόσ ανκρϊπου είναι μια αρκετά «κακι» ηυγαριά." Στισ περιπτϊςεισ, κατά τισ οποίεσ ο όγκοσ των απόβλθτων πρζπει να μετατραπεί ςε βάροσ (δθλαδι απουςία γεφυροπλάςτιγγασ), θ πυκνότθτα του υπό αξιολόγθςθ υλικοφ κα πρζπει να είναι γνωςτι, ςφμφωνα με τθ ςχζςθ: Πγκοσ x Ρυκνότθτα = Βάροσ l ι m 3 l/kg ι m 3 /t kg ι t Σε γενικζσ γραμμζσ, το βάροσ είναι τεχνικά θ πολφ καλφτερθ μετριςιμθ παράμετροσ ςε ςχζςθ με τον όγκο. 112

Στθν πράξθ, θ πυκνότθτα των αποβλιτων που υπολογίηεται από τουσ περιςςότερουσ ανκρϊπουσ - χωρίσ επαγγελματικό υπόβακρο - είναι πολφ υψθλι, ςε γενικζσ γραμμζσ από τον παράγοντα 2 ζωσ 3: Θ τυπικι εκτίμθςθ τθσ πυκνότθτασ των ςτερεϊν αποβλιτων ποικίλει μεταξφ 300 και 500 kg/m 3. Αυτό ςθμαίνει ότι ζνασ κάδοσ ςυγκεκριμζνων διαςτάςεων, όπωσ φαίνεται αριςτερά (όγκου 1.100 l, με βάροσ 130 kg), κα μποροφςε να ηυγίηει μιςό τόνο ι περιςςότερο - ζτςι κα ιταν αδιανόθτο να μπορεί να μετακινθκεί από δφο εργαηόμενουσ. Συςτάςεισ Οι εκτιμιςεισ για το βάροσ των αποβλιτων που πραγματοποιοφνται με το μάτι ςυνικωσ οδθγοφν ςε υπερεκτίμθςθ των αποτελεςμάτων («Τα μάτια ενόσ ανκρϊπου είναι μια φτωχι ηυγαριά»). Πταν επιτρζπεισ να πραγματοποιοφνται τζτοιεσ εκτιμιςεισ από τουσ μεταφορείσ των αποβλιτων, ςυνικωσ αυτό οδθγεί ςε λανκαςμζνα ςυμπεράςματα (κυρίωσ όταν θ αμοιβι του ςυλλζκτθ είναι ανάλογθ του βάρουσ). Επομζνωσ, είναι απαραίτθτο οι πραγματικζσ μετριςεισ των ποςοτιτων των αποβλιτων να πραγματοποιοφνται χρθςιμοποιϊντασ βακμονομθμζνεσ γεφυροπλάςτιγγεσ, ωσ εξισ: Βιμα 1: Συνολικό βάροσ: Ηυγίηοντασ το βάροσ των αποβλιτων ολόκλθρθσ τθσ κοινότθτασ για μια ςυνεχι περίοδο δφο εβδομάδων, χρθςιμοποιϊντασ μια διακζςιμθ γεφυροπλάςτιγγα (εμπορικι, δθμοτικι), φροντίηοντασ να μετρθκοφν ξεχωριςτά τα οικιακά, εμπορικά και απόβλθτα από κατεδαφίςεισ. Βιμα 2: Προςδιοριςμόσ τθσ δομισ των κατοικιϊν τθσ κοινότθτασ ανάλογα με τον αρικμό των κατοίκων (διεξάγονται ξεχωριςτζσ αναλφςεισ τθσ ςφνκεςθσ για κάκε δομι κατοικιϊν). Βιμα 3: Ξεχωριςτι ςυλλογι αποβλιτων ςε περιοχζσ με κακοριςμζνθ και ομοιογενι δομι κατοικιϊν και υπολογιςμόσ του κακαροφ βάρουσ, όταν ςυλλζγονται κατά τθ διάρκεια μιασ κακοριςμζνθσ χρονικισ περιόδου (π.χ. μια εβδομάδα). Αυτό επιτρζπει τθν εκτίμθςθ τθσ κατά κεφαλιν παραγόμενθσ ποςότθτασ αποβλιτων για κάκε τφπο κατοικιϊν Σε περίπτωςθ που δεν υπάρχουν γεφυροπλάςτιγγεσ ςτισ μονάδεσ διάκεςθσ των αποβλιτων, ο υπολογιςμόσ του βάρουσ των αποβλιτων κα πρζπει να επαναλαμβάνεται κακ όλθ τθν διάρκεια εφαρμογισ του ςχεδίου διαχείριςθσ των αποβλιτων. 113

8.4.2. Ροιοτικά χαρακτθριςτικά Θ διεξαγωγι ποιοτικϊν αναλφςεων των αποβλιτων παρζχει πλθροφορίεσ ςχετικά με: A) Τθν αναλογία των μεμονωμζνων υλικϊν που περιζχονται ςτα απόβλθτα, είτε ανάλογα με τισ χριςεισ τουσ ωσ δευτερογενείσ πρϊτεσ φλεσ - π.χ. καφζ γυαλί, τςαλακωμζνο χαρτόνι - είτε ςφμφωνα με τθν προθγοφμενθ χριςθ τουσ - γυάλινεσ ςυςκευαςίεσ, ςυςκευαςίεσ ϋtetra packϋ B) Τισ χθμικζσ ιδιότθτεσ των αποβλιτων, π.χ. περιεκτικότθτα ςε νερό = υγραςία, περιεχόμενο ενόσ ςυγκεκριμζνου χθμικοφ ςτοιχείου, ςυγκεκριμζνεσ ιδιότθτεσ όπωσ το ενεργειακό περιεχόμενο που μετράται ωσ κερμογόνοσ αξία ι θ αλατότθτα (π.χ. για μια ςυγκεκριμζνθ πρϊτθ φλθ που χρθςιμοποιείται για τθν κομποςτοποίθςθ) που μετράται ωσ θλεκτρικι αγωγιμότθτα. Θ ανάλυςθ των χθμικϊν ιδιοτιτων (Β) ςυνικωσ ακολουκεί τθν αξιολόγθςθ τθσ ςφνκεςισ τουσ (Α): Εφόςον γίνει γνωςτι θ ςφνκεςθ των ςυςτατικϊν, οι φυςικοχθμικζσ παράμετροι: > μποροφν να μετρθκοφν για μεμονωμζνα κλάςματα και ςε ζνα δεφτερο ςτάδιο να υπολογιςκοφν οι ςυνολικζσ τιμζσ, λαμβάνοντασ υπόψθ τισ αναλογίεσ μάηασ ςτο ςφνολο των αποβλιτων > ι απλά να υπολογίηονται για κάκε κλάςμα χρθςιμοποιϊντασ υφιςτάμενεσ βάςεισ δεδομζνων που είναι διακζςιμεσ από τα μζςα τθσ δεκαετίασ του 1980 (π.χ. κερμογόνοσ δφναμθ, ςυγκεντρϊςεισ βαρζων μετάλλων, PCBs-πολυχλωριοποιθμζνα διφαινφλια και πολλοί ακόμα περιβαλλοντικά ςχετικοί παράμετροι είναι διακζςιμοι για μεμονωμζνα ςτοιχεία ι χθμικζσ ενϊςεισ) Εικόνα 82. Ραράδειγμα διαλογισ των αποβλιτων με τα χζρια 114

8.4.3. Τεχνικά πρότυπα για τον ζλεγχο των αποβλιτων Είναι γενικά αποδεκτό ότι οι Ευρωπαϊκζσ χϊρεσ με τθν περιςςότερθ εμπειρία και μεγαλφτερθ παράδοςθ ςτον προςδιοριςμό τθσ ςφνκεςθσ των Αςτικϊν Στερεϊν Αποβλιτων είναι θ Γερμανία, θ Αυςτρία, θ Ελβετία και θ Ολλανδία. Στθν Γερμανία πραγματοποιείται θ διαλογι των αποβλιτων με βάςθ τθν τεχνικι του κοςκινίςματοσ από τθν δεκαετία του 1980, τότε που άρχιςαν να χρθςιμοποιοφνται ςε μεγάλθ κλίμακα τα πρϊτα ςυςτιματα ξεχωριςτισ ςυλλογισ (για ανακυκλϊςιμα υλικά, αργότερα για απόβλθτα κουηίνασ) - ωσ εκ τοφτου, απαιτείται επιπλζον πλθροφόρθςθ ςχετικά με τθν εκτίμθςθ μελλοντικϊν ροϊν αποβλιτων. Στθν Γερμανία δεν υπάρχει ακόμθ εκνικό πρότυπο για τον ζλεγχο των αποβλιτων, ωςτόςο, τα ομοςπονδιακά κράτθ υιοκετοφν οριςμζνουσ τεχνικοφσ κανόνεσ - περιςςότερο υπό τθν ζννοια των ςυςτάςεων παρά των νομοκετικϊν ρυκμίςεων - οι οποίοι και εφαρμόηονται. Από το 2006, θ Αυςτρία ζχει ζνα εκνικό πρότυπο, το οποίο δίνει ιδιαίτερθ ζμφαςθ ςτθν αρχι τθσ διαςτρωμάτωςθσ *, αλλά πολλζσ ομοςπονδιακζσ πολιτείεσ φαίνεται να ςυνεχίηουν να εφαρμόηουν τισ "παραδοςιακζσ" μεκόδουσ ελζγχου, προκειμζνου να ςυγκρικοφν τα αποτελζςματα με προθγοφμενεσ εκςτρατείεσ (ςτθν Αυςτρία πραγματοποιείται ςυνικωσ επί 2-5 ζτθ). Εικόνα 83. Ραράδειγμα μιασ κινθτισ μονάδασ ελζγχου αποβλιτων Στθν Ιταλία εφαρμόηεται ευρζωσ ζνα εκνικό πρότυπο (CTI-UNI 9246), μια αρκετά ακαδθμαϊκι ρφκμιςθ για τθν προετοιμαςία δειγμάτων που ζχει οδθγιςει ςε πρακτικά προβλιματα. Άλλεσ χϊρεσ διατθροφν διάφορα πρότυπα / ςυςτάςεισ ςε εκνικό ι /και περιφερειακό επίπεδο. Είναι ενδιαφζρον να ςθμειωκεί ότι δεν υφίςταται καμιά ρφκμιςθ ςε ευρωπαϊκό επίπεδο: Μετά από πολλι ςυηιτθςθ μεταξφ των εμπλεκόμενων οργανιςμϊν που πλαιςιϊνουν 115

τθ ςχετικι ομάδα εργαςίασ, εν τζλει εκδόκθκε ζνα προςχζδιο. Ωςτόςο, μζνει ακόμθ να αποδειχκεί θ τεχνικι των διαδικαςιϊν που περιγράφονται ςε αυτό το ςχζδιο. * θ οποία δε ςυςχετίηεται απαραιτιτωσ μόνο με τισ κοινωνικοοικονομικζσ δομζσ, θ διαςτρωμάτωςθ μπορεί ε- πίςθσ να κακοριςτεί από διάφορουσ εξοπλιςμοφσ ςυλλογισ, εποχζσ κλπ. 8.4.4. Δειγματολειπτικά χαρακτθριςτικά Μζγεκοσ δείγματοσ: Για να επιτευχκεί μια ικανοποιθτικι ςτατιςτικι ιςχφσ, το βάροσ του δείγματοσ κα πρζπει να κυμαίνεται από 1/100 ζωσ 1/1000 (το ελάχιςτο) τθσ κοινωνικοοικονομικισ δομισ (ϋκοινωνικισ διαςτρωμάτωςθσϋ), θ οποία βρίςκεται υπό αξιολόγθςθ. Ραράδειγμα: Σε ζνα διμο, εξετάηεται μια κατοικθμζνθ περιοχι με πολυκατοικίεσ, που περιλαμβάνει 20.000 κατοίκουσ με υποτικζμενθ παραγωγι ΑΣΑ 260 κιλά/ ανά κάτοικο/ ανά ζτοσ. Σε εβδομαδιαία βάςθ ςε αυτιν τθν περιοχι παράγονται 20.000 x 260/52 = 100.000 κιλά/εβδομάδα (= 100 t/εβδομάδα) ΑΣΑ. Ζνα δείγμα από εβδομαδιαία ςυλλογι, που περιζχει το 1% του ςυνόλου του υλικοφ αντιςτοιχεί ςε 1.000 kg (ανϊτερο όριο / αςφαλισ πλευρά), ενϊ ςε δείγμα 1 % αντιςτοιχοφν 100 kg (κατϊτερο όριο). Για τθν ανάλυςθ αποβλιτων τθσ τάξθσ των 400-800 κιλϊν απαιτείται μια ομάδα περίπου 5 εργαηομζνων ςε θμεριςια βάςθ (εξαρτάται περιςςότερο από τον αρικμό των δειγμάτων παρά από τα κλάςματα διαλογισ, προκαταρτικό κοςκίνιςμα -βλζπε παρακάτω- ωσ προχπόκεςθ). Τα δείγματα μποροφν να λθφκοφν είτε απ ευκείασ ςτθν πθγι (από τισ ςυςκευζσ ςυλλογισ π.χ. κάδουσ/ δοχεία) είτε μετά τθ ςυλλογι από το φορτίο αποβλιτων που παραδίδεται ςτο όχθμα ςυλλογισ. Προετοιμαςία του δείγματοσ: Το προκαταρτικό κοςκίνιςμα (60... 40... 20 mm) γενικά δεν απαιτείται από τισ τυπικζσ ρυκμίςεισ, αλλά ςυνιςτάται: κατά τθν διαδικαςία του κοςκινίςματοσ μποροφν να διαχωριςτοφν τα μικρά αντικείμενα από τα μεγάλα (πιο αποτελεςματικά ςε περιςτροφικό κόςκινο, παρά ςε δονοφμενα κόςκινα ι ςε απλι διάτρθτθ τράπεηα διαλογισ), με αποτζλεςμα να πολλαπλαςιαςτεί θ ςυγκεκριμζνθ ικανότθτα διαλογισ κατ' άτομο (χειρωνακτικόσ διαχωριςμόσ από τα ςυςτατικά) από 4 ςε 7. 116