Η ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΙ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΤΣΑΚΑΛΙΟΥ (Canis aureus) ΣΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΕΛΤΑ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΝΕΣΤΟΥ Βασιλάκης ηµήτρης Photo: A. Boneti
# Σ η µ ε ί α δ ε ι γ µ α τ ο λ η ψ ί α ς Ό ρ ι α π ε ρ ι ο χ ή ς έ ρ ε υ ν α ς Π ο τ ά µ ι Π α λ ί α κ ο ί τ η ά σ ο ς Φ υ τ ε ί ε ς Λ ε ύ κ η ς Θ α µ ν ώ ν ε ς Γ ε ω ρ γ ι κ έ ς κ α λ λ ι έ ρ γ ε ι ε ς Θ α µ ν ώ ν ε ς κ α ι χ ο ρ τ ο λ ί β α δ α Α µ µ ο θ ί ν ε ς - Θ α µ ν ώ ν ε ς - Κ α λ α µ Φ υ τ ε ί ε ς Α κ α κ ί α ς
Σκοπός της έρευνας αυτής, που πραγµατοποιήθηκε το 1999, ήταν: Να καταγράψει την πληθυσµιακή κατάσταση του Τσακαλιού στηνπεριοχήέρευνας (42 km 2 ). Ειδικότερα η ερευνά αποσκοπούσε: Στην εκτίµηση του αριθµού των ατόµων που απαρτίζουν τον πληθυσµό του Τσακαλιού στην περιοχή έρευνας. Στην εκτίµηση του αριθµού των οµάδων (κοπαδιών) που απαρτίζουν τον πληθυσµό. Στον προσδιορισµό της χωρικής κατανοµής των οµάδων που απαρτίζουν τον πληθυσµό.
Όρια περιοχής έρευνας Ποτάµι Παλιά κοίτη άσος Φυτείες Λεύκης Γεωργικές καλλιέργειες Θαµνώνες-Χορτολίβαδα Αµµοθίνες-Καλαµιώνες- Θαµνώνες Φυτείες Ακακίας Χρήσεις γης στην περιοχή έρευνας Αµµοθίνες- Θαµνώνες- Καλαµιώνες 15% Θαµνώνες- Χορτολίβαδα 4% Φυτείες ακακίας 2% Kοίτη Νέστου 17% Παλιά κοίτη 14% Γεωργικές καλλιέργειες 23% Φυτείες λευκής 18% ασοσκεπής εκτάσεις 7%
Οµαδοποίηση των εκτάσεων µε βάση την όχληση Έκταση στη οποία είναι καθηµερινή και πολύωρη η όχληση 53% Απόλυτα προστατευµένη έκταση 5% Περιφραγµένη έκταση µε περιορισµένη ανθρώπινη δραστηριότητα 18% Έκταση στην οποία είναι σπάνια η ανθρώπινη παρουσία 24%
Υλικά και µέθοδοι Επιλογή της εποχής δειγµατοληψίας: Η µέθοδος εφαρµόστηκε πιλοτικά κατά τον µήνα Μάιο µε σκοπό την εξοικείωσηµετηνµεθοδολογίακαιτηνπεριοχήέρευνας. ΩςκύριαπερίοδοςδειγµατοληψίαςεπιλέχθηκεοµήναςΆγουστος. Την περίοδο του Αυγούστου τα τσακάλια έχουν νεογνά και είναι αναγκασµένα να περιορίσουν τις µετακινήσεις τους στα όρια της χωροκράτιας, ενώ παράλληλα απαντούν ουρλιάζοντας σε κάθε εισβολέα προσπαθώντας να προστατέψουν τα νεογνά και την χωροκράτια.
Υλικά και µέθοδοι Επιλογή των σηµείων δειγµατοληψίας: Επιλέχθηκαν 16 σταθερά σηµεία δειγµατοληψίας κατάλληλαχωροθετηµένα. Η απόσταση µεταξύ των σηµείων παρατήρησης κυµάνθηκε από 0,8-2,0 km. Σεόλατασηµείαέγινεµια δειγµατοληψία τον Μάιο και τέσσερις τον Άγουστο.
Υλικά και µέθοδοι Συλλογή δεδοµένων: Η εκτίµηση του πληθυσµού στηρίχθηκε στην καταγραφή των ουρλιαχτών, ένα βασικό χαρακτηριστικό της κοινωνικής οργάνωσης και χωροκρατικής συµπεριφοράς του είδους. Κάθε δειγµατοληψία διεξαγόνταν κατά το σούρουπο και τις πρώτες βραδυνές ώρες. Σε κάθε σηµείο τα Τσακάλια παροτρυνόταν να ουρλιάξουν µε τηνβοήθειαηχογραφηµένωνουρλιαχτών (call playbacks). Σε κάθε σηµείο δειγµατοληψίας διεξάγονταν 3 καλέσµατα. Μεταξύ των καλεσµάτων µεσολαβούσε σταθερό χρονικό διάστηµα 15 λεπτών (Harrington and Mech 1982). Photo: A. Boneti
Υλικά και µέθοδοι Συλλογή δεδοµένων: Για κάθε απάντηση : Καταγράφονταν οι διευθύνσεις από τις οποίες προερχόταν οι απαντήσεις µε την χρήση πυξίδας. Γινόταν εκτίµηση του αριθµού των ατόµων που απαντούσαν από κάθε διεύθυνση. Γινόταν εκτίµηση της απόστασης από τον παρατηρητή των Τσακαλιών που απαντούσαν από κάθε διεύθυνση. Photo: A. Boneti
Υλικά και µέθοδοι Συλλογή δεδοµένων: H εκτίµηση του αριθµού των ατόµων που απαντούσαν από κάθε διεύθυνση βασίστηκε στην δυνατότητα να διαφοροποιούνται τα ώριµα άτοµα από τα νεαρά. Τοουρλιαχτόσυνήθωςαποτελείταιαπότρειςφάσεις : ένα εκτεταµένο, συνεχές, ενός τόνου ουρλιαχτό, ένα εναλλασσόµενου υψούµενου και µειούµενου τόνου και µια σειρά από κοντά κοφτά ουρλιαχτά. Τα ώριµα άτοµα εµφανίζουν και τις τρεις φάσεις επιτυχώς. Τα νεαρά τσακάλια που είναι λιγότερο από δυο ετών, συνήθως εµφανίζουν µόνο την 3 η φάση (Golani and Mendelssohn 1970, Golani 1971). Η κοινωνική ιεραρχία, την οποία διατηρεί η οµάδα εκφράζεται και στον τρόπο που τα άτοµα συµµετέχουν στην δραστηριότητα του ουρλιάσµατος.
Υλικά και µέθοδοι Συλλογή δεδοµένων: Εκτίµηση της απόστασης των Τσακαλιών από τον παρατηρητή: Έγινε βαθµίδωση της απόστασης σε τρεις τάξεις µεγέθους µε σκοπό τα δεδοµένα των αποστάσεων να χρησιµοποιηθούν για την µετέπειτα τοποθέτηση των παρατηρήσεων στο χάρτη. Bαθµίδωση Απόσταση σε (m) Κοντά 0-500 Μακριά 500-1000 Πολύ µακριά >1000
Αποτελέσµατα Περίοδοςπιλοτικήςεφαρµογής (Μάιος). Τηνπερίοδοαυτήεπιχειρήθηκανσταδιάφορασηµείαπαρατήρησης 31 καλέσµατα και απάντηση αποσπάστηκε στο 55% των περιπτώσεων. Σε κάθε κάλεσµα σηµειωνόνταν ταυτόχρονες απαντήσεις από διαφορετικές διευθύνσεις, οι οποίες προέρχονταν από ποικίλο αριθµό ατόµων. Ταυτόχρονες απαντήσεις Απαντήσεις, Ν=62 Τρείς απαντήσεις 35% Τέσσερεις απαντήσεις 15% 2 άτοµα 11% 3-4 άτοµα 23% ύο απαντήσεις 10% Μια απάντηση 20% Έξι απαντήσεις 5% Πέντε απαντήσεις 15% 1 άτοµο 63% >4 άτοµα 3%
Παρουσίες κοπαδιών κατά την περίοδο του Μαΐου Η χωρική ανάλυση των δεδοµένων έδειξε, ότι στην περιοχή κατά την περίοδο τουμαΐουυπήρχαν 10-13 διαφορετικές οµάδες µε εγκαθιδρυµένες χωροκράτιες. υο οµάδες εντοπίστηκαν στην δυτική όχθη του ποταµού. Ο πληθυσµός των τσακαλιώνστηνπεριοχή, αυτή την περίοδο αριθµούσε τουλάχιστον 40 άτοµα.
Αποτελέσµατα Περίοδος Αυγούστου Την περίοδο αυτή επιχειρήθηκαν στα διάφορα σηµεία παρατήρησης 52 καλέσµατα και απάντηση αποσπάστηκε στο 81% των περιπτώσεων. Σε κάθε κάλεσµα σηµειωνόνταν ταυτόχρονες απαντήσεις από διαφορετικές διευθύνσεις, οι οποίες προέρχονταν από ποικίλο αριθµό ατόµων. Ταυτόχρονες απαντήσεις Απαντήσεις, Ν=103 ύο απαντήσεις 33% Τρείς απαντήσεις 24% 2 άτοµα 15% Μια απάντηση 24% Πέντε απαντήσεις 9,5% Τέσσερεις απαντήσεις 9,5% 1 άτοµο 48% >4 άτοµα 4% 3-4 άτοµα 33%
Παρουσίες κοπαδιών κατά την περίοδο του Αυγούστου Η χωρική ανάλυση των δεδοµένων έδειξε, ότι στην περιοχή κατά την περίοδο του Αυγούστου υπήρχαν 15-16 διαφορετικές οµάδες µε εγκαθιδρυµένες χωροκράτιες. Ο πληθυσµός των τσακαλιώνστηνπεριοχή, αυτή την περίοδο αριθµούσε τουλάχιστον 53 άτοµα. Τσακάλια φαίνεται να είναι οργανωµένα σε οµάδες των 3-5 άτοµων ανάλογα µε την εποχή.
Παρουσίες κοπαδιών κατά την περίοδο του Αυγούστου σε σχέση µε την όχληση. 4-5 οµάδες εντοπίζονται στην απόλυτα προστατευµένη περιοχή. 3 οµάδες εντοπίζονται στην περιοχή µε την περιορισµένη ανθρώπινη δραστηριότητα 4 οµάδες εντοπίζονται στην περιοχή στην οποία είναι σπάνια η ανθρώπινη παρουσία 4 οµάδες εντοπίζονται στην περιοχή στην οποία είναι καθηµερινή και πολύωρη η όχληση Απόλυτα προστατευµένη έκταση Περιφραγµένη έκταση µε περιορισµένη ανθρώπινη δραστηριότητα Έκταση στην οποία είναι σπάνια η ανθρώπινη παρουσία Έκταση στην οποία είναι καθηµερινή και πολύωρη η όχληση
Αποτελέσµατα Τόσοτοµέγεθοςτουπληθυσµούόσοκαιηπυκνότηταστην περιοχήέρευνας φαίνεταιναείναιιδιαίτερααυξηµένη. 1 η περίοδος 2 η περίοδος Ελάχιστος Αριθµός Άτοµα / Km 2 Κοπάδια / Km 2 Μέση αριθµός ατόµων κοπαδιών επιφάνεια /κοπάδι 40 10-13 0,95 0,24-0,31 3,25-4,23 53 15-16 1,20 0,35-0,38 2,60-2,80
Συµπεράσµατα - Συζήτηση Η σηµαντική παρουσία των Τσακαλιών στην περιοχή έρευναςίσωςναερµηνεύεταιαπότογεγονόςότιτο 77% των τωνεκτάσεωνείναιφυσικάήηµιφυσικάοικοσυστήµατα. Καθώςκαιαπότογεγονόςότιτο 47,52 % τηςέκτασηςτης περιοχή έρευνας αποτελεί περιοχές στις οποίες η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι ελάχιστη. Η µέθοδος κρίνεται αποτελεσµατική και θα µπορούσε να εφαρµοστεί και σε άλλες περιοχές στην Ελλάδα, ιδιαίτερα κατά την περίοδο του Αυγούστου κατά την οποια απάντηση αποσπάστηκεαπότατσακάλιαστο 81% τωνπεριπτώσεων.
Ευχαριστώ Ευχαριστίες ΠαναγιωτοπούλουΜ., ΧατζηνικολάουΓ., ΒαλκάνηΝ.,ΚακαλήΕ., εληγιάννη Ι., Ηλιόπουλο Γ., Αραβίδη Η., Καρτέρη Μ. Photo: A. Boneti