ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Με άλλα λόγια, η τράπεζα θέτει τα χρήματά σας σε λειτουργία για να κάνει τους τροχούς της βιομηχανίας και της γεωργίας να γυρίσουν. Franklin D. Roosevelt
Θεωρία επιτοκίου Το επιτόκιο είναι από τα ισχυρότερα εργαλεία που διαθέτει η Κεντρική Τράπεζα (ΚΤ) για την άσκηση της νομισματικής πολιτικής της. Με τη ρύθμιση και έλεγχο των επιτοκίων η ΚΤ μπορεί να ρυθμίζει και να ελέγχει: Τις χορηγήσεις δανείων (πιστώσεων) των εμπορικών τραπεζών στο κοινό (νοικοκυριά-επιχειρήσεις). Τις χρηματοδοτήσεις των αναγκών του δημοσίου τομέα. Τις τιμές του εξωτερικού συναλλάγματος και γενικότερα τις ροές της οικονομίας προς το εξωτερικό. 2
Θεωρία επιτοκίου Οι θεωρίες που έχουν αναπτυχθεί εστιάζονται στο: Πώς προσδιορίζεται το επίπεδο επιτοκίου. Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη διάρθρωση των επιτοκίων. Θεωρίες 1. Πραγματικές θεωρίες: εξετάζουν το επιτόκιο σαν αποτέλεσμα της εξέλιξης της αποδοτικότητας του κεφαλαίου. 2. Νομισματικές θεωρίες: βασίζονται στην ανάλυση του επιτοκίου, σαν αποτέλεσμα της προσφοράς και της ζήτησης χρήματος. 3. Ενδιάμεσες θεωρίες (δανειακών κεφαλαίων): το επίπεδο του επιτοκίου καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση δανειακών κεφαλαίων. 3
Πραγματικές θεωρίες: κλασική Η κλασική θεωρία κάνει τις εξής παραδοχές: 1. Το χρήμα χρησιμοποιείται μόνο για τη διενέργεια των συναλλαγών και δεν προβλέπεται η χρήση του για κερδοσκοπικούς σκοπούς δηλαδή για αποθησαυρισμό. 2. Η πηγή δανειακών κεφαλαίων είναι οι αποταμιεύσεις από το εισόδημα. Δηλαδή, δεν προβλέπεται η ύπαρξη και η λειτουργία πιστωτικού συστήματος. 3. Οι αποταμιεύσεις ισούνται με τις επενδύσεις. Δηλαδή, όσα ρευστά αποταμιεύονται διοχετεύονται στις επενδύσεις. 4. Η αποταμίευση και η επένδυση είναι συνάρτηση του επιπέδου του επιτοκίου, το οποίο βοηθά για την εξισορρόπηση αποταμιεύσεων και επενδύσεων. Δέχτηκε σοβαρή κριτική από τον Keynes. 4
Πραγματικές θεωρίες: κλασική Αποταμίευση: εξαρτάται θετικά από το επιτόκιο. Η οριακή χρησιμότητα της κατανάλωσης, που εξαρτάται από την αποδοτικότητα των αποταμιεύσεων, βελτιώνεται με την αύξηση του επιτοκίου. Επένδυση: εξαρτάται από την αποδοτικότητα του κεφαλαίου. Κάθε επιπλέον χρησιμοποίηση του κεφαλαίου θα έχει σαν αποτέλεσμα την πτώση της οριακής του παραγωγικότητας. Επομένως, αρνητική σχέση με το επιτόκιο. Επιτόκιο ισορροπίας: ισότητα μεταξύ αποταμιεύσεων και επενδύσεων. 5
Πραγματικές θεωρίες: κλασική Προσδιορισμός του επιτοκίου ισορροπίας I S i* A Επενδύσεις (Ι), Αποταμιεύσεις (S) 6
Νομισματικές θεωρίες: προτίμησης ρευστότητας Προσδιορισμός επιτοκίου: σύμφωνα με την προσφορά και ζήτηση χρήματος. Ισορροπία στην αγορά χρήματος. Ζήτηση χρήματος: άθροισμα της ζήτησης χρήματος για συναλλακτικούς σκοπούς, για σκοπούς προφυλάξεως και για κερδοσκοπικούς σκοπούς. Εξαρτάται θετικά από το εισόδημα και αρνητικά από το επιτόκιο. Προσφορά χρήματος: αποτέλεσμα των αποφάσεων των νομισματικών αρχών, οι οποίες χαράζουν τη νομισματική πολιτική, και όχι αποτέλεσμα οικονομικών σχέσεων και επιδράσεων. Θεωρείται δεδομένο μέγεθος. Επίπεδο τιμών: σταθερό βραχυχρόνια. Οπότε δεν χρειάζεται να γίνει διάκριση μεταξύ ονομαστικών και πραγματικών μεγεθών. 7
Νομισματικές θεωρίες: προτίμησης ρευστότητας Θέση της M d : εξαρτάται από το επίπεδο εισοδήματος (Υ). i 0 M s Ε i 1 A B M 0 M d Χρηματικά διαθέσιμα Όταν το επιτόκιο βρίσκεται κάτω από το επίπεδο ισορροπίας π.χ. στο i 1 υπάρχει υπερβάλλουσα ζήτηση χρήματος (η απόσταση ΑΒ). Άρα αυξάνει το επιτόκιο μέχρι η αγορά να ισορροπήσει. Όταν το επιτόκιο βρίσκεται πάνω από το επίπεδο ισορροπίας υπάρχει υπερβάλλουσα προσφορά χρήματος. Άρα μειώνεται το επιτόκιο μέχρι η αγορά να ισορροπήσει. 8
Νομισματικές θεωρίες: προτίμησης ρευστότητας i 1 i 0 Ε 0 M s Ε 1 M 0 d M 1 d Μια αύξηση του προϊόντος (εισοδήματος) από το Υ 0 στο Υ 1 αυξάνει το οριακό όφελος από τη διακράτηση χρήματος σε κάθε επιτόκιο αυξάνοντας τη ζήτηση για ρευστά διαθέσιμα σε M 1 d. Το επιτόκιο ισορροπίας αυξάνεται από i 0 σε i 1 ώστε να διατηρηθεί η ζήτηση για ρευστά διαθέσιμα ίση με την προσφορά χρήματος. M 0 Χρηματικά διαθέσιμα Αντίθετα, η μείωση του προϊόντος Υ οδηγεί σε μείωση του επιτοκίου. 9
Νομισματικές θεωρίες: προτίμησης ρευστότητας i 0 i 1 M d M 0 s M 0 Ε 0 M 1 s M 1 Ε 1 Χρηματικά διαθέσιμα Μια αύξηση της ποσότητας χρήματος (η ΚΤ μειώνει το ποσοστό διακράτησης υποχρεωτικών διαθεσίμων των εμπορικών τραπεζών). Υπάρχει υπερβάλλουσα προσφορά χρήματος στο αρχικό επιτόκιο. Η πλεονάζουσα ποσότητα χρήματος διοχετεύεται στην αγορά ομολόγων, παρατηρείται αυξημένη ζήτηση για ομόλογα που ανεβάζει την τιμή τους και μειώνει το επιτόκιο. Έτσι, το επιτόκιο ισορροπίας υποχωρεί. Τα αντίθετα συμβαίνουν σε μια μείωση της ποσότητας χρήματος από την ΚΤ. 10
Ενδιάμεσες θεωρίες: δανειακών κεφαλαίων Αναπτύχθηκε από Σουηδούς οικονομολόγους οι οποίοι άσκησαν κριτική στην κεϋνσιανή θεωρία. Θεωρία δανειακών κεφαλαίων: το επιτόκιο διαμορφώνεται εντός της αγοράς δανειακών κεφαλαίων από τη ζήτηση και την προσφορά δανειακών κεφαλαίων. Όχι από τη συνολική ζήτηση και προσφορά χρήματος όπως ισχυρίζεται ο Keynes. Ζήτηση δανειακών κεφαλαίων: προέρχεται από τις επιχειρήσεις για επενδύσεις, από τους καταναλωτές και από το κράτος. Αρνητική σχέση με το επιτόκιο. Προσφορά δανειακών κεφαλαίων: προέρχεται από την αποταμίευση των ιδιωτών και των επιχειρήσεων καθώς και από την αύξηση της ποσότητας του χρήματος στην οικονομία. Θετική σχέση με το επιτόκιο. 11
Ενδιάμεσες θεωρίες: δανειακών κεφαλαίων D S i* A Δανειακά κεφάλαια Προσδιορισμός του επιτοκίου ισορροπίας Θα πρέπει όλοι οι παράγοντες να είναι σταθεροί (εισόδημα, προτιμήσεις, προτίμηση ρευστότητας, νομισματική πολιτική) και να επικρατούν συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού. Το επιτόκιο αγοράς θα πρέπει να είναι σε τέτοιο επίπεδο ώστε να υπάρχει ισορροπία στην αγορά: i. Δανειακών κεφαλαίων ii. Χρήματος iii. Αποταμιεύσεων-επενδύσεων 12