COOH Νικοτινικό οξύ (Νιασίνη, Β3) Πυρρολιδίνη Πυρρολιζιδίνη Τροπάνιο: Πυρρολιδίνη + Πιπεριδίνη Ινδολιζιδίνη HOOC COOH H 2 H 2 H 2 COOH Κινολιζιδίνη Γλουταμικό οξύ Ορνιθίνη HOOC COOH HOOC COOH O H 2 Α-κετογλουταρικό οξύ HOOC H 2 COOH HOOC H 2 H 2 COOH H 2 H2 COOH [ ] Ασπαρτικό οξύ Λυσίνη Πιπεριδίνη (κώνειο)
ΑΛΚΑΛΟΕΙΔΗ ΠΥΡΡΟΛΙΖΙΔΙΝΗΣ απαντούν: Οικογένεια Boraginaceae Στα γένη: Borago Symphytum Alkana Cynoglossum Heliotropium Amsikia Anchusa Lithospermum Trichodesma Echium Myosotis Οικογένεια Asteraceae Στα γένη: Senecio Tussilago Eupatorium Αdenostyles Doronicum Petasites Pyrrolizidine σπανιότερα στις οικογένειες Fabaceae Euphorbiaceae Apocynaceae
ΑΛΚΑΛΟΕΙΔΗ ΠΥΡΡΟΛΙΖΙΔΙΝΗΣ Μονο-εστέρες και Διεστέρες oικογένεια Boraginaceae Μακροκυκλικοί εστέρες οικογένεια Asteraceae Pyrrolizidine senkirkine symphytine senecionine lycopsamine
ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΛΚΑΛΟΕΙΔΩΝ ΠΥΡΡΟΛΙΖΙΔΙΝΗΣ Δομικό στοιχείο: πυρρολιζιδίνη Εστέρες αμινοαλκοόλης (νεσίνες) με ένα ή δύο αλειφατικά οξέα H OH pyrrolozidine: Azabicyclo[3,3,0]octane -H στερεοχημεία του C-8 είναι α -ο υποκαταστάτης στον C-1 είναι υδροξυμεθυλομάδα -συχνά υπάρχει διπλός δεσμός στις θέσεις 1 και 2 -ο αριθμός υδροξυλίων συνήθως είναι 1, 2 ή και 3
ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΛΚΑΛΟΕΙΔΩΝ ΠΥΡΡΟΛΙΖΙΔΙΝΗΣ: ΑΜΙΝΟΑΛΚΟΟΛΕΣ - ΝΕΣΙΝΕΣ Pyrrolizidine H OH HO H OH 7 8 1 6 5 3 2 H 9 OH Supinidine HO H OH Platynecine Retronecine Isoretronecanol HO H OH HO H OH HO O OH OH HO CH 3 Rosmarinecine Crotanecine Otonecine
ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΛΚΑΛΟΕΙΔΩΝ ΠΥΡΡΟΛΙΖΙΔΙΝΗΣ: ΟΞΕΑ COOH O HO O H OH HO HO HO HO Αγγελικό οξύ (+)-τραχελανθικό οξύ (-)-βιριδιφλορικό οξύ OH H OH COOH HOOC H COOH COOH OH COOH Τιγλικό οξύ Σενεκικό οξύ Ισατινεκικό οξύ
ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗ ΑΛΚΑΛΟΕΙΔΩΝ ΠΥΡΡΟΛΙΖΙΔΙΝΗΣ H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 COOH H 2 H 2 H 2 Ορνιθίνη Πουτρεσκίνη H Ομοσπερμιδίνη O H H 2 1 H 2 2 H O H Ρετρονεσίνη H H O 1 HO H OH
ΑΛΚΑΛΟΕΙΔΗ ΠΥΡΡΟΛΙΖΙΔΙΝΗΣ Μονο-εστέρες και Διεστέρες oικογένεια Boraginaceae Μακροκυκλικοί εστέρες οικογένεια Asteraceae Pyrrolizidine senkirkine symphytine senecionine lycopsamine
ΔΡΟΓΕΣ ΜΕ ΑΛΚΑΛΟΕΙΔΗ ΠΥΡΡΟΛΙΖΙΔΙΝΗΣ Cynoglossum officinalis Boraginaceae
Cynoglossum amabile Boraginaceae (Forget me-not) Cynoglossum officinale Boraginaceae Cynoglossum creticum
Heliotropium indicum, Boraginaceae (Indian Turnsole) Heliotropium hirsutissimum, Boraginaceae
Heliotropium europaeum, Boraginaceae
Heliotropium amplexicaule, Boraginaceae
Symphytum officinale = S. consolida Boraginaceae
Οι ρίζες περιέχουν αλκαλοειδή πυρρολιζιδίνης συμφυτίνη Symphytum officinale = S. consolida Boraginaceae Χρήση στη λαϊκή θεραπευτική (αφέψημα) σαν επουλωτικό σε πληγές, ραγάδες τσιμπήματα εντόμων, δερματικές μολύνσεις, μυϊκούς πόνους, αρθρίτιδα. περιέχει ταννίνες και βλέννες -
Symphytum officinale = S. consolida Boraginaceae Χρησιμοποιείται μόνο εξωτερικά σε δερματικά προβλήματα (επουλωτική δράση) Δεν συνιστάται η κατανάλωσή του λόγω των αλκαλοειδών
Borago officinalis, Boraginaceae Τα άνθη παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν σε αφέψημα (μαλακτικό, αντιβηχικό, διουρητικό)
Borago officinalis Boraginaceae Τα φύλλα περιέχουν αλκαλοειδή Τα σπέρματα περιέχουν >40% GLA (gamma-linolenic acid) ακόρεστο λιπαρό οξύ Με αντιφλεγμονώδη δράση GLA: παραλαμβάνεται από φυτικά έλαια και διακινείται σαν συμπλήρωμα διατροφής Σήμερα το φυτό καλλιεργείται για τα σπέρματα (περιέχουν έλαιο)
Borago officinalis Boraginaceae Τα φύλλα είναι βρώσιμα (μπουράντζα) Καλλιεργείται για το έλαιο των σπόρων του, πλούσια πηγή γ-λινολενικού οξέος, Συμπλήρωμα διατροφής
Borago officinalis Boraginaceae Τα φύλλα περιέχουν αλκαλοειδή πυρρολιζιδίνης Τα φύλλα lycopsamine Τα σπέρματα είναι πηγή γ-λινολενικού οξέος (gamma-linolenic acid)
Tussilago farfara Asteraceae Δρόγη είναι τα φύλλα και οι ταξιανθίες Tussilago=tussis is ago (αντιβηχική δράση)
Tussilago farfara, Asteraceae Asteraceae: αντηβηχικό στη φυτοθεραπευτική (τραχεϊίτιδα, βρογχίτιδα, άσθμα) senkirkine
Tussilago farfara Asteraceae Εκτός από αλκαλοειδή περιέχει το τερπένιο tussilagone με αντιφλεγμονώδη δράση (υπό μελέτη σαν διεγερτικό της αναπνοής και δράση anti-paf) PAF Platelet-activating factor: Παράγων συγκόλησης αιμοπεταλίων εμπλέκεται σε φλεγμονές, αλλεργίες, αιμόσταση
Senecio vulgaris Asteraceae
Senecio vulgaris Asteraceae Όλα τα μέρη του φυτού περιέχουν αλκαλοειδή πυρρολιζιδίνης Ο.Α 0,05 0,1% πόα ύψους 40 cm
Senecio vulgaris Asteraceae Στη λαϊκή θεραπευτική: τονωτικό της κυκλοφορίας του αίματος senecionine
Senecio jacobaea Asteraceae
Senecio jacobaea Asteraceae Ζιζάνιο σε κήπους Όλα τα μέρη του φυτού περιέχουν αλκαλοειδή πυρρολιζιδίνης -δηλητηριάσεις σε ζώα της κτηνοτροφίας σε παρατεταμένη κατανάλωση-
Eupatorium cannabicum Asteraceae Καλλωπιστικό φυτό, έχει χρησιμοποιηθεί στη λαϊκή θεραπευτική, περιέχει αλκαλοειδή πυρρολιζιδίνης Cannabis sativa
Crotalaria quinquefolia, Fabaceae
Crotalaria retusa, Fabaceae Crotalaria spectabilis Fabaceae
ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΑΛΚΑΛΟΕΙΔΩΝ ΠΥΡΡΟΛΙΖΙΔΙΝΗΣ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΗΠΑΤΟΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ (νέκρωση ηπατικών κυττάρων, θρόμβωση ηπατικών φλεβών, ηπατική ανεπάρκεια)
ΔΡΟΓΕΣ ΜΕ ΑΛΚΑΛΟΕΙΔΗ ΠΥΡΡΟΛΙΖΙΔΙΝΗΣ Περιστασιακά καταγράφονται χρόνιες ή οξείες δηλητηριάσεις σε ζώα της κτηνοτροφίας και ανθρώπους, από επιμολυσμένα δημητριακά - Μιτογόνος δράση σε in vivo πειράματα (επάγουν τη δημιουργία ηπατικών όγκων) - Μακροχρόνια προκαλούν χρόνια δηλητηρίαση (ανορεξία, κοιλιακά άλγη, ασκιτικό υγρό, ηπατομεγαλία) -αύξηση σε αιματολογικούς δείκτες (αλκαλική φωσφατάση και τρανσαμινάσες) -νευρολογικά συμπτώματα στα ζώα (αμμωνιαιμία)
Μηχανισμός δράσης των αλκαλοειδών πυρρολιζιδίνης Σε ζώα κτηνοτροφίας (κυρίως βοοειδή και άλογα) απορροφώνται στο έντερο, μεταφέρονται στο ήπαρ όπου μεταβολίζονται σε παράγωγα πυρολίου δραστικά μόρια συνδέονται τόσο με νουκλεϊκά οξέα όσο και με πρωτεΐνες των ηπατοκυτάρων. Προκαλείται νέκρωση των ηπατικών κυττάρων, καρκίνος ήπατος ή ίκτερος, ηπατική ανεπάρκεια. Η τοξικότητα εκδηλώνεται ξαφνικά μετά από παρατεταμένη κατανάλωση των αλκαλοειδών (επί εβδομάδες ή και μήνες) ενώ μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο μέσα σε 2-3 ημέρες Η οξείδωση των αλκαλοειδών από τα ηπατικά μικροσώματα οδηγεί σε παράγωγα πυρρολίου που δρουν ως αλκυλιωτικοί παράγοντες στα βιολογικά μακρομόρια (βάσεις DA και πρωτεΐνες) Η τοξικότητα αυξάνει: Μονοεστέρες Διεστέρες Μακροκυκλικοί διεστέρες
ΑΛΚΑΛΟΕΙΔΗ ΠΥΡΡΟΛΙΖΙΔΙΝΗΣ: ΗΠΑΤΟΤΟΞΙΚΑ Μονο-εστέρες και Διεστέρες oικογένεια Boraginaceae Μακροκυκλικοί εστέρες οικογένεια Asteraceae Η τοξικότητα αυξάνει: Μονοεστέρες Διεστέρες Μακροκυκλικοί διεστέρες Pyrrolizidine senkirkine symphytine senecionine lycopsamine
Helianthus annuus Asteraceae Sunflowers Δεν περιέχει αλκαλοειδή πυρρολιζιδίνης τα σπέρματα είναι πλούσια σε έλαιο
Helianthus annuus Στα σπέρματα 40% έλαιο Asteraceae Sunflowers Palmitic acid (saturated): 5% Stearic acid (saturated): 6% Oleic acid (monounsaturated omega-9): 30% Linoleic acid (polyunsaturated omega-6): 59%