Εφαρμογή Προτύπων ISO στα ΑΕΙ & Διασφάλιση Ποιότητας Διπλ. Μηχανικός Παραγωγής & Διοίκησης, Πολυτεχνείου Κρήτης Διδάκτωρ Ε.Μ.Π. (TQM Quality/Robust Engineering) Επιστημονικός Συνεργάτης Τμ. Διοίκησης Επιχειρήσεων ΤΕΙ Σερρών Ημερίδα ΜΟΔΙΠ ΤΕΙ Αθήνας, 23/10/2012 1
Επισκόπηση εργασίας Βιβλιογραφική Ανασκόπηση Ελληνικό Πλαίσιο Διεθνής εμπειρία Προβληματισμοί 2
Εθνικό Πλαίσιο Διασφάλισης Ποιότητας Νόμος (4076/2012, ΦΕΚ Α 159/10-8-2012) «Ρυθμίσεις θεμάτων Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και άλλες διατάξεις» Νόμος (4009/2011, ΦΕΚ Α 195/6-9-20119), «Δομή, λειτουργία, διασφάλιση της ποιότητας των σπουδών και διεθνοποίηση των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων", που ρυθμίζει θέματα της οργανωτικής δομής και λειτουργίας της Ανώτατης Εκπαίδευσης που παρέχεται από τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Διευκρινιστική εγκύκλιος Φ.122.1/759/109090/Β2/18-9-2012 και Φ.122.1/720/100718/Β2/4-9-2012 μετά τη δημοσίευση του Ν.4076/2012. Μεταρρυθμιστική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (20/9/2011), για τον εκσυγχρονισμό και την απασχολησιμότητα η οποία αποτελεί τον πυρήνα της νέας στρατηγικής για τη μεταρρύθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. 3
Εθνικό Πλαίσιο Διασφάλισης Ποιότητας Νόμος 3374/2005 Α.ΔΙ.Π. ΜΟ.ΔΙ.Π. ΟΜΕΑ 4
Επίτευξη Σχεδιασμού Ποιότητας, η Διεθνής Εμπειρία Ο ΣΣΠ αποτελεί ένα εργαλείο χάραξης πορείας για τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Δια του ΣΣΠ αξιολογούνται και διαχειρίζονται οι διαθέσιμοι πόροι με τέτοιο τρόπο ώστε να μεγιστοποιούνται τα οφέλη για τα ενδιαφερόμενα μέρη τους. Τα ενδιαφερόμενα μέρη είναι αυτά που υπηρετούν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και των οποίων η υπόσταση επηρεάζεται από το σύστημα λήψης αποφάσεων των ιδρυμάτων. 5
Ενδιαφερόμενα Μέρη, η Διεθνής Εμπειρία Στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, ως ενδιαφερόμενα μέρη ή επωφελούμενοι (stakeholders customers - users) νοούνται οι φοιτητές, οι εργοδότες των πτυχιούχων ή των ασκούμενων, το ΥΠΔΒΜΘ, λοιποί οργανισμοί χρηματοδότησης των ιδρυμάτων, χορηγοί, η ίδια η κοινωνία (γονείς, φορείς, επιχειρήσεις, οργανισμοί κ.α.) καθώς και οι εργαζόμενοι του ιδρύματος, δηλαδή το εκπαιδευτικό και διοικητικό/τεχνικό προσωπικό (εσωτερικοί πελάτες). Campbell and Rozsnyai (2002, p. 133) define it as: Stakeholder: Students, society, and government participating in or benefiting from the provision of education. 6
Ενδιαφερόμενα Μέρη, η Διεθνής Εμπειρία Σχήμα 1 : Παράδειγμα Λίστας Ενδιαφερομένων Μερών, Πηγή: Hacettepe University - Strategic Plan (2007 2011) 7
STAKEHOLDER REQUIREMENTS STAKEHOLDER SATISFACTION Εφαρμογή Προτύπων ISO στα ΑΕΙ & Διασφάλιση Ποιότητας ΣΔΠ: Προσέγγιση Διεργασίας (QMS-ISO) ISO),, η Διεθνής Εμπειρία REALIZATION OF EDUCATIONAL AND OTHER SERVICES EDUCATIONAL AND OTHER SERVICES Σχήμα 2: Προσέγγιση διεργασίας σε εκπαιδευτικά ιδρύματα με «πελατοκεντρική» προσέγγιση και πολιτική συνεχούς βελτίωσης σύμφωνα με το ISO 9001:2008 και IWA 2:2007 (Pusturli, Papastamatis, Valcanos, 8 th International Conference of ENEPROT, 2011) 8
ΣΔΠ: Προσέγγιση Διεργασίας (QMS-ISO) ISO),, η Διεθνής Εμπειρία Σχήμα 3: Πρότυπα σειράς ISO που αξιοποιούνται στη συνεχή βελτίωση Συστημάτων Διαχείρισης Ποιότητας, (Διατριβή Αικ. Πουστουρλή, Πηγή: www.iso.org, 2009). phdpusturli_ MSS.doc 9
Η Ποιότητα στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, η Διεθνής Εμπειρία Σχήμα 4. Παράδειγμα εφαρμογής αρχών ISO 9001:2008 και βοηθητικών οδηγιών του IWA 2:2007 σε Τριτοβάθμιο Εκπαιδευτικό ίδρυμα (Pusturli, Papastamatis, Valcanos, 8 th International Conference of ENEPROT, 2011, Πηγή ISO) 10
Προσέγγιση Συνεχούς Βελτίωσης Ποιότητας, η Διεθνής Εμπειρία Σχήμα 5: Προσέγγιση Συνεχούς Βελτίωσης σε τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα με συστήματα διασφάλισης ποιότητας και πολιτική συνεχούς βελτίωσης, Πηγή:Swinburne University of Technology Australia. 11
Η Ποιότητα στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση η Διεθνής Εμπειρία Σχήμα 6: Ποιότητα στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, Πηγή: L.A. Dobrzański, M.T. Roszak, Quality management in university education, 2007 12
Γ βάθμια Εκπαίδευση : Πολυδιάστατο εσωτερικό Περιβάλλον Διαθέσιμα Σχήματα πιστοποίησης ISO Πολυδιάστατο εσωτερικό περιβάλλον: Εκπαιδευτική διεργασία (ISO 9001:2008, IWA 2:2007) Διοικητικές υπηρεσίες (ISO 9001:2008) Εργαστήρια (ISO 17025:2005) Υποδομές / άνθρωποι (ΟΗSAS 18001:2007) Υποδομές Σίτισης (ISO 22000:2005) Δίκτυα/Επικοινωνίες/Πληροφοριακά συστήματα (ISO 27001:2005, ISO 25000 series κ.α.) Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις (ISO 14001:2004, EMAS) Υλοποίηση έργων δημόσιου χαρακτήρα (ΕΛΟΤ 1429:2008) Κοινωνική ευθύνη (SA 8000, ISO 26000:2010) Διαχείριση Έργων (ISO 10006:2003) Ενεργειακή Διαχείριση (ΕΝ 16001:2009, ISO 50001:2011) Αειφορική Διαχείριση-Κατασκευές δημόσιων κτιρίων (ISO 21929-1:2011, ISO 15392:2008, IWA 9:2011) 13
Στρατηγικός Σχεδιασμός Ποιότητας,, η Διεθνής Εμπειρία Διεθνής Εμπειρία : Δημιουργούνται ή επικαιροποιούνται ανά τριετία αλλά ανασκοπούνται και επαναδιατυπώνονται κάθε έτος (πχ Αμερική, Αυστραλία) Αξιοποιούνται εργαλεία Ολικής Ποιότητας (TQM) όπως πχ Baldrige Criteria, EQA- European Quality Award Excellence Model Προσανατολίζονται σε Ολοκληρωμένα Συστήματα Ποιότητας (Integrated Management Systems, πχ PAS 99:2006) 14
Υλοποίηση Στρατηγικού Σχεδιασμού Ποιότητας Που είμαστε Που θέλουμε να πάμε Πως θα γίνει Πως τα πάμε Αξιολόγηση Εκκίνηση Συνιστώσες Ποσοτικοποίηση Αποτίμηση Επισκόπηση Περιβάλλοντος Κατάσταση Παρελθόν, Παρόν & Μέλλον Αποστολή & Όραμα Μέτρηση Απόδοσης Εμπλοκή Διοίκησης Ιστορικό υπόβαθρο Σημαντικά θέματα Αξίες / σημαντικές Αρχές Δείκτες επίδοσης σε σχέση με στόχους Ανασκόπηση Διεργασιών Balanced Scorecard Ανάλυση κατάστασης Ανάλυση SWOT Strength s, Weaknesses, Opportunities, Threats Ευθυγράμμιση / Προσαρμογή στις Δυνατότητες Κύριοι Στόχοι Ενέργειες Λήψη Διορθωτικών Ενεργειών Χάσματα Συγκεκριμένοι Στόχοι Σχέδια Δράσης Ανατροφοδότηση- Αναθεώρηση ΣΣΠ 15
Προϋποθέσεις για Στρατηγικό Σχεδιασμό Ποιότητας Δέσμευση Διοίκησης Ποιος θα κάνει Τι? Τι θα κάνει κάθε ομάδα εργασίας? Πως θα το κάνουν? Ποια είναι η κατάλληλη χρονική περίοδος? 16
Αξιολόγηση 17
Στρατηγικός Σχεδιασμός Ποιότητας, Αξιολόγηση: S W O T Αξιολόγηση Αξιολόγηση Εσωτερικού Περιβάλλοντος: Περιουσιακά στοιχεία, πόροι, άνθρωποι, συστήματα, διαδικασίες, ισολογισμοί, συνεργασίες, έρευνα,... Αξιολόγηση Εξωτερικού Περιβάλλοντος: Ανταγωνισμός, κοινωνικές τάσεις, τεχνολογία, θεσμικό πλαίσιο,... SWOT Ισχυρά σημεία Κατανοητή Μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε επίπεδο του οργανισμού SWOT Πιθανές παγίδες Μη αναλυτική και συγκεκριμένη τεκμηρίωση Ανειλικρίνεια στην τεκμηρίωση των αδυναμιών 18
Εκκίνηση 19
Στρατηγικός Σχεδιασμός Ποιότητας, Γιατί ορίζουμε σημείο εκκίνησης? Εκκίνηση Για να έχουμε ένα πλαίσιο συγκρισιμότητας των στοιχείων του οργανισμού Για να έχομε μια συνολική περιγραφή για το ίδρυμα και το περιβάλλον Για να έχουμε τεκμηριωμένες πληροφορίες για τις σχέσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη, τους συνεργάτες... Για να έχουμε τεκμηριωμένα στοιχεία σχετικά με το οργανωτικό προφίλ του ιδρύματος (περιβάλλον λειτουργίας, τρόπος συνεργασίας, 20
Στρατηγικός Σχεδιασμός Ποιότητας, Ανάλυση Χάσματος Εκκίνηση Εκκίνηση / Οργανωτικό Προφίλ Ιδρύματος Προκλήσεις / SWOT Χάσμα = Βάση για Μακροπόθεσμο ή Βραχυπρόθεσμο Στρατηγικό Σχεδιασμό 21
Συνιστώσες 22
Στρατηγικός Σχεδιασμός Ποιότητας, Κύριες Συνιστώσες του ΣΣΠ Συνιστώσες Αποστολή Όραμα Γιατί υπάρχουμε Τι θέλουμε να γίνουμε Στρατηγικός Σχεδιασμός Πλάνα Δράσης Αποτίμηση Προόδου Επιδίωξη Τι πρέπει να κατορθώσουμε για να είμαστε επιτυ Σκοποί O1 O2 Συγκεκριμένα αποτελέσματα εκφρασμένα σε μετρήσιμους όρους Ενέργειες AI1 AI2 AI3 Προγραμματισμένες δράσεις για την επίτευξη των σκοπών έτρα απόδοσης Στόχοι (ποσοτικοί) M1 M2 M3 T1 T1 T1 Θέσπιση Δεικτών και Παρακολούθηση της προόδου Επιθυμητό επίπεδο απόδοσης και χρονοδιαγράμματα 23
Ποσοτικοποίηση 24
Στρατηγικός Σχεδιασμός Ποιότητας, Σχέδια Δράσης Ποσοτικοποίηση Τα Σχέδια Δράσης προσδιορίζουν τα συγκεκριμένα βήματα που πρέπει να γίνουν για να επιτευχθούν οι στρατηγικοί σκοποί και Ενέργειες Κάθε πρωτοβουλία συσχετίζεται με ένα ή περισσότερα Σχέδια Δράσης Τα Σχέδια Δράσης συνδέονται με λειτουργίες, διαδικασίες, διεργασίες Περιγράφουν το ποιος κάνει τι, πότε θα ολοκληρωθεί, και με ποιο τρόπο το ίδρυμα ελέγχει την ολοκλήρωση των βημάτων Οι Ενέργειες και τα Σχέδια Δράσης απαιτούν παρακολούθηση της προόδου των στόχων και των αναγκαίων μετρήσεων Σκοποί Ενέργειες Σχέδια Δράσης 25
Στρατηγικός Σχεδιασμός Ποιότητας, Κύρια Κριτήρια για αποτελεσματικές Μετρήσεις Ακεραιότητα, Αξιοπιστία, Ακρίβεια, Έγκαιρη παράδοση αποτελεσμάτων Εμπιστευτικότητα, Εχεμύθεια και Ασφάλεια Ποσοτικοποίηση 26
Percent Satisfaction Εφαρμογή Προτύπων ISO στα ΑΕΙ & Διασφάλιση Ποιότητας Στρατηγικός Σχεδιασμός Ποιότητας, Έλεγχος σύνδεσης στοιχείων ΣΣΠ Πoοσοτικοπ οίηση Διασφάλιση σύνδεσης Σκοπών-Στόχων-Δεικτών- Ενεργειών-Σχεδίων Δράσης κλπ OBJECTIVE Improve Employee Satisfaction Measure Target MEASURE / TARGET 90% Employee Satisfaction Survey Rating 90% favorable overall Target 45% Actual gap INITIATIVE Employee Productivity Improvement Program ACTION PLAN Identify issues per a company wide survey 27
Αποτίμηση 28
Στρατηγικός Σχεδιασμός Ποιότητας, Συνεχής Ανατροφοδότηση πχ με χρήση Αποτίμηση πχ με χρήση Balanced Scorecard Αξιοποίηση του Balanced Scorecard για : την οργάνωση και αποτίμηση των συνιστωσών τον έλεγχο υλοποίησης των στρατηγικών στόχων. Ευθυγράμμιση όλων των εσωτερικών δυνάμενων για την επίτευξη ενός Στρατηγικού Συστήματος για τη Διασφάλιση Ποιότητας. 29
Στρατηγικός Σχεδιασμός Ποιότητας, Τελική διαμόρφωση προϋπολογισμού Αποτίμηση Κάθε Σχέδιο Δράσης προτείνεται να περιλαμβάνει: Τους ανθρώπινους πόρους που θα συμβάλλουν σε έναν αποτελεσματικό ΣΣΠ (οι κατάλληλοι άνθρωποι στην κατάλληλη θέση) Το χρονικό πλαίσιο που είναι αναγκαίο για έναν επιτυχή ΣΣΠ Τους οικονομικούς πόρους που απαιτούνται για έναν επιτυχή ΣΣΠ Τους φυσικούς πόρους (εγκαταστάσεις, τεχνολογίες κ.α.) που απαιτούνται για έναν επιτυχή ΣΣΠ. Οι Υπεύθυνοι υλοποίησης συγκεκριμένων στόχων είναι αρμόδιοι να συλλέξουν τις απαραίτητες πληροφορίες για τα ανωτέρω προς τους Συντονιστές προϋπολογισμών της κάθε εκπαιδευτικής ή διοικητικής μονάδας (τμήματος). Οι πόροι προσδιορίζονται σε κάθε Σχέδιο Δράσης για να μπορεί να προσδιοριστεί το συνολικό κόστος της αντίστοιχης Ενέργειας. Τα παραπάνω στοιχεία διαμορφώνουν το συνολικό προϋπολογισμό. 30
Στρατηγικός Σχεδιασμός Ποιότητας, Τελική διαμόρφωση προϋπολογισμού Πηγή: Hacettepe University - Strategic Plan (2007 2011) 31
Στρατηγικός Σχεδιασμός Ποιότητας, Αντί επιλόγου: Προβληματισμοί Μοντέλο Στρατηγικού Σχεδιασμού Ποιότητας 3βαθμιαΕ.doc Επίτευξη διασφάλισης της ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση Εθνικό πλαίσιο (ερμηνευτικοί εγκύκλιοι κλπ) Εξασφάλιση εμπλοκής όλων στην επίτευξη ποιότητας (ακαδημαϊκό, διοικητικό προσωπικό, σπουδαστές ) Έλλειψη αναγκαίων πόρων (ανθρώπινο δυναμικό, χρηματοδοτήσεις) Αποτελεσματικότητα υπαρχόντων εσωτερικών κανονισμών, οργανογραμμάτων, καθηκοντολόγιων, διαδικασιών κλπ. 32
Ευχαριστώ για την προσοχή σας! Ερώτημα : αυτόν τον τόπο, αυτό το θαύμα του κόσμου, κυβερνήσεις και πολίτες τον προστατεύουμε ποιοτικά, ικανοποιητικά? Εδώ αυτή την γη που γέννησε και υποδέχθηκε πολιτισμούς που άφησαν τα πολύτιμα αχνάρια τους, την προστατεύουμε όσο έχουμε υποχρέωση; Μετριέται σε αυτόν τον τόπο η ποιότητα που του αξίζει; 33
Βιβλιογραφία-Πηγές ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9001:2008 «Συστήματα Διοίκησης της ποιότητας Απαιτήσεις». IWA 2:2007, «Quality management systems - Guidelines for the application of ISO 9001:2000 in education» Dr.Caterina Poustourli, «Self-assessment of educational organizations (quality indicators)», 9 th International Conference: Standardization, Protypes and Quality: A means of Balkan Countries Collaboration, 5-6 October 2012, Tirane,Albania Professor Ioannis Emmanuel Chalaris, Dr. Caterina Poustourli, QUALITY CONTINUOUS IMPROVEMENT IN HIGHER EDUCATION WITH BALANCE SCORECARD TECHNIQUE, 8 th International Conference Education, Samos 5-7/7/2012 Iosif Fragoulis, Efthymios Valkanos, Dr. Caterina Poustourli, «Developement of Social Skills in Adult s Environmental Education Programs implementation. Configuration of Quality Indicators to evaluate programs «, 8 th International Conference Education, Samos 5-7/7/2012, «Σύστημα Ολικής Ποιότητας ΔΑΣΤΑ», 4 ο Πανελλήνιο Συνέδριο ΕΤΕΑΔ «Οργάνωση & Διοίκηση στην Εκπαίδευση», 9-10/12/2011 Dr.Caterina Poustourli, A. Papastamatis, E. Valkanos, «Quality Management in Education according to ISO 9001:2008 and IWA 2:2007 Standards», 8 th International Conference: Standardization, Protypes and Quality: A means of Balkan Countries Collaboration, 7-8 October 2011, Thessaloniki., «Μελέτη Εφαρμογής και Τυποποίησης Λειτουργίας Δομών της ΔΑΣΤΑ», 2011-2012., «Στρατηγικός Σχεδιασμός και Διασφάλιση Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση», Συνέδριο ΜΟ.ΔΙ.Π (Μονάδων Διασφάλισης Ποιότητας της Ανώτατης Εκπαίδευσης), με θέμα: Διασφάλιση Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση: Η πορεία και οι προοπτικές, 28-29/09/2011 Λάρισα., «Διοίκηση Ολικής Ποιότητας», Σημειώσεις ομώνυμου μαθήματος Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων, Σχολής Διοίκησης Οικονομίας ΤΕΙ Σερρών, 1/10/2011 Σέρρες. Αικατερίνη Πουστουρλή, «Συστήματα Διοίκησης Ποιότητας ISO (9001 & IWA 2) στην Εκπαίδευση: Εργαλεία για τη διαμόρφωση των σχολείων του μέλλοντος», Ημερίδα της Δνσης Α θμιας Εκπαίδευσης Ν. Σερρών με τίτλο «Αποτελεσματικότητα και Αποδοτικότητα Εκπαιδευτικών Οργανισμών στα πλαίσια της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας», Σέρρες 18/12/2009. Αικατερίνη Πουστουρλή, «Καινοτόμες υπηρεσίες για τη διασύνδεση της ανώτατης εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας, την προώθηση της απασχόλησης και τη συμβουλευτική σταδιοδρομίας», Βαλκανική Διάσκεψη ITAES-ΤΟΠΜΑΚ (Τοπική Παρέμβαση για το Μέλλον της Απασχόλησης & Κοινωνικοπολιτιστικής Ανάπτυξης), 26/6/2004, ΤΕΙ Σερρών. http://www.qualitycareerservices.org/ http://www.career-dev-guidelines.org/career_dev/ http://www.edulll.gr http://www.espa.gr http://www.cedefop.europa.eu. http://www.dastaworkshops.gr/a1.html http:// www.investorincareers.org.uk 34