Μακροοικονομική της ανοικτής οικονομίας: Βασικές έννοιες Κεφάλαιο 29 Εισαγωγή στην Μακροοικονομική Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Ανοικτή και κλειστή οικονομία Κλειστή ονομάζεται μια οικονομία που δεν έχει άλλες αλληλεπιδράσεις με άλλες οικονομίες στον κόσμο. Δενυπάρχουνεισαγωγές, εξαγωγές και κινήσεις κεφαλαίων. Ανοικτή ονομάζεται μια οικονομία που δημιουργεί ελεύθερες αλληλεπιδράσεις με άλλες οικονομίες στον κόσμο. Υπάρχουν εξαγωγές-εισαγωγές αγαθών και κίνηση κεφαλαίων (χρηματοοικονομικές αγορές). Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 2 1
Οι ροές αγαθών: Εξαγωγές, Εισαγωγές, Καθαρές εξαγωγές Εξαγωγές είναιτααγαθάκαιυπηρεσίεςπου παράγονται στο εσωτερικό και πωλούνται στο εξωτερικό. Εισαγωγές είναι τα αγαθά και υπηρεσίες που παράγονται στο εξωτερικό και πωλούνται στην εγχώρια αγορά. Καθαρές εξαγωγές (NX) είναι η αξία των εξαγωγών μιας χώρας μείον την αξία των εισαγωγών. Οι καθαρές εξαγωγές ονομάζονται και εμπορικό ισοζύγιο. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 3 Οι ροές αγαθών: Εξαγωγές, Εισαγωγές, Καθαρές εξαγωγές Εμπορικό πλεόνασμα ένιαι το υπερβάλλον μέγεθος των εξαγωγών έναντι των εισαγωγών. Δηλαδή (NX) είναι θετικό. Εξαγωγές > Εισαγωγές Εμπορικό έλλειμμα είναι το υπερβάλλον μέγεθος των εισαγωγών έναντι των εξαγωγών. Δηλαδή (NX) είναι αρνητικό. Εισαγωγές > Εξαγωγές Ισοσκελισμένοεμπορικόισοζύγιοείναι η κατάσταση στην οποία οι εισαγωγές είναι ίσες με τις εξαγωγές. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 4 2
Παράγοντες που επηρεάζουν τις καθαρές εξαγωγές Οι προτιμήσεις των καταναλωτών για εγχώρια και εισαγόμενα αγαθά. Οι τιμές των εγχώριων και εισαγόμενων αγαθών. Τα εισοδήματα, εγχώρια και στο εξωτερικό. Οι τιμές συναλλάγματος. Το κόστος μεταφοράς από χώρα σε χώρα. Οι κυβερνητικές πολιτικές που επηρεάζουν το διεθνές εμπόριο. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 5 Percent of GDP Εισαγωγές Εξαγωγές των ΗΠΑ 15 Imports 10 5 Exports 0 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 1995 Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 6 3
Η ροή κεφαλαίου: Καθαρές ξένες επενδύσεις Καθαρές ξένες επενδύσεις είναι η διαφορά όταν αφαιρέσουμε από τα ξένα κεφάλαια που αγόρασαν οι κάτοικοι της χώρας, τα εγχώρια κεφάλαια που αγόρασαν οι κάτοικοι άλλων χωρών. Έχουμε άμεσες ξένες επενδύσεις (foreign direct investment) και ξένεςεπενδύσειςχαρτοφυλακίου (foreign portfolio investment) Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 7 Η ροή κεφαλαίου: Καθαρές ξένες επενδύσεις Παραδείγματα: Ένας Έλληνας αγοράζει μετοχές Nortel (Καναδική εταιρεία) και ένας Καναδός αγοράζει μετοχές του ΟΤΕ. Όταν ο Έλληνας αγοράζει μετοχές της Nortel, τότε η αγορά αυτή αυξάνει τιςελληνικέςκαθαρέςξένες επενδύσεις. Όταν ο Καναδός αγοράζει μετοχές ΟΤΕ τότε μειώνονται οι ελληνικές καθαρές ξένες επενδύσεις. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 8 4
Παράγοντες που επηρεάζουν τιςκαθαρέςξένεςεπενδύσεις Τα πραγματικά επιτόκια των εγχώριων και ξένων κεφαλαίων. Τον κίνδυνο, πολιτικό και οικονομικό, που συνεπάγεται η κατοχή κεφαλαίων στο εξωτερικό (σε σχέση με τον εγχώριο κίνδυνο). Οι κυβερνητικές πολιτικές που επηρεάζουν την κατοχή εγχώριων κεφαλαίων από αλλοδαπούς. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 9 Η ισότητα καθαρών εξαγωγών και καθαρών ξένων επενδύσεων Υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ καθαρών εξαγωγών (NX) και καθαρών ξένων επενδύσεων (NFI). Για μια οικονομία θα πρέπει να ισχύει: NFI = NX Η εξίσωση αυτή ισχύει γιατί κάθε συναλλαγή που επηρεάζει τη μια πλευρά θα πρέπει να επηρεάζει και την άλλη κατά το ίδιο ακριβώς ποσό. Επομένως η εξίσωσηαυτήείναιμια(λογιστική) ταυτότητα. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 10 5
Αποταμίευση, επένδυση και η σχέση τους με τις διεθνείς ροές Σε μια ανοικτή οικονομία, οι καθαρές εξαγωγές είναι μέρος του ΑΕΠ: Y = C + I + G + NX Η εθνική αποταμίευση είναι το εισόδημα μιας χώρας μετά την αφαίρεση της ιδιωτικής και κρατικής κατανάλωσης: Y -C -G = I + NX Επομένως, η εθνικήαποταμίευσηείναι: S = I + NX Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 11 Εθνική αποταμίευση, εγχώρια επένδυση και καθαρές ξένες επενδύσεις Ποσοστό του GDP 20 18 (a) Εθνική αποταμίευση και εγχώρια επένδυση (σαν ποσοστό του ΑΕΠ, δεδομένα ΗΠΑ) Εγχώρια επένδυση 16 14 12 Εθνική αποταμίευση 10 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 12 6
National Saving, Domestic Investment, and Net Foreign Investment (b) Καθαρές ξένες επενδύσεις (σαν ποσοστό του ΑΕΠ, δεδομένα ΗΠΑ) Ποσοστό του GDP 4 3 2 1 0-1 Καθαρές ξένες επενδύσεις -2-3 -4 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 13 Πραγματικές αι ονομαστικές συναλλαγματικές ισοτιμίες Οι διεθνείς συναλλαγές επηρεάζονται από τις διεθνείς τιμές. Ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία (exchange rate) είναι η τιμή στην οποία κάποιος μπορεί να ανταλλάξει το νόμισμα μιας χώρας με το νόμισμα μιας άλλης. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 14 7
Ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία Η ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία μπορεί να εκφραστεί με δύο τρόπους: Σε μονάδες της άλλης χώρας ανά ευρώ (π.χ. 0.79321 δολάριαηπαανάευρώ). Και σε ευρώ ανά μονάδα νομίσματος της άλλης χώρας (π.χ. 1.2607 ευρώ ανά δολάριο ΗΠΑ). Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 15 Ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία Εάν το ευρώ αγοράζει περισσότερο απότοξένονόμισματότεέχουμε ανατίμηση του ευρώ. Αντίθετα, αν αγοράζει λιγότερο τότε έχουμε υποτίμηση του ευρώ. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 16 8
Πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία Πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία είναι η τιμή στην οποία κάποιος μπορεί να ανταλλάξει αγαθά και υπηρεσίες μιας χώρας με αγαθά και υπηρεσίες μιας άλλης χώρας. Επιτρέπει συγκρίσεις των τιμών εγχώριων προϊόντων και εισαγόμενων προϊόντων στην εγχώρια αγορά. Ανγιαπαράδειγμαμιακινέζικημπύραέχειδιπλάσιατιμήαπό την ελληνική, τότε η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία είναι ½ μπουκάλι κινέζικης μπύρας για κάθε μπουκάλι ελληνικής μπύρας. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 17 Πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία εξαρτάται από την ονομαστική και τις εγχώριες και ξένες τιμές. Πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία = Ονομαστική συναλλαγμα τική ισοτιμία Τιμή εξωτερικού x Εγχώρια τιμή Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία επηρεάζει πολύ τις εισαγωγές και εξαγωγές μιας χώρας. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 18 9
Πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία Μια υποτίμηση (πτώση) της πραγματικής ισοτιμίας του ευρώ συνεπάγεται ότι τα ευρωπαϊκά αγαθά έγιναν φτηνότερα σε σχέση με τα ξένα αγαθά. Επομένως αυτό ευνοεί την κατανάλωση ευρωπαϊκών αγαθών τόσο στην Ευρώπη όσο και στο εξωτερικό. Ως αποτέλεσμα οι εξαγωγές αυξάνονται και οι εισαγωγές μειώνονται και επομένως οι καθαρές εξαγωγές αυξάνονται. Αντίθετα, μια ανατίμηση σημαίνει ότι τα ευρωπαϊκά αγαθά γίνονται ακριβότερα και οι καθαρές εξαγωγές μειώνονται. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 19 Ισοτιμία της αγοραστικής δύναμης Ηθεωρίατηςισοτιμίας της αγοραστικής δύναμης (purchasing-power parity (PPP)) είναι μια θεωρία περί συναλλαγματικών ισοτιμιών σύμφωνα με την οποία μια μονάδα οποιουδήποτε νομίσματος θα πρέπει να αγοράζει την ίδια ποσότητα αγαθών σε κάθε χώρα. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 20 10
Ισοτιμία της αγοραστικής δύναμης ΗθεωρίαPPP βασίζεται στην αρχή που ονομάζεται νόμος της μίας τιμής (law of one price), σύμφωνα με την οποία οποιοδήποτε αγαθόθαπρέπειναπωλείταιστηνίδιατιμή σε όλους τους τόπους. Ο νόμος της μίας τιμής ισχύει καθώς σε αντίθετη περίπτωση θα υπήρχαν ανεκμετάλλευτες ευκαιρίες κέρδους. Η διαδικασία εκμετάλλευσης των διαφορών στις τιμές σε διαφορετικές αγορές ονομάζεται αρμπιτράζ (arbitrage). Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 21 Ισοτιμία της αγοραστικής δύναμης Η διαδικασία του αρμπιτράζ θα εξισώσει τελικά τις τιμές στις διάφορες αγορές. Σύμφωνα λοιπόν με την θεωρία PPP ένα νόμισμαπρέπειναέχειτηνίδια αγοραστική δύναμη σε όλες τις χώρες και η συναλλαγματικές ισοτιμίες θα πρέπει να μεταβάλλονται έτσι ώστε να εγγυώνται ότι αυτό συμβαίνει. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 22 11
Ισοτιμία της αγοραστικής δύναμης Γιαναείναιίδιαηαγοραστικήδύναμηενόςευρώθαπρέπει: 1/ P = 1e / P και επομένως : * * όπου P η εγχώρια, και P η ξένη τιμή 1 = ep * / P Εάν η αγοραστική δύναμη ενός ευρώ είναι ίδια παντού, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, τότε η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία (ep * /P)δεν αλλάζει. * Επί σης : e = P / P Η ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία (e) μεταξύ των νομισμάτων δύο χωρών θα πρέπει να δείχνει την διαφορά στα επίπεδα τιμών στις δύο χώρες. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 23 Ισοτιμία της αγοραστικής δύναμης Όταν η Κεντρική Τράπεζα αυξάνει την προσφορά χρήματος, το νόμισμα χάνει την αξία του τόσο όσον αφορά τα αγαθά και υπηρεσίες που μπορεί να αγοράσει όσο και όσον αφορά την ποσότητα άλλων νομισμάτων που μπορεί να αγοράσει. Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 24 12
Δείκτες (Ιαν. 1921 = 100) 1,000,000,000,000,000 Harcourt, Inc. items and derived items copyright 2001 by Harcourt, Inc. Χρήμα, Τιμές και η Ονομαστική Συναλλαγματική Ισοτιμία (Γερμανικός υπερπληθωρισμός) 10,000,000,000 100,000 Επίπεδο τιμών Προσφορά χρήματος 1.00001 Συν. ισοτιμία.0000000001 1921 1922 1923 1924 1925 Περιορισμοί της ισοτιμίας της αγοραστικής δύναμης Πολλά αγαθά δεν είναι εύκολο να μεταφερθούν από τη μια σε άλλες χώρες. Πολλά αγαθά, και υπηρεσίες κυρίως, δεν είναι τέλεια υποκατάστατα όταν παράγονται σε διαφορετικές χώρες (ποιοτικές διαφορές). Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 26 13