ΑΓΟΡΑ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΑΘΗΝΑ 2 Ο ΕΞΑΜΗΝΟ 2016

ΑΓΟΡΑ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΑΘΗΝΑ 2 Ο ΕΞΑΜΗΝΟ 2016

Οικονομική Επισκόπηση Η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 0,2% το 2015 και αναμένεται να συρρικνωθεί περαιτέρω κατά 0,3% το 2016, σύμφωνα με την ΕΕ. Η επιστροφή σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης (+ 2,75) αναμένεται για το 2017, αν και αυτή την προοπτική είναι μάλλον εύθραυστη, λόγω των εκκρεμών προκλήσεων στο εσωτερικό της οικονομίας (π.χ., το υψηλό της χρέος, η έλλειψη ρευστότητας, τις υψηλές φορολογικές παράγοντες σε συνδυασμό με την ολοένα μεταβαλλόμενο φορολογικό πλαίσιο, η κρίση των προσφύγων). ΡΥΘΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΕΠ Πολλά εξαρτώνται πλέον από την πορεία των διαπραγματεύσεων για την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης του προγράμματος, το οποίο οι συμμετέχοντες όλοι ήλπιζαν ότι θα πραγματοποιηθεί εντός των πρώτων μηνών του 2017. Τυχόν καθυστερήσεις, οι οποίες σε κάποιο βαθμό έρθουν και από διαφωνίες μεταξύ των ίδιων των δανειστών, υπονομεύοντας σοβαρά την οικονομική εμπιστοσύνη και τη δραστηριότητα, όπως έγραψε πρόσφατα η Τράπεζα της Ελλάδας (Νοέμβριος 2016) «μια πιθανή αποτυχία επίτευξης συμφωνίας θα μπορούσε να σταματήσει την ανοδική τάση της οικονομίας, με αποτέλεσμα μια επιστροφή στην αβεβαιότητα ". Η ανάκαμψη στην Ελλάδα θα πρέπει να πάρει ταχύτητα το τρέχον έτος, που υποστηρίζεται από έναν ισχυρό τουριστικό τομέα και μια ήπια βελτίωση στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, ο ρυθμός ανάπτυξης παραμένει σε χαμηλά επίπεδα δεδομένης της σοβαρότητας της ύφεσης και τις ανησυχίες που εξακολουθούν να υφίστανται γύρω από τη βιωσιμότητα του φορτίου του χρέους της χώρας. Πηγή: ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ Πηγή: ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

ΓΡΑΦΕΙΑΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Ο κλάδος των γραφείων σε γενικές γραμμές έχει σταθεροποιηθεί. Οι τιμές μίσθωσης σε προνομιακές τοποθεσίες γραφείων παρέμειναν σταθερές σε γενικές γραμμές και κυμαίνονται μεταξύ 8 και 19 /τ.μ. με λίγες εξαιρέσεις. Μεγαλύτερες λεωφόροι, όπως Συγγρού έχουν δει μια μικρή μείωση της δραστηριότητας και ως εκ τούτου, σε επίπεδα τιμών, ενώ άλλες επιχειρηματικές περιοχές έχουν δει αρκετά ορισμένες συναλλαγές. Στο σχετικό γράφημα μπορούμε να δούμε τις τιμές μίσθωσης, όπως έχουν υπολογιστεί από την εταιρεία Δανός και το εύρος τιμών για διάφορες προνομιακές τοποθεσίες κτιρίων. Η διαφορά τιμής δείχνει τις διάφορες ποιότητες των κτιρίων και την μεγάλη αναποτελεσματικότητα στην αγορά, λόγω του χαμηλού όγκου συναλλαγών. ΠΗΓΗ: ΔΑΝΟΣ σε συνεργασία με την BNP PARIBAS REAL ESTATE

Prime Rent Vacancy Rate (Μίσθωση & Διαθεσιμότητα Κενών Χώρων) Office prime rent Office vacancy rate 100 25% 20% 15% 10% 5% 0 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 0% Πηγή: ΔΑΝΟΣ σε συνεργασία με την BNP PARIBAS REAL ESTATE Prime Investment & Yield (Επενδύσεις & Απόδοση) million 225 Office investment Office prime yield 9% 150 8% 7% 75 6% 5% 0 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 4% Πηγή: ΔΑΝΟΣ σε συνεργασία με την BNP PARIBAS REAL ESTATE

Προσφορά & Ζήτηση Στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας το συνολικό απόθεμα γραφείων κατηγορίας Α και Β είναι c 1,8 εκατομμύρια m2 που συγκεντρώνεται κυρίως βόρεια και στην ευρύτερη περιοχή του κέντρου της πόλης. Η συνεχόμενη πτώση των τιμών ενοικίασης από την πιστωτική κρίση το 2008, οδήγησε σε βαθμό Α και Β Βαθμού χώρους γραφείων σε προνομιακές τοποθεσίες να γίνονται όλο και πιο προσιτοί. Το αποτέλεσμα αυτής της ανισορροπίας που δημιουργείται με μία αύξηση της ζήτησης για το βαθμό Α χώρου ποιότητας σε προνομιακές τοποθεσίες και υπερβολική προσφορά του βαθμού Β με την αναβάθμιση του χώρου με τις απαιτήσεις τους έναντι μισθώματος με ελεύθερες περιόδους. Παρατεταμένη περίοδο κλιμάκωσης και μειώσεις στο ενοίκιο. Ως εκ τούτου, υπάρχει μικρή προσφορά και μεγάλη ζήτηση για γραφεία βαθμό Α και Β στην πόλη της Αθήνας, ιδιαίτερα σε προνομιακές τοποθεσίες, ενώ από την άλλη πλευρά υπάρχει μεγάλη προσφορά και σχεδόν μηδενική ζήτηση για Βαθμού Γ και Δ χώρους γραφείων. Τα ποσοστά κενών θέσεων της κατηγορίας Α και Β κτιρίων είναι πολύ χαμηλότερα από τα ποσοστά των κενών θέσεων γραφείων D και βαθμού C. ΕΝΟΙΚΙΑ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΗΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ Πηγή: ΔΑΝΟΣ σε συνεργασίας με την BNP PARIBAS REAL ESTATE

Εμπορικά Καταστήματα Η δραστηριότητα στον τομέα των λιανικών πωλήσεων και το δεύτερο εξάμηνο του 2016 παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα. Η μεγαλύτερη ανάπτυξη πραγματοποιήθηκε από εταιρείες εστίασης, κυρίως μέσω franchise, σε όλη την Ελλάδα, οι εμπορικές επιχειρήσεις δραστηριοποιήθηκαν κυρίως σε ασφαλείς περιοχές, ανοίγοντας μικρές και μεσαίες μονάδες σε προνομιούχες και τις μεγαλύτερες δευτερεύουσες αγορές. Οι ζητήσεις που υπήρξαν από επώνυμες εμπορικές επιχειρήσεις αφορούσαν κυρίως προνομιούχες περιοχές όπως η Ερμού, η Γλυφάδα, το Κολωνάκι, η Κηφισιά, η Σωτήρος στον Πειραιά, η Τσιμισκή στην Θεσσαλονίκη αλλά και τα επιτυχημένα εμπορικά κέντρα, όπου εκεί δεν υπάρχουν κενά διαθέσιμα καταστήματα προς μίσθωση, τα ζητούμενα μισθώματα παρουσίασαν αύξηση και επανήλθε το αίτημα του αέρα, σε αρκετές περιπτώσεις καταστημάτων σε εμπορικούς δρόμους. ΕΝΟΙΚΙΑ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΚΕΝΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΑΣΕΙΣ ΑΓΟΡΑΣ Πηγή: ΔΑΝΟΣ σε συνεργασία με την BNP PARIBAS REAL ESTATE Όσον αφορά την ζήτηση στις μεγαλύτερες δευτερεύουσες αγορές όπως η Καλλιθέα, το Περιστέρι, το Χαλάνδρι, η Νέα Σμύρνη, η Κέρκυρα, η Ρόδος, η Σαντορίνη, η Μύκονος, η έλλειψη κενών καταστημάτων και η αυξημένη ζήτηση, είχαν ως αποτέλεσμα τα ενοίκια να παρουσιάσουν αυξητική τάση και να ζητείται και σε αυτές τις περιοχές «αέρας». Οι αποδόσεις των καταστημάτων έχουν οριακά πτώση και εκτιμούμε ότι στην Ερμού κυμαίνεται στο 6,5%-7%, ενώ σε άλλες κύριες αγορές είναι πιο κοντά στο 7%-7,5%.

Πηγή: ΔΑΝΟΣ σε συνεργασία με την BNP PARIBAS REAL ESTATE

Αγορά Κατοικίας Η αγορά κατοικίας εξακολουθεί να παραμένει με σταθερά ελάχιστες συναλλαγές. Οι τιμές φαίνεται να έχουν μια ήπια πτωτική τάση στις περισσότερες περιοχές και μια σταθεροποιητική στις πιο κεντρικές. Υπάρχει μία αύξηση στις ενοικιάσεις, με ισχυρή ζήτηση για μεσαίας / καλής ποιότητας σπίτια για ενοικίαση, τα οποία προέρχονται κυρίως από ανθρώπους που προσπαθούν να επωφεληθούν από τις χαμηλές τιμές στην οικιστική αγορά. Ο κύριος λόγος που η αγορά δεν έχει αυξηθεί στις πωλήσεις / αγορές, είναι η έλλειψη χρηματοδότησης. Οι τράπεζες δεν έχουν ακόμη αρχίσει να δίνουν νέα δάνεια και θα πρέπει η αγορά ενυπόθηκων δανείων να ανακάμψει, έτσι ώστε να αυξηθεί η ζήτηση. Κατά τη διάρκεια των έξι χρόνων ύφεσης, διάφοροι παράγοντες οδήγησαν στην κατάρρευση της οικιστικής αγοράς. Η δραματική πτώση των εισοδημάτων και του οικονομικού κλίματος και ειδικότερα της ψυχολογίας των καταναλωτών και η μεγάλη αύξηση και η σύγχυση, που προκλήθηκε με την επιβολή του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας, συνέβαλε στη δραστική μείωση της ζήτησης για κατοικίες, η οποία κυμάνθηκε σε ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα. Πηγή: ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ

Αποθηκευτικοί & Βιομηχανικοί Χώροι Η αγορά χαρακτηρίζεται από έλλειψη δραστηριότητας, με πολύ λίγες ευκαιρίες χρηματοδοτικής μίσθωσης που συμβαίνουν, που συνδέεται με την οικονομική αβεβαιότητα που καλύπτει την ελληνική αγορά. Προσφορές που κλείνουν από τους υπάρχοντες ενοίκους, εκμεταλλευόμενοι τα αδύναμα βασικά μεγέθη και είτε κινούνται για να εξασφαλίσουν την καλύτερη τιμή χώρου ή ακόμη και την επαναδιαπραγμάτευση των υφιστάμενων μισθώσεών τους να είναι πιο ευέλικτη και με χαμηλότερο ενοίκιο. Τα ενοίκια είναι 2,50 / τ.μ. / μήνα για τα βιομηχανικά στην Αθήνα και 3-4 / τ.μ. / μήνα για τους αποθηκευτικούς χώρους και αναμένεται να παραμείνουν σταθερά. Η προσφορά σε σχέση με το 2016 ήταν περισσότερο ή λιγότερο στατική με κάθε αύξηση που αποδίδεται στην απελευθέρωση του χώρου από τους σημερινούς ενοίκους. Τα σχέδια ανάπτυξης έχουν αναβληθεί, γεγονός που οφείλεται στην ευθραυστότητα της επαγγελματικής αγοράς. Η επενδυτική δραστηριότητα ήταν πολύ υποτονική το 2016 με τις συμφωνίες διαπραγμάτευσης να είναι χρονοβόρες αλλά αυξήθηκε πολύ τους τελευταίους 3 μήνες και περιμένουμε να διαρκέσει και κατά το πρώτο τρίμηνο του 2017. ΕΝΟΙΚΙΑ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΗΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ Πηγή: ΔΑΝΟΣ σε συνεργασία με την BNP PARIBAS REAL ESTATE

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ 2016 Όνομα Έργου Περίοδος Τύπος Περιοχή Κατάσταση/Απόδοση Τιμή IBG 1 ο εξαμ. Κτίριο Γραφείων Μαρούσι Κενό 9 εκ. Grivallia REIC 1 ο εξαμ. Κτίριο Γραφείων Κέντρο Αθήνας ~7,5 % (~20% κενό) 11.3 εκ. ICI REIC 1 ο εξαμ. Εμπορικό Κτίριο Ηράκλειο Κρήτης 8% 5 εκ. IASIS Pharma 1 ο εξαμ. Αποθηκευτικοί Χώροι Aktoras 2 ο εξαμ. Γραφεία - Βιομηχανικό Grivallia REIC BB Energy 2 ο εξαμ. Κτίριο Γραφείων 2 ο εξαμ. Κτίριο Γραφείων 5.000 τ.μ. ICI REIC 2 ο εξαμ. 2 Χώροι Γραφείων Αθήνα - Κορωπί Κενό 2,5 εκ. Βόρεια Προάστια 7% 25 εκ. Βόρεια Προάστια - Μαρούσι 7 % 14,3 εκ. Βόρεια Προάστια - Μαρούσι Κενό 8,5 εκ. Κέντρο Αθήνας 11% Κενό 2 εκ.

Ξενοδοχεία & Τουρισμός Το 2016 υπήρξε νέο ρεκόρ αφίξεων (περί τα 27 εκ., αύξηση 5% σε σχέση με το 2015), το οποίο οφείλεται ως επί το πλείστον στις πολιτικές αναταραχές στις γειτονικές χώρες, αλλά και στο γεγονός, πως η Ελλάδα εξακολουθεί να παραμένει ασφαλής προορισμός. Παρατηρήθηκε όμως παράλληλα και μείωση των εσόδων περί τα 6% (από 14,1 δις το 2015 σε 13,2 δις το 2016) λόγω της μείωσης των ημερών διανυκτέρευσης αλλά και της κατά κεφαλήν δαπάνη. Το βελτιωμένο κλίμα στην τουριστική βιομηχανία αποτυπώνεται και στις σημαντικές συμφωνίες, που ολοκληρώθηκαν εντός του 2016. Μεταξύ άλλων: Η ολοκλήρωση της πώλησης του ΑΣΤΕΡΑ ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ στην APOLLO INVESTMENT HOLDINGS έναντι 400 εκ., όπου σχεδιάζεται η κατασκευή 2 εξάστερων μονάδων, που θα αντικαταστήσουν τα υφιστάμενα ξενοδοχεία ΑΡΙΩΝ και WESTIN, καθώς και 15 υπερπολυτελών βιλών. Η εξαγορά του ATHENS HILTON (506 δωμάτια) από την κοινοπραξία DOGUS-TEMES έναντι 142 εκ. Η μίσθωση του πρώην IMPERIAL στην Πλατεία Καραϊσκάκη από την ZEUS INTERNATIONAL και η έναρξη λειτουργίας του ως WYNDHAM GRAND ATHENS (276 δωμάτια), το πρώτο ξενοδοχείο της συγκεκριμένης αλυσίδας στην Ελλάδα. Η συμφωνία της MARRIOTT με τον Όμιλο Χανδρή για την ριζική ανακαίνιση και διαχείριση του METROPOLITAN HOTEL επί της Λ. Συγγρού. Η μίσθωση του Πρώην Υπουργείου Παιδείας (ιδιοκτησίας της Εκκλησίας της Ελλάδος) επί της Μητροπόλεως και η έναρξη λειτουργίας νέου ξενοδοχείου 216 δωματίων με την επωνυμία ELECTRA METROPOLIS. Η επαναλειτουργία του πρώην 2 FASHION HOTEL, επί της Πλατείας Ομονοίας από νέο operator με την νέα ονομασία ATHENS TIARE HOTEL (δυναμικότητας 111 δωματίων).

Επίσης, για το 2017 προγραμματίζονται και άλλα σημαντικά projects στην Αττική, όπως η πώληση του ATHENS LEDRA (310 δωμάτια), η ολοκλήρωση του διαγωνισμού για την μακροχρόνια μίσθωση ακινήτου ιδιοκτησίας του ΑΛΛΗΛΟΒΟΗΘΗΤΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΠΡΩΗΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΑΤΕ στο κέντρο της Αθήνας με την χρήση ξενοδοχείου, η επαναλειτουργία του PENTELIKON HOTEL υπό νέα διαχείριση, η ολοκλήρωση της ανακαίνισης του EDEN BEACH (250 δωμάτια) από τους νέους ιδιοκτήτες του κλπ. Το μεγάλο ενδιαφέρον από επενδυτές και αλυσίδες (εγχώριες και ξένες) για επενδύσεις στην Ελλάδα δείχνει την Αυτονόμηση του τουρισμού/ξενοδοχείων από την υπόλοιπη οικονομική δραστηριότητα. Οι προβλέψεις παραμένουν ευοίωνες για τα επόμενα χρόνια, καθώς σύμφωνα με την μελέτη PWC-ReMaCo δύναται το 2021 οι αφίξεις να ξεπεράσουν τα 35 εκ. και τα έσοδα τα 20 δις, ενώ οι άμεσες θέσεις απασχόλησης να ξεπεράσουν το 1 εκ. και ο τουρισμός να φθάσει να εισφέρει το 2021, 43 δις στο ΑΕΠ της χώρας. Βέβαια, τα παραπάνω προϋποθέτουν σημαντικές κινήσεις για τον σχεδιασμό των επόμενων βημάτων με σκοπό την διεύρυνση της εποχικότητας, την ανάπτυξη του θεματικού τουρισμού κλπ.

ΕΛΛΑΔΑ ΑΘΗΝΑ Λ. Βουλιαγμένης 15, 116 36 Τηλ: +30-210 7 567 567 Fax: +30-210 7 567 267 office@danos.gr ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Ίωνος Δραγούμη 4, 546 24 Τηλ: +30-2310 244962,3 Fax: +30-2310 224781 info.thes@danos.gr www.danos.gr ΧΑΝΙΑ Ηρώων Πολυτεχνείου 3, 731 33, Κρήτη Τηλ.: +30 28210 50900 Fax: +30 28210 59700 info.crete@danos-melakis.gr ΗΡΑΚΛΕΙΟ Δουκός Μποφώρ 7, 712 02, Κρήτη Τηλ.: +30 2810 282822 Fax: + 30 2810 282822 info.crete@danos-melakis.gr ΚΥΠΡΟΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑ Ι. Χατζηιωσήφ 35, 2027, Στρόβολος Τηλ: +357-22317031 Fax: +357-22317011 sales@danos.com.cy ΛΕΜΕΣΟΣ Γλάδστωνος 69, 3040, Acropolis Centre, Κατάστημα 10 Τηλ: +357-25343934 Fax: +357-25343933 limassoldanos@danos.com.cy www.danos.com.cy ΣΕΡΒΙΑ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ 3 Spanskih boraca Str. 11070 New Belgrade Tηλ.: +381 11 2600 603 Fax: +381 11 2601 571 office@danos.rs www.danos.rs www.danos-melakis.gr

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Η έκθεση αυτή δημοσιεύεται μόνο για γενικές πληροφορίες. Παρά το γεγονός ότι έχουν χρησιμοποιηθεί υψηλά πρότυπα για την άντληση των πληροφοριών, την ανάλυση, την προβολή και τις προβλέψεις που παρουσιάζονται στην παρούσα έκθεση, καμία νομική ευθύνη δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από τη ΔΑΝΟΣ ή BNP PARIBAS Real Estate, για οποιαδήποτε απώλεια ή ζημία που ενδέχεται να προκύψει από το περιεχόμενο του παρόντος εγγράφου. Τυχόν αναπαραγωγή ολόκληρου ή τμήματος του εγγράφου μπορεί να επιτραπεί μόνο με την σχετική αναφορά στην έρευνα της ΔΑΝΟΣ. www.danos.gr www.realestate.bnpparibas.com