Αββεθμπμφθμο Αββεθζηή Α.Μ.: 344

ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΥΟΛΖ ΘΔΣΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΣΜΖΜΑ ΒΗΟΛΟΓΗΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ Οζημθμβία Γζαπείνζζδ & Πνμζηαζία Φοζζημφ Πενζαάθθμκημξ Δπίδναζδ ηδξ εενιμηναζίαξ ζηδκ ημθοιαδηζηή ζηακυηδηα, αφλδζδ ηαζ επζαίςζδ ημο ζανβμφ [Diplodus sargus sargus (Linnaeus 1758)] ηαζ ημο ιεθακμονζμφ [Oblada melanura (Linnaeus 1758)] ηαηά ηδ θάζδ ηδξ ιεηαιυνθςζδξ ηαζ «εβηαηάζηαζδξ» Αββεθμπμφθμο Αββεθζηή Α.Μ.: 344 ΠΑΣΡΑ 2007

"Δοπανζζημφιε ημ Δονςπασηυ Κμζκςκζηυ Σαιείμ (ΔΚΣ), Δπζπεζνδζζαηυ Πνυβναιια Δηπαίδεοζδ ηαζ Ανπζηή Δπαββεθιαηζηή Καηάνηζζδ (ΔΠΔΑΔΚ ΗΗ), ηαζ εζδζηυηενα ημ Πνυβναιια ΠΤΘΑΓΟΡΑ ΗΗ, βζα ηδκ πνδιαημδυηδζδ ημο ακςηένς ένβμο" 2

Δπηβιέπωλ Καζεγεηήο Κμοιμοκδμφνμξ Γεχνβζμξ (Λέηημναξ) Σξηκειήο Δμεηαζηηθή Δπηηξνπή Καζπίνδξ Πακαβζχηδξ (Ακαπθδνςηήξ Καεδβδηήξ) Κμοιμοκδμφνμξ Γεχνβζμξ (Λέηημναξ) Κμοηζζηυπμοθμξ Κςκζηακηίκμξ (Ακαπθδνςηήξ Καεδβδηήξ) 3

ηδκ μζημβέκεζά ιμο, ημοξ θίθμοξ ιμο, 4

ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ πανμφζα ενβαζία εηπμκήεδηε ζημ ενβαζηήνζμ Ηπεομθμβίαξ ημο ηιήιαημξ Βζμθμβίαξ ημο Πακεπζζηδιίμο Παηνχκ, ζηα πθαίζζα ημο ιεηαπηοπζαημφ πνμβνάιιαημξ «Οζημθμβία Γζαπείνζζδ ηαζ Πνμζηαζία Φοζζημφ Πενζαάθθμκημξ». Ανπζηά, εα ήεεθα κα εοπανζζηήζς ημκ η. Κμοιμοκδμφνμ Γεχνβζμ βζα ηδ ζοκεπή ηαεμδήβδζή ημο, αθθά ηαζ βζα ηδκ άρμβδ ζοκενβαζία ηδκ μπμία είπαιε, ηαεχξ ηαζ βζα ηδκ εοηαζνία πμο ιμο έδςζε κα βκςνίζς έκα άθθμ ενβαζηδνζαηυ πενζαάθθμκ ζημ Λμκδίκμ. Θα ήεεθα επίζδξ κα εοπανζζηήζς ημκ η. Καζπίνδ Πακαβζχηδ ηαζ ημκ η. Κμοηζζηυπμοθμ Κςκζηακηίκμ, ιέθδ ηδξ ηνζιεθμφξ επζηνμπήξ, βζα ηζξ εφζημπεξ παναηδνήζεζξ ηαζ δζμνεχζεζξ ημοξ. Σμκ Professor Neil Stickland ηαζ ημοξ ζοκενβάηεξ ημο απυ ημ Royal Veterinary College ημο Λμκδίκμο, ημοξ εοπανζζηχ βζα ηδκ πνμεοιία ημοξ ηαεχξ ηαζ βζα ηδ ζοκενβαζία ιαξ ζημ ημιιάηζ ηδξ ζζημθμβίαξ. Καηά ηδ δζάνηεζα ηςκ πεζναιάηςκ, δ Γεςνβαημπμφθμο Δοζηαεία, δ Υνζζημδμοθμπμφθμο ηαονμφθα ηαεχξ ηαζ δ Γεχνβα Ηςάκκα ζοιιεηείπακ ζηδκ εηηνμθή ηςκ ζπεοδίςκ ηαζ βζα ημ θυβμ αοηυ ηζξ εοπανζζηχ. Έκα αηυια εοπανζζηχ ζημοξ Νζημθζμοδάηδ Νζηυθαμ ηαζ Κοπανίζζδ ςηήνζμ βζα ηδ ζοθθμβή ηςκ ζπεοδίςκ. Απυ ημ ενβαζηήνζμ αοηυ έπς πμθθέξ εοπάνζζηεξ ακαικήζεζξ ηαζ αοηυ μθείθεηαζ ζηα άημια πμο οπήνλακ ή/ηαζ οπάνπμοκ ζε αοηυ. Σμοξ εοπανζζηχ υθμοξ, βζαηί μ ηαεέκαξ λεπςνζζηά ζοκέααθε ζηδ δζαιυνθςζδ εκυξ εοπάνζζημο ηαζ θζθζημφ πενζαάθθμκημξ. Δπίζδξ, έκα ιεβάθμ εοπανζζηχ ζημοξ θίθμοξ ιμο πμο ιε ζηδνίγμοκ ηαεχξ ηαζ βζα υθεξ ηζξ ςναίεξ ζηζβιέξ πμο ιμζναζηήηαιε αοηά ηα πνυκζα. Σέθμξ, εα ήεεθα κα εοπανζζηήζς ημοξ βμκείξ ιμο βζα ηδκ μζημκμιζηή, αθθά ηαζ δεζηή οπμζηήνζλή ημοξ ζε ηάεε ιμο απυθαζδ. 5

Πεξηερόκελα 1. ΔΗΑΓΧΓΖ 8 1.1. Κμθοιαδηζηή ζηακυηδηα ηαζ πανάβμκηεξ πμο ηδκ επδνεάγμοκ 10 1.1.1. Σνυπμζ ημθφιαδζδξ ηαζ ηφπμζ ιοσηχκ ζκχκ 10 1.1.2. Κνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ (U crit ) ηαζ πανάβμκηεξ πμο 11 ηδκ επδνεάγμοκ 1.2. Οζημθμβζηή ζδιαζία ηδξ ημθφιαδζδξ 17 1.3. Σα ιεθεημφιεκα είδδ 20 1.4. ημπυξ ηδξ πανμφζαξ ενβαζίαξ 22 2. ΤΛΗΚΑ ΚΑΗ ΜΔΘΟΓΟΗ 24 2.1. φζηαζδ ηαζ ζοκηήνδζδ ηςκ πεζναιαηζηχκ πθδεοζιχκ 26 2.2. Δηηίιδζδ ηδξ ημθοιαδηζηήξ ζηακυηδηαξ ηςκ δφμ εζδχκ 26 2.3. Ακάθοζδ ιοχκ 28 2.4. Δπίδναζδ ηδξ εενιμηναζίαξ ζημ νοειυ αφλδζδξ ηαζ επζαίςζδξ 29 2.5. Ακάθοζδ ζπήιαημξ ηαζ ζηαηζζηζηή επελενβαζία 30 3. ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ 34 3.1. Κμθοιαδηζηή ζηακυηδηα 36 3.2. Ακάθοζδ ζπήιαημξ 39 3.3. Μφεξ 45 3.4. Δπίδναζδ ηδξ εενιμηναζίαξ ζημ νοειυ αφλδζδξ ηαζ επζαίςζδξ 45 3.4.1. Ροειυξ αφλδζδξ 45 3.4.2. Δπζαίςζδ 48 4. ΤΕΖΣΖΖ 50 4.1. Κμθοιαδηζηή ζηακυηδηα 52 4.2. Θενιμηναζζαηυξ εβηθζιαηζζιυξ 55 4.3. πήια ζχιαημξ 56 4.4. Μφεξ 57 4.5. Ροειυξ αφλδζδξ ηαζ επζαίςζδ 58 4.6. οιπεναζιαηζηά 60 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 62 ΠΔΡΗΛΖΦΖ 64 ABSTRACT 66 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 68 1. Ηζημθμβία 70 6

1.1. Πνςηυημθθμ δδιζμονβίαξ νοειζζηζημφ δζαθφιαημξ 70 θςζθμνζηχκ 1.2. Πνςηυημθθμ εβηθεζζιμφ ηςκ δεζβιάηςκ ζε νδηίκδ 71 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 73 7

1. ΕΘΣΑΓΩΓΗ 8

1.1. Κνιπκβεηηθή ηθαλόηεηα θαη παξάγνληεο πνπ ηελ επεξεάδνπλ Ζ ημθοιαδηζηή ζηακυηδηα ηςκ ρανζχκ ζπεηίγεηαζ άιεζα ιε ημ ζπήια ημο ζχιαημξ αθθά ηαζ ιε ηδ ιεηααμθζηή ζηακυηδηα ηςκ ιοχκ κα ιεηαηνέπμοκ ηδ πδιζηή εκένβεζα ζε πνμςεδηζηή δφκαιδ (Beamish 1978, Breet and Groves 1979). διακηζηυ νυθμ ζημκ ηαεμνζζιυ ηςκ παναπάκς έπμοκ μζ πενζααθθμκηζημί πανάβμκηεξ, ιε ζπμοδαζυηενμ υθςκ ηδ εενιμηναζία (Jones et al. 1974, Kenn and Farrell 1994, Taylor et al. 1996, Adams and Parsons 1998, Kieffer et al. 1998, Koumoundouros et al. 2002a, Green and Fisher 2004). Ζ εενιμηναζία ακάπηολδξ ιπμνεί κα ηαεμνίζεζ ημ ιέβεεμξ (Bainbridge 1958, Brett 1965) ηαζ ημ ζπήια ζχιαημξ (Nicoletto 1991, Plaut 2000a, Georgakopoulou et al. 2007), ηαεχξ ηαζ ηδ ζφζηαζδ ηςκ ιοχκ (Stickland et al. 1988, Johnston 1993, Nathanailides et al. 1995, Green and Fisher 2004). Ζ εενιμηναζία, απυ ηδκ άθθδ, επδνεάγεζ ημ ζλχδεξ ημο κενμφ (Fuiman and Batty 1997, Vogel 1994, Fuiman and Webb 1988, Osse and van den Boogaart 1999), αθθά ηαζ ημ νοειυ ιεηααμθζζιμφ ηαζ ηςκ αζμπδιζηχκ ακηζδνάζεςκ (Hunt von Herbing 2002, Rome 1990, Rome et al. 1990). 1.1.1. Σξόπνη θνιύκβεζεο θαη ηύπνη κπϊθώλ ηλώλ Ζ ημθοιαδηζηή επίδμζδ ηςκ ρανζχκ ιπμνεί κα πςνζζηεί ζε ηνεζξ ηαηδβμνίεξ: ζηδ δζανηή (cruising ή sustained swimming), ζηδκ παναηεηαιέκδ (prolonged ή endurance swimming) ηαζ ζηδκ ημθφιαδζδ εηηίκαλδξ (burst swimming) (Beamish 1978). Ο δζανηήξ ηφπμξ παναηηδνίγεηαζ απυ αενυαζα ακαπκμή ηαζ απυ παιδθέξ ηαπφηδηεξ βζα ιεβάθμ πνμκζηυ δζάζηδια (>240 min, Beamish 1966, ή >200 min, Brett 1967). Ζ παναηεηαιέκδ ημθφιαδζδ, είκαζ ηαζ αοηή αενυαζα, έπεζ υιςξ ιζηνυηενδ δζάνηεζα (20s -200 min, Beamish 1978) απυ ηδκ πνμδβμφιεκδ ηαζ ηενιαηίγεζ ιε ηυπςζδ ημο αηυιμο. Ζ ημθφιαδζδ εηηίκαλδξ ακηίεεηα, είκαζ ακαενυαζα ηαζ παναηηδνίγεηαζ απυ ηδκ ορδθυηενδ ηαπφηδηα πμο ιπμνεί κα επζηφπεζ ημ άημιμ, βζα έκα πμθφ ιζηνυ δζάζηδια (<20 s, Beamish 1978). ηδκ πενίπηςζδ αοηή, δ ημθφιαδζδ ηενιαηίγεηαζ θυβς ελάκηθδζδξ ηςκ εκενβεζαηχκ απμεειάηςκ (Jones 1982) ή ζοζζχνεοζδξ ηςκ πνμσυκηςκ ημο ιεηααμθζζιμφ (Bainbridge 1960, Brett 1964). 9

Οζ ιοσηέξ ίκεξ δζαηνίκμκηαζ ζε ηνεζξ ηφπμοξ: ηζξ ηυηηζκεξ (ανβέξ), ηζξ θεοηέξ (βνήβμνεξ) ηαζ ηζξ νμγ (εκδζάιεζεξ). ηα πενζζζυηενα ράνζα, οπάνπμοκ επζθακεζαημί, ηυηηζκμζ ιφεξ πμο πενζέπμοκ άθεμκα αζιμθυνα αββεία ηαζ ιζημπυκδνζα. Αοημί μζ ιφεξ πνδζζιμπμζμφκηαζ βζα ηδ δζανηή ημθφιαδζδ υπμο δεκ επένπεηαζ ηάιαημξ. ημοξ ηυκμοξ ηαζ ζε άθθα δναζηήνζα ράνζα, μζ ηυηηζκμζ ιφεξ είκαζ πζμ εηηεηαιέκμζ απυ υηζ ζηα οπυθμζπα είδδ. Οζ θεοημί ιφεξ ακηίεεηα, θένμοκ θίβα αζιμθυνα αββεία ηαζ ιζημπυκδνζα ηαζ πνδζζιμπμζμφκηαζ ζηζξ βνήβμνεξ ηζκήζεζξ (burst swimming) (Πίκαηαξ 1.1). ηζξ ιέηνζεξ ηαπφηδηεξ (παναηεηαιέκδ ημθφιαδζδ) οπάνπεζ ιεβάθδ ζοιιεημπή ηςκ εκδζάιεζςκ ιοσηχκ ζκχκ. Δπζπνυζεεηα, οπάνπεζ δ οπυεεζδ υηζ ζοιιεηέπμοκ θίβεξ (ζηδκ ανβή ηαπφηδηα) ή πενζζζυηενεξ (ζηδ ιέηνζα ηαπφηδηα) θεοηέξ ίκεξ (Smith et al. 2001). Πίλαθαο 1.1. Υαναηηδνζζηζηά ηςκ ηυηηζκςκ ηαζ ηςκ θεοηχκ ιοσηχκ ζκχκ. Υαξαθηεξηζηηθά Κόθθηλεο κπϊθέο ίλεο Λεπθέο κπϊθέο ίλεο Μεηααμθζζιυξ Ολεζδςηζηυξ Γθοημθοηζηυξ Μζημπυκδνζα Άθεμκα Λίβα Πενζεηηζηυηδηα ζε βθοημβυκμ Υαιδθή Τρδθή Αζιμθυνα αββεία Πμθθά Λίβα Ολοβυκμ Πθμφζζεξ Φηςπέξ Ροειυξ ζοζημθήξ Ανβυξ Γνήβμνμξ Κάιαημξ Όπζ Γνήβμνμξ 1.1.2. Κξίζηκε ηαρύηεηα θνιύκβεζεο (U crit ) θαη παξάγνληεο πνπ ηελ επεξεάδνπλ ηδ θφζδ, δ παναηεηαιέκδ ημθφιαδζδ δζαηνίκεηαζ δφζημθα απυ ηδ δζανηή. Ζ εηηίιδζή ηδξ βίκεηαζ ενβαζηδνζαηά (Beamish 1978), ηαεχξ είκαζ εφημθμ κα ηαεμνζζηεί πυηε έπεζ επέθεεζ ημφναζδ ζημ άημιμ. Οζ πζμ δζαδεδμιέκεξ ιέεμδμζ βζα ηδκ εηηίιδζδ ηδξ παναηεηαιέκδξ ηαπφηδηαξ ζημ ενβαζηήνζμ πενζθαιαάκμοκ ηακάθζα ημθφιαδζδξ εθεβπυιεκδξ νμήξ κενμφ ιε ζηυπμ ηδ ιέηνδζδ ηδξ ηνίζζιδξ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ (U crit, Brett 1964), ηδξ ακημπήξ (Beamish 1978), ή ηδξ ηαηά αήια ιεηααμθήξ ηδξ ηαπφηδηαξ ημο πνμηφπμο ημθφιαδζδξ (Drucker 1996). 10

ηα πεζνάιαηα ακημπήξ, ιεηνζέηαζ μ πνυκμξ πμο ιπμνεί κα ακηέλεζ ημ άημιμ ζε ιζα δεδμιέκδ ηαπφηδηα κενμφ. ε αοηυκ ημκ ηφπμ πεζναιάηςκ, ημ ηάεε άημιμ πνέπεζ κα ελεηάγεηαζ ζε δζαθμνεηζηέξ ηαπφηδηεξ, βεβμκυξ πμο ηαεζζηά ηζξ ιεηνήζεζξ ανηεηά πνμκμαυνεξ (Plaut 2001). ηδ ιέηνδζδ ηδξ ηαηά αήια ιεηααμθήξ ημο πνμηφπμο ημθφιαδζδξ, ηα άημια πμο ελεηάγμκηαζ ημπμεεημφκηαζ ζε έκα ηακάθζ υπμο δ νμή ιεηααάθθεηαζ ηαηά ζοβηεηνζιέκα πνμκζηά δζαζηήιαηα. Ζ ιέεμδμξ αοηή εηιεηαθθεφεηαζ ημ υηζ ηάπμζα είδδ ημθοιπμφκ πνδζζιμπμζχκηαξ ηα γοβά πηενφβζα ζηζξ παιδθέξ ηαπφηδηεξ, εκχ ζηζξ ορδθέξ πνδζζιμπμζμφκ ημκ ημνιυ ηαζ ημ μοναίμ πηενφβζμ. ηδκ πενίπηςζδ αοηή οπμθμβίγεηαζ δ ηαπφηδηα ηαηά ηδ ζηζβιή ηδξ αθθαβήξ απυ ημκ έκα ηφπμ ημθφιαδζδξ ζημκ άθθμ. Ζ ιέεμδμξ αοηή ιπμνεί κα εθανιμζηεί ζε πενζμνζζιέκμ ανζειυ εζδχκ (Plaut 2001). Σέθμξ, δ πζμ ημζκή ιέεμδμξ εηηίιδζδξ ηδξ ημθοιαδηζηήξ ζηακυηδηαξ είκαζ αοηή πμο εζζήπεδηε ημ 1964 απυ ημκ Brett, ηαζ αθμνά ζηδκ ηνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ. ηδκ πενίπηςζδ αοηή, ημ άημιμ ημπμεεηείηαζ ζε έκα ηακάθζ ηαζ ελακαβηάγεηαζ κα ημθοιπήζεζ εκάκηζα ζε έκα νεφια κενμφ ημο μπμίμο δ ηαπφηδηα αολάκεηαζ ηαηά ηαηηά πνμκζηά δζαζηήιαηα. Σα άημια ζοκήεςξ δζαηδνμφκ ηδ εέζδ ημοξ ζημ ηακάθζ θυβς μπηζημ-ηζκδηζηχκ (opto-motor) ενεεζζιάηςκ. Ζ νμή ημο κενμφ αολάκεηαζ ηαηά ζοβηεηνζιέκμ αήια (π.π. 1 ιήημξ ζχιαημξ/δεοηενυθεπημ), ακά ηαεμνζζιέκμ πνμκζηυ δζάζηδια (π.π. 10-60 θεπηά). Ύζηενα απυ έκακ ανζειυ δζαδμπζηχκ αολήζεςκ ηδξ ηαπφηδηαξ ημο κενμφ ημ άημιμ ελακηθείηαζ ηαζ δε ιπμνεί κα παναιείκεζ ιέζα ζημ ηακάθζ ημθφιαδζδξ. ε αοηή ηδ θάζδ οπμθμβίγεηαζ δ ηνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ (U crit ). Καεχξ δ ιέεμδμξ αοηή ααζίγεηαζ ζηδκ ημφναζδ πμο επένπεηαζ ζημ άημιμ, ελ μνζζιμφ, πνμζεββίγεζ ηδκ ζηακυηδηα ηςκ αηυιςκ βζα παναηεηαιέκδ ημθφιαδζδ (Plaut 2001). Ζ μζημθμβζηή ζδιαζία ηδξ U crit είκαζ υηζ ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί βζα ηδκ εηηίιδζδ ηδξ δζανημφξ ημθφιαδζδξ. οβηεηνζιέκα, μζ Fisher and Wilson (2004), ζε ιεθέηδ πμο πναβιαημπμίδζακ ζε κφιθεξ, έδεζλακ υηζ δ δζανηήξ ημθφιαδζδ βζα 24 χνεξ, ιπμνεί κα εηηζιδεεί ιέζς ημο 50% ηδξ U crit. Ζ ηνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ ζοκήεςξ πνδζζιμπμζείηαζ βζα κα εηηζιήζεζ ηδκ επίδναζδ δζαθμνεηζηχκ παναβυκηςκ ζηδκ ημθοιαδηζηή ζηακυηδηα ηςκ ζπεφςκ, χζηε κα πνμαθεθεμφκ ηα μζημθμβζηά ημοξ παναηηδνζζηζηά. Ακάιεζα ζημοξ πανάβμκηεξ πμο επδνεάγμοκ ηδκ ηνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ πενζθαιαάκεηαζ δ εενιμηναζία (Jones et al. 1974, Kenn and Farrell 1994, Taylor et al. 1996, Adams and Parsons 1998, Kieffer et al. 1998, Koumoundouros et al. 2002a, Green and Fisher 11

2004), δ αθαηυηδηα (Nelson et al. 1996, Kolok and Sharkey 1997, Swanson 1998, Plaut 2000b), ημ θςξ (Pavlov et al. 1972), ημ ζπήια ζχιαημξ (Nicoletto 1991, Plaut 2000a), ημ ιέβεεμξ (Bainbridge 1958, Brett 1965), ηα πηενφβζα (Plaut 2000a), ηαζ μζ ιφεξ (Green and Fisher 2004). διακηζηέξ είκαζ ηαζ μζ δζαθμνμπμζήζεζξ πμο παναηδνμφκηαζ ιεηαλφ ηςκ εζδχκ (Webb 1978, 1984, Leis and Carson-Ewart 1997, Stobutzki 1998, Fisher and Wilson 2004). Αβηνηηθνί παξάγνληεο Χξ πνμξ ημοξ ααζμηζημφξ πανάβμκηεξ, μ Plaut (2000b) έδεζλε υηζ ζε ορδθή αθαηυηδηα δ ηνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ ιεζχκεηαζ, πζεακυηαηα θυβς ηδξ ιείςζδξ ηδξ δζαπεναηυηδηαξ ηςκ αναβπίςκ ηαζ ημο δένιαημξ ζε μλοβυκμ, ςξ απυηνζζδ ζηδκ ορδθή ςζιςηζηή πίεζδ. Δπίζδξ, μζ Pavlov et al., (1972) φζηενα απυ πεζνάιαηα ζε δζαθμνεηζηά είδδ ηαηέθδλακ υηζ δ ημθοιαδηζηή ζηακυηδηα ζπεηίγεηαζ ιε ημκ μπηζηυ πνμζακαημθζζιυ. Αθθαβή ζηδκ έκηαζδ ημο θςηυξ, είπε επίδναζδ ζηδκ ηνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ ηςκ ζοβηεηνζιέκςκ ζπεφςκ. Ο πενζζζυηενμ ιεθεηδιέκμξ ςζηυζμ ααζμηζηυξ πανάβμκηαξ πμο επδνεάγεζ ηδκ ηνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ είκαζ δ εενιμηναζία. Οζ άιεζεξ επζδνάζεζξ ηδξ εκημπίγμκηαζ ηυζμ ζηδ θοζζμθμβία ημο μνβακζζιμφ (Beamish 1978) υζμ ηαζ ζηζξ θοζζηέξ ζδζυηδηεξ ημο κενμφ (π.π. ζλχδεξ, Fuiman and Webb 1988, Vogel 1994, Fuiman and Batty 1997, Osse and van den Boogaart 1999). Σμ ζλχδεξ ημο κενμφ αολάκεηαζ ιε ηδ ιείςζδ ηδξ εενιμηναζίαξ. Δπμιέκςξ, ζε παιδθέξ εενιμηναζίεξ απαζηείηαζ είηε ορδθυηενδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ είηε ιεβαθφηενμ ζςιαηζηυ ιέβεεμξ, ιε απμηέθεζια μζ ιζηνυηενεξ κφιθεξ ηαεχξ ηαζ ηα άημια πμο ημθοιπμφκ ζε παιδθυηενεξ εενιμηναζίεξ, κα επδνεάγμκηαζ πενζζζυηενμ (Fuiman and Batty 1997). Ζ ελάνηδζδ ημο ζλχδμοξ απυ ηδ εενιμηναζία ιπμνεί κα δμεεί ιέζς ημο ανζειμφ Reynolds (Reynolds number, Re) πμο εηθνάγεηαζ ιε ημκ ηφπμ: Re L =ULu -1 Όπμο: U είκαζ δ ζπεηζηή ηαπφηδηα ιεηαλφ ημο αηυιμο ηαζ ημο κενμφ (m/s) L είκαζ ημ μθζηυ ιήημξ ημο αηυιμο (m) ηαζ u είκαζ ημ ζλχδεξ ημο κενμφ (m 2 /s) 12

ηζξ παιδθέξ ηζιέξ ημο ανζειμφ Reynolds, ημ ζλχδεξ επδνεάγεζ ηδκ πνμςεδηζηή ηίκδζδ ημο αηυιμο, εκχ δ δφκαιδ ηδξ ηνζαήξ είκαζ ιζηνυηενδ ζε έκα ζθαζνζηυ ζπήια ζχιαημξ. Ακηίεεηα, ζηζξ ορδθέξ ηζιέξ ημο ανζειμφ Reynolds, πζμ ζδιακηζηή είκαζ δ δφκαιδ ηδξ αδνάκεζαξ ιε ηδκ ηνζαή κα είκαζ ιζηνυηενδ ζε έκα οδνμδοκαιζηυ ζπήια ζχιαημξ (Vogel 1994). Καηά ηδ δζάνηεζα ηδξ μκημβέκεζδξ, ηα άημια πνμζανιυγμοκ ημ ζπήια ημο ζχιαηυξ ημοξ ακάθμβα ιε ημ πενζαάθθμκ ημοξ ιε άιεζδ ζοκέπεζα ηδκ αθθαβή ημο ηνυπμο ημθφιαδζήξ ημοξ. Έηζζ, μ πεθυιμνθμξ ηφπμξ (anguilliform) ημθφιαδζδξ ηαηά ηα πνχζια ζηάδζα (παιδθέξ ηζιέξ ημο ανζειμφ Reynolds), ιεηαηνέπεηαζ ζε έκακ πζμ οδνμδοκαιζηυ ηφπμ (garangiform) ηαηά ηα ιεηαβεκέζηενα ζηάδζα (ορδθέξ ηζιέξ ημο ανζειμφ Reynolds) (Fuiman and Webb 1988, Osse and van den Boogaart 1999). Ζ εενιμηναζία επίζδξ ηνμπμπμζεί ηδ δμιή ηςκ ιμνίςκ ηαζ ηαη επέηηαζδ ημ νοειυ ηςκ αζμπδιζηχκ ακηζδνάζεςκ, ιέζς ηςκ μπμίςκ δ πδιζηή εκένβεζα ιεηαηνέπεηαζ ζε πνμςεδηζηή ηίκδζδ (Beamish 1978). Ζ επίδναζδ ηδξ εενιμηναζίαξ παναηδνείηαζ ιέζς αθθαβχκ ζηζξ ζοζηαθηζηέξ ζδζυηδηεξ ηςκ ιοχκ (Weiser and Kauffman 1998). Γζα πανάδεζβια, ζηζξ ορδθέξ εενιμηναζίεξ ηα ιοσηά ηφηηανα θεζημονβμφκ πζμ απμηεθεζιαηζηά απυ υηζ ζηζξ παιδθέξ (Hunt von Herbing 2002). Έπεζ απμδεζπηεί, υηζ δ επίδναζδ αοηή είκαζ δζαθμνεηζηή ζηζξ κφιθεξ απυ υηζ ζηα ζπεφδζα, θυβς ηδξ δζαθμνεηζηήξ ζφζηαζδξ ηαζ ηδξ δζαθμνεηζηήξ εκενβεζαηήξ ζηακυηδηαξ ηςκ ιοσηχκ ζκχκ (Rome 1990, Rome et al. 1990). Γζα κα δζαηνζεμφκ μζ θοζζμθμβζηέξ απυ ηζξ θοζζηέξ επζδνάζεζξ ηδξ εενιμηναζίαξ ζηδκ ημθφιαδζδ ηςκ ζπεφςκ είκαζ απαναίηδημ κα βίκμκηαζ πεζνάιαηα υπμο ημ ζλχδεξ εα αθθάγεζ ακελάνηδηα απυ ηδ εενιμηναζία. Κάηζ ηέημζμ επζηοβπάκεηαζ ιε ηδκ πνμζεήηδ ςζιςηζηά ακεκενβχκ μοζζχκ ζημ κενυ (Podolsky and Emlet 1993, Podolsky 1994, Fuiman and Batty 1997). Απυ πεζνάιαηα πμο πναβιαημπμζήεδηακ ζε κφιθεξ ημο Clupea harengus (ιήημοξ 9,6 mm), πνμέηορε υηζ δ επίδναζδ ηδξ εενιμηναζίαξ ζημ ζλχδεξ, είκαζ οπεφεοκδ βζα ημ 40% ηδξ απυηθζζδξ ηδξ δζανημφξ ηαζ ηδξ ημθφιαδζδξ εηηίκαλδξ, εκχ δ δνάζδ ηδξ ζε άθθμοξ πανάβμκηεξ δεκ είκαζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηή. Ακηίεεηα, ζε ιεβαθφηενεξ κφιθεξ (ιήημοξ 18,7 mm) ημο ίδζμο είδμοξ, μζ αζμθμβζημί πανάβμκηεξ, ηαζ υπζ ημ ζλχδεξ, ήηακ αοημί πμο εκμπμπμζμφκηακ βζα ηζξ δζαθμνμπμζήζεζξ πμο παναηδνήεδηακ ζημοξ δφμ αοημφξ ηφπμοξ ημθφιαδζδξ (Fuiman and Batty 1997). Γεκζηυηενα, έπμοκ πνμηφρεζ δφμ οπμεέζεζξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηζξ δφμ αοηέξ επζδνάζεζξ ηδξ εενιμηναζίαξ (Kauffman and Weiser 1992, Yin et al. 1995, Fuiman 13

and Batty 1997, Weiser and Kauffman 1998). φιθςκα ιε ηδκ πνχηδ οπυεεζδ, δ ημθοιαδηζηή επίδμζδ ηςκ ιζηνχκ κοιθχκ επδνεάγεηαζ πενζζζυηενμ απυ αθθαβέξ ζημ ζλχδεξ ημο κενμφ πανά απυ ηδκ ίδζα ηδ εενιμηναζία, υιςξ αοηυ δε ζοιααίκεζ ζηζξ ιεβαθφηενεξ κφιθεξ υπμο δ ημθοιαδηζηή ημοξ ζηακυηδηα επδνεάγεηαζ ηονίςξ απυ ηδκ επίδναζδ ηδξ εενιμηναζίαξ ζηδ θοζζμθμβία ημο αηυιμο (Fuiman and Batty 1997). Ζ δεφηενδ εεςνία, ακηίεεηα, οπμζηδνίγεζ υηζ ζε υθεξ ηζξ κφιθεξ ακελανηήηςξ ιεβέεμοξ, δ εενιμηναζία επζδνά ζηδ θοζζμθμβία ηςκ ιοχκ (Weiser and Kauffman 1998). Ζ εενιμηναζία ημο κενμφ ιπμνεί κα επδνεάζεζ ηδκ ημθοιαδηζηή επίδμζδ ηςκ ζπεφςκ ηαζ έιιεζα, ιέζς ηδξ εενιμ-ελανηχιεκδξ θαζκμηοπζηήξ πθαζηζηυηδηαξ ηαηά ηδκ πνχζιδ ακάπηολδ. Μενζημί απυ ημοξ παναηηήνεξ πμο επδνεάγμκηαζ είκαζ ημ ζπήια ημο ζχιαημξ (Georgakopoulou et al. 2007), ηα πηενφβζα (Georgakopoulou et al. 2007), ημ ιήημξ ημο ζχιαημξ ζηα δζάθμνα ακαπηολζαηά ζηάδζα (Γεςνβαημπμφθμο 2004), ηαεχξ ηαζ δ ακάπηολδ ηςκ ιοχκ (Stickland et al. 1988, Johnston 1993, Nathanailides et al. 1995). Δπίζδξ, δ ιομβέκεζδ επδνεάγεηαζ άιεζα ιέζς ηδξ οπενηνμθίαξ (αφλδζδ ημο ιεβέεμοξ ηςκ ήδδ οπανπυκηςκ ζκχκ) ηαζ ηδξ οπενπθαζίαξ (αφλδζδ ημο ανζειμφ ηςκ ιοσηχκ ζκχκ) (Hanel et al. 1996), ημο νοειμφ ζφκεεζδξ ηςκ ιοσηχκ ζκχκ (Johnston et al. 2001), ηαεχξ ηαζ ημο ανζειμφ ηςκ ιομηυιςκ (Hempel and Blaxter 1961). Βηνηηθνί παξάγνληεο Ζ ζοιαμθή ημο ιεβέεμοξ, ηαζ ηονίςξ ημο ιήημοξ ημο ζχιαημξ, ζημκ ηαεμνζζιυ ηδξ ημθοιαδηζηήξ ζηακυηδηαξ ηςκ ζπεφςκ έπεζ ιεθεηδεεί ανηεηά (Beamish 1978, Blake 1983, Videler 1993). Δίκαζ βκςζηυ υηζ δ απυθοηδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ αολάκεηαζ ιε ηδκ αφλδζδ ημο ζςιαηζημφ ιεβέεμοξ, εκχ δ ζπεηζηή ηαπφηδηα (TL s -1 ) ιεζχκεηαζ ηαεχξ αολάκεηαζ ημ ιέβεεμξ (Bainbridge 1958, Brett 1965). Ο Bainbridge (1960, 1962), απέδεζλε υηζ δ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ είκαζ ακάθμβδ ιε ημ ιήημξ ζχιαημξ, ορςιέκδ ζηδ δφκαιδ ημο 0,58 (ιήημξ 0,58 ). Πανυιμζα ακαθμβία ανήηακ ηαζ μζ Fry ηαζ Cox (1970) βζα ημ Oncorhynchus mykiss, ιε ημ ιήημξ ορςιέκμ ζημ 0,4 (ιήημξ 0,4 ). Γεκζηυηενα, δ αφλδζδ ημο ιεβέεμοξ ημο αηυιμο, ζδιαίκεζ υηζ απαζημφκηαζ θζβυηενεξ ηζκήζεζξ ηδξ μονάξ (tail-beats) βζα κα ηαθοθεεί δ ίδζα απυζηαζδ (Videler and Wardle 1991). Δπμιέκςξ, βζα ηδκ ίδζα απυθοηδ ηαπφηδηα (m/s), ηα ιεβαθφηενα άημια έπμοκ ιεβαθφηενδ ακημπή ηαζ ιεβαθφηενδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ (Breen et al. 14

2004). ημ είδμξ Melanogrammus aeglefinus, μζ ίδζμζ ζοββναθείξ απέδεζλακ υηζ ηα ιζηνυηενα άημια είπακ ιεβαθφηενδ ζπεηζηή ακημπή ηαζ ζπεηζηή ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ (BL/s, BL=ιήημξ ζχιαημξ). Σμ θαζκυιεκμ αοηυ έπεζ παναηδνδεεί ηαζ ζε άθθα είδδ (Brett 1965, He and Wardle 1988) ηαζ έπεζ απμδμεεί ζηδκ αφλδζδ ηδξ ηνζαήξ πμο πνμηαθείηαζ απυ ηδκ ακαθμβζηά ιεβαθφηενδ επζθάκεζα ζχιαημξ. Ακηίζημζπα απμηεθέζιαηα είπακ ηαζ μζ Koumoundouros et al. (submitted a), υπμο ηα ζπεφδζα ηζζπμφναξ (Sparus aurata) πνχζιμο ζηαδίμο ιεηαιυνθςζδξ είπακ ηαθφηενδ ζπεηζηή ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ απυ ηα ζπεφδζα ιεηαβεκέζηενμο ζηαδίμο. Βεααίςξ, πανά ηδ ζοιαμθή ημο ιεβέεμοξ ζημκ ηαεμνζζιυ ηδξ ηνίζζιδξ ηαπφηδηαξ, μζ πζεακέξ μκημβεκεηζηέξ αθθαβέξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηδκ αφλδζδ ημο ζςιαηζημφ ιεβέεμοξ ηαζ πμο επδνεάγμοκ παναηηήνεξ υπςξ ημ ζπήια ζχιαημξ, ημοξ ιοξ ηαζ ηα πηενφβζα, πνέπεζ κα ζοκοπμθμβίγμκηαζ. ηδκ ηζζπμφνα, ανέεδηε υηζ ηα ζπεφδζα ιζηνυηενμο μκημβεκεηζημφ ζηαδίμο ειθακίγμοκ ηαθφηενδ U crit απυ ηα ιεβαθφηενα επίζδξ θυβς ηδξ δζαθμνεηζηήξ ζφζηαζδξ ηςκ ιοσηχκ ζκχκ ηαζ ημο δζαθμνεηζημφ ζπήιαημξ ημο ζχιαημξ. Σα άημια πμο ανίζημκηακ ζηδκ πνχζιδ θάζδ ηδξ ιεηαιυνθςζδξ είπακ ακαθμβζηά πενζζζυηενεξ ηυηηζκεξ ιοσηέξ ίκεξ, ηαεχξ ηαζ ζοβηνζηζηά πενζζζυηενμ οδνμδοκαιζηυ ζπήια (Koumoundouros et al. submitted a). Μεηαλφ ηςκ ηεθευζηεςκ ζπεφςκ οπάνπεζ ιεβάθδ πμζηζθία ζηδκ ημθοιαδηζηή ζηακυηδηα. ηα ημιανμεζδή έπεζ ιεηνδεεί ηαπφηδηα ιεβαθφηενδ ηςκ 10 m/s (Magnuson 1978), εκχ απυ ηδκ άθθδ ηα ανζεκζηά ηδξ οπυηαλδξ Ceratioidei έπμοκ αηνμθζηυ ιοσηυ ζφζηδια ηαζ γμοκ παναζζηζηά πάκς ζηα εδθοηά άημια (Pietsch 1976). Ζ πμζηζθία ζηδκ ηζκδηζηή ζηακυηδηα πμο παναηδνείηαζ μθείθεηαζ ζε ιμνθμθμβζηή ηαζ θοζζμθμβζηή ελεζδίηεοζδ (Webb 1978, 1984). Γζα πανάδεζβια, δ πέζηνμθα (Oncorhynchus mykiss) δεκ ελεζδζηεφεηαζ μφηε ζηδκ ακημπή μφηε ζηδκ επζηάποκζδ αθθά ηάκεζ ηαζ ηα δφμ ελίζμο ηαθά (Webb 1978, 1984). Ακηίεεηα, ημ Esox lucius πμο ελεζδζηεφεηαζ ζηδκ επζηάποκζδ, έπεζ ιεβαθφηενδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ ηαηά ηδκ επζηάποκζδ απυ υηζ δ πέζηνμθα, αθθά θζβυηενδ ακημπή (Harper and Blake 1990). Γζαθμνμπμζήζεζξ ζηδκ ημθοιαδηζηή επίδμζδ έπμοκ ακαθενεεί ηαζ ιεηαλφ ηςκ εζδχκ ηδξ ίδζαξ μζημβέκεζαξ (Leis and Carson-Ewart 1997, Stobutzki 1998, Fisher and Wilson 2004), αθθά ηαζ ιεηαλφ ηςκ αηυιςκ ημο ίδζμο είδμοξ. Μάθζζηα ζε είδδ υπςξ ημ Micropterus salmoides ηαζ ημ Ptchocheillus oregonensis έπεζ απμδεζπεεί υηζ δ ηνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ πανμοζζάγεζ ιεβαθφηενδ πμζηζθία ζε εκδμ-εζδζηυ πανά ζε δζα-εζδζηυ επίπεδμ (Kolok 1992, Kolok and Farrell 1994). Ζ εκδμ-εζδζηή 15

δζαθμνμπμίδζδ ζηδκ ημθοιαδηζηή επίδμζδ απμδίδεηαζ ζηδ δζαθμνά ημο ιεβέεμοξ ή ζηδ δζαθμνά ηδξ θοζζμθμβζηήξ ηαηάζηαζδξ ηςκ αηυιςκ (MacKenzie et al. 1998, Koumoundouros et al. 2002a), ηαεχξ ηαζ ζε βεκεηζημφξ πανάβμκηεξ (Hammer 1995). Οζ Beamish et al. (1989), πενζέβναρακ ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ζηδκ ημθφιαδζδ, ιεηαλφ δφμ ζηεκά ζοββεκζηχκ εζδχκ ζμθμιμφ, ζπεηζηά ιε ηδ εενιμηναζία ηαζ ημ ιήημξ. Δπίζδξ, ζε ιεθέηδ πμο πναβιαημπμζήεδηε ζε δφμ ιμνθέξ ζπεοδίςκ ημο Oncorhynchus nerka (ακάδνμιδ ηαζ ιδ ακάδνμιδ), ανέεδηε υηζ ηα ακάδνμια ζπεφδζα είπακ ζδιακηζηά ιεβαθφηενδ ιέζδ ηνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ (Taylor and Foote 1991). 1.2. Οηθνινγηθή ζεκαζία ηεο θνιύκβεζεο Καηά ημ ζηάδζμ ηδξ ιεηαιυνθςζδξ ηςκ κοιθχκ ζε ζπεφδζα, ηα αεκεζηά ηαζ αεκεμπεθαβζηά είδδ ιεηαααίκμοκ απυ ηδκ πεθαβζηή θάζδ δζααίςζδξ ζηδ αεκεζηή, δζαδζηαζία βκςζηή ςξ «εβηαηάζηαζδ» (settlement). Σα πενζζζυηενα είδδ ηαηά ηδ θάζδ ηδξ ιεηαιυνθςζδξ πανμοζζάγμοκ ζδιακηζηέξ αθθαβέξ ζηδ ιμνθμθμβία ηαζ ζηδ ζοιπενζθμνά (Breitburg 1991), αθθά ηαζ ζημ νοειυ ζςιαηζηήξ αφλδζδξ (Walters and Juanes 1993, Copp and Kovac 1996). Σμ ζηάδζμ αοηυ παναηηδνίγεηαζ απυ ορδθά πμζμζηά εκδζζιυηδηαξ (ιέπνζ ηαζ 90%, Sale 1988), ηαζ εεςνείηαζ πμθφ ζδιακηζηυ βζα ημκ ηαεμνζζιυ ημο ιεβέεμοξ ηςκ ζπεομπθδεοζιχκ ηαζ ηδξ αθζεοηζηήξ παναβςβήξ (Heath 1992, Jennings et al. 2001). Ζ δζαδζηαζία ηδξ εκζςιάηςζδξ ηςκ ζπεοδίςκ ζημκ εκήθζημ πθδεοζιυ ηαθείηαζ «ζηναημθυβδζδ» (recruitment) (Connell 1983, Jones 1991). Ακάιεζα ζημοξ πανάβμκηεξ πμο ηαεμνίγμοκ ηδκ επζηοπία ηδξ «ζηναημθυβδζδξ» ζοιπενζθαιαάκμκηαζ: δ αθεμκία ηςκ εκήθζηςκ αηυιςκ, μζ πενζααθθμκηζημί πανάβμκηεξ πμο επδνεάγμοκ ηδκ παναβςβή ηςκ αοβχκ ή/ηαζ ηδκ επζαίςζδ ηςκ κοιθχκ ηαζ ηςκ ζπεοδίςκ, ηαεχξ ηαζ δ αθεμκία ηςκ εδνεοηχκ ή/ηαζ ηςκ ακηαβςκζζηχκ (Shepherd et al. 1984). Γίκεηαζ επμιέκςξ ακηζθδπηυ υηζ ηα ηαθφηενα πνμζανιμζιέκα άημια (ιεβαθφηενμ ιήημξ, ηαθφηενδ ημθοιαδηζηή ζηακυηδηα) έπμοκ ιεβαθφηενδ πζεακυηδηα βζα επζαίςζδ ηαζ επμιέκςξ βζα εκζςιάηςζδ ζημκ εκήθζημ πθδεοζιυ (Leis 2006). Ζ εκδζζιυηδηα ηςκ κοιθχκ ζηδ θφζδ είκαζ ηυζμ ιεβάθδ πμο ζηδκ μοζία ημ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ηςκ αηυιςκ πεεαίκεζ πνζκ απυ ημ ηέθμξ ημο πεθαβζημφ ζηαδίμο 16

(Cushing 1990, Bailey et al. 2005). Γζάθμνεξ ιεθέηεξ έπμοκ δείλεζ υηζ ηα άημια πμο αολάκμκηαζ ιε βνδβμνυηενμ νοειυ (Searcy and Sponaugle 2001, Vigliola and Meekan 2002), έπμοκ ηαζ ιεβαθφηενδ πζεακυηδηα κα επζαζχζμοκ (Fuiman and Cowan 2003). Έκαξ πανάβμκηαξ πμο ηαεμνίγεζ ηδκ αθεμκία ηςκ κοιθχκ είκαζ δ εήνεοζδ (Sissenwine 1984, Bailey and Houde 1989). Ο νοειυξ εκδζζιυηδηαξ ιεζχκεηαζ ιε ηδκ αφλδζδ ημο ιεβέεμοξ ηςκ ζπεφςκ (Miller et al. 1988). Σα άημια πμο αολάκμκηαζ ιε βνδβμνυηενμ νοειυ εηηίεεκηαζ ζημοξ εδνεοηέξ ή ζε άθθεξ δοζιεκείξ ζοκεήηεξ βζα ιζηνυηενδ πενίμδμ (Houde 1987). Ζ ημθοιαδηζηή ζηακυηδηα εεςνείηαζ έκαξ απυ ημοξ πζμ ζδιακηζημφξ παναηηήνεξ βζα ηδκ επζαίςζδ ηςκ πενζζζυηενςκ ζπεφςκ, αθθά ηαζ άθθςκ οδνυαζςκ μνβακζζιχκ. Δίκαζ ημ ιυκμ ιέζμ βζα ηδκ απμθοβή εδνεοηχκ ηαζ άθθςκ δοζιεκχκ ζοκεδηχκ, αθθά ηαζ βζα ηδκ εφνεζδ ηνμθήξ ηαζ ζοκηνυθμο (Plaut 2001). Δπζπθέμκ, είκαζ ηαεμνζζηζηή βζα ηδκ εφνεζδ ημο ηαηάθθδθμο εκδζαζηήιαημξ ηαηά ηδ θάζδ ηδξ «εβηαηάζηαζδξ». Γεδμιέκα δείπκμοκ υηζ μζ ημθοιαδηζηέξ ηαζ αζζεδηήνζεξ ζηακυηδηεξ ηςκ ζπεοδίςκ επδνεάγμοκ ηδκ δζαζπμνά ημοξ ηαζ ηαη επέηηαζδ ηδ «ζηναημθυβδζδ» (Stobutzki and Bellwood 1994, 1997, Leis et al. 1996, Leis and Carson-Ewart 1997). Μεθέηεξ έπμοκ δείλεζ υηζ μζ κφιθεξ ηαηά ηδ θάζδ ηδξ «εβηαηάζηαζδξ» πανμοζζάγμοκ ηαθή ημθοιαδηζηή ζηακυηδηα, παναηηδνζγυιεκδ ηυζμ απυ ορδθέξ ηαπφηδηεξ (Leis and Carson-Ewart 1997, Bellwood and Fisher 2001) υζμ ηαζ απυ ακημπή (Stobutzki and Bellwood 1997, Fisher et al. 2000). ε ιζα ένεοκα πμο πναβιαημπμζήεδηε ζε εκκέα μζημβέκεζεξ εζδχκ ηςκ ημναθθζμβεκχκ οθάθςκ, ανέεδηε υηζ ζπεφδζα ημο υρζιμο πεθαβζημφ ζηαδίμο είκαζ ζηακά βζα ζοκεπή ημθφιαδζδ ιε ηαπφηδηα 13,5 cm/s (Stobutzki and Bellwood 1994, 1997). Με αάζδ ημοξ Leis and Carson-Ewart (1997), ζημ ζηάδζμ πνζκ ηδκ εβηαηάζηαζδ ηα άημια ημο είδμοξ Plectropomus leopardus επζηοβπάκμοκ ηαπφηδηεξ ιέπνζ ηαζ 13,7 BL/s (20,6 cm/s). ε ηέζζενα είδδ εφηναηςκ πενζμπχκ, μζ Clark et al. (2005) έδεζλακ υηζ δ U crit ηςκ πζμ «βνήβμνςκ» αηυιςκ εκυξ είδμοξ (ημ 20-30% ηςκ αηυιςκ ακελανηήηςξ ιεβέεμοξ) είκαζ ηαηά 1 5 cm/s ιεβαθφηενδ απυ ηδ ιέζδ U crit, ακελανηήηςξ είδμοξ ηαζ ιεβέεμοξ. Με αάζδ αοηή ηδ δζαθμνά ζηδκ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ, ιπμνεί κα εεςνδεεί υηζ ηα άημια πμο πανμοζζάγμοκ ηαθφηενδ ημθοιαδηζηή επίδμζδ, ειθακίγμοκ ηαζ δζαθμνεηζηά πνυηοπα δζαζπμνάξ ηαζ «εβηαηάζηαζδξ» (Leis 2006). ηδκ πεθαβζηή θάζδ δζααίςζδξ, δ εενιμηναζία έπεζ ηνίζζιμ νυθμ βζα ηδκ ακάπηολδξ ηςκ κοιθχκ (Rombough 1997, Fuiman et al. 1998, Koumoundouros et al. 2001). ημ ηνμπζηυ είδμξ, Amphiprion melanopus, ιζα ιζηνή αθθαβή ζηδ 17

εενιμηναζία, έπεζ ςξ απμηέθεζια ιεβάθδ δζαθμνμπμίδζδ ζηδκ αφλδζδ, ζηδκ ακάπηολδ, ηαεχξ ηαζ ζηδκ ημθοιαδηζηή επίδμζδ. Καεέκα απυ ηα παναπάκς παναηηδνζζηζηά έπεζ ιε ηδ ζεζνά ημο ηαεμνζζηζηή ζδιαζία βζα ηδκ επζαίςζδ ηςκ κοιθχκ, ηαζ άνα βζα ηδκ επζηοπία ηδξ «ζηναημθυβδζδξ». Μείςζδ ηδξ εενιμηναζίαξ ηαηά 3 μ C, είπε ςξ απμηέθεζια ηδ ιείςζδ ημο νοειμφ αφλδζδξ, ημο νοειμφ ακάπηολδξ ηαζ ηδξ ηαπφηδηαξ ημθφιαδζδξ, βζα ηζξ κφιθεξ ημο A. melanopus (Green and Fisher 2004). φιθςκα ιε ηδ εεςνία bigger is better, ημ ιέβεεμξ είκαζ ζδιακηζηυ, ηαεχξ μζ ιεβαθφηενεξ κφιθεξ αολάκμοκ ηδκ πζεακυηδηα βζα επζαίςζδ ηαεχξ αολάκεηαζ δ ζηακυηδηα εφνεζδξ ηνμθήξ ηαζ απμθοβήξ ηςκ εδνεοηχκ (Anderson 1988, Miller et al. 1988). Οζ Green and Fisher (2004), βζα ημ A. melanopus, ανήηακ υηζ δ ακάπηολδ ηςκ κοιθχκ ζε παιδθυηενδ εενιμηναζία ιεζχκεζ ημ νοειυ αφλδζδξ αθθά ηαζ ημ νοειυ δζαθμνμπμίδζδξ, έπμκηαξ ςξ απμηέθεζια ιζηνυηενα άημια ζε απυθοηδ δθζηία, αθθά ιεβαθφηενα ηαηά ηδ θάζδ ηδξ «εβηαηάζηαζδξ». Σα ιεβαθφηενα άημια υιςξ, δεκ έπμοκ ηαζ ηαθφηενδ ημθοιαδηζηή επίδμζδ ηαζ επμιέκςξ είκαζ πζμ εοαίζεδηα ζηδ εήνεοζδ ηαζ ζηδκ αζζηία (Anderson 1988, Miller et al. 1988). Σμ ιεβαθφηενμ ιέβεεμξ ιπμνεί κα πνμζθένεζ ηαθφηενδ επζαίςζδ ζε έκα ακηαβςκζζηζηυ πενζαάθθμκ (Coates 1980, Booth 1995), υιςξ δ εεςνία bigger is better βίκεηαζ πενίπθμηδ υηακ ειπθέημκηαζ ηαζ άθθμζ πανάβμκηεξ (π.π. δ ημθοιαδηζηή ζηακυηδηα) (Green and Fisher 2004). Σα απμηεθέζιαηα ηςκ Green and Fisher (2004), δείπκμοκ υηζ ηα ιεβαθφηενα άημια δεκ είκαζ ηαζ απαναίηδηα ηαθφηενα ηαεχξ δ παιδθυηενδ εενιμηναζία ακάπηολδξ ζοιαάθεζ ζηδ παιδθυηενδ ηνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ. Δπίζδξ, δ παιδθυηενδ εενιμηναζία αολάκεζ ημ πνυκμ ιέπνζ ηδ ιεηαιυνθςζδ, επμιέκςξ αολάκεζ ημ πνυκμ έηεεζδξ ημο αηυιμο ζηζξ δοζιεκείξ ζοκεήηεξ ημο πενζαάθθμκημξ. 18

1.3. Σα κειεηνύκελα είδε Ο ζανβυξ (Diplodus sargus sargus) ηαζ ημ ιεθακμφνζ (Oblada melanura) είκαζ δφμ είδδ ηδξ μζημβέκεζαξ ηςκ Sparidae (Πίκαηαξ 1.2) ιε ιεβάθδ μζημθμβζηή ηαζ ειπμνζηή αλία (Froese and Pauly 2007). Δίκαζ είδδ ζδιακηζηά βζα ηδκ πανάηηζα αθζεία (Stergiou et al. 1997), αθθά ηαζ βζα ηδ Μεζμβεζαηή ζπεομηαθθζένβεζα (Kentouri et al. 1995). Ο ζανβυξ είκαζ έκα αεκεζηυ είδμξ πμο απακηάηαζ ζηδ Μεζυβεζμ ηαζ ζηδ Μαφνδ Θάθαζζα. Πνμηζιά ηονίςξ εκδζαζηήιαηα ζε πανάηηζεξ αναπχδεζξ πενζμπέξ, ηαεχξ ηαζ ζε πενζμπέξ ιε Posidonia oceanica. Σνέθεηαζ ιε μζηναημεζδή ηαζ ιε άθθα αεκεζηά αζπυκδοθα ηα μπμία ζοθθέβεζ απυ ημ οπυζηνςια (Froese and Pauly 2007). Ζ πενίμδμξ ςμημηίαξ, ζηδκ πενζμπή ηδξ Μεζμβείμο, είκαζ ηδκ άκμζλδ, ιεηαλφ Μανηίμο ηαζ Μαΐμο (Mouine et al. 2007). Σμ ιεθακμφνζ είκαζ είδμξ αεκεμπεθαβζηυ πμο απακηάηαζ ζημκ Ακαημθζηυ Αηθακηζηυ, ζηδ Μεζυβεζμ, απυ ημ Γζαναθηάν έςξ ηδκ Αβηυθα. Δίκαζ επίζδξ βκςζηυ ζηδ Μαδένα, ζημ Πνάζζκμ Αηνςηήνζ ηαζ ζηα Κακάνζα Νδζζά. Εεζ ζε ημπάδζα πμο ζοβηεκηνχκμκηαζ πάκς απυ αναπχδεξ οπυζηνςια ή πάκς απυ οπυζηνςια ιε Zostera. Δίκαζ παιθάβμ, αθθά ηνέθεηαζ ηονίςξ ιε ιζηνά αζπυκδοθα (Froese and Pauly 2007). Ζ πενίμδμξ ηδξ ςμημηίαξ ζηδκ πενζμπή ηδξ Μεζμβείμο είκαζ ιεηαλφ Απνζθίμο ηαζ Ημοκίμο (Bauchot and Hureau 1986). Πίλαθαο 1.2. οζηδιαηζηή ηαηάηαλδ ηςκ ιεθεημφιεκςκ εζδχκ (Froese and Pauly 2007). αξγόο [Diplodus sargus sargus (Linnaeus 1758)] Φύιν: Υμνδςηά Τπνθύιν: πμκδοθςηά Τπεξνκνηαμία: Γκαεμζηυιαηα Οκνηαμία: Αηηζκμπηενφβζμζ Τθνκνηαμία: Σεθευζηεμζ Σάμε: Πενηυιμνθα Οηθνγέλεηα: Sparidae Γέλνο: Diplodus Δίδνο: Diplodus sargus sargus 19

Μειαλνύξη [Oblada melanura (Linnaeus 1758)] Φύιν: Υμνδςηά Τπνθύιν: πμκδοθςηά Τπεξνκνηαμία: Γκαεμζηυιαηα Οκνηαμία: Αηηζκμπηενφβζμζ Τθνκνηαμία: Σεθευζηεμζ Σάμε: Πενηυιμνθα Οηθνγέλεηα: Sparidae Γέλνο: Oblada Δίδνο: Oblada melanura Οζ εέζεζξ ηαζ μ πνυκμξ ηδξ «εβηαηάζηαζδξ» ηςκ δφμ εζδχκ είκαζ ηαθά πνμζδζμνζζιέκεξ. Ζ εβηαηάζηαζδ ηςκ ζπεοδίςκ βίκεηαζ ζε πενζμπέξ πνμζηαηεοιέκεξ απυ ημκ αένα, ζοκήεςξ ζε ηθεζζημφξ ηυθπμοξ (Garcia-Rubies and Macpherson 1995, Harmelin-Vivien et al. 1995). Οζ πενζμπέξ αοηέξ είκαζ ιζηνμφ αάεμοξ, πμο ηοιαίκεηαζ απυ ηδκ επζθάκεζα έςξ ηαζ ηα 2 ιέηνα (Harmelin-Vivien et al. 1995). Θεςνείηαζ υηζ δ εήνεοζδ (Doherty and Sale 1985) ηαζ δ πανμοζία ηςκ εκδθίηςκ ημο ίδζμο είδμοξ (Doherty 1982, Sweatman 1985, Victor 1986, Jones 1987) ζηζξ πενζμπέξ «εβηαηάζηαζδξ», επδνεάγμοκ ζδιακηζηά ηδκ αθεμκία ηςκ ζπεοδίςκ. Δπμιέκςξ, δ «εβηαηάζηαζή» ημοξ ζηζξ νδπέξ πενζμπέξ είκαζ ιζα ζοιπενζθμνά πμο έπεζ ακαπηοπεεί βζα ηδκ πνμζηαζία ημοξ απυ ημοξ εδνεοηέξ ηαζ ημκ εκδμ-εζδζηυ ακηαβςκζζιυ (Harmelin-Vivien et al. 1995). Σα ζπεφδζα ημο ζανβμφ πνμηζιμφκ οπμζηνχιαηα ιε άιιμ, παθίηζ ή ιζηνέξ πέηνεξ, μζ μπμίεξ ζοκήεςξ ηαθφπημκηαζ ιε ιαηνμθφηδ (Garcia-Rubies 1995, Harmelin-Vivien et al. 1995). Σα ζπεφδζα ημο ιεθακμονζμφ απακημφκ ζε πζμ πενζμνζζιέκεξ πενζμπέξ, αναπχδεζξ ιε ηθίζδ, εκχ πνμηζιμφκ ηζξ ακήθζεξ πενζμπέξ ηάης απυ ημοξ ανάπμοξ (Garcia-Rubies 1995). Ζ ιεηάααζδ απυ ημ πεθαβζηυ ζηάδζμ ζημ αεκεζηυ ηαζ βζα ηα δφμ είδδ βίκεηαζ υηακ ημ μθζηυ ιήημξ είκαζ 8-9 mm (Harmelin- Vivien et al. 1995), εκχ παναιέκμοκ ζηδ θάζδ ηδξ «εβηαηάζηαζδξ» έςξ ηα 4,5-5,5 cm μθζηυ ιήημξ (Macpherson 1998). φιθςκα ιε ημοξ Harmelin-Vivien et al. (1995), ζηδκ πενζμπή ηδξ Μεζμβείμο ηαζ πζμ ζοβηεηνζιέκα ζηδ πενζμπή Μαζζαθίαξ, δ εβηαηάζηαζδ ημο ιεθακμονζμφ πναβιαημπμζείηαζ απυ ημκ Ημφθζμ έςξ ημ 20

επηέιανζμ, εκχ ζφιθςκα ιε ημοξ Vigliola et al. 1998, δ εβηαηάζηαζδ ημο ζανβμφ ζηδκ πενζμπή ηδξ Μεζμβείμο πναβιαημπμζείηαζ ιεηαλφ Μαΐμο ηαζ Ημοκίμο. 1.4. θνπόο ηεο παξνύζαο εξγαζίαο Ζ θάζδ ηδξ ιεηαιυνθςζδξ ηςκ ρανζχκ παναηηδνίγεηαζ απυ έκημκεξ αθθαβέξ ζηδ ιμνθμθμβία, ζημ ζπήια ζχιαημξ, ζηδκ αφλδζδ, αθθά ηαζ ζηδκ ημθοιαδηζηή ζηακυηδηα (Walters and Juanes 1993, Copp and Kovac 1996). Οζ αθθαβέξ αοηέξ ζοκμδεφμκηαζ απυ ιεηααμθή ζημκ ηνυπμ δζααίςζδξ, δ μπμία ζηα πενζζζυηενα είδδ εαθαζζζκχκ ρανζχκ πενζθαιαάκεζ ηδ ιεηάααζδ απυ ημ πεθαβζηυ πενζαάθθμκ ζημ αεκεζηυ ή αεκεμπεθαβζηυ («εβηαηάζηαζδ»). Ζ επζαίςζδ ηςκ ζπεοδίςκ ζε αοηή ηδ θάζδ εεςνείηαζ ηαεμνζζηζηή βζα ημκ ανζειυ ηςκ εκήθζηςκ αηυιςκ ηαζ άνα βζα ηδ δοκαιζηή ημο πθδεοζιμφ (Heath 1992). ημ πθαίζζμ αοηυ, ηφνζμξ ζηυπμξ ηδξ πανμφζαξ ενβαζίαξ ήηακ δ ιεθέηδ ηδξ ημθοιαδηζηήξ ζηακυηδηαξ δφμ -μζημθμβζηά ηαζ ειπμνζηά- ζδιακηζηχκ εζδχκ (ζανβυξ ηαζ ιεθακμφνζ) (Froese and Pauly 2007), ηαηά ηδκ ηνίζζιδ θάζδ ηδξ ιεηαιυνθςζδξ. Γζα ηδ ιεθέηδ επζθέπεδηε δ αενυαζα ζοκζζηχζα ηδξ ημθφιαδζδξ, οπυ ηδ ιμνθή ηδξ ενβαζηδνζαηά ιεηνήζζιδξ ηνίζζιδξ ηαπφηδηαξ ημθφιαδζδξ (U crit ), δ μπμία ηαζ εηηζιήεδηε ζε έκα εφνμξ εενιμηναζζχκ άζηδζδξ. Γεοηενεουκηςξ, ιεθεηήεδηε δ επίδναζδ ηδξ εενιμηναζίαξ ζημ νοειυ αφλδζδξ ηαζ επζαίςζδξ ηςκ δφμ εζδχκ. Σέθμξ, πνμηεζιέκμο κα δζενεοκδεμφκ μζ πζεακέξ δζαθμνέξ ηδξ ημθοιαδηζηήξ επίδμζδξ ιεηαλφ ηςκ δφμ εζδχκ, πναβιαημπμζήεδηε ακάθοζδ ηςκ ζςιαηζηχκ ιοχκ, ηαεχξ ηαζ ημο ζπήιαημξ ημο ζχιαημξ. 21

2. ΥΛΘΚΑ & ΜΕΘΟΔΟΘ 22

2.1. ύζηαζε θαη ζπληήξεζε ηωλ πεηξακαηηθώλ πιεζπζκώλ Ηπεφδζα ζανβμφ ηαζ ιεθακμονζμφ ζοθθέπεδηακ απυ ημκ θοζζηυ πθδεοζιυ ημο Ημκίμο. Ζ ζοθθμβή ηςκ ζπεοδίςκ ζανβμφ έβζκε ιεηαλφ 25 δξ Μαΐμο ηαζ 1 δξ Ημοκίμο 2006. Γζα ημ ιεθακμφνζ οπήνλακ δφμ θάζεζξ ζοθθμβήξ. Ζ πνχηδ πναβιαημπμζήεδηε ζηζξ 3 Ημοθίμο 2006, εκχ δ δεφηενδ ζηζξ 23 Ημοθίμο 2006. Μεηά ηδ ιεηαθμνά ημοξ ζημ ενβαζηήνζμ, ηα ζπεφδζα οπμαθήεδηακ ζε ακηζπαναζζηζηή εεναπεία (ειαάπηζζδ 35 θεπηχκ ζε δζάθοια 200 ppm θμνιαθίκδξ ζε εαθαζζζκυ κενυ) ηαζ ηαηαιεηνήεδηακ. Σα ζπεφδζα ζοκηδνήεδηακ ζημ ενβαζηήνζμ, ζε εκοδνεία πςνδηζηυηδηαξ 64 L, ελμπθζζιέκα ιε αζμθμβζηυ θίθηνμ (EHEIM 2217), ροηηζηυ ιδπάκδια (SFILIGOI, 200W) βζα ηδ νφειζζδ ηδξ εενιμηναζίαξ, δζαποηή αένα (ιέζς airlift, HiBlow air Pump, HP80), ηαεχξ ηαζ ιε ζοζηεοή απμιάηνοκζδξ ηςκ δζαθοιέκςκ ζημ κενυ πνςηεσκζηχκ οπμθμίπςκ (protein skimmer, Nano Doc Scimmer 9002). Σα ζπεφδζα ηαΐγμκηακ ad libidum ηέζζενζξ θμνέξ ηδκ διένα ιε λδνή ηνμθή (Bernaqua Mem Red, 500ιm). ε υθδ ηδ δζάνηεζα ηςκ πεζναιάηςκ, μζ πθδεοζιμί οπμαθήεδηακ ζε θςημπενίμδμ 14:10 χνεξ θςξ:ζημηάδζ, έκηαζδ θςηζζιμφ 12,3 lux, 35 αθαηυηδηα ηαζ 80-90% ημνεζιυ ημο κενμφ ζε μλοβυκμ. 2.2. Δθηίκεζε ηεο θνιπκβεηηθήο ηθαλόηεηαο ηωλ δύν εηδώλ Ζ ημθοιαδηζηή ζηακυηδηα εηηζιήεδηε ζε ηάεε έκακ απυ ημοξ ηνεζξ πθδεοζιμφξ πμο ζοθθέπεδηακ (ζανβυξ, ιεθακμφνζ πνχζιδξ ηαζ υρζιδξ πενζυδμο). Γφμ εαδμιάδεξ πνζκ απυ ηδκ έκανλδ ηςκ δμηζιχκ ημθφιαδζδξ, 100 άημια απυ ηάεε πθδεοζιυ επζθέπεδηακ ηοπαία ηαζ εβηθζιαηίζηδηακ ζε εενιμηναζία 20 μ C. Οζ ιεηνήζεζξ ηδξ ημθοιαδηζηήξ ζηακυηδηαξ έβζκακ ζε ιζα ηαηάθθδθα ζπεδζαζιέκδ ζοζηεοή, απμηεθμφιεκδ απυ δφμ δμπεία πμο εκχκμκηαζ ιεηαλφ ημοξ ιε έκα ηακάθζ δζαζηάζεςκ 70*10*5 cm (ιήημξ, φρμξ, πθάημξ), ζημ μπμίμ ηαζ ημπμεεημφκηαζ ηα ράνζα πμο πνυηεζηαζ κα οπμζημφκ ηδ δμηζιή ημθφιαδζδξ. ηδ ζοζηεοή αοηή, ημ κενυ ιεηαθένεηαζ απυ ημ έκα δμπείμ ζημ άθθμ ιέζς ημο ηακαθζμφ ημθφιαδζδξ, ιε ηδ πνήζδ ακηθζχκ (EHEIM 2217) εθεβπυιεκδξ νμήξ (Δζηυκα 2.1). Ζ ηαπφηδηα ημο κενμφ ζημ ηακάθζ ημθφιαδζδξ ιεηνζέηαζ ιε ηδ αμήεεζα επίπεδμο δθεηηνμιαβκδηζημφ νεοιαημβνάθμο (Valeport 801), εκχ δ εενιμηναζία ημο κενμφ νοειίγεηαζ ιε ακηζζηάζεζξ (FLUVAL tronic, 300W) ηαζ ιε ροηηζηυ ιδπάκδια (SFILIGOI, 200W) 23

(Koumoundouros et al. 2002a, Αββεθμπμφθμο et al. 2007, Γζμπάκμο 2007) (Δζηυκα 2.1). SENSOR PUMP CHILLER/ HEATER VALVE SENSOR PUMP VALVE CHILLER/ HEATER Δηθόλα 2.1. πδιαηζηή απεζηυκζζδ ηδξ ζοζηεοήξ ημθφιαδζδξ. Πάκς: πθάβζα υρδ, ηάης: ηάημρδ (Γζμπάκμο 2007). Οζ δμηζιέξ ημθοιαδηζηήξ ζηακυηδηαξ πναβιαημπμζήεδηακ ζε 12-18 άημια ακά είδμξ ηαζ εενιμηναζία άζηδζδξ (15, 20, 25 ηαζ 28 μ C). οβηεηνζιέκα, ιεθεηήεδηακ 58 άημια ζανβμφ, 48 άημια ιεθακμονζμφ ηδξ πνχζιδξ πενζυδμο ζοθθμβήξ ηαζ 66 άημια ιεθακμονζμφ ηδξ υρζιδξ πενζυδμο, μθζημφ ιήημοξ (ΣL) 20,05-33,91 mm, 17,17-33,2 mm ηαζ 18,45-33,15 mm ακηίζημζπα. Ζ εηηίιδζδ ηδξ ημθοιαδηζηήξ ζηακυηδηαξ έβζκε ιε ηδ ιέεμδμ ηςκ ηαηά αήια αολακυιεκςκ ηαποηήηςκ. Ανπζηά, ζημ ηακάθζ ημπμεεημφκηακ ηαηά ιέζμ υνμ 5 άημια, εκχ δ ηαπφηδηα ημο κενμφ ήηακ δφμ TL/s. Αημθμφεςξ, δ ηαπφηδηα αολάκμκηακ ηάεε 10 θεπηά (t ii ) ηαηά έκα TL/s (u ii, ζε mm/s), ιέπνζ ηδκ επίηεολδ ηυπςζδξ ηαζ ηδκ εβηαηάθεζρδ ημο ηακαθζμφ ημθφιαδζδξ. Συηε, ηαηαβναθυηακ δ ιέβζζηδ ηαπφηδηα ακημπήξ (u i, ζε mm/s) βζα μθυηθδνμ ημ δζάζηδια ηςκ 10 θεπηχκ, ηαεχξ ηαζ μ πνυκμξ ακημπήξ ζημ ηεθεοηαίμ αήια (t i ). Ζ ηνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ (U crit ) οπμθμβίγμκηακ βζα ηάεε άημιμ ιε αάζδ ημκ ηφπμ: t i Ucrit ui uii, (Brett 1964). t ii Σα άημια παναηδνμφκηακ ζε υθδ υθδ ηδ δζάνηεζα ηδξ άζηδζδξ χζηε κα απμθεφβεηαζ δ επαθή ημοξ ιε ηα ημζπχιαηα, αθθά ηαζ ιε ημοξ δδιζμονβμφιεκμοξ ζηνμαζθζζιμφξ. 24

Μεηά ημ ηέθμξ ηδξ δμηζιήξ ημθφιαδζδξ, ηάεε άημιμ ακαζζεδημπμζμφηακ (ethylenglycol-mono-phenylether, 0,15-0,25 ml/l), θςημβναθζγυηακ ζε ηάημρδ ηαζ πθάβζα ανζζηενή υρδ, ζοκηδνμφκηακ ζε δζάθοια 4F:1G (F: θμνιαθδεΰδδ, G: βθμοηεναθδεΰδδ, δ ζφζηαζδ ημο δζαθφιαημξ παναηίεεηαζ ζημ Πανάνηδια) ηαζ ιεηνζυηακ ςξ πνμξ ημ αηνζαέξ TL (TpsDig, έηδμζδ 1.19, Bookstein 1991). Αημθμφεςξ οπμθμβίζεδηε δ ζπεηζηή ηνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ (RU crit ) ςξ μ θυβμξ U crit /TL. Πνζκ απυ ηάεε πείναια εηηίιδζδξ ηδξ ημθοιαδηζηήξ ηαπφηδηαξ, ηα άημια οπμαάθθμκηακ ζε κδζηεία ηαζ εβηθζιαηζζιυ ζηδ εενιμηναζία άζηδζδξ βζα 15-20 χνεξ. 2.3. Αλάιπζε κπώλ Ζ ζζημθμβζηή ακάθοζδ ηςκ δεζβιάηςκ πναβιαημπμζήεδηε ζημ Royal Veterinary College (Λμκδίκμ) οπυ ηδκ ηαεμδήβδζδ ημο Prof. N. Stickland. Γείβιαηα ζανβμφ ηαζ ιεθακμονζμφ, εβηθείζηδηακ ζε νδηίκδ, ζφιθςκα ιε ημ πνςηυημθθμ πμο παναηίεεηαζ ζημ Πανάνηδια. Με ηδ αμήεεζα ιζηνμηυιμο (Reichert-Jung), θήθεδηακ εβηάνζζεξ ημιέξ 1 ιm ζηδκ πενζμπή ηδξ έδναξ, ζηζξ μπμίεξ πναβιαημπμζήεδηε πνχζδ (1% Toluidine Blue ζε 1% δζάθοια Borax). Αημθμφεδζε μπηζηή ακάθοζδ ηςκ ημιχκ (θεζημονβζηυ Kotron KS300), υπμο ιεηνήεδηε δ ζοκμθζηή επζθάκεζα ηςκ ιοχκ πςνίξ ηδκ πενζμπή ηδξ ζπμκδοθζηήξ ζηήθδξ ηαζ ηδξ ζπθαβπκζηήξ ημζθυηδηαξ, ηαεχξ ηαζ δ επζθάκεζα ηςκ ηυηηζκςκ ιοσηχκ ζκχκ (Δζηυκα 2.2). ηδ ζοκέπεζα, οπμθμβίζηδηε ημ πμζμζηυ ηδξ επζθάκεζαξ ηςκ ηυηηζκςκ ιοσηχκ ζκχκ ςξ πνμξ ηδ ζοκμθζηή επζθάκεζα ηςκ ιοσηχκ ζκχκ. 25

Δηθόλα 2.2. Ζ ζοκμθζηή επζθάκεζα ημο ιο (πάκς ανζζηενά), ηαεχξ ηαζ μζ επζθάκεζεξ πμο ιεηνήεδηακ ιε ημ πνυβναιια ακάθοζδξ εζηυκαξ: δ ζοκμθζηή επζθάκεζα ηςκ ιοχκ πςνίξ ηδκ πενζμπή ηδξ ζπμκδοθζηήξ ζηήθδξ ηαζ ηδξ ζπθαβπκζηήξ ημζθυηδηαξ (ζηζαβναθδιέκδ πενζμπή) (πάκς δελζά) ηαζ δ επζθάκεζα ηςκ ηυηηζκςκ ιοσηχκ ζκχκ (ηάης). 2.4. Δπίδξαζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ζην ξπζκό αύμεζεο θαη επηβίωζεο ηδκ πενίπηςζδ ημο ζανβμφ, πνδζζιμπμζήεδηακ ηνία εκοδνεία ιε κενυ δζαθμνεηζηήξ εενιμηναζίαξ (15, 18 ηαζ 21 μ C), ζε ηαεέκα απυ ηα μπμία ημπμεεηήεδηακ 210, 218 ηαζ 277 άημια ακηίζημζπα. Γζα ηδκ εηηίιδζδ ημο ζςιαηζημφ ιεβέεμοξ ηαηά ηδ ζφθθδρδ, θήθεδηε ηοπαίμ δείβια 50 αηυιςκ. οθθμβή δείβιαημξ έβζκε ηαζ ιεηά απυ 10 (n=30) ηαζ 20 διένεξ (n=30), εκχ ηαηά ηδκ 30 δ διένα ζοθθέπεδηακ υθα ηα εκαπμιείκακηα άημια. ε ηάεε δεζβιαημθδρία ηα άημια 26

ακαζζεδημπμζμφκηακ (ethylenglycol-mono-phenylether, 0,15-0,25 ml/l), θςημβναθίγμκηακ ηαζ δζαηδνμφκηακ ζε νοειζζηζηυ δζάθοια θμνιαθίκδξ 5%. Σμ μθζηυ ιήημξ ηςκ αηυιςκ ιεηνήεδηε ζηζξ ρδθζαηέξ θςημβναθίεξ ιε ημ θεζημονβζηυ TpsDig (έηδμζδ 1.19, Bookstein 1991). Γζα ημ ιεθακμφνζ, πνδζζιμπμζήεδηακ (ηαζ ζηζξ δφμ πενζυδμοξ ζοθθμβήξ) απυ ηνία εκοδνεία ιε κενυ δζαθμνεηζηήξ εενιμηναζίαξ (18, 21 ηαζ 24 μ C), ζε ηαεέκα απυ ηα μπμία ημπμεεηήεδηακ 300 άημια, ζε δφμ επακαθήρεζξ ηςκ 150 αηυιςκ. Ανπζηά θήθεδηε ημζκυ δείβια 50 αηυιςκ, εκχ φζηενα απυ ηέζζενζξ εαδμιάδεξ ζοθθέπεδζακ υθα ηα οπυθμζπα άημια, ακαζζεδημπμζήεδηακ (ethylenglycol-mono-phenylether, 0,15-0,25 ml/l), θςημβναθήεδηακ ηαζ ζοκηδνήεδηακ ζε νοειζζηζηυ δζάθοια θμνιαθίκδξ 5%. Σμ μθζηυ ιήημξ ηςκ αηυιςκ ιεηνήεδηε ζηζξ ρδθζαηέξ θςημβναθίεξ ιε ημ θεζημονβζηυ TpsDig (έηδμζδ 1.19, Bookstein 1991). Σα ζπεφδζα ζανβμφ ηαζ ιεθακμονζμφ ηαΐγμκηακ ad libidum ηέζζενζξ θμνέξ ηδκ διένα ιε λδνή ηνμθή (Bernaqua Mem Red, 500ιm). ε υθδ ηδ δζάνηεζα ηςκ πεζναιάηςκ, μζ πθδεοζιμί οπμαθήεδηακ ζε θςημπενίμδμ 14:10 χνεξ θςξ:ζημηάδζ, έκηαζδ θςηζζιμφ 12,3 lux, 35 αθαηυηδηα ηαζ 80-90% ημνεζιυ ημο κενμφ ζε μλοβυκμ. Ζ αιιςκία δζαηδνμφηακ ζε 0,2-0,5 mg/l, εκχ βζκυηακ ακακέςζδ κενμφ υηακ αοηή αολακυηακ. Δπίζδξ βζκυηακ διενήζζα ζοθθμβή ηαζ ηαηαιέηνδζδ κεηνχκ χζηε ηεθζηά κα οπμθμβζζηεί ημ πμζμζηυ επζαίςζδξ ακά ζοκεήηδ. 2.5. Αλάιπζε ζρήκαηνο θαη ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία Αλάιπζε ζρήκαηνο Πνμηεζιέκμο κα ελεηαζεεί δ ζοιαμθή ημο ζπήιαημξ ζηδκ ημθοιαδηζηή επίδμζδ ηςκ οπυ ελέηαζδ πθδεοζιχκ, ακαθφεδηε ημ ζπήια ημο ζχιαημξ ιε ηδ ιέεμδμ ηδξ βεςιεηνζηήξ ιμνθμιεηνίαξ (Koumoundouros et al. 2005, Georgakopoulou et al. 2007, Γεχνβα 2007). Δλαίνεζδ απμηέθεζε ημ πθάημξ ημο ζχιαημξ ημ μπμίμ ελεηάζεδηε ιε ηδκ ηθαζζζηή ιέεμδμ ηςκ ιμνθμιεηνζηχκ ακαθμβζχκ (Koumoundouros et al. 2001). Γζα ηδ βεςιεηνζηή ακάθοζδ, ζηζξ ρδθζαηέξ πθάβζεξ θςημβναθίεξ ηςκ αηυιςκ ημπμεεηήεδηακ εκκέα μιυθμβα ιμνθμιεηνζηά ζηίβιαηα (landmarks) (Δζηυκα 2.3) ιε ηδ αμήεεζα ημο θμβζζιζημφ ΣpsDig (έηδμζδ 1.19, Bookstein 1991). Αημθμφεδζε 27

εοεοβνάιιζζδ ηςκ αηυιςκ ζε έκα ημζκυ ζφζηδια ηανηεζζακχκ ζοκηεηαβιέκςκ ηαζ δ ηακμκζημπμίδζδ ηςκ ηεκηνμεζδχκ ημοξ ιεβεεχκ (ΗΜΡ, CoordGen6d, Rohlf and Slice 1990). Δπζπθέμκ, οπμθμβίζηδηακ μζ Bookstein ζοκηεηαβιέκεξ, ζηζξ μπμίεξ εθανιυζηδηε μ αθβυνζειμξ thin plate spline, ιε απμηέθεζια ηδ θήρδ ηςκ κέςκ ιεηααθδηχκ πμο πενζέπμκηαζ ζημκ πίκαηα αανφηδηαξ (weight matrix) (TpsRelw, έηδμζδ 1.07, Bookstein 1991). Πενζζζυηενεξ θεπημιένεζεξ βζα ηδ εεςνία ηδξ βεςιεηνζηήξ ιμνθμιεηνίαξ δίκμκηαζ απυ ημοξ Bookstein (1991), Rohlf and Marcus (1993), Marcus et al. (1996), Koumoundouros et al. (2005), Georgakopoulou et al. (2007), Γεχνβα (2007). Δηθόλα 2.3. TL Απεζηυκζζδ ηςκ ζηζβιάηςκ πμο πνδζζιμπμζήεδηακ ζηδ βεςιεηνζηή ιμνθμιεηνία. 1: Άηνμ ημο νφβπμοξ. 2: Πνυζεζα αάζδ ναπζαίμο πηενοβίμο. 3: Οπίζεζα αάζδ ναπζαίμο πηενοβίμο. 4: διείμ ημιήξ ηδξ δζπάθαξ ημο μοναίμο πηενοβίμο απυ ημ επζιήηδ άλμκα ημο ρανζμφ. 5: Οπίζεζα αάζδ εδνζημφ πηενοβίμο. 6: Πνυζεζα αάζδ εδνζημφ πηενοβίμο. 7: Βάζδ ημζθζαηχκ πηενοβίςκ. 8: Μέζμ ηδξ αάζδξ ημο μοναίμο πηενοβίμο. 9: Οπίζεζμ άηνμ αναβπζαημφ επζηαθφιιαημξ. TL: Οθζηυ ιήημξ ζχιαημξ. Γζα ηδ ζφβηνζζδ ηςκ ζπδιάηςκ ζχιαημξ ιεηαλφ ημο ζανβμφ ηαζ ημο ιεθακμονζμφ, αθθά ηαζ ημο ιεθακμονζμφ ηςκ δφμ δζαθμνεηζηχκ πενζυδςκ πναβιαημπμζήεδηε ακάθοζδ δζαπςνζζιμφ (Discriminant Analysis) (Statistica, version 6.0). Πζμ ζοβηεηνζιέκα, έβζκε ακάθοζδ ηακμκζηχκ ιεηααθδηχκ (Canonical Variate Analysis) ζηα δεδμιέκα ημο πίκαηα αανφηδηαξ ηαζ θήθεδηακ ηα δζαβνάιιαηα δζαζπμνάξ ηςκ ηακμκζηχκ ιεηααθδηχκ (Canonical Variants, CV) ζηα μπμία δζαπςνίζηδηακ μζ δζαθμνεηζηέξ μιάδεξ. Γζα ηδκ μπηζηή απεζηυκζζδ ηςκ δζαθμνχκ ζπήιαημξ ηαηά ιήημξ ηςκ ηακμκζηχκ ιεηααθδηχκ, οπμθμβίζεδηακ ηα πθέβιαηα παναιμνθχζδξ (deformation grids ή splines). Γζα ημ ζημπυ αοηυ, πναβιαημπμζήεδηε πμθθαπθή παθζκδνυιδζδ ιε ελανηδιέκεξ ιεηααθδηέξ ηζξ ηακμκζηέξ ιεηααθδηέξ ηαζ ακελάνηδηεξ ημ ζφκμθμ ηςκ Bookstein ζοκηεηαβιέκςκ (θμβζζιζηυ TpsRegr, έηδμζδ 1.07, Bookstein 1991). 28

Ζ αθθμιεηνζηή αφλδζδ ημο ζχιαημξ ηάεε πθδεοζιμφ ζημ εφνμξ TL πμο ελεηάζεδηε, ιεθεηήεδηε ιε εθανιμβή ηδξ Ακάθοζδ πεηζηήξ ηνέαθςζδξ (Relative Wrap Analysis), ιέζς ηδξ μπμίαξ απεζημκίγμκηαζ μζ ζοκζζηχζεξ ηδξ ζπεηζηήξ ζηνέαθςζδξ (Relative Wraps, RWs) ζε ζπέζδ ιε ημ ηεκηνμεζδέξ ιέβεεμξ (Centroid Size, CS) (TpsRelw, έηδμζδ 1.07, Bookstein 1991). Γζα ημκ έθεβπμ ηδξ ακελανηδζίαξ ηςκ δφμ ιεηααθδηχκ (ζοκζζηχζεξ ζπεηζηήξ ζηνέαθςζδξ ηαζ ηεκηνμεζδμφξ ιεβέεμοξ) πναβιαημπμζήεδηε ακάθοζδ παθζκδνυιδζδξ ηαζ εθέβπεδηε δ ζζυηδηα ηδξ ηθίζδξ ηδξ εοεείαξ ιε ημ ιδδέκ (Student t-test, Statistica, version 6.0). Σμ πθάημξ ηςκ αηυιςκ (D) ιεηνήεδηε ζημ επίπεδμ ηςκ εςναηζηχκ πηενοβίςκ (TpsDig, έηδμζδ 1.19, Bookstein 1991) (Δζηυκα 2.4). Ο έθεβπμξ ηδξ ζοκεζζθμνάξ ημο πθάημοξ ζημ ζπήια ζχιαημξ ηςκ ζπεοδίςκ ελεηάζεδηε ιέζς ηδξ βναθζηήξ πανάζηαζδξ ημο θυβμο πθάημξ/μθζηυ ιήημξ (D/TL) ςξ πνμξ ημ μθζηυ ιήημξ (TL) (Excel, Microsoft Office). Ζ δζαθμνμπμίδζδ ημο πθάημοξ ιεηαλφ ηςκ δζαθμνεηζηχκ πθδεοζιχκ εθέβπεδηε ιε Mann-Whitney U-test (Statistica, Version 6.0). D Δηθόλα 2.4. Κάεεηδ απεζηυκζζδ βζα ημκ οπμθμβζζιυ ημο πθάημοξ ημο ζχιαημξ (D) ζημ επίπεδμ ηςκ εςναηζηχκ πηενοβίςκ. Σαρύηεηα θνιύκβεζεο, κύεο, ξπζκνί αύμεζεο θαη επηβίωζε ημ ζανβυ, δ επίδναζδ ηδξ εενιμηναζίαξ άζηδζδξ ζηδκ RU crit εθέβπεδηε ιε ακάθοζδ δζαζπμνάξ (ANOVA, Statistica, version 6.0). Γεδμιέκμο υηζ ζημ ιεθακμφνζ, δεκ πθδνμφκηακ μζ πνμτπμεέζεζξ βζα ηδ πνήζδ ηδξ ακάθοζδξ δζαζπμνάξ (ηακμκζηυηδηα ηδξ ηαηακμιήξ ηςκ δεδμιέκςκ ηαζ μιμζμβέκεζα δζαζπμνχκ ιεηαλφ ηςκ δεζβιάηςκ), πναβιαημπμζήεδηακ μζ ιδ παναιεηνζηέξ δμηζιέξ Kruscal-Wallis ηαζ Mann-Whitney U-test (Statistica, Version 6.0) (Sokal and Rolhf 1981). Ο έθεβπμξ ηδξ δζαθμνάξ ηδξ ηνίζζιδξ ηαπφηδηαξ ακά εενιμηναζία άζηδζδξ ιεηαλφ ηςκ δφμ εζδχκ ή ιεηαλφ ηςκ δφμ πθδεοζιχκ ιεθακμονζμφ έβζκε ιε Mann-Whitney U-test. 29

ηδκ πενίπηςζδ ημο ζανβμφ, υπμο οπήνπακ εκδζάιεζεξ δεζβιαημθδρίεξ, μ νοειυξ αφλδζδξ ημο ζχιαημξ οπμθμβίζεδηε ιε ακάθοζδ παθζκδνυιδζδξ, ζφιθςκα ιε ηδ ζπέζδ: ΣL = a * e SGR*t (Ricker 1979), υπμο, TL είκαζ ημ μθζηυ ιήημξ (mm), a ημ ιέβεεμξ ηςκ αηυιςκ ζε πνυκμ t 0 =0, SGR μ εζδζηυξ νοειυξ αφλδζδξ ηαζ t δ δζάνηεζα ημο πεζνάιαημξ (διένεξ). Ζ επίδναζδ ηδξ εενιμηναζίαξ ζημ νοειυ αφλδζδξ εθέβπεδηε ιε ακάθοζδ ζοκδζαζπμνάξ (ANCOVA, StatGraphics Plus v.5.0). ηδκ πενίπηςζδ ημο ιεθακμονζμφ, υπμο δεκ οπήνπακ εκδζάιεζεξ δεζβιαημθδρίεξ, μ νοειυξ αφλδζδξ ημο ζχιαημξ οπμθμβίζεδηε ζφιθςκα ιε αάζδ ηδ ζπέζδ: SGR = (lntl 2 -lntl 1 ) / (t 2 -t 1 ), (Ricker 1979). υπμο, TL 1 είκαζ ημ ανπζηυ μθζηυ ιήημξ, TL 2 ημ ηεθζηυ μθζηυ ιήημξ, t 1 =0, ηαζ t 2 δ δζάνηεζα ημο πεζνάιαημξ (διένεξ). Ζ επίδναζδ ηδξ εενιμηναζίαξ ζημ νοειυ αφλδζδξ ημο TL εθέβπεδηε ιε ακάθοζδ παθζκδνυιδζδξ ημο SGR ζηδ εενιμηναζία ηαζ δμηζιή ακελανηδζίαξ (Student t-test) (Statistica, version 6.0). Ο ζηαηζζηζηυξ έθεβπμξ ηδξ επίδναζδξ ηδξ εενιμηναζίαξ ζημ νοειυ επζαίςζδξ ηςκ δφμ εζδχκ πναβιαημπμζήεδηε ιε G-test (Sokal and Rolhf 1981). Ζ δζαθμνμπμίδζδ ηδξ ζφζηαζδξ ηςκ ιοχκ ιεηαλφ ηςκ δφμ εζδχκ, εθέβπεδηε ιε Mann- Whitney U-test (Statistica, Version 6.0). 30

3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 31

3.1. Κνιπκβεηηθή ηθαλόηεηα Απυ ηζξ δμηζιέξ ημθφιαδζδξ ζηζξ ηέζζενεζξ δζαθμνεηζηέξ εενιμηναζίεξ (15, 20, 25 ηαζ 28 μ C), βζα ημ ζανβυ ηαζ ημ ιεθακμφνζ, ανέεδηε υηζ δ εενιμηναζία επδνεάγεζ ηδκ ημθοιαδηζηή ημοξ ζηακυηδηα (p<0,001, ANOVA ηαζ Kruscal-Wallis ακηίζημζπα). ημκ πίκαηα 3.1, θαίκμκηαζ μζ ιέζμζ υνμζ ηδξ ηνίζζιδξ ηαπφηδηαξ ημθφιαδζδξ (RU crit ) βζα ηδκ ηάεε πενίπηςζδ ζηζξ ηέζζενεζξ εενιμηναζίεξ άζηδζδξ, μ ιέζμξ υνμξ ημο μθζημφ ιήημοξ (TL) ηςκ αηυιςκ πμο ζοιιεηείπακ ζε ηάεε δμηζιή, ηαεχξ ηαζ μ ανζειυξ ηςκ αηυιςκ (N), ζε ηάεε ζοκεήηδ. πεηζηά ιε ημ ζανβυ, ανέεδηε υηζ δ απυηνζζή ημο ζηδκ ημθοιαδηζηή ζηακυηδηα αημθμοεεί ηςδςκμεζδέξ πνυηοπμ. οβηεηνζιέκα, ανέεδηε υηζ δ ιέβζζηδ ημθοιαδηζηή ημο επίδμζδ είκαζ 6,9 ιήηδ ζχιαημξ ακά δεοηενυθεπημ (TL/s), ιε αέθηζζηδ εενιμηναζία ημοξ 24,8 μ C. Σμ 90-100% ηδξ ιέβζζηδξ ημθοιαδηζηήξ απυδμζδξ, πανμοζζάγεηαζ ιεηαλφ ηςκ 19,3-30,2 μ C (Δζηυκα 3.1). ημ ιεθακμφνζ, δ ηνίζζιδ ηαπφηδηα ημθφιαδζδξ αολάκεηαζ ζοκεπχξ ιε ηδκ αφλδζδ ηδξ εενιμηναζίαξ άζηδζδξ, ημοθάπζζημκ ιέπνζ ημ άκς εενιμηναζζαηυ υνζμ πμο ελεηάζεδηε. Έηζζ, ακηίεεηα ιε ημ ζανβυ, ζε ηαιία απυ ηζξ δφμ πενζυδμοξ ζοθθμβήξ ημο ιεθακμονζμφ (πνχζιδ ηαζ υρζιδ) δεκ ήηακ δοκαηυξ μ οπμθμβζζιυξ ηδξ ιέβζζηδξ ημθοιαδηζηήξ ζηακυηδηαξ, ηδξ αέθηζζηδξ εενιμηναζίαξ ημθφιαδζδξ, αθθά ηαζ ημο εενιμηναζζαημφ εφνμοξ υπμο πανμοζζάγεηαζ ημ 90-100% ηδξ ιέβζζηδξ ημθοιαδηζηήξ επίδμζδξ (Δζηυκα 3.2). ημ εενιμηναζζαηυ εφνμξ πμο ελεηάζεδηε, ηα δφμ είδδ δεκ πανμοζίαζακ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ ςξ πνμξ ηδκ RU crit ζηζξ εενιμηναζίεξ άζηδζδξ 15, 20 ηαζ 25 μ C (p>0,05, Mann-Whitney U-test), ζε ακηίεεζδ ιε ημοξ 28 μ C υπμο ειθακίγμκηαζ ζηαηζζηζηχξ ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ (p<0,001, Mann-Whitney U-test). Μεηαλφ ηςκ δφμ πενζυδςκ ζφθθδρδξ ημο ιεθακμονζμφ, δ εενιμηναζία επδνέαζε ζδιακηζηά ηδκ RU crit ζημοξ 15 μ C (p<0,01, Mann-Whitney U-test), εκχ ακηίεεηα ζηζξ οπυθμζπεξ εενιμηναζίεξ άζηδζδξ δ RU crit δεκ πανμοζίαζε ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ δζαθμνέξ (p>0,05, Mann-Whitney U-test). 32

RU crit (TL/s) Πίλαθαο 3.1. Μέζμξ υνμξ ηδξ ηνίζζιδξ ηαπφηδηαξ ημθφιαδζδξ (RU crit ) (±SD) ηαζ ιέζμξ υνμξ ημο μθζημφ ιήημοξ (TL) (±SD) ηςκ αηυιςκ ακά εενιμηναζία άζηδζδξ ηαζ ακά πθδεοζιυ. Δπίζδξ, δίκεηαζ μ ανζειυξ ηςκ αηυιςκ πμο πνδζζιμπμζήεδηακ ζε ηάεε δμηζιή. Μεθακμφνζ Α: Ηπεφδζα ιεθακμονζμφ ηδξ πνχζιδξ πενζυδμο ζοθθμβήξ. Μεθακμφνζ Β: Ηπεφδζα ιεθακμονζμφ ηδξ υρζιδξ πενζυδμο ζοθθμβήξ. αξγόο Μειαλνύξη Α Μειαλνύξη Β Σάζθεζεο ( ν C) Μέζε SD Μέζν SD RU crit (RU crit ) TL (TL) 15 4,74 0,14 22,05 3,02 14 20 6,25 0,16 24,20 2,39 12 25 7,03 0,13 26,21 3,12 18 28 6,56 0,14 27,54 3,52 14 15 4,02 0,19 24,40 3,53 11 20 6,01 0,17 25,40 4,98 13 25 6,60 0,20 28,48 3,59 10 28 7,42 0,21 29,02 3,18 9 15 4,87 0,15 25,45 3,69 16 20 5,99 0,15 26,07 4,70 18 25 6,73 0,15 27,60 3,67 18 28 7,30 0,16 28,25 3,02 14 N 9 8 7 6 5 4 3 2 RU crit = -0,0230 Σ + 1,1385 Σ - 7,1917 (14) 2 R = 0,9851 (12) (18) 90% (14) μ T o pt= 24,8 C RU = 6,9mm/s crit max 15 20 25 30 o T ( C) Δηθόλα 3.1. Δπίδναζδ ηδξ εενιμηναζίαξ άζηδζδξ (Σ) ζηδκ ημθοιαδηζηή ηαπφηδηα RU crit (ςξ πνμξ ημ TL) ημο ζανβμφ (Diplodus sargus sargus). Κάεε ζδιείμ ακηζπνμζςπεφεζ ημ ιέζμ υνμ (±SE) ημο ανζειμφ ηςκ ιεηνήζεςκ ηάεε πανέκεεζδξ. R 2 : ζοκηεθεζηήξ πνμζδζμνζζιμφ. 33

Ru crit (TL/s) Ru crit (TL/s) 9 8 7 (9) 6 5 (13) (10) 4 3 (11) 15 20 25 30 o T ( C) 9 8 7 (14) 6 5 (16) (18) (18) 4 3 15 20 25 30 o T ( C) Δηθόλα 3.2. Δπίδναζδ ηδξ εενιμηναζίαξ άζηδζδξ (Σ) ζηδκ ημθοιαδηζηή ηαπφηδηα RU crit (ςξ πνμξ ημ TL) ημο ιεθακμονζμφ (Oblada melanura) βζα ηδκ πνχζιδ (πάκς) ηαζ ηδκ υρζιδ (ηάης) πενίμδμ. Κάεε ζδιείμ ακηζπνμζςπεφεζ ημ ιέζμ υνμ (±SE) ημο ανζειμφ ηςκ ιεηνήζεςκ ηάεε πανέκεεζδξ. R 2 : ζοκηεθεζηήξ πνμζδζμνζζιμφ. 34

3.2. Αλάιπζε ζρήκαηνο Ζ Ακάθοζδ Γζαπςνζζιμφ έδεζλε υηζ μζ δζαθμνέξ ημο ζπήιαημξ ημο ζχιαημξ ιεηαλφ ηςκ δφμ εζδχκ είκαζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ (p<0,001, Wilks θ=0,069) (Δζηυκα 3.3). Σα πθέβιαηα παναιυνθςζδξ έδεζλακ υηζ μ ζανβυξ πανμοζζάγεζ πζμ πεπθαηοζιέκμ ζπήια ζχιαημξ ζε ζπέζδ ιε ημ πζμ επίιδηεξ ζχια ημο ιεθακμονζμφ (Δζηυκα 3.3). Δπίζδξ, μ ζανβυξ παναηηδνίγεηαζ απυ ιεβαθφηενμ ιήημξ ηεθαθήξ (ιμνθμιεηνζηυ ζηίβια 9, Δζηυκα 3.3). Ζ Ακάθοζδ πεηζηήξ ηνέαθςζδξ έδεζλε ηζξ ζοκζζηχζεξ πμο εηθνάγμοκ ζδιακηζηή ιεηααθδηυηδηα ζπήιαημξ ιεηαλφ ημο ζανβμφ ηαζ ημο ιεθακμονζμφ. Οζ δφμ πνχηεξ (RW1 ηαζ RW2) πενζβνάθμοκ ημ 60% ηδξ ζοκμθζηήξ ιεηααθδηυηδηαξ ημο ζπήιαημξ, εκχ μζ οπυθμζπεξ ηνεζξ ζοιιεηέπμοκ ιε πμζμζηυ ιζηνυηενμ ημο 10%, δ ηαεειία (Δζηυκα 3.4). Σα απμηεθέζιαηα ηδξ ακάθοζδξ παθζκδνυιδζδξ ηςκ RW ιε ημ CS (ηεκηνμεζδέξ ιέβεεμξ) έδεζλακ υηζ ζημ ιεθεημφιεκμ εφνμξ μζ RW 1 ηαζ RW 3 (ζανβυξ) ηαζ μζ RW 3 ηαζ RW 4 (ιεθακμφνζ) δεκ είκαζ ακελάνηδηεξ ημο CS. Γεβμκυξ πμο δείπκεζ υηζ ημ ζπήια ημο ζχιαημξ ζημ ιεθεημφιεκμ εφνμξ TL ζοκεπίγεζ κα αολάκεηαζ αθθμιεηνζηά (Δζηυκα 3.5). 35

% Μεηαβιεηόηεηα Count 18 16 14 12 10 8 6 4 2 Diplodus sargus Oblada melanura 0-7 -6-5 -4-3 -2-1 0 1 2 3 4 5 6 CV1 Δηθόλα 3.3. Απεζηυκζζδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Μεηααθδηχκ ιεηαλφ ηςκ δφμ εζδχκ (D. sargus sargus ηαζ O.melanura). Μέζς ηςκ πθεβιάηςκ παναιυνθςζδξ, θαίκεηαζ ημ δζαθμνεηζηυ ζπήια ζχιαημξ. 50 40 30 20 10 0 RW1 RW2 RW3 RW4 RW5 RWs Δηθόλα 3.4. Γναθζηή απεζηυκζζδ ηςκ πμζμζηχκ ιεηααθδηυηδηαξ ηςκ ηφνζςκ ζοκζζηςζχκ ζπεηζηήξ ζηνέαθςζδξ βζα ημ ιεθακμφνζ ηαζ ημ ζανβυ. 36

RW3 RW5 RW2 RW4 RW1 0,08 B=0.0010, SE=0.0004 t(56)=2.8077, p<0.05 B=-0.0004, SE=0.0004 t(62)=-0.8203, p>0.05 0,04 0,00-0,04-0,08 14 16 18 20 22 24 26 28 30 CS 0,08 0,04 0,00 B=-0.0005, SE=0.0005 t(56)=-1.0416, p>0.05 B=-0.0008, SE=0.0006 t(62)=-2.9998, p<0.05 0,08 0,04 0,00-0,04-0,08 B=0.0010, SE=0.0008 t(56)=1.3118, p>0.05 14 16 18 20 22 24 26 28 30 CS B=0.0010, SE=0.0010 t(62)=1.0181, p>0.05-0,04-0,08 0,08 0,04 0,00 14 18 22 26 30 B=0.0004, SE=0.0005 t(56)=0.9176, p>0.05 CS B=0.0006, SE=0.0004 t(62)=1.4949, p>0.05 0,08 0,04 0,00-0,04-0,08-0,12-0,16 B=0.0024, SE=0.0007 t(56)=3.3841, p<0.05 14 16 18 20 22 24 26 28 30 CS B=0.0009, SE=0.0004 t(62)=2.2325, p<0.05-0,04-0,08 14 16 18 20 22 24 26 28 30 Δηθόλα 3.5. Μεηααμθή ημο ζπήιαημξ ημο ζχιαημξ αάζεζ ηςκ πέκηε πνχηςκ ζοκζζηςζχκ ζπεηζηήξ ζηνέαθςζδξ (RW1 - RW5) ςξ πνμξ ημ ηεκηνμεζδέξ ιέβεεμξ βζα ημ ζανβυ (ηυηηζκμ) ηαζ ημ ιεθακμφνζ (ιπθε). CS Ζ Ακάθοζδ Γζαπςνζζιμφ βζα ημ ιεθακμφνζ ηςκ δφμ πενζυδςκ ζφθθδρδξ έδεζλε υηζ μζ δζαθμνέξ ζπήιαημξ είκαζ ζηαηζζηζηά ζδιακηζηέξ (p<0,001, Wilks θ=0,625). Καζ εδχ, ηα πθέβιαηα παναιυνθςζδξ δείπκμοκ ζε πμζμ ζδιείμ εκημπίγμκηαζ μζ δζαθμνέξ ζπήιαημξ (Δζηυκα 3.6). Ζ Ακάθοζδ πεηζηήξ ηνέαθςζδξ έδεζλε ηζξ ζοκζζηχζεξ πμο εηθνάγμοκ ζδιακηζηή ιεηααθδηυηδηα ζπήιαημξ ιεηαλφ ηςκ δφμ πενζυδςκ ημο ιεθακμονζμφ. Οζ δφμ πνχηεξ (RW1 ηαζ RW2) πενζβνάθμοκ ημ 53% ηδξ ζοκμθζηήξ ιεηααθδηυηδηαξ ημο ζπήιαημξ, εκχ μζ οπυθμζπεξ ηνεζξ ζοιιεηέπμοκ ιε πμζμζηυ ιζηνυηενμ ημο 10%, δ ηαεειία (Δζηυκα 3.7). Σα απμηεθέζιαηα ηδξ ακάθοζδξ παθζκδνυιδζδξ ηςκ RW ιε ημ CS έδεζλακ υηζ ζημ ιεθεημφιεκμ εφνμξ μζ RW 2 βζα ημ ιεθακμφνζ ηδξ πνχζιδξ πενζυδμο ηαζ δ RW 4 βζα ημ ιεθακμφνζ ηδξ υρζιδξ πενζυδμο δεκ είκαζ ακελάνηδηεξ 37

% Μεηαβιεηόηεηα Count ημο CS. Γεβμκυξ πμο δείπκεζ υηζ ημ ζπήια ημο ζχιαημξ ζημ ιεθεημφιεκμ εφνμξ TL ζοκεπίγεζ κα αολάκεηαζ αθθμιεηνζηά (Δζηυκα 3.8). 18 16 14 12 10 8 6 4 2 Oblada melanura 1 Oblada melanura 2 0-3 -2-1 0 1 2 3 4 CV1 Δηθόλα 3.6. Απεζηυκζζδ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ηδξ Ακάθοζδξ Κακμκζηχκ Μεηααθδηχκ ιεηαλφ ημο ιεθακμονζμφ ηςκ δφμ δζαθμνεηζηχκ πενζυδςκ (O.melanura 1 ηαζ O.melanura 2). Μέζς ηςκ πθεβιάηςκ παναιυνθςζδξ, θαίκεηαζ ημ δζαθμνεηζηυ ζπήια ζχιαημξ. 50 40 30 20 10 0 RW1 RW2 RW3 RW4 RW5 RWs Δηθόλα 3.7. Γναθζηή απεζηυκζζδ ηςκ πμζμζηχκ ιεηααθδηυηδηαξ ηςκ ηφνζςκ ζοκζζηςζχκ ζπεηζηήξ ζηνέαθςζδξ βζα ημ ιεθακμφνζ ηςκ δφμ δζαθμνεηζηχκ πενζυδςκ. 38