Διαγενεϊκές (transgenerational) προσεγγίσεις στη θεραπεία οικογένειας MMedSci,ICADC,CGP,CFT,ECP Κλινικός Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής Θεραπευτής Οικογένειας, Σύμβουλος Τοξικοεξαρτήσεων
Θεωρία οικογενειακών συστημάτων Family systems theory (Murray Bowen) Ψυχίατρος με ψυχαναλυτική εκπαίδευση Εκπαιδεύτηκε και στη συνέχεια εργάσθηκε (1946-1954) στην κλινική Menninger στην Topeka, Kansas (από τον Ιούνιο του 2003 η κλινική μεταφέρθηκε στο Huston, Texas). Το 1954 πήγε στο NIMH στη Bethesda, Maryland όπου έβλεπε ολόκληρες οικογένειες για μήνες εντός του νοσοκομείου
Όταν το 1959 οι μελέτες του στο ΝΙΜΗ έληξαν μεταφέρθηκε στο τμήμα ψυχιατρικής του Georgetown University στην Ουάσιγκτον όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος της καριέρας του και δούλεψε με λιγότερο διαταραγμένες οικογένειες Το 1967 παρουσίασε την περίπτωση της δικής του προσπάθειας 12 ετών να αλλάξει τα τρίγωνα στην γονεϊκή του οικογένεια και το 1977 έγινε ο πρώτος πρόεδρος της American Family Therapy Association
Μέχρι που πέθανε το 1990 πίστευε στην ανάγκη θεωρητικής κατάρτισης και ύπαρξης θεωρητικού υπόβαθρου στη θεραπεία οικογένειας Στενοί του συνεργάτες ήταν οι: P. Guerin, E. Carter, M. McGoldrick, T. Fogarty, M. Kerr
Ο Bowen έβλεπε την οικογένεια ως «φυσικό σύστημα» που αναπτύχθηκε ως μέρος μιας εξελικτικής διεργασίας. Έτσι, όπως άλλα φυσικά, ζωντανά συστήματα (μελίσσια, το ηλιακό σύστημα κλπ), ο άνθρωπος και η ανθρώπινη οικογένεια οδηγούνται από κοινές στη φύση διεργασίες. Η θεωρία του ασχολείται με ένα ειδικό φυσικό σύστημα, το συναισθηματικό σύστημα της οικογένειας
Η θεωρία του Bowen για την οικογένεια ως σύστημα συναισθηματικών σχέσεων αποτελείται από 8 συμπλεκόμενες έννοιες. Οι 6 από αυτές αφορούν συναισθηματικές διεργασίες στην πυρηνική και τη διευρυμένη οικογένεια και οι 2 μεταγενέστερες δια μέσου των γενεών στην οικογένεια και την κοινωνία
Ο Bowen συνδέει όλες αυτές τις έννοιες με την έννοια του χρόνιου άγχους (chronic anxiety) Χρόνιο άγχος είναι η συναισθηματική και οργανική ικανότητα αντίδρασης που είναι κοινή σε όλες τις μορφές ζωής. Είναι η ενστικτώδης, χωρίς σκέψη, αντίδραση για επιβίωση Το άγχος (διέγερση σ έναν οργανισμό όταν αντιλαμβάνεται έναν πραγματικό ή φανταστικό κίνδυνο) διεγείρει το συναισθηματικό σύστημα του ατόμου παρακάμπτοντας το γνωστικό σύστημα και οδηγεί σε αυτόματες και ανεξέλεγκτες συμπεριφορές
Το χρόνιο άγχος μεταβιβάζεται από προηγούμενες γενιές από τις οικογένειες συσσωρευτικά και ιδιοσυγκρασιακά και βιώνεται και εκφράζεται περισσότερο έντονα από διάφορα μέλη του είδους μας λόγω του τρόπου που προηγούμενες γενιές στις οικογένειές τους διοχέτευσαν τη δική τους μεταβίβαση. Η μεταβίβαση αυτή είναι ένα φαινόμενο των φυσικών συστημάτων που ξεκινά με την αρχή της ζωής
Στις οικογένειες δημιουργείται αναπόφευκτα καθώς παλεύουν μεταξύ του «μαζί» (togetherness) και της «ατομικότητας» (individuality). Αν επικρατεί περισσότερο «μαζί» υπάρχει μικρότερη ατομική αυτονομία με αποτέλεσμα το άτομο να βιώνει αυξημένο χρόνιο άγχος που είναι η βάση κάθε συμπτωματολογίας με μόνο αντίδοτο τη διαφοροποίηση
Οι οκτώ συμπλεκόμενες θεωρητικές έννοιες στην θεωρία του Bowen Διαφοροποίηση του εαυτού - Differentiation of self Tρίγωνα -Triangles Συναισθηματικό σύστημα πυρηνικής οικογένειας - Nuclear family emotional system. Διεργασία οικογενειακής προβολής - Family projection process
Συναισθηματική αποκοπή - Emotional cutoff Διεργασία πολλαπλής γενεϊκής μεταβίβασης - Multigenerational transmission process Θέση ανάμεσα στ αδέλφια - Sibling position. Koινωνική παλινδρόμηση - Societal regression
Διαφοροποίηση του εαυτού - Differentiation of self Είναι μια διεργασία χωρίς τέλος παρά ένας στόχος που φθάνουμε Το «μαζί» και η «ατομικότητα» είναι ενστικτώδεις δυνάμεις που ενυπάρχουν σε όλους Ο βαθμός διαφοροποίησης του εαυτού σε ένα άτομο αντικατοπτρίζει το κατά πόσο το άτομο αυτό είναι σε θέση να κάνει τη διάκριση μεταξύ της νοητικής διεργασίας και της διεργασίας των συναισθημάτων που βιώνει
Όταν δεν μπορεί κάποιος να ξεχωρίσει το συναίσθημα από τη λογική εύκολα συγκολλάται (fusion) με το κυρίαρχο συναίσθημα της οικογένειας και όχι μόνο Σε καθαρά ψυχαναλυτικούς όρους αρχικά ο Bowen μίλησε για «αδιαφοροποίητη μάζα του οικογενειακού εγώ» (undifferentiated family ego mass) και αργότερα για συγκόλληση (fusion) και διαφοροποίηση (differentiation) Η ωριμότητα και η αυτοπραγμάτωση απαιτούν ελευθέρωση από άλλες συναισθηματικές προσκολλήσεις στην οικογένεια προέλευσης
Κλίμακα διαφοροποίησης του Bowen / / / / / 0 25 50 75 100 Σύντηξη Διαφοροποίηση εαυτού (0-25) Συναισθηματικά συγχωνευμένοι με την οικογένεια αλλά και με άλλους ανθρώπους. Αυτό που κυριαρχεί στη ζωή τους είναι τα συναισθήματά τους. Η σκέψη τους είναι καταπνιγμένη.
Κλίμακα διαφοροποίησης του Bowen / / / / / 0 25 50 75 100 Σύντηξη Διαφοροποίηση εαυτού (25-50) Η ζωή όσων ανήκουν σ αυτή την κατηγορία οδηγείται από τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις στους άλλους. Η συμπεριφορά που κατευθύνεται από στόχους που βάζει το άτομο συναντάται σ αυτή την κατηγορία αλλά αυτό γίνεται για να πάρει την αποδοχή των άλλων..
Κλίμακα διαφοροποίησης του Bowen / / / / / 0 25 50 75 100 Σύντηξη Διαφοροποίηση εαυτού (50-75) Η σκέψη - λογική έχει αναπτυχθεί ικανοποιητικά έτσι ώστε να μην κυριαρχείται από τα συναισθήματα όταν υπάρχει στρες. Υπάρχει μία ικανοποιητικά αναπτυγμένη αίσθηση του εαυτού.
Κλίμακα διαφοροποίησης του Bowen / / / / / 0 25 50 75 100 Σύντηξη Διαφοροποίηση εαυτού (75-100) Οι άνθρωποι που ανήκουν σ αυτή την κατηγορία σπανίζουν. Είναι ικανοί σε βάση ρουτίνας να ξεχωρίζουν τη σκέψη τους από τα συναισθήματα. Βασίζουν τις αποφάσεις τους στη λογική αλλά μπορούν να χαλαρώσουν κιόλας σε μια κοντινή σχέση.
Ο Bowen θεωρεί κάποιον στο 75 να έχει πολύ υψηλό βαθμό διαφοροποίησης και όλους πάνω από το 60 να αποτελούν ένα μικρό ποσοστό στην κοινωνία. Ο μέσος όρος για το είδος είναι κάπου στο 40. Το 100 είναι θεωρητικό, πράγμα που σημαίνει ότι και ο πιο διαφοροποιημένος άνθρωπος δεν είναι ποτέ τελείως διαφοροποιημένος.
Ο Bowen έκανε διάκριση μεταξύ ενός «σταθερού εαυτού» (solid self) που περιέχει ατομικές ανάγκες, επιθυμίες, πιστεύω και όρια, αλλάζει από μέσα και βασίζεται σε νέα γνώση και εμπειρία (υψηλά στην κλίμακα διαφοροποίησης) και ενός «ψευδοεαυτού» (pseudo self) που είναι ένας περιρρέων εαυτός, διαπραγματεύσιμος που επηρεάζεται από τους άλλους και είναι αυτός που συγκολλάται σε έντονες συναισθηματικές συναλλαγές (χαμηλά στην κλίμακα διαφοροποίησης
Βαθμοί επίδρασης της διεργασίας της σχέσης στην ατομική λειτουργικότητα Στη σχέση Α, η λειτουργικότητα κάθε ατόμου καθορίζεται από την διεργασία της σχέσης. Η ατομική μη αλληλοεπικαλυπτόμενη περιοχή δείχνει την δυνατότητα για αυτο - καθορισμένη λειτουργικότητα ενώ κάποιος βρίσκεται σε μία σχέση.
Οι σχέσεις Β και Γ είναι προοδευτικά περισσότερο διαφοροποιημένες. Έτσι η ατομική λειτουργικότητα είναι λιγότερο πιθανό να καθορίζεται από την διεργασία της σχέσης.
Η σχέση Δ είναι θεωρητική για το ανθρώπινο είδος στην παρούσα φάση του. Παρουσιάζει δύο άτομα που ενεργά εμπλέκονται σε μία σχέση και συνάμα παραμένουν αυτοκαθοριζόμενοι.
Tρίγωνα -Triangles Ο Bowen αναφέρεται στα τρίγωνα ως τα μικρότερα σταθερά σχεσιακά συστήματα Οι δυάδες θεωρούνται από τη φύση τους πιο ασταθείς Όταν το άγχος αυξάνεται ανάμεσα σε μια δυάδα τότε νιώθοντας κίνδυνο οι άνθρωποι αναζητούν συμμάχους και πηγές ενέργειας τριγωνοποιώντας Οι συμμαχίες στα τρίγωνα αλλάζουν
Όταν το άγχος είναι πολύ μεγάλο τότε δημιουργούνται συμπλεκόμενα τρίγωνα (interlocking triangles) Υπάρχουν 4 πιθανά αποτελέσματα τριγωνοποίησης: Αποσταθεροποίηση των δύο με την εισαγωγή ενός τρίτου Αποσταθεροποίηση των δύο με την απομάκρυνση ενός τρίτου Σταθεροποίηση των δύο με την εισαγωγή ενός τρίτου Σταθεροποίηση των δύο με την απομάκρυνση ενός τρίτου
Συναισθηματικό σύστημα πυρηνικής οικογένειας - Nuclear family emotional system Οι άνθρωποι συνδέονται με άλλους που έχουν παρόμοιο βαθμό διαφοροποίησης με αποτέλεσμα κάποιος σχετικά αδιαφοροποίητος να επιλέξει κάποιον με υψηλό βαθμό συγκόλλησης με την γονεϊκή του οικογένεια και οι δύο να δημιουργήσουν μια οικογένεια με τα ίδια χαρακτηριστικά Σύμφωνα με τον Bowen αυτό το συναισθηματικό σύστημα πυρηνικής οικογένειας θα είναι ασταθές και θα χρησιμοποιήσει πολλούς τρόπους (διαμάχες, απόσταση, συμπτώματα κλπ) για να βρει σταθερότητα
Υπάρχουν 3 πιθανά συμπτωματικά σταθερά σχήματα ως αποτέλεσμα συγκόλλησης των συντρόφων σε μια οικογένεια: Ο ένας γονιός συμπτωματικός απορροφά χρονίως το άγχος της μη διαφοροποίησης των μελών της οικογένειας Το άγχος απορροφάται από τους δύο συζύγους μέσα από χρόνιες ανοιχτές συζυγικές διαμάχες, όπου υπάρχουν περίοδοι συναισθηματικής υπερκοντινότητας και υπεραπόστασης
Πρόβλημα στο παιδί και ενασχόληση των γονέων με αυτό Επιπλέον σε μια σχέση είναι δυνατόν ο ένα ς να είναι ο «υπεραρκετός» και ο άλλος ο «άχρηστος» έχοντας συγκόλληση ψευδοεαυτών ο δεύτερος παρουσιάζει συμπτώματα Η έννοια του συναισθηματικού συστήματος πυρηνικής οικογένειας είναι διαγενεϊκή
Διεργασία οικογενειακής προβολής - Family projection process Είναι η διεργασία μέσω της οποίας οι γονείς μεταβιβάζουν το βαθμό διαφοροποίησης στα παιδιά τους Οι γονείς επιλέγουν ένα ή περισσότερα παιδιά επηρεασμένοι από το ταμπεραμέντο του παιδιού, από τραυματικά συμβάντα κατά την εγκυμοσύνη ή/και τη γέννηση, το πιο ευάλωτο ή ανώριμο και μεταβιβάζουν σ αυτό/ά τη χαμηλή τους διαφοροποίηση
Όσο μεγαλύτερη η αδιαφοροποίηση στους γονείς και το άγχος που βιώνει η οικογένεια τόσο πιο πιθανό να επιλεγούν παραπάνω του ενός παιδιά Μια οικογένεια με μέγιστη προβολή φαίνεται εντάξει ως προς τη δυάδα των γονέων με μια υπερεμπλοκή με το «καλό» του παιδιού
Ένα σενάριο μπορεί να είναι: Το παιδί αντιδρά με άγχος στο άγχος της μητέρας Η μητέρα βλέποντας αυτό το πρόβλημα μόνο στο παιδί το υπερπροστατεύει Η υπερπροστασία «μωροποιεί» το παιδί που γίνεται απαιτητικό και αδύναμο Ο πατέρας, που φοβάται από το άγχος της γυναίκας του, θέλει να την ηρεμήσει μην αντιμετωπίζοντας όμως τα πραγματικά θέματα και την υποστηρίζει στο θέμα του παιδιού σταθεροποιώντας έτσι τη σχέση τους μέσω της τριγωνοποίησης
Συναισθηματική αποκοπή - Emotional cutoff Παιδιά που είναι συγκολλημένα προσπαθούν, αποτυχημένα βέβαια, με τη συναισθηματική αποκοπή (γεωγραφική απόσταση, μειωμένες επαφές) να ξεμπλεχτούν Η συναισθηματική αποκοπή αντανακλά ένα πρόβλημα (υποβόσκουσα συγκόλληση μεταξύ γενεών), λύνει ένα πρόβλημα (μειώνει το άγχος που συνδέεται με την επαφή) και δημιουργεί ένα πρόβλημα (απομονώνει ανθρώπους που θα μπορούσαν να ωφεληθούν από τη στενότερη επαφή)
Η συναισθηματική αποκοπή συμβαίνει συχνότερα σε οικογένειες που υπάρχει υψηλό επίπεδο άγχους και συναισθηματικής εξάρτησης Όταν υπάρχει συναισθηματική αποκοπή στην οικογένεια προέλευσης οι πιθανότητες αυξάνουν να υπάρχει και στην νέα οικογένεια
Διεργασία πολλαπλής γενεϊκής μεταβίβασης - Multigenerational transmission process Είναι η διεργασία με την οποία συγκεκριμένοι βαθμοί διαφοροποίησης μεταβιβάζονται μέσα από τις γενιές Οι άνθρωποι αναζητούν και παντρεύονται άτομα του ιδίου επιπέδου διαφοροποίησης και κατόπιν επιλέγοντας ένα παιδί, μέσω της διεργασίας οικογενειακής προβολής, αυτό μένει αδιαφοροποίητο Σε κάθε γενιά το επίπεδο μπορεί να κατεβαίνει και κάποια στιγμή κάποιο μέλος της οικογένειας αντιμετωπίζει σοβαρές διαταραχές
Θέση ανάμεσα στ αδέλφια - Sibling position Ο Bowen βοηθήθηκε από την έρευνα του Walter Toman για τη σειρά γέννησης και την προσωπικότητα για να αποκρυσταλλώσει τις δικές του σκέψεις για την επιρροή της θέσης ανάμεσα στ αδέλφια στις συναισθηματικές διεργασίες της πυρηνικής οικογένειας Ο Toman παρουσίασε 10 βασικά προφίλ προσωπικότητας σε σχέση με τη σειρά γέννησης
Ο Toman υποστήριξε ότι όσο ο γάμος αντιγράφει τη θέση των συζύγων στην γονική οικογένεια τόσο το καλύτερο και ότι πετυχαίνουν πιο πολύ οι γάμοι ατόμων που είχαν αδέλφια του αντίθετου φύλου Αυτό που μετράει όμως περισσότερο είναι η λειτουργική θέση κάποιου στην οικογένεια Ο Bowen υπέθεσε ότι η θέση στην γονική οικογένεια παίζει ρόλο στα σταθερά σχήματα αλληλεπίδρασης των συζύγων
Κoινωνική παλινδρόμηση - Societal regression Είναι η επέκταση της θεωρίας του σε κοινωνικό επίπεδο Η κοινωνία περιέχει δυνάμεις συγκόλλησης και διαφοροποίησης Κατά τις περιόδους χρόνιου κοινωνικού άγχους υπάρχει συγκόλληση Ο Bowen υποστήριζε ότι το επίπεδο διαφοροποίησης στην κοινωνία έπεφτε με τα χρόνια
Θεραπεία οικογενειακών συστημάτων Family systems therapy (Murray Bowen) Η συνέντευξη αξιολόγησης - Γενεόγραμμα Ιστορικό του παρουσιαζόμενου προβλήματος Ιστορικό της πυρηνικής οικογένειας Ιστορικό της οικογένειας προέλευσης του άνδρα Ιστορικό της οικογένειας προέλευσης της γυναίκας Συμπεράσματα
Παρεμβάσεις και τεχνικές Η αλλαγή έρχεται όταν διαταράσσουμε την ισορροπία σ έναν δυσλειτουργικό γάμο και στις οικογένειες προέλευσης των συζύγων Στόχοι είναι: α) η μείωση του άγχους και των συμπτωμάτων και β) η αύξηση του βαθμού διαφοροποίησης του εαυτού στους συμμετέχοντες Ο Bowen δουλεύει με το ζευγάρι επικεντρώνοντας τη διαδικασία σε καθέναν από τους συντρόφους για μικρά διαστήματα παίζοντας ο ίδιος την τρίτη του τριγώνου
Χρησιμοποιεί την ατομική ψυχοθεραπεία ως προετοιμασία για δουλειά ζευγαριού Η δουλειά με τον έναν σύντροφο είναι λιγότερο αποτελεσματική αλλά συνιστάται σε οικογένειες που οι σχέσεις είναι πολύ διαταραγμένες Μια φορά την εβδομάδα για 4 χρόνια Στέλνει τα άτομα στη γονική τους οικογένεια Η επικέντρωση της θεραπείας είναι στο να εξωτερικεύουν και να ξεχωρίζουν τη φαντασία, τα συναισθήματα και τη σκέψη.
Αυτό είναι περισσότερο μια διανοητική διεργασία και πολύ λιγότερο συναισθηματική Όσο και αν η παρέμβαση του Bowen είναι διανοητική ο θεραπευτής χρησιμοποιεί τη θεραπευτική σχέση, λέει τι θα έκανε αυτός σε τέτοιες καταστάσεις (role modeling) και εμπλέκεται με έναν αποτριγωνοποιημένο τρόπο με το ζευγάρι για να δουλέψει μέσω της εκδραμάτισης καταστάσεων στη διάρκεια της συνεδρίας
Η διαφοροποίηση του θεραπευτή είναι τεχνική Στην εκπαίδευση των θεραπευτών επέμενε πολύ στη δουλειά με την οικογένεια προέλευσής τους Η εποπτεία και η θεραπεία είναι αλληλοεμπλεκόμενες δραστηριότητες
Θεραπεία του πλαισίου Contextual therapy (Ivan Boszormenyi-Nagy) Ούγγρος ψυχίατρος με ψυχαναλυτική εκπαίδευση μετανάστευσε στις ΗΠΑ το 1948 και ίδρυσε το τμήμα οικογενειακής ψυχιατρικής στο Eastern Pennsylvania Psychiatric Institute το 1957 για τη μελέτη της σχιζοφρένειας Επηρεάστηκε από τη θεωρία αντικειμενοτρόπων σχέσεων, την υπαρξιστική φιλοσοφία, και τη διαπροσωπική ψυχιατρική του Sullivan
Ο ίδιος έδωσε μια ηθική και διαγενεϊκή διάσταση στις οικογενειακές σχέσεις μιλώντας για εμπιστοσύνη (trust), δικαιώματα (entitlements), χρέη (indebtedness), νοιάξιμο (caring), δικαιοσύνη σχέσεων (fairness), οικογενειακή κληρονομιά (family legacy), οικογενειακή αφοσίωση (family loyalty), οικογενειακά κατάστιχα (family ledger), αόρατη αφοσίωση (invisible loyalty)
Τα συμπτώματα εμφανίζονται όταν η εμπιστοσύνη και το νοιάξιμο χάνονται στην οικογένεια Ο επανορισμός της συμπτωματικής συμπεριφοράς ως απόδειξη της πίστης προς την οικογένεια ή ως θυσία της ατομικής εξέλιξης για το καλό της οικογένειας οδήγησε στη μελέτη συγκεκριμένων περιπτώσεων παιδιών που παίζουν συγκεκριμένους ρόλους όπως «γονιός», «κατοικίδιο», «αποδιοπομπαίος τράγος», «σεξουαλικό αντικείμενο»
Διαγενεϊκές προσεγγίσεις (περίληψη) Η προσέγγιση του Murray Βowen που ονομάστηκε αρχικά θεωρία φυσικών συστημάτων και αργότερα οικογενειακών συστημάτων μπορεί να θεωρηθεί ως γέφυρα μεταξύ των προσεγγίσεων που είναι ψυχοδυναμικά προσανατολισμένες και σ εκείνες που είναι συστημικά. Ο Bowen, που θεωρείται ο μεγαλύτερος θεωρητικός στον τομέα της Θεραπείας Οικογένειας, αντιλαμβάνεται την οικογένεια ως ένα συναισθηματικό - συγκινησιακό σύστημα σχέσεων και προσφέρει οκτώ συμπλεκόμενες έννοιες για να εξηγήσει τις συναισθηματικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στην πυρηνική και διευρυμένη οικογένεια.
Ο θεμελιώδης λίθος της θεωρίας του Bowen είναι η έννοια της διαφοροποίησης του εαυτού που σημαίνει τον βαθμό στον οποίο ένα μέλος της οικογένειας μπορεί να διακρίνει την δική του νοητική και συναισθηματική λειτουργικότητα έτσι ώστε να αποφεύγει την σύντηξη με οποιαδήποτε συναισθήματα κυριαρχούν στην οικογένεια. Σε στρεσογόνες καταστάσεις τα μέρη μιας δυαδικής σχέσης έχουν την τάση να τριγωνοποιούνται μ ένα τρίτο μέρος με στόχο να μειώσουν την ένταση και να επανακτήσουν σταθερότητα.
Το συναισθηματικό - συγκινησιακό σύστημα της πυρηνικής οικογένειας συνήθως δημιουργείται από συζύγους με παρόμοια επίπεδα διαφοροποίησης. Αν το σύστημα είναι ασταθές οι σύζυγοι αναζητούν τρόπους να μειώσουν την ένταση και να διατηρήσουν την ισορροπία. Μερικές φορές το κάνουν αυτό εις βάρος ενός συγκεκριμένου παιδιού τους που είναι ευάλωτο και έχει την τάση να συγχωνεύεται. Ο Bowen χρησιμοποιεί την έννοια της συναισθηματικής αποκοπής για να περιγράψει το πώς κάποια μέλη της οικογένειας, συνήθως όταν φθάνουν στην ενηλικίωση, επιχειρούν να διακόψουν την επαφή με τις οικογένειές τους με την λανθασμένη αντίληψη ότι μπορούν έτσι να μονώσουν τον εαυτό τους από την σύντηξη.
Όταν έχουμε προοδευτικά, χαμηλότερα επίπεδα διαφοροποίησης του εαυτού για αρκετές γενιές τότε ως αποτέλεσμα της διεργασίας πολλαπλής διαγενεϊκής μεταβίβασης μπορεί να εμφανισθούν συμπτώματα βαριάς δυσλειτουργίας. Η θέση ανάμεσα στ αδέλφια που κάθε σύζυγος είχε στην οικογένεια προέλευσης επηρεάζει την αλληλεπίδρασή τους στο σήμερα.
Επεκτείνοντας την θεωρία του στο επίπεδο της κοινωνίας ο Bowen πιστεύει ότι χρόνιες εξωτερικές πιέσεις και στρεσογόνοι παράγοντες μειώνουν το λειτουργικό επίπεδο διαφοροποίησης της κοινωνίας και έχουν ως αποτέλεσμα την κοινωνική παλινδρόμηση. Ως μέρος της προσέγγισης του Bowen στη θεραπεία οικογένειας, οι συνεντεύξεις αξιολόγησης της οικογένειας υπογραμμίζουν την αντικειμενικότητα και την ουδετερότητα ως μια προσπάθεια να παραμείνει ο θεραπευτής εκτός του συναισθηματικού δικτύου της οικογένειας.
Το γενεόγραμμα προσφέρει βοηθητικές απεικονίσεις του συστήματος σχέσεων της οικογένειας τουλάχιστον για τρεις γενιές. Θεραπευτικά ο Bowen δουλεύει με την συζυγική δυάδα με έναν τρόπο ήσυχο και προσεκτικά «αποτριγωνοποιημένο» προσπαθώντας να επιλύσει την «σύντηξη» μεταξύ των συζύγων. Στόχοι του είναι να μειώσει το άγχος, να εξαλείψει τα συμπτώματα και τελικώς να μεγιστοποιήσει την διαφοροποίηση του εαυτού για καθέναν από τους συζύγους τόσο στην πυρηνική δική τους οικογένεια όσο και σε σχέση με την οικογένεια προέλευσης του καθενός.
Ο Ivan Boszormenyi - Nagy και οι συνεργάτες του επικεντρώνονται στην «διαγενεϊκή κληρονομιά» και στο πώς επιρροές από το παρελθόν μπερδεύονται με την σημερινή λειτουργικότητα κάθε μέλους της οικογένειας. Υποστηρίζει ότι κάθε οικογένεια έχει «αόρατες αφοσιώσεις» - καθήκοντα που έχουν τις ρίζες τους σε προηγούμενες γενιές - καθώς και «ανοιχτούς λογαριασμούς» που πρέπει να κλείσουν. Η θεραπευτική προσέγγιση του «πλαισίου» του Boszormenyi - Νagy προσπαθεί να επανοικοδομήσει υπεύθυνη και αξιόπιστη συμπεριφορά λαμβάνοντας υπόψη τα δικαιώματα όλων.
Ο Helm Stierlin με μια σχετική προσέγγιση ενδιαφέρεται για το πώς οικογένειες σχιζοφρενών και ανορεκτικών διατηρούν «αόρατους λογαριασμούς» καθιστώντας τον ΙP ως τον «απεσταλμένο» που θα δουλέψει τα υποβόσκοντα προβλήματα όλης της οικογένειας.