2 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Ν. ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΟΥ Σχολικό Έτος: 2013-2014 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Οι πράσινες γωνιές του σχολείου μας και της γειτονιάς μας Στόχοι προγράμματος: Τα παιδιά να: Κατανοήσουν την σημασία του αστικού πρασίνου στην πόλη και να αναγνωρίσουν την αξία του ως καταφυγίων ζωής. Διερευνήσουν τις σχέσεις αλληλεξάρτησης ανάμεσα στους ζωντανούς οργανισμούς και το περιβάλλον στο οποίο ζουν ανακαλύπτοντας έτσι τον ρόλο τους στα οικοσυστήματα του τόπου μας. Αναγνωρίσουν την ανθρώπινη δραστηριότητα ως παράγοντα που μπορεί να διαταράξει ή διαφυλάξει την ισορροπία της φύσης. Εκτιμήσουν την αναγκαιότητα υιοθέτησης στάσεων και συμπεριφορών που συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος και να αρχίσουν να τις υιοθετούν. Να αναπτύξουν την κριτική και δημιουργική σκέψη τους καθώς και να καλλιεργήσουν το αίσθημα συμμετοχής και συλλογικής προσπάθειας, αναδεικνύοντας έτσι τον ρόλο του μαθητή ως ενεργού πολίτη, ο οποίος με δικές του παρεμβάσεις μπορεί να συμβάλλει θετικά στη διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου του, με ποικίλα προσωπικά, παιδαγωγικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά, ακόμα και οικονομικά οφέλη, που μπορεί να έχει αυτή η δράση του. Να γνωρίσουν τα βότανα του τόπου μας. Να διακρίνουν τα στάδια ανάπτυξης ενός φυτού. ΚΙΝΗΤΡΟ ανάληψης προγράμματος: Κατά τη διάρκεια επεξεργασίας της θεματικής προσέγγισης: «Η Γειτονιά μου» προέκυψε η ανάγκη επέμβασης στον χώρο που ζούμε. Συγκεκριμένα: Στο ευρύτερο πλαίσιο της συγκεκριμένης θεματικής ενότητας έχει προηγηθεί καταγραφή της γειτονιάς του Νηπιαγωγείου μας από τα παιδιά (ομαδικό κολάζ) μετά από παρατήρηση, εντοπισμό κτιρίων και άλλων χαρακτηριστικών που την απαρτίζουν. Κάγκελα και τσιμέντο κυριαρχούν σε αντίθεση με ύπαρξη πρασίνου. 1
Στη συνέχεια ζητήθηκε από τη Νηπιαγωγό το κάθε παιδί να παρατηρήσει και να καταγράψει, με όποιο τρόπο θέλει, τη γειτονιά, που βρίσκεται το σπίτι του (προτεινόμενοι τρόποι: ζωγραφική, κολάζ, κατασκευή μακέτας, φωτογραφίες). Μοιράστηκε σχετικό σημείωμα στους γονείς, ζητώντας τη βοήθειά τους στο να βοηθήσουν τα παιδιά να παρατηρήσουν πράγματα Αφού τα παιδιά έφεραν τις καταγραφές τους και τις παρουσίασαν στην ομάδα, σχολιάζοντας απομονώσαμε τα θετικά στοιχεία, που υπήρχαν σε διάφορες γειτονιές και τα οποία θεωρούνται από τα παιδιά ότι «πρέπει» να υπάρχουν σε κάθε γειτονιά, π.χ. παιδική χαρά, δέντρα, αυλές κτλ Χαρτογραφήσαμε δηλ. λεκτικά την ιδανική, «όμορφη» γειτονιά για τα παιδιά. Αντίστοιχα δουλέψαμε με τα αρνητικά στοιχεία, που υπάρχουν στις γειτονιές και έτσι προέκυψε η λεκτική χαρτογράφηση της «άσχημης» γειτονιάς, π.χ. αυτοκίνητα πολλά, φασαρία, στενά πεζοδρόμια κτλ (Εφαρμογή ΤΠΕ): Σε επόμενο στάδιο χωριστήκαμε σε 2 ομάδες με τυχαίο τρόπο. Κάθε παιδί πήρε μία καρτέλα με ένα προσωπάκι. Υπήρχαν καρτέλες 2 διαφορετικών ειδών: καρτέλες με χαρούμενα προσωπάκια, που παραπέμπουν στην «όμορφη» γειτονιά, και καρτέλες με λυπημένα προσωπάκια, που παραπέμπουν στην «άσχημη» γειτονιά. Κάθε ομάδα χωριστά χρησιμοποιώντας το λογισμικό Kidspiration 3 social studies- neighborhood map φτιάχνει τον χάρτη της γειτονιάς της ομάδας της αντίστοιχα (όμορφης/άσχημης) λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που είχαμε εντοπίσει ότι τις απαρτίζουν. (Ένα ένα παιδί συμπληρώνει τον χάρτη τοποθετώντας το αντικείμενο που έχει επιλέξει στη θέση που επιθυμεί.) Μέσω προτζέκτορα προβάλλουμε τις 2 γειτονιές στην ολομέλεια και κάνουμε συγκρίσεις. 2
Αποφασίζουμε όλοι μαζί να βρούμε τρόπους να επέμβουμε αλλάζοντας τον χώρο που ζούμε, τόσο τον αύλειο χώρο του σχολείου μας όσο και τον χώρο των γειτονιών μας. Ο προβληματισμός αυτός καθοδήγησε τις δράσεις μας κατά τη διάρκεια όλης της χρονιάς. Δραστηριότητα 1η Ερέθισμα για το σχέδιο εργασίας μας (σχετικά με τα βότανα) Κουκλοθέατρο βασισμένο στον μύθο του Αισώπου «Το πάθημα του λύκου» Μια φορά κι έναν καιρό το λιοντάρι, ο βασιλιάς των ζώων, αρρώστησε βαριά. Φοβήθηκε πως θα πεθάνει κι έδωσε διαταγή να συγκεντρωθούν όλα τα ζώα του δάσους μπροστά του για να του πουν τι πρέπει να κάνει για να γιατρευτεί. Όλα τα ζώα είπαν τη γνώμη τους, ώσπου ήρθε κα η σειρά του λύκου. - Βασιλιά μου, δεν γνωρίζω κανένα γιατρικό για την αρρώστια σου, μα ούτε και όσα ζώα είναι εδώ γνωρίζουν. Το μόνο ζώο που ξέρει από φάρμακα είναι η αλεπού! Μα αυτή σε περιφρόνησε και δεν ήρθε ούτε στο κάλεσμά σου. Άκουσα μάλιστα να λένε ότι χάρηκε με την αρρώστια σου και ότι δεν την νοιάζει αν πεθάνεις. Ο λύκος επίτηδες είπε αυτά τα λόγια γιατί δε συμπαθούσε την αλεπού και ήταν σίγουρος ότι το λιοντάρι θα την τιμωρούσε. - Ώστε έτσι! Να την βρείτε και να την φέρετε μπροστά μου. Θα της κόψω τη γλώσσα!... Φώναξε θυμωμένο το λιοντάρι. Ο λύκος έτριψε τα χέρια του από τη χαρά του. Ένα πουλάκι όμως πέταξε βρήκε την αλεπού και της είπε: - Ο λύκος σε συκοφάντησε και το λιοντάρι θα σου κόψει τη γλώσσα για να σε τιμωρήσει. - Σε ευχαριστώ καλό μου πουλάκι. Μην φοβάσαι θα καταφέρω να γλιτώσω είπε η αλεπού. Μάζεψε μερικά αγριόχορτα και πήγε στη σπηλιά του λιονταριού. Όταν την είδε το λιοντάρι άφρισε από το κακό του και της φώναξε: - Πού ήσουν δεν έμαθες ότι κάλεσα όλα τα ζώα να παρουσιαστείτε μπροστά μου; - Ναι, βασιλιά μου. Το έμαθα πως είσαι άρρωστος γι αυτό πριν έρθω, πήγα και μάζεψα αυτά τα βότανα, που θα σε κάνουν καλά. απάντησε η αλεπού - Ώστε γι αυτό άργησες; Καλά έκανες! θα γίνω καλά αν πάρω αυτά τα βότανα; - Ναι βασιλιά μου. Μόνο που χρειάζεται να τα βράσεις με μια γλώσσα λύκου, για να γίνει τέλειο το φάρμακο Φτιάχνουμε ιστόγραμμα με τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις των παιδιών σχετικά με τα βότανα και το χρησιμοποιούμε ως οδηγό. Δραστηριότητα 2 η Επίσκεψη στο Κ.Π.Ε. Αρχανών και παρακολούθηση προγράμματος για τη βιοποικιλότητα. 3
Στον βοτανόκηπο του Κ.Π.Ε. Αρχανών γνωρίζουμε χρώματα και αρώματα του τόπου μας Δραστηριότητα 3 η Φτιάχνουμε το ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ. Όπως προέκυψε από τα αρχικά των ονομάτων της ομάδας μας και μας καθοδήγησε στο σχέδιο εργασίας μας. Κάθε παιδί δηλ. ανέλαβε να βρει ένα βότανο που το όνομά του θα ξεκινά με την ίδια φωνή του ονόματος του παιδιού και να μας φέρει πληροφορίες γι αυτό, φωτογραφίες ή το ίδιο το φυτό, παροιμίες, αινίγματα, τραγούδια ή ιστορίες που να σχετίζονται με αυτό. π.χ. Αλόη όπως Αλεξάνδρα, Βασιλικός όπως Βασίλης, Δυόσμος και Δίκταμο όπως Δημήτρης κτλ Συγκεντρώνουμε έτσι το υλικό που θα επεξεργαστούμε. Τόσο οι πληροφορίες όσο και ο τρόπος που μας τις παρουσίαζαν ήταν επιλογή των παιδιών. Δραστηριότητα 4 η Μαθαίνουμε μύθους, παροιμίες, μαντινάδες, αινίγματα που σχετίζονται με τα βότανα. Παίζουμε την ιστορία του σιδερόχορτου (ή Απήγανος) όπως μας την παρουσίασε ο Στέφανος: 4
Μυθικό βότανο, που έχει τη μαγική ιδιότητα να σπάει σίδερα, κλειδαριές και να βρίσκει κρυμμένους θησαυρούς. Λέγεται και μαγικό χόρτο. Μπορούμε να το βρούμε μόνο την ώρα που το έχει στο στόμα του ο σκαντζόχοιρος. Μόνο αυτός μπορεί να το βρει. Με τη μαγική του δύναμη, λένε ότι τον βοηθά να γκρεμίσει κάποιο τοίχο που έχτισαν μπροστά στη φωλιά του. Όποιος μπορεί να τον βρει είναι τυχερός. Για να το βρουν οι άνθρωποι πάνε στη φωλιά του σκαντζόχοιρου, χτίζουν γύρω της ένα τοίχο από πέτρες και κρύβονται. Μόλις πάει ο σκαντζόχοιρος και βλέπει τον τοίχο δεν μπορεί να μπει στη φωλιά του να θηλάσει τα μωρά του και αναγκάζεται να πάει να ψάξει το σιδερόχορτο. Αρπάζει στο στόμα του ένα κλαδί, το ακουμπάει στον τοίχο κι αυτός γκρεμίζεται αμέσως. Ο άνθρωπος που παραμονεύει πρέπει να πάει αμέσως και να το πάρει από το στόμα του γρήγορα γιατί ο σκαντζόχοιρος μόλις δει άνθρωπο, το καταπίνει αμέσως. Όποιος καταφέρει να το αποκτήσει γίνεται πλούσιος και παίρνει όποιον θησαυρό θέλει. Ο σκαντζόχοιρος βλέπει τον τοίχο στη φωλιά του και πάει να βρει το σιδερόχορτο. Γκρεμίζει τον τοίχο με το μαγικό χόρτο και οι άνθρωποι τρέχουν να του το πάρουν. 5
Δραστηριότητα 5 η Παίζουμε τον Γιατρό Ιπποκράτη και κάνοντας «πράξη» τις γνώσεις που ανταλλάξαμε μεταξύ μας προτείνουμε «εναλλακτικά» φάρμακα στους ασθενείς μας ανάλογα με την «πάθηση» που έχουν. Δραστηριότητα 6 η Παίζουμε παιχνίδια όσφρησης προσπαθώντας να διακρίνουμε τα βότανα από τις μυρωδιές τους Δραστηριότητα 7 η Μεταφυτεύουμε όσα βότανα χρειάζονται μεγαλύτερη γλάστρα. Τα φροντίζουμε βγάζοντάς τα στον ήλιο και ποτίζοντάς τα. 6
Δραστηριότητα 8 η ώρα για τσάι και παρατήρηση αλλαγής χρώματος νερού Στη συνέχεια γευόμαστε και απολαμβάνουμε ένα ζεστό ρόφημα. 7
Δραστηριότητα 9 η Φυτεύουμε σπόρους βοτάνων δημιουργώντας τον δικό μας φυτώριο. Το φροντίζουμε και το παρατηρούμε να μεγαλώνει 8
Δραστηριότητα 10 η Με θεατροπαιχνιδίσματα αναπαριστούμε την ανάπτυξη των φυτών μας. Ο ΣΠΟΡΟΣ ΠΟΤΙΖΟΥΜΕ Ο ΗΛΙΟΣ ΤΟΝ ΖΕΣΤΑΙΝΕΙ ΕΝΑ ΦΥΝΤΑΝΑΚΙ ΞΕΠΡΟΒΑΛΛΕΙ. 9
Δραστηριότητα 11 η Παράλληλα, με τη βοήθεια ενός μπαμπά γεωπόνου μαθαίνουμε για την κομποστοποίηση και κάνουμε κομποστοποίηση στο σχολείο μας. Δραστηριότητα 12 η Φτιάχνουμε αρωματικό λάδι με βότανα 10
Δραστηριότητα 13 η Σε συνεργασία με την ομάδα ηλικιωμένων εθελοντών συμβούλων υγιεινής διατροφής του Δήμου Ηρακλείου φτιάχνουμε στο σχολείο μας με παραδοσιακό τρόπο σαπούνι από ελαιόλαδο και το αρωματίζουμε με αιθέριο έλαιο λεβάντας. Η συνταγή Στο μεταξύ τα φυτά μας μεγάλωσαν και ο βοτανόκηπος έγινε κρεμαστός με τη βοήθεια των γονέων. Όλοι μαζί τα καταφέραμε να φτιάξουμε ένα μικρό βιότοπο. 11
Δραστηριότητα 14 η Σε συνεργασία με την υπηρεσία πρασίνου του δήμου μας, στο τέλος της χρονιάς φυτεύουμε με γονείς και παιδιά σε δημόσιο χώρο οικείο των παιδιών λουλούδια χρησιμοποιώντας και το κομπόστ που φτιάξαμε. Αξιολόγηση προγράμματος Οι στόχοι που θέσαμε στην αρχή του προγράμματος επετεύχθησαν σε κλίμα ευχάριστο και δημιουργικό με την ενεργητική συμμετοχή όλης της σχολικής κοινότητας (προσωπικό, γονείς,παιδιά). Μέσα από τις δράσεις μας δόθηκαν σε όλους ερεθίσματα και κίνητρα, τόσο να αναπτύξουμε την κριτική και δημιουργική σκέψη μας όσο και να προσπαθήσουμε συλλογικά να παρέμβουμε στη διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου μας αναδεικνύοντας έτσι τον ρόλο μας ως ενεργών πολιτών, που με τις δικές μας παρεμβάσεις μπορούμε να συμβάλουμε θετικά στη διαμόρφωσή του. Ευχαριστούμε γονείς και υπηρεσίες για τη βοήθειά τους. Υπεύθυνοι Νηπιαγωγοί προγράμματος: ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΗ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΠΑΥΛΙΔΟΥ 12