[Βιβλιογραφίες-Ηλεκτρονικές πηγές] Οδηγός Πλοήγησης στην Ηλεκτρονική Αρχαιογνωσία Λογισμικά και Πολυμέσα ΗΡΟΔΟΤΟΣ+. Για τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, εμπλουτισμένη με στοιχεία ιστορίας, πολιτισμού, αρχαιολογίας και βασισμένη σε κείμενα του Ηροδότου (Σειρά ΘΥΜΗΣΙΣ) Ομάδα εργασίας Φορέας υλοποίησης Ο ΗΡΟΔΟΤΟΣ+ αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΠΕΑΕΚ, Ενέργεια 1.1.β, ΟΔΥΣΣΕΙΑ, Ε23-ΠΗΝΕΛΟΠΗ, από το Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου. Είναι συμπληρωμένη έκδοση ενός προηγούμενου λογισμικού (ΗΡΟΔΟΤΟΣ) που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΠΕΑΕΚ, Ενέργεια 1.1.β, ΟΔΥΣΣΕΙΑ/ ΣΕΙΡΗΝΕΣ. Ανήκει πλέον στη σειρά ΘΥΜΗΣΙΣ του Ι.Ε.Λ. Συντελεστές Η ομάδα ανάδρασης ήταν από την Ελληνογερμανική Αγωγή, όπου έγινε και η πρώτη αξιολόγηση του λογισμικού. Σε εκδοτικά θέματα συμμετείχε συμβουλευτικά ο εκδοτικός οίκος Παπασωτηρίου Α.Ε. Στην πρώτη έκδοση του λογισμικού συμμετείχαν οι εξής φορείς: Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου (ΙΕΛ) / Ελληνογερμανική Αγωγή Σχολή Παναγέα Σάββα Α.Ε. / Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Φιλολογίας, Τομέας Κλασσικών Σπουδών (οι καθηγητές κ.κ. Δ. Ιακώβ και Α. Ρεγκάκος και οι φοιτητές κ.κ. Δ. Τσιάκαλος και Φ. Φιλίππου) / Παπασωτηρίου Α.Ε Σχεδιασμός: Γ. Καραγιάννης, Μ. Κοπιδάκης, Ν. Οικονόμου, Γ. Σταϊνχάουερ. Συγγραφή και υλοποίηση: Γ. Κουλαφέτης, Β. Μποτίνη, Ν. Οικονόμου, Γ. Παπαματθαιάκης, Δ. Στάθης, Χ. Φραγκούλη. Έλεγχος ποιότητας: Β. Κατσούρος, Α. Φωτοπούλου. Εφαρμογή και ανάδραση: Α. Μπάζου, Λ. Πετρέα. Καλλιτεχνική επιμέλεια και κίνηση: Λ. Καραγεωργίου. Βιντεοσκόπηση: Π. Καριώρης. Μουσική σύνθεση: Β. Νίκα. Μουσικοί: Ι. Σπηλιωτόπουλος (φλάουτο), Α. Τσάμου (κλαρινέτο), Α. Shtumi (βιολί), Σ. Τριανταφύλλου (βιμπράφωνο). Φωνητική επένδυση: Ν.Κωνσταντάκης, Ε.Σαραγά-Δενδρινού Τεχνικός ήχου: Σ. Σπανός Γενική Περιγραφή Περιεχόμενα Εισαγωγή, Τα ταξίδια του Ηροδότου, Βιβλιοθήκη. ΕΙΣΑΓΩΓΗ: -Βιογραφία του Ηροδότου (Η ζωή του Ηροδότου, Το έργο του Ηροδότου, Η γλώσσα του Ηροδότου) -Βιβλιογραφία (Ελληνόγλωσση Βιβλιογραφία, Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία, Ηλεκτρονικές Διευθύνσεις) -Ιστορία των ελληνικών διαλέκτων ΤΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΤΟΥ ΗΡΟΔΟΤΟΥ: (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 1 / 7
-Δωδώνη -Δελφοί -Θερμοπύλες -Σαλαμίνα -Σάρδεις -Νείλος ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ: -Αρχαία Κείμενα και Αποδόσεις -Σύγχρονη Λογοτεχνία -Τεχνολογία -Εγκυκλοπαίδεια -Αρχαίοι Άτλαντες -Μέμνησο -Αρχαία και Σύγχρονη Τέχνη -Γλωσσικές Παρατηρήσεις Τρόπος οργάνωσης και κατάταξης της πληροφορίας Το υλικό είναι οργανωμένο με τη μορφή θεματικών ενοτήτων και υποενοτήτων. - Η εργαλειοθήκη, η οποία βρίσκεται στο κάτω μέρος της οθόνης, αποτελείται από τα εξής εικονίδια: Έξοδος, Αρχή, Οδηγίες, Ένταση Ήχου, Εκφώνηση, Λεξικό, Κείμενα, Γλωσσικές Παρατηρήσεις, Εκτύπωση, Ασκήσεις, Βιβλιοθήκη, Επιστροφή. Με την επιλογή ενός από τα εικονίδια ο χρήστης εισέρχεται στη θεματική περιοχή. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατή η άμεση πρόσβαση στα αρχαία ελληνικά αποσπάσματα, στις γλωσσικές παρατηρήσεις και στις ασκήσεις κάθε υποενότητας, ενώ η μετάβαση από τη μια θεματική περιοχή στην άλλη γίνεται άμεσα και εύκολα. Διαδραστικότητα-Μορφή διάταξης του υλικού Η βασική οθόνη περιλαμβάνει τις τρεις θεματικές ενότητες. Εικόνα αρχικής οθόνης πλοήγησης -Οι περισσότερες ενότητες και υποενότητες περιλαμβάνουν εισαγωγικά κείμενα με γενικές πληροφορίες για το θέμα που παρουσιάζεται και αποσπάσματα από την Ιστορία του Ηροδότου, τα οποία συνοδεύονται από νεοελληνική μετάφραση με τη μέθοδο των παράλληλων στοιχισμένων κειμένων. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 2 / 7
- Το λογισμικό περιλαμβάνει εισαγωγικά κείμενα, αποσπάσματα από την Ιστορία του Ηροδότου, τα οποία δίνονται στα αρχαία ελληνικά και συνοδεύονται από νεοελληνική μετάφραση, κείμενα της νεότερης λογοτεχνίας που είναι εμπνευσμένα από το έργο του Ηροδότου, καθώς και πληθώρα συμπληρωματικών κειμένων με πληροφορίες για όρους, πρόσωπα και γεγονότα. Τα κείμενα αυτά συνοδεύονται συχνά από εικόνες και από ήχο. Ειδικότερα τεχνικά χαρακτηριστικά Το λογισμικό δεν παρέχει δυνατότητες παραμετροποίησης από τον εκπαιδευτικό ή τον μαθητή. Η αλληλεπίδραση με τον υπολογιστή περιορίζεται αποκλειστικά στην πλοήγηση και τη λύση ασκήσεων. - Εφαρμόζεται η υπερκειμενική λογική στην πλοήγηση, με δεσμούς που παραπέμπουν σε άλλα συμπληρωματικά κείμενα και σε φωτογραφικό υλικό, σε συνδέσεις με σχετικές ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο, ή στην προβολή βιντεοσκοπήσεων από αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους. -Με την επιλογή μιας λέξης στο αρχαίο ελληνικό κείμενο ο χρήστης μπορεί να πληροφορηθεί τον πλήρη γραμματικό προσδιορισμό της ή να οδηγηθεί σε γλωσσικές παρατηρήσεις που εκθέτουν τα κυριότερα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα της αρχαίας ελληνικής. Οι παρατηρήσεις αυτές συνοδεύονται από ασκήσεις που συμβάλλουν στην εμπέδωση της θεωρίας. - Λεξικό με τις πιο σημαντικές αρχαίες ελληνικές λέξεις προσφέρει τη δυνατότητα άμεσης πληροφόρησης για τον πλήρη γραμματικό προσδιορισμό μιας λέξης, τη σημασία της, καθώς και τα παράγωγα και σύνθετα της νέας ελληνικής που προέρχονται από αυτήν, συνδέοντάς την ταυτόχρονα με παραθέματα από άλλα κείμενα της αρχαίας ελληνικής, στα οποία εντοπίζεται. Το Λεξικό εμφανίζεται με τη μορφή παραθύρου στη βασική οθόνη και είναι οργανωμένο ως αλφαβητική λίστα. -Προσφέρεται η δυνατότητα εκφώνησης και εκτύπωσης των κειμένων, της θεωρίας και των ασκήσεων. -Περιλαμβάνεται εικαστικό πολυμεσικό υλικό. Λειτουργικότητα-αισθητική του σχεδιασμού Το εικαστικό υλικό περιλαμβάνει φωτογραφίες από μουσειακά εκθέματα, χάρτες με τους χώρους των πιο σημαντικών γεγονότων που αναφέρονται στην ιστορία του Ηροδότου, βιντεοσκοπήσεις αρχαιολογικών χώρων, οι εικονικές αναπαραστάσεις μουσείων και ναών, σχεδιαγραμματικές αποδόσεις μαχών. - Το φόντο σε ορισμένες περιπτώσεις είναι αρκετά σκοτεινό, γεγονός που επιβαρύνει την ανάγνωση των χαρακτήρων. - Ο σχεδιασμός των επιμέρους ενοτήτων ακολουθεί την αισθητική ενός έντυπου βιβλίου. Σχόλια για την πλοήγηση Η πλοήγηση είναι εύκολη, δεν απαιτεί ειδική τεχνογνωσία. Η εργαλειοθήκη επιτρέπει την εύκολη μετάβαση από τη μια θεματική περιοχή στην άλλη. Σχόλιο για τις γνώσεις-πληροφορίες Το λογισμικό οργανώνεται με άξονα τα αποσπάσματα από την Ιστορία του Ηροδότου. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 3 / 7
- Το εκπαιδευτικό υλικό του λογισμικού διακρίνεται από συντομία και περιεκτικότητα, ενώ είναι επιστημονικά έγκυρο. - Το υλικό είναι κατάλληλο για μια ευσύνοπτη παρουσίαση του αρχαίου ελληνικού κόσμου, δεν ενδείκνυται όμως για δραστηριότητες εμβάθυνσης καθώς καλύπτει μόνο εισαγωγικά τα περισσότερα θέματα. Πηγές πληροφοριών Στην ενότητα "Εισαγωγή" εμπεριέχεται η υποενότητα Βιβλιογραφία, η οποία περιλαμβάνει ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση βιβλιογραφία, καθώς και ηλεκτρονικές διευθύνσεις με σχετικές επιπρόσθετες πληροφορίες. - Δεν παρέχονται βιβλιογραφικές πληροφορίες και σχολιασμός για νεοελληνικές αποδόσεις των αρχαίων κειμένων. Συνδέσεις με ιστοσελίδες - άλλα προγράμματα Υπάρχουν παραπομπές σε ηλεκτρονικές διευθύνσεις στα εισαγωγικά κείμενα και μέσα από τη Βιβλιογραφία. Ειδική περιγραφή Ένταξη στο Πρόγραμμα Σπουδών Το λογισμικό μπορεί να αξιοποιηθεί επικουρικά για τη διδασκαλία συγκεκριμένων ενοτήτων από τα Αρχαία Ελληνικά από μετάφραση της A' Γυμνασίου αλλά και της Ιστορίας της ίδιας τάξης, καθώς και για συμπληρωματική διδασκαλία των γραμματικών φαινομένων στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου. Διδακτικό υλικό Το λογισμικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί υποστηρικτικά της παραδοσιακής διδασκαλίας, την οποία εμπλουτίζει με εποπτικό υλικό, χωρίς πάντως να προσφέρει ένα καινοτόμο περιβάλλον μάθησης. - Η τεχνική των παράλληλων ομιλούντων στοιχισμένων κειμένων που χρησιμοποιείται για την παρουσίαση των αρχαίων ελληνικών κειμένων σε συνδυασμό με τις νεοελληνικές μεταφράσεις τους μπορεί να αξιοποιηθεί κατά την εξάσκηση στην ενδογλωσσική μετάφραση. - Οι ασκήσεις είναι «κλειστού» τύπου, συμπλήρωσης ή πολλαπλής επιλογής, και μπορούν να αξιοποιηθούν για την εμπέδωση γραμματο-συντακτικών φαινομένων. - Το εικαστικό υλικό, το οποίο αποτελείται από εικόνες μουσειακών εκθεμάτων, χάρτες, φωτογραφίες και βιντεοσκοπήσεις επιτρέπει στον εκπαιδευτικό να ενισχύσει την παραδοσιακή διδασκαλία. - Το λεξικό παρέχει τη δυνατότητα στους μαθητές να επιλύσουν άμεσα τυχόν απορίες για τη σημασία και το γραμματικό προσδιορισμό κάθε λέξης του κειμένου, καθώς και για τις σχέσεις που αυτή αναπτύσσει με παράγωγες και σύνθετες λέξεις της νέας ελληνικής. - Ο χάρτης με τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους βοηθά στην κατανόηση της ποικιλίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, της γεωγραφικής κατανομής των γλωσσικών παραλλαγών της, καθώς και των βασικών γνωρισμάτων κάθε διαλεκτικής ποικιλίας. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 4 / 7
- Η ενότητα Βιβλιοθήκη εμπεριέχει πλούσιο επικουρικό υλικό για την ενίσχυση της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών, των Νέων Ελληνικών και της Ιστορίας στο Γυμνάσιο και το Λύκειο, αλλά και για την ανάθεση εργασιών στα πλαίσια της διαθεματικής προσέγγισης άλλων μαθημάτων. Ειδικότερα, στην υποενότητα Τεχνολογία εκτίθενται τα κυριότερα τεχνολογικά επιτεύγματα της αρχαιότητας, η υποενότητα Εγκυκλοπαίδεια προσφέρει πολυάριθμες συμπληρωματικές πληροφορίες για διάφορους όρους και πρόσωπα που εμφανίζονται στα αποσπάσματα, η υποενότητα Μέμνησο περιέχει σημαντικές παροιμιακές ρήσεις που προέρχονται από την Ιστορία του Ηροδότου, ενώ η υποενότητα Αρχαίοι Άτλαντες περιλαμβάνει πολλούς χάρτες που αποδίδουν την εικόνα του αρχαίου κόσμου με παραστατικό τρόπο. Τέλος, εμπεριέχονται και αποσπάσματα από έργα της νέας ελληνικής λογοτεχνίας, τα οποία είναι εμπνευσμένα από την Ιστορία του Ηροδότου. Παιδαγωγικές αρχές και στόχοι Η σειρά λογισμικού ΘΥΜΗΣΙΣ διέπεται από κοινές παιδαγωγικές αρχές και στόχους καθώς συνδυάζει τη διδασκαλία της γλώσσας με στοιχεία ιστορίας και πολιτισμού. Δηλωμένος στόχος είναι μέσα από το πολυμεσικό περιβάλλον ο μαθητής να κατανοήσει την ιστορική και διαχρονική εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας, να ενεργοποιηθεί απέναντι στο μάθημα των αρχαίων ελληνικών, να εξοικειωθεί με νέους τρόπους παρουσίασης της γνώσης. -Το μοντέλο μάθησης που προτείνεται είναι αυτό της παραδοσιακής διδασκαλίας, με έμφαση στην παρουσίαση της πληροφορίας και στη μετάδοση, όχι «οικοδόμηση» της γνώσης. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρείται ο εμπλουτισμός της παραδοσιακής διδασκαλίας με ένα πολυμεσικό περιβάλλον. Δεν προσφέρονται ευκαιρίες για ανάληψη νέων ρόλων από εκπαιδευτικό και μαθητή. Ο υπολογιστής διατηρεί το ρόλο του δασκάλου, ως αυθεντία και φορέα της γνώσης. - Η προσέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας είναι κειμενοκεντρική, καθώς οι γλωσσικές παρατηρήσεις συνοδεύουν το αρχαίο κείμενο, που παρουσιάζεται σχολιασμένο ως προς τα λεξιλογικά του στοιχεία και συνοδεύεται από μετάφραση. -Η χρήση μίας και μοναδικής μετάφρασης, «σχολικού» μάλιστα τύπου, είναι προβληματική καθώς δεν αναδεικνύει τη δυνατότητα εναλλακτικών ερμηνειών. -Τα κείμενα αντιμετωπίζονται στην πραγματολογική και, κυρίως, τη γλωσσική τους διάσταση. - Οι ασκήσεις αξιολόγησης είναι «κλειστού τύπου». Η δυνατότητα για επανάληψη της προσπάθειας σε περίπτωση λάθους είναι θετικό στοιχείο, δεν υπάρχει όμως η απαραίτητη ανατροφοδότηση σε περίπτωση είτε σωστής είτε λάθος απάντησης. Δεν αξιοποιείται διδακτικά το λάθος του μαθητή. Χρήση στην τάξη Το λογισμικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για καθοδηγούμενη διδασκαλία όσο και για τη σύνθεση εργασιών στα πλαίσια της σχολικής πράξης. - Η διδασκαλία και η σύνθεση εργασιών είναι δυνατό να γίνει τόσο εξατομικευμένα όσο και ομαδικά. - Προσφέρεται για διαθεματική προσέγγιση, καθώς παρουσιάζει διάφορες πτυχές του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, όπως αυτές αναδεικνύονται μέσα από το έργο του Ηροδότου, σε συνδυασμό με την επίδραση που αυτό άσκησε στη μεταγενέστερη λογοτεχνία. Σενάρια διδασκαλίας (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 5 / 7
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να προσαρμόσει τη χρήση του λογισμικού στις ανάγκες της σχολικής πράξης. Σενάρια διδασκαλίας δεν συνοδεύουν το λογισμικό. - Στη σελίδα της Εκπαιδευτικής Πύλης του ΥπΕΠΘ www.e-yliko.sch.gr προτείνονται αρκετές απόπειρες διδακτικής προσέγγισης με τη βοήθεια του λογισμικού (για θέματα όπως ο κόσμος του Ηροδότου, η ναυμαχία της Σαλαμίνας, κ.λ.π.) Συνοδευτικό υλικό Δεν παρέχεται ειδικό εγχειρίδιο για τον καθηγητή που να συνοδεύει το λογισμικό. Στην ιστοσελίδα http://ts.sch.gr μπορεί να ανακτηθεί το συνοδευτικό υλικό (εγχειρίδιο εγκατάστασης, εγχειρίδιο χρήσης, βιβλίο καθηγητή-μαθητή, δραστηριότητες εκμάθησης κ.α.) για την προηγούμενη έκδοση του λογισμικού ( ΗΡΟΔΟΤΟΣ), η οποία έχει αρκετά κοινά στοιχεία με τη νέα έκδοση ΗΡΟΔΟΤΟΣ+. Αξιολογικό σχόλιο - Το λογισμικό «Ηρόδοτος+»προσφέρει πλούσιο εποπτικό υλικό με τη χρήση πολυμέσων καθώς και εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στα πλαίσια μιας παραδοσιακής γλωσσοδιδακτικής προσέγγισης της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. - Η εγκατάσταση του λογισμικού είναι εύκολη, καθώς ο χρήστης ακολουθεί τις οδηγίες εγκατάστασης που αυτόματα εμφανίζονται στην οθόνη. - Το διδακτικό υλικό είναι επιστημονικά έγκυρο και προσαρμοσμένο στις ανάγκες της σχολικής πραγματικότητας. Ταυτόχρονα όμως πρόκειται για υλικού εισαγωγικού τύπου, που δεν οδηγεί στην εμβάθυνση σε έννοιες και φαινόμενα. - Σκοπός είναι η συνδυασμένη παρουσίαση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και γραμματείας και ο εμπλουτισμός του μαθήματος με στοιχεία πολυμέσων, όπως πλούσιο εικαστικό υλικό, βίντεο, αναπαραστάσεις μουσειακών ευρημάτων. - Αν κι η εισαγωγή της πολιτιστικής διάστασης στη γλωσσική διδασκαλία μπορεί να προσμετρηθεί στα θετικά στοιχεία, το λογισμικό λειτουργεί υποστηρικτικά στα πλαίσια της παραδοσιακής διδασκαλίας και δεν προσφέρει ευκαιρίες για ανάληψη νέων ρόλων από εκπαιδευτικό και μαθητή. - Η δομή της εφαρμογής προσιδιάζει σε αυτή ενός ηλεκτρονικού βιβλίου, γεγονός που ενισχύεται και από τον τρόπο παρουσίασης των κειμένων και των πληροφοριών (σε αντικριστές σελίδες ενός ανοιχτού βιβλίου). - Η αισθητική του λογισμικού είναι ικανοποιητική, δεν αξιοποιεί όμως τις δυνατότητες του εικονικού περιβάλλοντος των αρχικών οθονών καθώς στη συνέχεια η εφαρμογή δομείται εν είδει βιβλίου. - Όσον αφορά τη γλωσσική διδασκαλία τα αποσπάσματα των αρχαίων ελληνικών κειμένων συνοδεύονται από νεοελληνική απόδοση, «σχολικού» τύπου, ενώ δεν δίνονται εναλλακτικές ερμηνείες. Οι ασκήσεις που συνοδεύουν τις γλωσσικές παρατηρήσεις είναι κλειστού τύπου και στοχεύουν στην εμπέδωση γραμματικών και συντακτικών φαινομένων. - Η αξιοποίηση της τεχνολογίας έγκειται σε στοιχεία όπως η μέθοδος των παράλληλων στοιχισμένων και ομιλούντων κειμένων, η δυνατότητα εκτύπωσης και ηχογράφησης και η χρήση πολυμέσων. Τα στοιχεία αυτά εντείνουν το ενδιαφέρον των μαθητών για τα αρχαία ελληνικά εξοικειώνοντάς τους συγχρόνως με τη χρήση υπολογιστών, δεν προωθούν όμως καινοτόμες εκπαιδευτικές πρακτικές. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 6 / 7
- Ανήκει στην κατηγορία του «κλειστού» λογισμικού καθώς δεν παρέχει στον εκπαιδευτικό ή τον μαθητή δυνατότητες παρέμβασης και παραμετροποίησης. Ο μαθητής βρίσκεται στη θέση του παθητικού αποδέκτη της γνώσης. Παρουσίαση: ΜΑΡΙΑ ΑΚΡΙΤΙΔΟΥ - ΣΟΦΙΑ ΑΛΑΓΚΙΟΖΙΔΟΥ (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 7 / 7