ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Δ.Π.Μ.Σ. «ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ» ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ «Επίλυση Συγκρούσεων στη Διαχείριση Διακρατικών Υδατικών Πόρων» Αθήνα, Ιούνιος 2015 Εκπόνηση: Αντωνιάδη Σύλβια & Ντούξη Ιωάννα
Δομή παρουσίασης Διακρατικές λεκάνες απορροής Θεσμικό Πλαίσιο Παράγοντες σύγκρουσης για το νερό Οι διακρατικές λεκάνες απορροής της Ελλάδας Διασυνοριακά ύδατα στη Μέση Ανατολή Η περίπτωση Τίγρη & Ευφράτη Παρόχθια Κράτη Το Σχέδιο ΝΑ Τουρκίας (GAP) Φράγματα Τίγρη & Ευφράτη Το χρονικό των συμφωνιών Συμπεράσματα 2/20
Διακρατικές λεκάνες απορροής (1) Επίπεδα ορθολογικής διαχείρισης υδατικών πόρων: Τεχνολογικό (υποδομές) Οικονομικό (ανάπτυξη) Κοινωνικό(εξέλιξη πληθυσμού) Θεσμικό (οργάνωση) Περιβαλλοντικό (ποιότητα) Πιο πολύπλοκα λόγω: Ανισοκατανομής υδατικών πόρων Πληθυσμιακής ανομοιογένειας Διακρατικές λεκάνες απορροής: Αντικρουόμενα συμφέροντα Άξονας συνεργασίας & κοινής διαχειριστικής πολιτικής 3/20
Διακρατικές λεκάνες απορροής (2) 264 διεθνείς λεκάνες απορροής 60 % ροής γλυκού νερού 40 % του παγκόσμιου πληθυσμού Πηγή: Transboundary Freshwater Dispute Database, Oregon University, 2010 4/20
Διακρατικές λεκάνες απορροής (3) Πηγή: Transboundary Freshwater Dispute Database, Oregon University, 2011 5/20
Θεσμικό Πλαίσιο 6/20
Παράγοντες σύγκρουσης για το νερό Γεωγραφική & ποιοτική ανισοκατανομή του νερού Υψηλή πυκνότητα πληθυσμού (>100 κατ./km 2 ) Χαμηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ (<$ 765 / άτομο 1998) Ραγδαία αύξηση πληθυσμού (7,5δις) Ανάπτυξη 1 ο, 2 ο & 3 ο -γενούς τομέα Αλλαγή χρήσεων γης Κλιματικές διακυμάνσεις Διεθνής ασυμμετρία δυνάμεων Οικονομικός ανταγωνισμός (π.χ. έργα υποδομής) 7/20
Οι διακρατικές λεκάνες της Ελλάδας (1) Αξιός Ελλάδα 12% Σερβία 25,3% Π.Γ.Δ.Μ. 62,7% Αώος Ελλάδα 65% Αλβανία 35% Πηγή: http://drin-basin.twrm-med.net/ 8/20
Οι διακρατικές λεκάνες της Ελλάδας (2) Νέστος Ελλάδα 46,1% Βουλγαρία 53,9% Έβρος Τουρκία 25,8% Ελλάδα 7,5% Βουλγαρία 66,7% Στρυμόνας Σερβία 4% Π.Γ.Δ.Μ. 12,1% Ελλάδα 26,2% Βουλγαρία 57,7% Πηγή: http://drin-basin.twrm-med.net/ 9/20
Οι διακρατικές λεκάνες της Ελλάδας (3) Ποταμός Αξιός Αώος Έβρος Νέστος Στρυμόνας Σχόλιο Εισέρχεται ρυπασμένος στην Ελλάδα από βιομηχανικά απόβλητα & αστικά λύματα της Π.Γ.Δ.Μ. Ελληνικό ΥΗΕπηγών Αώου (ΒΑ Μετσόβου) στερεί μέρος της παροχής στην Αλβανία Πρόβλημαποιότητας (μεταλλεία Βουλγαρίας, βιομηχανίες Τουρκίας) & ποσότητας λόγω πλημμυρών Επιβάρυνση σε άρδευση, ύδρευση (νιτρικά άλατα) & ΥΗ παραγωγή ενέργειας (στέρηση παροχής) Ρύπανσηλόγω λιπασμάτων & βιομηχανικών αποβλήτων των Σερρών 10/20
Διασυνοριακά Ύδατα στη Μέση Ανατολή Β. Αφρική & Μέση Ανατολή - + ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΑ ΥΔΑΤΑ: ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ K. Ευρώπη (Δούναβης) Στην Μέση Ανατολή : Θρησκευτική & πολιτισμική ανομοιογένεια Πολιτικές σκοπιμότητες επί μειονοτήτων Πολιτική αστάθεια (εσωτερική & εξωτερική) Επίδειξη ισχύος & στρατιωτική κουλτούρα στην επίλυση διαφορών Χαμηλό βιοτικό επίπεδο & υψηλός ρυθμός αύξησης πληθυσμού Μείωση των υδάτινων αποθεμάτων 11/20
Η περίπτωση Τίγρη & Ευφράτη (1) Λεκάνη απορροής Χώρες Ευφράτης Ιράκ (47%), Συρία (22%), Τουρκία (28%), Σαουδική Αραβία (2.97%), Ιορδανία (0.03%) Τίγρης Ιράκ (56.1%), Ιράν (19%), Συρία (0.4%),Τουρκία (24.5%) Έκταση 440.000km 2 221.000km 2 Μήκος ποταμού 2.786 km 1.800 km Πληθυσμός 23 εκ. 23.4 εκ. Αρδευόμενη περιοχή 2.3 εκ. ha 0.15 εκ.ha Πηγή: http://waterinventory.org/ 12/20
Η περίπτωση Τίγρη & Ευφράτη (2) Ευφράτης Τίγρης Πηγή: http://waterinventory.org/ 13/20
Παρόχθια Κράτη Τουρκία: άναντες κράτος Θέση ισχύος (πηγές ποταμών) Άρνηση καθεστώτος συνιδιοκτησίας Σύναψη εικονικών συμφωνιών Επιβάρυνση ποιότητας λόγω γεωργίας Έλεγχος ποσότητας (φράγματα) Συρία: κάταντες κράτος Αβεβαιότητα στις αρδεύσεις Υπεραντλήσεις & ανεπαρκείς αποστραγγιστικές τάφροι Προβλήματα ηλεκτροδότησης (ΥΗΕ) Ιράκ: κάταντες κράτος Υφαλμύρωση Εξασθένιση εγχώριας αγροτικής παραγωγής Κρίση λειψυδρίας(μετανάστευση) Πηγή: Water Deficit, 2003 14/20
Το Σχέδιο ΝΑ Τουρκίας (GAP) Έναρξη: 1976 Καλύπτει 9,7% έκτασης Τουρκίας (6.5 εκ. κατ.) Αύξηση τουρκικού ΑΕΠ & ενίσχυση ασθενέστερων τάξεων Διπλασιασμός αρδευτικών εκτάσεων (1.7 εκ. ha) 22 φράγματα & 25 αρδευτικά συστήματα καναλιών 19 μονάδες παραγωγής ΥΗΕ(27 δις KWh/y) Ολοκλήρωση: 2017 Σκοπός : Δέσμευση 80% ροής Ευφράτη & 40% Τίγρη Προϋπολογισμός: 36 δις $ Τρέχουσα κατάσταση: Οικονομικοί περιορισμοί Πηγή: http://www.kurdishherald.com/ 15/20
Φράγματα Τίγρη & Ευφράτη Συριακά Φράγματα 11 σε Ευφράτη (TabqaHP-Ι) Ιρακινά Φράγματα 5 σε Ευφράτη (Haditha HP-I) 9 σε Τίγρη (Mosul HP-I-FC) Τουρκικά Φράγματα 15 σε Ευφράτη(Ataturk HP-I, Keban HP-FC, Karakaya HP-Ι) 8 σε Τίγρη (Batman HP-I-FC) Πηγή: http://edmaps.com/ *HP: Hydropower I: Irrigation FC: Flood control 16/20
Το χρονικό των συμφωνιών 1976 Συμφωνία καλής γειτονίας Τουρκίας -Συρίας& Τουρκίας-Ιράκ 1973 Ολοκλήρωση φραγμάτων Keban& Tabqa 1974 Πλήρωση Tabqa- Πρόθυρα πολέμου Ιράκ-Συρία 1976 Έναρξη Karakaya- Εμπάργκο πετρελαίου Συρίας σε Τουρκία 1980 Προσπάθεια συνεργασίας 3 χωρών (Joint Technical Committee) 1987 Δύο πρωτόκολλα συμφωνίας Συρίας-Ιράκ 1989 Πλήρωση Ataturk μείωση της ροής Ευφράτη κατά 75% 1990 Πρώτη επίσημη συμφωνία Συρίας-Ιράκ 1992 Απόρριψη ιρακινού αιτήματος αύξησης παροχής από Τουρκία 1996 Συντονισμός Συρίας & Ιράκ κατά της Τουρκίας 1998 Τουρκία-Συρία προ των πυλών για πολεμική σύρραξη 2001/3 2 Πρωτόκολλα μεταξύ Τουρκίας-Συρίας για κοινή διαχείριση 2009 Δέσμευση Τουρκίας για παροχή σε Ιράκ (World Water Summit) 17/20
Συμπεράσματα Κοινό μέτωπο Συρίας-Ιράκ έναντι Τουρκίας Οι ιρακινές πετρελαιοπηγές ως μέσο πρόσβασης στους υδατικούς πόρους Μετριασμός δράσης Κούρδων στα σύνορα Συρίας-Ιράκ Προσχώρηση Τουρκίας στο υπάρχον διεθνές θεσμικό πλαίσιο Συνεργασία σε κατασκευή & χρήση έργων υποδομής Υιοθέτηση κοινής αρδευτικής πολιτικής (ορθολογική χρήση λιπασμάτων & νερού) Βιωσιμότητα των υδατικών πόρων της λεκάνης απορροής Καταλυτικός ρόλος των Διεθνών Οργανισμών 18/20
Βιβλιογραφία Transboundary Water Resources Management in Southeastern Europe & Middle East and North Africa (Πηγή: http://drin-basin.twrmmed.net/) TransboundaryFreshwater Dispute Database, Oregon State University (http://www.transboundarywaters.orst.edu/) Inventory of Shared Water Resources in Western Asia (Online version), Tigris River Basin, Beiru, 2013, Vol.3, pp100-153(http://waterinventory.org/) Inventory of Shared Water Resources in Western Asia (Online version), Euphrates River Basin, Beiru, 2013, Vol.1, pp48-78(http://waterinventory.org/) 19/20
Ευχαριστούμε πολύ για την προσοχή σας