ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΒΗΟΠΟΗΚΗΛΟΣΖΣΑ: ΒΗΟΠΟΗΚΗΛΟΣΖΣΑ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΑΡΧΜΑΣΗΚΧΝ ΦΤΣΧΝ Ζ ΤΜΒΟΛΖ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΟΣΑΝΗΚΧΝ ΚΖΠΧΝ ΣΖΝ ΑΝΑΓΔΗΞΖ ΚΑΗ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΟΤ Δηξήλε Βαιιηαλάηνπ Γξ. Βηνινγίαο πζηεκαηηθόο Βνηαληθόο Φπηνθνηλσληνιόγνο Δπηκειήηξηα Βνηαληθνύ Κήπνπ Ηνπιίαο & Αιεμάλδξνπ Ν. Γηνκήδνπο Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ
Ζ θύζε ιεηηνπξγεί σο έλα εληαίν ζύζηεκα, όπνπ ππάξρεη αιιειεμάξηεζε θαη κε ηνπο αβηνηηθνύο παξάγνληεο θαη όπνπ θάζε νξγαληζκόο, όζν αδηάθνξνο, άρξεζηνο ή θαη επηθίλδπλνο αλ καο θαίλεηαη, επηηειεί έλαλ πξννξηζκό. Σν βγάιζηκό ηνπ από ην ζύζηεκα ζεκαίλεη αιπζηδσηέο θαη ίζσο απξόβιεπηεο, δπζάξεζηεο εμειίμεηο.
Ζ Διιάδα παξνπζηάδεη πνιύ κεγάιε βηνπνηθηιόηεηα εηδώλ θπηώλ θαη δώσλ θαη απνηειεί έλα από ηα πην ζεκαληηθά θέληξα βηνπνηθηιόηεηαο (biodiversity hotspot) ζηελ Δπξώπε. Tαπηόρξνλα απνηειεί ην ζεκαληηθόηεξν θέληξν ελδεκηζκνύ (hotspot for endemism) ζηελ Δπξώπε θαη ηε Μεζόγεην.
Βηνπνηθηιόηεηα ζηελ Δπξώπε θαη ζηελ Διιάδα (Βώθνπ 2005, Dimopoulos et al. 2013) Σαμηλνκηθέο κνλάδεο Αξηζκόο εηδώλ Δπξώπεο Αξηζκόο εηδώλ Διιάδαο Αλώηεξα θπηά 13.500 5752 ( 40%) (1278 ελδεκηθά) Θειαζηηθά 184 115 ( 60%) (2 ελδεκηθά) Πνπιηά 433 408 (~95%) Δξπεηά 107 59 ( 50%) (8 ελδεκηθά) Ακθίβηα 58 17 (~30%) (2 ελδεκηθά) Φάξηα ζαιάζζηα 1250 447 ( 30%) Φάξηα γιπθνύ λεξνύ 358 107 (~30%) (39 ελδεκηθά)
Vascular plants of Greece: An annotated checklist (2013) Διιεληθά απηνθπή είδε: 5752 Διιεληθά απηνθπή είδε θαη ππνείδε αγγεηνθύησλ : 7645 Διιεληθά taxa : 6600 Αλήθνπλ ζε 1072 γέλε θαη 185 νηθνγέλεηεο. 8 γέλε ελδεκηθά Διιάδαο 1278 είδε ελδεκηθά Διιάδαο 452 ππνείδε ελδεκηθά Διιάδαο 1462 taxa ελδεκηθά Διιάδαο (22,2%)
Διιάδα : 6% έθηαζεο Μεζνγείνπ, 26% Μεζνγεηαθήο ρισξίδαο. Με βάζε ηελ έθηαζή ηεο αλακέλεηαη ζηαηηζηηθώο λα έρεη 4000 είδε. H Eιιάδα ππεξηεξεί ζε ρισξηδηθό πινύην θαη έλαληη ησλ επξσπατθώλ κε κεζνγεηαθώλ ρσξώλ (κε εμαίξεζε ηελ πεξηνρή ησλ Καλαξίσλ λήζσλ), θαζώο θαη πεξηνρώλ ηνπ πιαλήηε κε κεζνγεηαθνύ ηύπνπ θιίκα (Georghiou & Delipetrou 2010).
Οη ιόγνη γηα ηνλ πινύην ηεο ειιεληθήο βηνπνηθηιόηεηαο Α. H γεσκνξθνινγηθή εηεξνγέλεηα Β. H κεγάιε θιηκαηηθή πνηθηιία (κεζνγεηαθό θαη άιια) Γ. Ζ γεσγξαθηθή ζέζε ηεο Διιάδαο Γ. Ζ ζεκαληηθή γεσινγηθή ηζηνξία ηεο ρώξαο (Αηγαηίδα θ.ιπ.) Δ. ε ό,ηη αθνξά ηα θπηά, ε επηβίσζε πνιιώλ εηδώλ ηνπ Σξηηνγελνύο θαηά ηνπο παγεηώλεο ηνπ Σεηαξηνγελνύο θαη ε κεηαλάζηεπζε εηδώλ, θπξίσο θαηά ηνπο παγεηώλεο από ηελ Κεληξηθή Δπξώπε ζηελ ρώξα καο Ε. Ζ κεγάιε γεσινγηθή πνηθηιία εδαθηθή Ζ. Ζ παλάξραηα θαηνίθεζε ηνπ ρώξνπ Ζ ύπαξμε απνκνλσκέλσλ ελδηαηηεκάησλ νδεγεί ζηελ γέλεζε ηαμηλνκηθώλ κνλάδσλ θαη επλνεί ηνλ ελδεκηζκό.
Γηαίξεζε ηεο Διιάδαο ζε 13 ρισξηδηθά δηακεξίζκαηα ζύκθσλα κε ηνπο Strid & Tan (1997). IoI (Ηόληα λεζηά), NPi (Βόξεηα Πίλδνο), SPi (Νόηηα Πίλδνο), Pe (Πεινπόλλεζνο), StE (ηεξεά Διιάδα ρσξίο ηελ Δύβνηα), EC (Κεληξηθό ηκήκα ηεο Αλαηνιηθήο επεηξσηηθήο Διιάδαο), NC (Κεληξηθό ηκήκα ηεο Βόξεηαο επεηξσηηθήο Διιάδαο), NE (επεηξσηηθή Βόξεηα - Αλαηνιηθή Διιάδα), NAe (λεζηά ηνπ Βνξείνπ Αηγαίνπ), WAe (λεζηά Γπηηθνύ Αηγαίνπ ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο Δύβνηαο), Kik (Κπθιάδεο), KK (Κξήηε, Κάζνο, Κάξπαζνο), EAe (λεζηά Αλαηνιηθνύ Αηγαίνπ).
Centaurea nervosa subsp. promota NPi, SPi, StE r ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΔΝΓΖΜΗΚΟ Φση.: Σ. Λύηξαο
Φση.: Π. Γειεπέηξνπ Σν αγξηνγαξίθαιν Silene holzmannii εηδηθεύεηαη ζηηο βξαρνλεζίδεο. Eθηόο ησλ άιισλ ζεσξείηαη είδνο πξνηεξαηόηεηαο γηα πξνζηαζία από ηελ νδεγία 92/43/ΔΟΚ.
To ελδεκηθό ραζκόθπην Campanula laciniata (Kik, KK) Φση.: Π. Γειεπέηξνπ
ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΔΝΓΖΜΗΚΟ Pe, StE, WAe, Kik Galium melanantherum
Viola graeca Pe, StE r Φση.: Σ. Λύηξαο ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΔΝΓΖΜΗΚΟ
Dianthus biflorus NPi, SPi, Pe, StE, EC, WAe r Φση.: Σ. Λύηξαο ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΔΝΓΖΜΗΚΟ
Pe, Kik, KK, EAe r Φση.: Π. Γειεπέηξνπ Σε κνλνεηή καξγαξίηα Anthemis scopulorum όπσο θαη ην κνλνεηέο αγξηνγαξίθαιν Silene holzmannii, ηνπ νπνίνπ μεξέο θάςεο δηαθξίλνπκε δεμηά, ηα έρνπκε ζπείξεη ζην θπηώξηό καο. Καη ηα δπν πξνηηκνύλ κηθξέο λεζίδεο.
ΔΝΓΖΜΗΚΟ ΑΣΣΗΚΖ, ΔΤΒΟΗΑ r Consolida tenuissima
ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΔΝΓΖΜΗΚΟ - ΠΡΟΣΑΣΔΤΟΜΔΝΟ Ebenus sibthorpii Έβελνο ν ηκπζόξπεηνο Pe, StE, EC, WAe, EAe (Π.Γ. 67/81)
Lomelosia hymettia Λνκειόζηα ηνπ Τκεηηνύ Με ηαμηαλζίεο θαη ηαμηθαξπίεο ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΔΝΓΖΜΗΚΟ Pe, StE, Wae r
Crocus cartwrihtianus ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΔΝΓΖΜΗΚΟ Pe, StE, WAe, Kik, KK, EAe r
ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΔΝΓΖΜΗΚΑ Crocus laevigatus Κξόθνο ν ιείνο Nigella arvensis ssp. aristata Νηγέιια ησλ αγξώλ ππνείδνο ε αζεξώδεο Anchusella variegata Αγρνπζέιια ε πνηθηιόρξνπο
ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΔΝΓΖΜΗΚΑ Alyssum tenium Paeonia mascula subsp. hellenica Campanula topaliana subsp. delphica
ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΔΝΓΖΜΗΚΟ Scutellaria rupestris subsp. parnassica Pe, StE, ΝC, WAe r
Φπζηθόο πιεζπζκόο ηεο Hesperis laciniata subsp. secundiflora ζην Πνηθίιν όξνο, από όπνπ ζπιιέρζεθε γελεηηθό πιηθό, γηα θαιιηέξγεηα ζηνλ Κήπν ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΔΝΓΖΜΗΚΟ
Οπσιδέερ, ζςνθήκη CITES, Π.Δ. 67/81 ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΔΝΓΖΜΗΚΟ SPi, Pe, StE, EC, WAe r Ophrys sphegodes subsp. aesculapii Ophrys sphegodes subsp. mammosa Οphrys tenthredinifera
Οπσιδέερ, ζςνθήκη CITES, Π.Δ. 67/81 Orchis italica, ζεξληθνβόηαλν Anacamptis pyramidalis
Όηαλ δελ ππάξρεη λεξό ή νη ζεξκνθξαζίεο είλαη αξθεηά πςειέο ώζηε ηα ελδπκηθά ζπζηήκαηα λα κελ ιεηηνπξγνύλ, ηα θύιια δελ θσηνζπλζέηνπλ, αιιά δηνρεηεύνπλ ηελ ειηαθή ελέξγεηα ζε άιιεο βηνρεκηθέο δηαδηθαζίεο, πνπ νδεγνύλ ζηε ζύλζεζε πξντόλησλ δεπηεξνγελνύο κεηαβνιηζκνύ. Απηά πξνζηαηεύνπλ ηα θύιια από ηελ έληνλε ειηαθή αθηηλνβνιία, παξεκπνδίδνπλ ηελ απώιεηα λεξνύ από απηά, πξνζηαηεύνπλ ηα θπηά από ηα θπηνθάγα δώα θαη ηνπο παζνγόλνπο κηθξννξγαληζκνύο. πρλά εθθξίλνληαη. Οη κεηαβνιίηεο απηνί ρξεζηκνπνηνύληαη σο θάξκαθα, θπηνθάξκαθα, αξώκαηα, ρξώκαηα, εληνκναπσζεηηθά, αξσκαηηθά, θαη πξόζζεηα ηξνθίκσλ. Ζ πνιύπινθε δνκή ηνπο είλαη δύζθνιν λα ζπληεζεί ζην εξγαζηήξην (Ramachandra & Ravishankar 2002). > 500 ειιεληθά είδε θαξκαθεπηηθά (Υξηζηνδνπιάθεο 2011), ζε ρξήζε από ηελ αξραηόηεηα
Wikipedia.org 7 κέληεο (5 είδε, 4 ππνείδε), αλάκεζά ηνπο ην θιηζθνύλη θαη ν δπόζκνο (Mentha pulegium, Mentha spicata) Mentha longifolia Wikipedia.org Mentha pulegium
Hypericum aciferum (KK) Hypericum amblycalyx (KK) Hypericum cuisinii (KK) Hypericum jovis (KK) Hypericum kelleri (KK) Hypericum trichocaulon (KK) Hypericum perforatum 43 Hypericum (38 είδε, 13 ππνείδε), από απηά 15 ελδεκηθά H. empetrifolium subsp. oliganthum (KK) H. empetrifolium subsp. tortuosum (KK) Hypericum boehlingraabei (Pe) Hypericum taygeteum (Pe) Hypericm fragile (?StE, WAe) Hypericum athoum (NE, NAe) Hypericum delphicum (WAe, Kik) Hypericum tymphresteum (Pe, StE) H. rumeliacum supsp. apollinis (NPi, SPi, Pe, StE, NC, WAe)
Hypericum empetrifolium Hypericum hircinum Hypericum triquetrifolium
Φση.: Π. Γειεπέηξνπ Σν ραζκνθπηηθό βαιζακόρνξην Hypericum cuisinii είλαη ελδεκηθό ηεο Κάζζνπ, Καξπάζνπ, αξίαο ζεσξείηαη πνιύ πεξηνξηζκέλεο εμάπισζεο (VPG 2013).
12 Origanum (10 είδε, 3 ππνείδε), αλάκεζά ηνπο 7 ελδεκηθά είδε Origanum dictamnus (ΚΚ) Origanum dictamnus Ο. vetteri (KK) O. microphyllum (KK) O. lirium (WAe) O. symes (EAe) O. scabrum (Pe, WAe) O. calcaratum (Kik, KK, EAe)
ΘΤΜΑΡΗΑ 31 Thymus (24 είδε, 13 ππνείδε), 8 από απηά ελδεκηθά Thymus samius (EAe) Thymus holosericeus (IoI) Thymus laconicus (Pe) Thymus plasonii (NE) Thymus dolopicus ( SP, NC, EC) Thymus hartuigii (Pe, StE, WΑe) κε δπν ελδεκηθά επίζεο ππνείδε Thymus leucospermus (NPi, SPi, Pe,StE, NC) Thymbra capitata 3 είδε Thymbra, 1 ελδεκηθή Thymbra calostachya (KK)
ζπκάξηα Greeklora.gr Thymbra capitata Thymus laconicus
24 Salvia (21 είδε, 9 ππνείδε), δπν είδε ελδεκηθά Salvia teddii (NE) Salvia eichleriana (EC, NE) Salvia pomifera subsp. calycina ΦΑΚΟΜΖΛΗΑ
Φαζθνκειηέο, αιηζθαθηέο Salvia officinalis Salvia fruticosa
2 Lavandula (ιεβάληεο), πνπ πξνηηκνύλ ηα ππξηηηθά εδάθε luirig.altervista.org Lavandula stoechas subsp. stoechas - θλ. αγξηνιεβάληα, ιεβάληα
16 Sideritis (12 είδε, 8 ππνείδε), 5 από ηνπο νπνίνπο ελδεκηθνί Sideritis clandestina (Pe) κε ηα δπν ηνπ ππνείδε S. euboea (WAe) S. raeseri subsp. attica (StE) S. syriaca subsp. syriaca (KK) Sideritis syriaca θλ. καινηίξαο Westcrete.com
Σζάγηα ηνπ βνπλνύ Sideritis scardica
Σζάγηα ηνπ βνπλνύ pelionsflora.wordpress.com commons.wikimedia.org Sideritis raeseri subsp. raeseri Sideritis perfoliata subsp. perfoliata
25 Teucrium (18 είδε, 13 ππνείδε), 12 ελδεκηθά Teucrium alpestre (KK) Teucrium cuneifolium (KK) Teucrium gracile (KK) Teucrium aroanium (Pe) Teucrium francisci-werneri (Pe) Teucrium chamaedrys subsp. olympicum (EC, NC) Teucrium divaricatum subsp. athoum (NE, NAe) Teucrium montbretii subsp. heliotropifolium (KK, EAe) Teucrium microphylum (Kik, KK, EAe) Teucrium flavum subsp. gymnocalyx (StE, NC, WAe, KK) Teucrium halacsyanum (IoI, SPi, Pe, StE) Teucrium montanum subsp. helianthemoides (StE, EC, NC, WΑe, KK)
Φση.: Π. Γειεπέηξνπ Σν Teucrium gracile είλαη ελδεκηθό ηεο πεξηνρήο ησλ Γηνλπζηάδσλ, Κάζζνπ, Καξπάζνπ, αξίαο θαη ζεσξείηαη θπηό πνιύ πεξηνξηζκέλεο εμάπισζεο (VPG 2013).
Φση.: Π. Γειεπέηξνπ Teucrium montbretii subsp. heliotropifolium KK, EAe
Teucrium capitatum - θλ. ζηνκαρνβόηαλν, παλαγηόρνξην
ΔΘΝΗΚΟ ΚΑΗ ΚΑΠΟΓΗΣΡΗΑΚΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΘΖΝΧΝ ---------------------------------- ΒΟΣΑΝΗΚΟ ΚΖΠΟ ΗΟΤΛΗΑ & ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ N. ΓΗΟΜΖΓΟΤ ΚΟΗΝΧΦΔΛΔ ΗΓΡΤΜΑ Δίζνδνο θνηλνύ: Ηεξά Οδόο 403, Υατδάξη 124 61 Γξαθεία: Ηεξά Οδόο 401, Υατδάξη 124 61 Σει.: 210 5811557, 210 5812582, 210 5813049 FAX: 210 5813049 Ζιεθηξνληθή δηεύζπλζε: uoabotgd@otenet.gr Ηζηνζειίδα: www.diomedes-bg.uoa.gr
ΦΤΣΧΡΗΟ ΤΛΛΟΓΧΝ: Μέξνο ησλ θαιιηεξγεκέλσλ ελδεκηθώλ, ζπάλησλ θαη απεηινύκελσλ εηδώλ ηεο ειιεληθήο ρισξίδαο.
Έλαο από ηνπο πξσηαξρηθνύο καο ζηόρνπο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ Βνηαληθνύ καο Κήπνπ, παξακέλεη ε δεκηνπξγία ελόο λένπ ηκήκαηνο, πνπ ζα νλνκάδεηαη «Σκήκα Δλδεκηθώλ, πάλησλ θαη Απεηινύκελσλ εηδώλ ηεο Διιεληθήο Υισξίδαο». Γηα ην Σκήκα απηό έρεη ήδε γίλεη ε κειέηε θαη έρνπλ νινθιεξσζεί ηα πξώηα έξγα δηακόξθσζεο. Πξνβιέπεηαη όηη ζε απηό ηα θπηά ζα θπηεπηνύλ ζε δηαθνξεηηθνύο ρώξνπο, πνπ ζα αληηζηνηρνύλ ζηα 13 θπηνγεσγξαθηθά δηακεξίζκαηα ζηα νπνία ρσξίδεηαη ε Διιάδα. Δπηπιένλ ζα ππάξρεη θαη ρώξνο γηα ηα θππξηαθά ελδεκηθά, ζπάληα θαη απεηινύκελα είδε.
Ο Βξαρόθεπνο Διιεληθώλ Γεσθύησλ ζηε κλήκε Μπξηώο Απέξγε θηινμελεί 150 ειιεληθά είδε κε βνιβνύο, ξηδώκαηα θαη θνλδύινπο.
Απόςεηο ηνπ Σκήκαηνο Ηζηνξηθώλ Φπηώλ
Όξηα κεηαμύ ησλ Σκεκάησλ Ηζηνξηθώλ θαη Καιισπηζηηθώλ Φπηώλ
Μεξηθή άπνςε ηνπ Σκήκαηνο Φαξκαθεπηηθώλ Φπηώλ
Ajuga reptans Laurus nobilis
Styrax officinalis θλ. «αγξηνθπδσληά», ζηύξαθαο Με καρπούς
Pulicaria dysenterica Agrimonia eupatoria
Salvia sclarea θλ. γνξγόγηαλλε Viola odorata θλ. κελεμέο
Conium maculatum
Ζ κεγαιύηεξε ζπκβνιή ηνπ Κήπνπ καο είλαη ε επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλσληθνύ ζπλόινπ ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ηεο θύζεο θαη θπζηθά ηεο ειιεληθήο βηνπνηθηιόηεηαο. Δλδεηθηηθά, από ηελ αξρή ηνπ 2014 μελαγήζεθαλ 15.560 καζεηέο!
Kήπορ ηος Ιπποκπάηη ζηην Κω 254 είδη θςηών, πος αναθέπονηαι ζηην Ιπποκπαηική Σςλλογή Ιπποκράτης 460-370 π.χ. «Πατέρας της Ιατρικής» Γεννήθηκε ζηην Κω, ηαξινόμηζε ζςζηημαηικά ηην ιαηπική και ηην ξεσώπιζε από ηη θπηζκεία και ηην μαγεία. Ολιστική προσέγγιση υγείας και ομορφιάς Χρησιμοποίηση θεραπευτικώμ βοτάμωμ (Cistus creticus, Salix alba, Hypericum perforatum κ.λπ.) χρήση μελισσοκομικώμ προϊόμτωμ (μέλι, πρόπολη, κ.λπ.)
Εσληαλό Μ Ο Τ Δ Η Ο ην Γηεζλέο Ηππνθξάηεην Ίδξπκα Κσ Από ηελ Μ.Κ.Ο. Ηππνθξάηεο 2.500 ρξόληα
Το όραμα : Ο ΙΒΚΚ να γίνει πρότυποσ Βοτανικόσ κήποσ με διεθνή αναγνώριςη για: Την ολοκληρωμζνη και τεκμηριωμζνη ςυλλογή από Ιπποκρατικά βότανα & την προβολή του Ιπποκράτειου ζργου Την Ολιςτική εμπειρία που θα προςφζρει ςτον Επιςκζπτη Τη ςυμβολή του ςτην διατήρηςη και προβολή τησ τοπικήσ χλωρίδασ
Ο Κήπνο ηνπ Ηππνθξάηε πκκεηνρή καζεηώλ ηεο Κσ
Myrtus communis - θ.λ. κπξηηά, κπξζίλε «Μπξξίλε, Μπξζίλε» γηα πιύζεηο ησλ γελλεηηθώλ νξγάλσλ γηα πιύζεηο ηνπ πξσθηνύ γηα δηεπθόιπλζε ηνπ ηνθεηνύ γηα επίδεζε λεύξσλ σο πνηό γηα ηνπο βαξηά πάζρνληεο
«Διαηήξηνλ» ζηελ θπλάγρε σο θαζαξηηθό Ecballium elaterium θλ. πηθξαγγνπξηά
Οη λέεο ζεκάλζεηο ηνπ Ηππνθξαηηθνύ Βνηαληθνύ Κήπνπ ρξεζηκνπνηνύλ ηερλνινγία θσδηθώλ γξήγνξεο αληαπόθξηζεο (QR codes): Καη νη δπν Βνηαληθνί Κήπνη δηαζέηνπλ Herbarium θαη Σξάπεδα πεξκάησλ.
ΔΤΥΑΡΗΣΧ ΠΟΛΤ ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΡΟΟΥΖ Α!!!