ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ & Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ & Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ 31

Περιληπτικά έως τώρα 32 Μέχρι το τέλος του πρώτου έτους, τα περισσότερα βρέφη με τυπική ανάπτυξη παράγουν συλλαβικές φωνοποιήσεις (βλ. κανονικό βάβισμα) οι οποίες τόσο φωνητικά, όσο και προσωδιακά προσιδιάζουν στη γλώσσα. Επίσης, τις χρησιμοποιούν σκόπιμα, μαζί με χειρονομίες, σε πρωτοαναφορικές και πρωτοπροστακτικές επικοινωνιακές περιστάσεις. Περίπου στην ίδια ηλικία τα βρέφη αρχίζουν να χρησιμοποιούν συμβατικές συμβολικές χειρονομίες για να αναπαραστήσουν συγκεκριμένα αντικείμενα, καταστάσεις και ιδιότητες. Επίσης, αρχίζουν να κατανοούν αρκετές λέξεις (e.g., Fenson et al., 1993). Συνεπώς, αρχίζουν να οικοδομούν τις πρώτες συμβολικές, και δη λεκτικές, αναπαραστάσεις. 32

Οι πρώτες λέξεις Σχέση ΣΥΝΕΧΕΙΑΣ σε επίπεδο «μορφής» μεταξύ πρώτων λέξεων & προλεκτικών φωνητικών παραγωγών (βλ.βάβισμα ). 33 Δυσκολία οριοθέτησης μεταξύ βαβίσματος & λέξης. παράγονται κατά την ίδια περίοδο, πολλές φορές έχουν ίδια μορφή (Menyuk & Menn, 1979; Menyuk, Menn & Silber, 1986). ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: «μπα-μπά» (επαναληπτικό βάβισμα - διαδοχή «κανονικών συλλαβών») «μπα-μπά» (μία από τις πρώτες λέξεις)

Με ποιο κριτήριο κατατάσσουμε ως λέξεις τις φωνοποιήσεις αυτής της μεταβατικής περιόδου;; ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΜΒΟΛΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ Η «συμβολική χρήση» περιλαμβάνει δύο ιδιότητες: Την ΑΝΑΦΟΡΑ σε ένα αντικείμενο, ΚΑΙ Την ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ αυτού του αντικειμένου 34 34

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Η δεικτική χειρονομία («δείχνω με το δάκτυλο»): ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ σε ένα αντικείμενο, όμως, δεν αναπαριστά το αντικείμενο. Το αναφερόμενο αντικείμενο εξαρτάται πάντα από την συγκεκριμένη περίσταση (από ποιο αντικείμενο βρίσκεται στην κατεύθυνση στην οποία δείχνει το παιδί). «Συμβολική χρήση» > τα χαρακτηριστικά του αντικειμένου αναπαρίστανται στο σύμβολο και μπορούν να μεταδοθούν ανεξάρτητα από την συγκεκριμένη συγκυρία. 35

Συμβολική ανάπτυξη: Περιλαμβάνει μεταβατική φάση κατά την οποία τα παιδιά χρησιμοποιούν ασταθείς μονάδες / ζεύγη μορφή-σημασία. --------------------------------------------------------------------- Οι Stoel-Gammon & Cooper (1984) ονομάζουν ψευδολέξεις τις παραγωγές με σταθερή σχέση μορφής-σημασίας, των οποίων ωστόσο η μορφή διαφέρει από τη συμβατική μορφή των ενήλικων ομιλητών της γλώσσας. Η Vihman (1996) χρησιμοποιεί τον όρο «πρωτολέξεις» για να αναφερθεί σε σταθερές μορφές, οι οποίες χρησιμοποιούνται με σχετικά σταθερό τρόπο, αλλά δεν έχουν άμεση σχέση με τη συμβατική μονάδα μορφή-σημασία του ενήλικου μοντέλου. 36

ΛΕΞΗ Τόσο η ΜΟΡΦΗ, όσο και η ΧΡΗΣΗ της μορφής αυτής, είναι ΣΤΑΘΕΡΕΣ και σχετίζονται άμεσα με το συγκεκριμένο ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ της γλώσσας (Vihman & McCune, 1994). Δεδομένων των ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ιδιαιτεροτήτων των παιδικών παραγωγών (βλ. στη συνέχεια), προτείνεται ένας σχετικά ευέλικτος καθορισμός της σχέσης της παιδικής φωνητικής μορφής με την αντίστοιχη συμβατική λέξη. Θεωρείται έγκυρη κάθε μορφή που βασίζεται στην αντίστοιχη συμβατική λέξη. Π.χ. το παιδί χρησιμοποιεί τη μορφή «πίτι» αντί για «σπίτι» κάθε φορά που θέλει να αναφερθεί σε ένα σπίτι. 37

Εμφάνιση πρώτων λέξεων: Παρότι υπάρχουν πολύ μεγάλες ατομικές διαφορές ως προς την ηλικία εμφάνισης των πρώτων λέξεων, η μέση ηλικία ορίζεται γύρω στους 12 με 18 μήνες (de Boysson-Bardies, 1996). 38

39 Η κατανόηση λέξεων προηγείται της παραγωγής

40

Ιδιότητες πρώτων λέξεων Οι «πρώτες λέξεις» αρχικά εμφανίζονται αρκετά εξαρτημένες από συγκεκριμένα επικοινωνιακά πλαίσια (Menyuk & Menn, 1979). Συνήθως εμφανίζονται ως μέρος καθημερινών ρουτινών, και σταδιακά ανεξαρτητοποιούνται. VYGOTSKY (1962): Η σημασίες των πρώτων λέξεων δεν είναι σταθερές: βρίσκονται σε συνεχή αλλαγή, που προκύπτει από την αμφίδρομη σχέση γλώσσαςσκέψης. Όσο το παιδί αναπτύσσεται σε γνωστικό επίπεδο (εννοιολογική ανάπτυξη, κατηγοριοποίηση, κλπ), οι λέξεις του γίνονται όλο και πιο ανεξάρτητες από το πλαίσιο / την επικοινωνιακή τους λειτουργία, και το σημασιολογικό τους περιεχόμενο διευρύνεται και γενικεύεται. 41

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΛΕΞΙΚΟΥ Από την απόκτηση της πρώτης λέξης μέχρι την κατάκτηση των πρώτων 10 λέξεων (τύποι) 2-3 μήνες Μέχρι την κατάκτηση των πρώτων 50 λέξεων (τύποι) 2-5 νέες λέξεις την εβδομάδα Περίπου στις 50 100 λέξεις (γύρω στους 18-24 μήνες) πολλά παιδιά «έκρηξη» ή «άνθιση» λεξιλογίου. 8-10 νέες λέξεις την ημέρα (lexical spurt) 42 Aλλαγή στο τρόπο μάθησης νέων λέξεων. Έννοια «κρίσιμου όγκου» (critical mass) π.χ.marchman & Bates, 1991, 1994

43

ΛΕΞΗ ΣΥΜΒΟΛΟ ΜΟΡΦΗ ( ήχος ) ΣΗΜΑΣΙΑ ( νόημα ) Φωνολογική ανάπτυξη Σημασιολογική ανάπτυξη 44

Συνέχεια ανάμεσα στην προλεκτική και στη λεκτική περίοδο π.χ. Ποικίλες εξελίξεις νωρίτερα προετοιμάζουν για τη στιγμή που τα παιδιά θα επιχειρήσουν να επικοινωνήσουν για πρώτη φορά με ένα ηχητικό σύμπλεγμα, εξελίξεις στην άρθρωση βάβισμα συλλαβών και συμπλεγμάτων τριαδική επικοινωνία Π.χ. δείξη ενός αντικειμένου στον άλλον πρόθεση επικοινωνίας χωρίς συμβατικούς ήχους ή με χειρονομίες ικανότητα αναπαράστασης συμβολική χρήση χειρονομιών Ικανότητα κατηγοριοποίησης, έστω απλοϊκής δηλ. γενίκευσης για τα φαινόμενα του κόσμου, π.χ. υπάρχουν αντικείμενα 45 45

Π.χ. Φωνητική- φωνολογική συνέχεια δηλ. ομοιότητα στη μορφή μεταξύ πρώτων λέξεων & προλεκτικών φωνήσεων Δυσκολία οριοθέτησης μεταξύ βαβίσματος & λέξης παράγονται κατά την ίδια περίοδο, πολλές φορές έχουν ίδια μορφή (Menyuk & Menn, 1979; Menyuk, Menn & Silber, 1986). Π.χ: ( βάβισμα «μπα-μπά» (επαναληπτικό ( λέξεις «μπαμπά» (μία από τις πρώτες 46

Πρώιμη λεκτική περίοδος: Περιλαμβάνει μεταβατική φάση κατά την οποία τα παιδιά χρησιμοποιούν ασταθείς μονάδες / ζεύγη: μορφή-σημασία. --------------------------------------------------------------------- Οι Stoel-Gammon & Cooper (1984) ονομάζουν ψευδολέξεις τις παραγωγές με σταθερή σχέση μορφής-σημασίας, των οποίων ωστόσο η μορφή διαφέρει από τη συμβατική μορφή των ενήλικων ομιλητών της γλώσσας. Η Vihman (1996) χρησιμοποιεί τον όρο «πρωτολέξεις» για να αναφερθεί σε σταθερές μορφές, οι οποίες χρησιμοποιούνται με σχετικά σταθερό τρόπο, αλλά δεν έχουν άμεση σχέση με τη συμβατική μονάδα μορφή-σημασία του ενήλικου μοντέλου. 47

ΛΕΞΗ Τόσο η ΜΟΡΦΗ, όσο και η ΧΡΗΣΗ της μορφής αυτής, είναι ΣΤΑΘΕΡΕΣ και σχετίζονται άμεσα με το συγκεκριμένο ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ της γλώσσας (Vihman & McCune, 1994). Δεδομένων των ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ιδιαιτεροτήτων των παιδικών παραγωγών (βλ. στη συνέχεια), προτείνεται ένας σχετικά ευέλικτος καθορισμός της σχέσης της παιδικής φωνητικής μορφής με την αντίστοιχη συμβατική λέξη. Θεωρείται έγκυρη κάθε μορφή που βασίζεται στην αντίστοιχη συμβατική λέξη. Π.χ. το παιδί χρησιμοποιεί τη μορφή «πίτι» αντί για «σπίτι» κάθε φορά που θέλει να αναφερθεί σε ένα σπίτι. 48

Εμφάνιση πρώτων λέξεων: Παρότι υπάρχουν πολύ μεγάλες ατομικές διαφορές ως προς την ηλικία εμφάνισης των πρώτων λέξεων, η μέση ηλικία ορίζεται γύρω στους 12 με 15 μήνες (de Boysson-Bardies, 1996). 49

Ιδιότητες πρώτων λέξεων Οι «πρώτες λέξεις» αρχικά εμφανίζονται αρκετά εξαρτημένες από συγκεκριμένα επικοινωνιακά πλαίσια (Menyuk & Menn, 1979). Συνήθως εμφανίζονται ως μέρος καθημερινών ρουτινών, και σταδιακά ανεξαρτητοποιούνται. VYGOTSKY (1962): Η σημασίες των πρώτων λέξεων δεν είναι σταθερές: βρίσκονται σε συνεχή αλλαγή, που προκύπτει από την αμφίδρομη σχέση γλώσσαςσκέψης. Όσο το παιδί αναπτύσσεται σε γνωστικό επίπεδο (εννοιολογική ανάπτυξη, κατηγοριοποίηση, κλπ), οι λέξεις του γίνονται όλο και πιο ανεξάρτητες από το πλαίσιο / την επικοινωνιακή τους λειτουργία, και το σημασιολογικό τους περιεχόμενο ευρύνεται και γενικεύεται. 50

ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗ ΜΟΡΦΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ: ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΩΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ: Παρουσιάζουν διαφορές ως προς τη μορφή σε σχέση με τις αντίστοιχες συμβατικές λέξεις των ενηλίκων. Αυτές οι συστηματικές διαφορές «φωνολογικά λάθη» συνοψίζονται ως εξής (βλ. Gerken, 1994): 51

Α. Αντικαταστάσεις φωνημάτων Αντικατάσταση με άλλο φωνήεν συνήθως συγγενικό ως προς τα φωνητικά χαρακτηριστικά του: π.χ. Μπαπού (παππούς), σέλω (θέλω), ζίνω (δίνω), ( αυτοκίνητο ) χάλασσα (θάλασσα) αθοκίνητο 52

Β1. Παραλείψεις τμημάτων -Παραλείψεις τελικών συμφώνων (-ς και -ν): Μπαμπά (μπαμπάς), ήτα (ήταν) -Παράληψη κυρίως άτονων & αρχικών συλλαβών: ( κρεμούλα ) Μούλα ( Κοκκινοσκουφίτσα ) κουφίτσα ( αυτοκίνητο ) Κοκίνητο ( βραχιόλι ) Αχόλι ( πορτοκαλάδα ) Λαλάδα -Απλοποίηση συμφωνικών συμπλεγμάτων με παράλειψη συμφώνου: ( σπίτι ) Πίτι ( άσπρο ) Άσπο ( γλυκό ) Λυκό ( σχολείο ) Κολείο 53

Β2. Προσθέσεις τμημάτων -Πρόσθεση φωνήεντος μετά από τελικό σύμφωνο: αυτήνη (αυτήν), ( άλλον ) άλλονα ( σένα ) σένανε ( παίζουν ) παίζουνε -Απλοποίηση συμφωνικών συμπλεγμάτων με πρόσθεση φωνήεντος: ( τρένο ) τερένο ( τρίζει ) τερίζει ( πνίγηκα ) Πιγίνηκα 54

Γ. Μετάθεση συλλαβών Προτίμηση για σύμφωνα που προφέρονται στο εμπρόσθιο μέρος του στόματος στην αρχή της λέξης ( κουμπί ) Μπουκί ( καπάκι ) Πακάκι ( κατσαρόλα ) Τσακαρόλα Αποφυγή «λ» στην αρχή της λέξης ( λιγνός ) Γλινός ( λαγός ) Γαλός Πολυσύλλαβες λέξεις: ( καπετάνιος ) Κατεπιάνος Μπεδρευτήκανε (μπερδευτήκανε) ( σκουπιδοτενεκέ ) Σκουπιδονεντεκέ 55

Δ. Αφομοίωση Τάση να παράγονται λέξεις με τα ίδια φωνήεντα ή σύμφωνα. ( Άρτεμη ) Άμεμη ( εδώ ) Ντωντώ ( πεταλούδα ) Παπαλούδα ( λαμπάδα ) Γιαμπάγια ( δαγκώσει ) Γκαγκάσει Τώτα (φώτα) ( δωμάτιο ) Μωμάτιο 56

ΛΕΞΗ ΣΥΜΒΟΛΟ ΜΟΡΦΗ ( ήχος ) ΣΗΜΑΣΙΑ ( νόημα ) Φωνολογική ανάπτυξη Σημασιολογική ανάπτυξη 57

ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ: ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΝΝΟΙΕΣ Κάθε γεγονός, κάθε αντικείμενο του κόσμου μας είναι ΜΟΝΑΔΙΚΟ. Έχει χαρακτηριστικά που το διαφοροποιούν από τα υπόλοιπα. Το γνωσιακό μας σύστημα δεν επεξεργάζεται κάθε φαινόμενο ως ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΣΕ ΕΝΝΟΙΕΣ 58

Δεν υπάρχει απόλυτη αντιστοιχία μεταξύ ΛΕΞΕΩΝ - ΕΝΝΟΙΩΝ «θαλάσσιος ελέφαντας» «παίρνω τηλέφωνο» «σπάω πλάκα» Όλες οι γλώσσες/πολιτισμοί δεν λεξικοποιούν τις έννοιες με τον ίδιο τρόπο Εσκιμώοι: «χιόνι» Αραβική γλώσσα: «άλογο» Ιαπωνική γλώσσα: «φοράω» 59 Η μάθηση λεξικών μονάδων, αντιστοιχεί στην ανακάλυψη του πεδίου αναφοράς κάθε λέξης 59

Η μάθηση λέξεων περιπλέκεται περαιτέρω από φαινόμενα όπως τα εξής: Τα φαινόμενα αναφοράς όχι απλά φυσικά αντικείμενα ακόμη και για τα πολύ μικρά παιδιά, αλλά πιο αφηρημένα, π.χ. μετακίνηση (π.χ. πέφτει), συναισθήματα (φοβάμαι), σχέσεις στο χώρο (π.χ. πάνω). Κάθε λέξη αποκτά το πλήρες της νόημα μόνο στη συγκεκριμένη περίσταση στην οποία χρησιμοποιείται. Επομένως, το νόημα αυτό μπορεί να διαφέρει πολύ κάθε φορά (π.χ. εγώ, εδώ). ( γλυκό Οι λέξεις είναι πολύσημες, συχνά μεταφορικές (π.χ. Το ίδιο φαινόμενο μπορεί να αναφερθεί με διάφορες λέξεις (... κόρη (π.χ. μαμά, Ελένη, κ. Χρονοπούλου, 60

ΣΕ ΤΙ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ; 61 A.Karousou 61

ΓΙΑΤΙ; Αναφέρονται σε απτά και συγκεκριμένα φαινόμενα ( 1992 Tomasello, (Gentner, 1982; «οι έννοιες των αντικειμένων αναφέρονται σε μόνιμα φαινόμενα, ενώ οι πράξεις και οι αλλαγές κατάστασης απαιτούν την ενσωμάτωση μία χρονικής διάστασης» ( 211 (Tomasello, 1992: Eίναι πιο συχνές στην ομιλία που ακούνε Δυνατές ωστόσο οι διαγλωσσικές-διαπολιτισμικές διαφορές. Π.χ. τα ρήματα συχνότερα και πιο προσιτά στα γιαπωνέζικα γιατί στο τέλος της λέξης και γιατί οι γονείς δείχνουν λιγότερο τα πράγματα 62

Οι λέξεις οργανώνονται σε είδη οικογένειες που συγγενεύουν μεταξύ τους με διάφορους τρόπους π.χ. ιεραρχίες με υπώνυμα και υπερώνυμα ή συνώνυμα-αντώνυμα: Λάθη που δείχνουν ότι τα παιδιά δεν έχουν κατανοήσει ακόμη πλήρως τις σχέσεις ανάμεσα στις λέξεις: άλογα, σκύλοι δεν θεωρούνται ζώα πέδιλα δεν θεωρούνται παπούτσια κότες δεν θεωρούνται πουλιά φορτηγά, λεωφορεία δεν θεωρούνται οχήματα/αυτοκίνητα 63

Ιεραρχίες, π.χ. Έμβια όντα Φυτά Ζώα Ζώα: Θηλαστικά, ερπετά, ψάρια, πτηνά.. Θηλαστικά: σκύλοι, αγελάδες.. Είδη σκύλων 64 Τα παιδιά μαθαίνουν πρώτα όχι το πιο γενικό νόημα γιατί αφηρημένο, αλλά το πιο οικείο στην καθημερινή ομιλία/εμπειρία (π.χ. σκύλος, όχι όμως ( θηλαστικό κανίς ή 64

KATHΓΟΡΙΕΣ ΒΑΣΙΚΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ Εύρημα της Eleanor Rosch: Αν σας ρωτήσω Τι είναι αυτό; Είναι πιο πιθανό να απαντήσετε μία καρέκλα απ ότι ένα έπιπλο ή μία καρέκλα κουζίνας / ψάθινη καρέκλα. ΥΠΕΡΚΕΙΜΕΝΕΣ Ζώο ΒΑΣΙΚΕΣ Σκύλος ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΕΣ Κανίς 65

KATHΓΟΡΙΕΣ ΒΑΣΙΚΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ Το βασικό επίπεδο (όπως καρέκλα, σκύλος, μήλο...) είναι εκείνο που έχει τον μεγαλύτερο αριθμό χαρακτηριστικών που το ξεχωρίζουν από άλλες έννοιες του ιδίου επιπέδου, και τον μεγαλύτερο αριθμό χαρακτηριστικών που είναι κοινά στην ίδια κατηγορία. Π.χ. μία καρέκλα έχει περισσότερα χαρακτηριστικά που τη διακρίνουν από ένα μήλο, απ ότι μία καρέκλα κουζίνας από μία καρέκλα μπαλκονιού 66 οι βασικές κατηγορίες, ωστόσο, δεν εξαρτώνται μόνο από τα αντικείμενα καθεαυτά, αλλά από τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι διεπιδρούν με αυτά, τα προσλαμβάνουν και τα χρησιμοποιούν. Έτσι, ενώ η καρέκλα θεωρείται ως ένα αντικείμενο στο οποίο καθόμαστε, δεν υπάρχει μια διαδραστική εικόνα που να σχετίζεται με την πιο αφηρημένη υπερώνυμη κατηγορία έπιπλο.

( 1973 ) Νelson Δύο «τύποι» παιδιών: ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ χρησιμοποιούν λέξεις κυρίως για να αναφερθούν και να περιγράψουν τον κόσμο συντριπτικά μεγάλο αριθμό ονομάτων (ουσιαστικών για τους ( ενήλικες ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ χρησιμοποιούν λέξεις για να εκφράσουν αιτήματα, συναισθήματα κλπ αρκετά συχνά προσωπικές / κοινωνικές λέξεις (ρήματα μεταξύ ( ενήλικες άλλων για τους 67

Από την εμφάνιση της πρώτης λέξης μέχρι την κατάκτηση των ( τύποι ) πρώτων 10 λέξεων 2-3 μήνες ( τύποι ) Μέχρι την κατάκτηση των πρώτων 50 λέξεων 2-5 νέες λέξεις την εβδομάδα ( μήνες Περίπου στις 50 100 λέξεις (γύρω στους 18 πολλά παιδιά «έκρηξη» λεξιλογίου. ( spurt (lexical Πρόκειται για μια «ξαφνική» «απότομη» αναπτυξιακή αλλαγή που υποκινείται από την ανακάλυψη του συμβολικού χαρακτήρα των λέξεων 68 ( 1980 (symbolic insight, π.χ. ΜcShane

ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΛΑΘΗ ΠΑΙΔΙΩΝ: ΛΑΘΟΣ ΠΕΔΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ Δείχνουν πόσο δύσκολο είναι να συσχετιστεί μια λέξη με τα φαινόμενα του κόσμου Π.χ. Χαρτί : μολύβι, τοίχος στον οποίο έχει κάτι γραμμένο, κεντημένο μαξιλάρι... ΥΠΕΡΓΕΝΙΚΕΥΣΕΙΣ / ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ ( οverextensions ) Ευρύτερο πεδίο αναφοράς από αυτό των ενηλίκων Π.χ. Μπαμπά : όλοι οι άνδρες ΥΠΟΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ ( underextensions ) Πιο περιορισμένο πεδίο αναφοράς από αυτό των ενηλίκων Π.χ. νερό μόνο στο ποτήρι Αργότερα: μπάνιο, βροχή, θάλασσα... 69

Νεολογισμοί Με βάση γνώσεις για έννοιες και κανόνες σχηματισμού λέξεων πολεμικά = όπλα, πλυντικά = καθαριστικά σώματος/προσώπου παγωτείο, σουβλακείο, ρουχοπωλείο, τζαμείο σιγανώνω, γρηγορεύω, μπιστολεύω τσιγαρίζω, μπανίζω, ποδοσφαιρίζω κουρεύτρια, κρεατάς, αγρόχτης (από αγρόχτημα), καραβατζής= καπετάνιος, αχυρός, τουβλαριλάς, ανδρολόγος αγκαθιάζει (=αγκυλώνει, τρυπάει), σφαιρακώναμε =πυροβολούσαμε τεραχτά (μαλλιά) = πεταχτά σαν τέρατος νυχερά /τρυπερά = μυτερά κοιμησιάρης = υπναράς τρυπητήρι = κομπρεσέρ, καλία =αρετή χήναροι =αρσενικές χήνες 70