ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Δρ. Ευριπιδου Πολυκαρπος C.D.A. College Limassol 2014/2015
Είναι ένα από τα συστηματα επικοινωνιας του σωματος. Χρησιμοποιει ορμονες για να πει στο σωμα τι να κανει. Αποτελειται από ενδοκρινεις αδενες που παραγουν ορμονες. Οι ορμονες ελεγχουν την λειτουργια του σωματος.
Κάθε αδενας παραγει συγκεκριμενες ορμονες. ΟΡΜΟΝΗ:είναι ενας χημικος αγγελιαφορος φτιαγμενος από πρωτεινες που εκκρινεται κατευθειαν στο αιμα από συγκεκριμενο αδενα.παραγονται στον αδενα και στην συνεχεια μεταφερονται στη περιοχη/οργανο που ελεγχουν η επηρεαζουν.
ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟΣ ΑΔΕΝΑΣ:ειναι ενας αδενας χωρις πορους ο οποιος παραγει ορμονες. -Οι ορμονες ταξιδευουν κατευθειαν στη ροη του αιματος από τον αδενα. -Οι ορμονες ευθυνονται για την σωστη αναπτυξη,αλλαγες στην εφηβεια,τον εμμηνο κυκλο,την εγκυμοσυνη, την εμμηνοπαυση, αντιδρασεις στο αγχος και τον κινδυνο για την σωστη λειτουργια των νεφρων και του πεπτικου συστηματος.
ΥΠΟΦΥΣΗ Βρισκεται στην βαση του εγκεφαλου και συνδεεται στενα με τον υποθαλαμο. Εχει 3 λοβους που εκκρινουν ορμονες, τον προσθιο, τον μεσο και οπισθιο. Ορμονες προσθιου λοβου (αδενουποφυσης) -ορμονη ανθρωπινης αναπτυξης-αυξητικη (HGH).Ρυθμιζει το υψος και την αναπτυξη, είναι ο κυριος ρυθμιστης του τελικου υψους ενός προσωπου.η υπερεκκριση της προκαλει γιγαντισμο η ακρομεγαλια, η υπεκκριση προκαλει νανισμο. -θυροειδοτροπος (TSH) ελεγχει το θυρεοειδη αδενα -φλοιοεπινεφριδιοτροπος (ACTH) ελεγχει το φλοιο των επινεφριδιων.
Προλακτινη (PRL) η λακτογενετικη ορμονη (LTH)- γαλακτοτροφια κατά την διαρκεια του θηλασμου. Γοναδοτροπος ορμονη (η ορμονη σεξουαλικων οργανων)-ελεγχει τη σεξουαλικη αναπτυξη και τα σεξουαλικα οργανα (ωοθηκες και ορχεις) Θυλακιοτροπος ορμονη (FSH)-διεγειρει τις ωοθηκες για να παραξουν οιστρογονο και για να προκαλεσουν ωορρηξια. Ωχρινοτροπος ορμονη (LH)-διεγειρει τις ωοθηκες για να παραξουν το ωχρο σωματιο από ρηγματωδη λεμφικα θυλακια και στη συνεχεια προγεστερονη. Ενδιαμεση κυτταροδιεγερτικη ορμονη-ωχρινοτροπος ορμονη στους ανδρες (ICSH)-διεγειρει την παραγωγη σπερματος.
ΟΡΜΟΝΗ ΜΕΣΟΥ ΛΟΒΟΥ: Διεγερτικη ορμονη μελανοκυτταρων (MSH)-προκαλει την παραγωγη μελανινης στη βασικη στοιβαδα του δερματος υπο συνθηκες ηλιοφανειας. Δυσλειτουργια προκαλει αλμπινισμο, λευκη, λευκοδερμια, μελανοδερμια.
ΟΡΜΟΝΕΣ ΟΠΙΣΘΙΟΥ ΛΟΒΟΥ (νευρουποφυσης): Αντιδιουρητικη (ADH η βασοπρεσινη) -προκαλει ρυθμιση της απορροφησης νερου από τους νεφρους. -υπεκκριση-αποιος διαβητης -υπερεκκριση-οιδημα. Ωκυτοκινη-συστελλει τους μαστικους αδενες όταν αρχισει ο θηλασμος για να απελευθερωσουν γαλα που εκκρινεται σε πορους.συστελλει τους μυες της μητρας για να αρχισει ο τοκετος κατά την διαρκεια του.
ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ ΑΔΕΝΑΣ Βρισκεται και στις 2 πλευρες του λαιμου Ορμονες:θυροξινη, τριιωδοθυρονινη Παραγεται σε αντιδραση στην TSH (από τον προσθιο λοβο της υποφυσης). Διεγειρει το βασικο μεταβολισμο. Υπερεκκριση-γνωστη ως ασθενεια Graves (εξοφθαλμος βρογχοκηλη) η θυρεοτοξικωση (υπερθυρεοειδισμοςαυξηση του μεταβολικου ρυθμου, καρδιακου ρυθμου, αγχος, μη ανοχη της θερμοτητας, μαζι με την αυξηση της θερμοκρασιας, συχνη ενεργεια των εντερων). Υπεκκριση-επιβραδυνση των συστηματων του οργανισμου κατω του συνηθους.κρετινισμος κατά την γεννα η συγγενεις μυξοιδημα (ανωμαλια που προκαλειται αργοτερα στη ζωη λογω μη θεραπευτικης αγωγης του κρετινισμου). Βρογχοκηλη-μεγεθυνση του θυρεοειδους.
Καλσιτονινη-προκαλει διατηρηση της ισορροπιας ασβεστιου και φωσφωρου. Υπερεκκριση προκαλει μειωση στο επιπεδο ασβεστιου του αιματος, λογω του ότι εμποδιζει την απωλεια ασβεστιου από τα οστα.
ΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ Είναι 4 από 2 σε κάθε πλευρα πισω από τον θυρεοειδη. Παραθορμονη-διατηρηση του επιπεδου του ασβεστιου στο πλασμα. Διεγειρει την επαναρροφηση ασβεστιου στους νεφρους. Ενεργοποιει τη βιταμινη D. Υπερεκκριση-υπερπαραθυρεοειδισμος. Προκαλει μαλακυνση των οστων με αποτελεσμα ευκολα καταγματα των οστων.
Υποεκκριση υποπαραθυρεοειδισμος: ασυνηθιστα χαμηλα επιπεδα ασβεστιου στο αιμα. Τετανια (σπασμοι χεριων και ποδιων που προκαλουνται από υπερσυστολη των μυων). Συσπασεις (από υπερ-διεγερμενα νευρα)
ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ Ένα πανω από κάθε νεφρο.εχουν υψος 3-5 εκ. και βαρος 5-7 γρ. το καθενα. Χωριζονται σε 2 μερη, το φλοιο και το μυελο των επινεφριδιων. ΦΛΟΙΟΣ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ: Ορμονες:-γλυκοκορτικοειδη (κορτιζονη, κορτιζολη) -αλατοκορτικοειδη (αλδοστερονη) -ανδρογονα (δευδρο-επι-ανδροστερονη,προγεστερονη).
ΓΛΥΚΟΚΟΡΤΙΚΟΕΙΔΗ (υδροκορτιζονη και κορτιζονη) παραγεται σε αντιδραση στην ACTH (από τον προσθιο λοβο της υποφυσης)-μεταβολιζει τους υδατανθρακες, τα λιπη και τις πρωτεινες. Προκαλει διακοπη της αναπτυξης. Υπερεκκριση-συνδρομο Coushing,υπερενταση,μυικη ατροφια, σαγχαρωδη διαβητη.
ΑΝΔΡΟΓΟΝΑ / ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ -θηλυ:οιστρογονο και προγεστερονη (μερικη είναι συνηθης στο αρσενικο) -αρρεν:τεστοστερονη (μερικη συνηθης στο θηλυκο) Λειτουργια:σεξουαλικη αναπτυξη και ωριμοτητα.δημιουργια ωαριων,αυξηση τριχων στην ηβικη και μασχαλιαια περιοχη. Δυσλειτουργιες:δασυτριχισμος, αμηνορροια (υπερεκκριση τεστοστερονης σε γυναικες).μυικη ατροφια και αυξηση στηθους (υπερεκκριση οιστρογονου σε ανδρες)
ΜΥΕΛΟΣ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ Λειτουργει προς υποστηριξη του συμπαθητικου νευρικου συστηματος. Ορμονες: Αδρεναλινη και νοραδρεναλινη:γνωστες ως ορμονες αγχους,επιταχυνουν τον κτυπο της καρδιας,επιβραδυνουν το πεπτικο και ουροποιητικο συστημα, αυξανουν την πιεση του αιματος και το επιπεδο σακχαρου στο αιμα. Αδρεναλινη-είναι ισχυρο αγγειοσυσταλτικο, δηλ συσφιγγει τα αιμοφορα αγγεια για να αυξησει την πιεση του αιματος.
ΠΑΓΚΡΕΑΣ Ειδικα στις νησιδες των αδενοκυψελων, εξειδικευμενα κυτταρα που σχηματιζουν το ενδοκρινικο μερος του παγκρεατος. Βρισκεται πισω και ελαφρα κατω από το στομαχι μεταξυ 12δακτυλου και σπληνας, συνδεδεμενο με το 12δακτυλο μεσω του παγκρεατικου σωληνα. Εκκρινει ινσουλινη που βοηθα τη γλυκοζη να εισελθει στα κυτταρα, ρυθμιζοντας τα επιπεδα σαγχαρου στο αιμα. Ελλειψη ινσουλινης προκαλει διαβητη.
ΩΟΘΗΚΕΣ Βρισκονται στις 2 πλευρες της μητρας Ορμονες θηλυκες σεξουαλικες ορμονεςοιστρογονο και προγεστερονη.τα αρσενικα διαθετουν μικρη ποσοτητα. Ευθυνονται για τα γυναικεια σεξουαλικα χαρακτηριστικα, π.χ, αυξηση στηθους, διευρυνση των γοφων, τριχοφυια στην ηβη και τις μασχαλες. Υπερεκκριση-συνδρομο πολυκυστικων ωοθηκων. Υπερεκκριση σε ανδρες-μυικη ατροφια και αυξηση στηθους
ΟΡΧΕΙΣ Βρισκονται εντος του οσχεου, οπισθεν του πεους. Ορμονη:αρσενικη σεξουαλικη ορμονη-τεστοστερρονη. Τα θηλυκα εχουν μικρη ποσοτητα. Ευθυνεται για τα αρσενικα σεξουαλικα χαρακτηριστικα, την παραγωγη σπερματος, αλλαγες κατά την εφηβεια, αλλαγη της φωνης, την ηβικη, προσωπικη και μασχαλιαια τριχοφυιια και την αυξηση του μυικου ογκου. Αν και ένα χαμηλο ποσοστο τεστοστερονης είναι συνηθες στα θηλεα, η υπερεκκριση μπορει να οδηγησει σε ανδρογενετισμο, δασυτριχισμο και αμηνορροια.
ΕΠΙΦΥΣΗ Βρισκεται στο κεντρο του εγκεφαλου στον επιθαλαμο. Μικρος αδενας σχηματος καρπου πευκου. Εκκρινει μελατονινη. Ελεγχει τους ρυθμους του σωματοςανταποκρινεται στο ηλιακο φως. Υπεκκριση-αισθημα απωλειας χρονου,καταθλιψη, εποχιακη μανιοκαταθλιψη.
ΘΥΜΟΣ Βρισκεται στο θωρακα στο πανω μερος του μεσοπνευμονιου χωρου πισω απο το στερνο. Ορμονη λεμφοκυτταρα Τ Ειναι μερος του ανοσοποιητικου συστηματος. Δυσλειτουργια προκαλει εξασθενημενη ανοσια.
ΠΑΡΑΓΑΓΓΛΙΑ Ειναι μικροι αδενες που σχετιζονται με το Φυτικο Νευρικο Συστημα και διακρινονται σε συμπαθητικα και παρασυμπαθητικα.
Η συνηθης ηλικια της εφηβειας για τα κοριτσια είναι 10-14 χρονων, αν και σε μερικες περιπτωσεις αρχιζει αρκετα πιο νωρις, στα 8-9. Για τα αγορια η συνηθης ηλικια είναι 13-16 χρονων.
Στα κοριτσια οι ωοθηκες διεγειρονται από 2 ορμονες: Την ωοθυλακιοτροπο (FSH) και την ωχρινοτροπο (LH). Είναι γνωστες ως γοναδοτροπινες και εκκρινονται από τον προσθιο λοβο της υποφυσης. Εχουν τις ακολουθες επιπτωσεις: -μητρα, σαλπιγγες και ωοθηκες ωριμαζουν και γινονται λειτουργικες -αρχιζουν η ωορρηξια και ο εμμηνος κυκλος -τριχοφυια στην ηβικη και μασχαλιαια περιοχη -μεγεθυνεται και αναπτυσσεται ο αδενικος ιστος των μαστων -αυξηση υψους και περιφερειας της λεκανης -αυξηση στην ποσοτητα του υποδοριου λιπους.
Στα αγορια παραγονται οι ιδιες γοναδοτροπινες (ωοθυλακιοτροπος) και ωχρινοτροπος, αν και η δευτερη λεγεται μεσοκυτταριος διεγερτικη ορμονη στους ανδρες (ICSH) και διεγειρει τους ορχεις για να παραξουν τεστοστερονη. Οι περισσοτερες αλλαγες προκαλουνται από την τεστοστερονη και είναι: -αυξηση μυων και οστων -αυξηση υψους -αλλαγη της φωνης και μεγεθυνση του λαρυγγα. -τριχοφυια στην ηβη,το προσωπο,τις μασχαλες,την κοιλια και το στηθος -αναπτυξη των σεξουαλικων οργανων Αρχιζει η παραγωγη σπερματος -τα σπερματικα σωληναρια στους ορχεις παραγουν τεστοστερονη και σπερμα.
ΕΜΜΗΝΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Για το θηλυκο η παραγωγη ωαριων και η προετοιμασια της μητρας γινεται ετσι ώστε ένα γονιμοποιημενο ωαριο να μπορει να αναπτυχθει σε μωρο. Ειτε γονιμοποιηθει ειτε όχι το ωαριο η διαδικασια προετοιμασιας του γυναικειου σωματος για τη μητροτητα παρατηρειται κάθε μηνα. Αυτό είναι γνωστο ως εμμηνος κυκλος. Η εμφανιση της εμμηνοροης ονομαζεται εμμηναρχη.
Κάθε 28 μερες από την εφηβεια μεχρι την εμμηνοπαυση (περιπου 35 χρονια) το σωμα θα προετοιμαστει για τεκνοποιηση και αν η γονιμοποιηση δεν λαβει χωρα θα <<ξηλωσει>> την προετοιμασια του, για να την επαναλαβει μερικες εβδομαδες αργοτερα. Η διαδικασια γινεται σε 3 φασεις: -πρωτη (αναπαραγωγικη) φαση (ωοθηκικος κυκλος) -δευτερη (εκκριτικη) φαση (ενδομητριος κυκλος) -τριτη (καταμηνιος) φαση (περιοδος).
ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΦΑΣΗ Διαρκει περιπου 7 μερες Παραγεται η ωοθυλακιοτροπος ορμονη και διεγειρει τα ωοθυλακια των ωοθηκων να παραξουν οιστρογονο. Τα ωοθυλακια είναι μικρες δομες στην επιφανεια των ωοθηκων. Το οιστρογονο διεγειρει το ενδομητριο, βοηθωντας στην αναπτυξη νεων αιμοφορων αγγειων και βλεννογονων κυτταρων. Στο τελος αυτης της φασης σημειωνεται η ωορρηξια:ένα ωριμο ωοθυλακιο ανοιγει, απελευθερωνει ένα μονο ωαριο στη συνεχεια ταξιδευει μεσα από τη σαλπιγγα προς τη μητρα.
ΕΚΚΡΗΤΙΚΗ ΦΑΣΗ Διαρκει περιπου 14 μερες Η ωχρινοτροπος ορμονη διεγειρει το ανοιγμενο ωοθυλακικο επιστρωμα να αναπτυχθει σε ωχρο σωματιο μια προσωρινη δομη που σχηματιζεται από την επιδραση αυτης της ορμονης πανω στο ανοιγμενο ωοθυλακιο. Το ωχρο σωματιο παραγει προγεστερονη διεγειροντας το ενδομητριο να κατακρατησει υγρο και να παραξει βλεννα η οποια διευκολυνει το σπερμα να περασει μεσα από την αναπαραγωγικη ατρακτο. Μετα την ωορρηξια το ωαριο μπορει να γονιμοποιηθει μονο μεσα στις επομενες 8-24 ωρες. Αν όχι η καταμηνιος φαση ξαναρχιζει.
ΚΑΤΑΜΗΝΙΟΣ ΦΑΣΗ Διαρκει περιπου 5 μερες Η προγεστερονη την οποια παραγει το ωχρο σωματιο εισερχεται στη ροη του αιματος και ο αδενας της υποφυσης ανταποκρινεται, παραγοντας λιγοτερη ωχρινοτροπο ορμονη. Λιγοτερη ωχρινοτροπος ορμονη σημαινει ότι το ωχρο σωματιο αρχιζει να διασπαται, το επιπεδο της προγεστερονης πεφτει πραγμα το οποιο εμποδιζει το ενδομητριο να κατακρατησει υγρο κι αρχιζει επισης να διασπαται. Σαν αποτελεσμα της αποπτωσης του ενδομητριου αρχιζει η εμμηνορροη.αυτη περιεχει: -τις επιπλεον εκκρισεις βλεννας -τα κυτταρα που καλυπτουν εσωτερικα την μητρα -αιμα από σπασμενα τριχοειδη αγγεια στο ενδομητριο -το μη γονιμοποιημενο ωαριο. Μολις χαμηλωσουν τα επιπεδα της προγεστερονης ο αδενας της υποφυσης αρχιζει παλι να παραγει προγεστερονη διεγειροντας ετσι τις ωοθηκες να παραξουν άλλο ωοθυλακιο και άλλο ωαριο.ο κυκλος ξαναρχιζει.
Μετα την εμμηναρχη ο εμμηνος κυκλος σταματα σε 3 περιπτωσεις: -στην επελευση αμηνορροιας -εγκυμοσυνη -εμμηνοπαυση.
ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ (ΚΛΙΜΑΚΤΗΡΙΟΣ) Η αναπαραγωγικη περιοδος διαρκει περιπου 35 χρονια μεχρι να εξαντληθει το αποθεμα των ωαριων. Οι γυναικες γεννιουνται με ορισμενο αριθμο ωαριων. Όταν αυτά εξαντληθουν αρχιζει η εμμηνοπαυση. Η συνηθης ηλικια της εμμηνοπαυσης είναι τα 45-55 και παιρνει κατά μεσο ορο 5 χρονια για να ολοκληρωθει. Στην διαρκεια αυτης της περιοδου οι ορμονικες αλλαγες που ειχαν αρχισει με την εφηβεια θα αντιστραφουν. Οι ωοθηκες θα σταματησουν να ανταποκρινονται στις FSH and LH, τις ορμονες που προκαλεσαν τις αλλαγες στην εφηβεια κι ετσι θα παραξουν λιγοτερο οιστρογονο και προγεστερονη.
Η μειωση αυτων των ορμονων θα προκαλεσει: -ακανονιστους εμμηνους κυκλους -συρρικνωμενους μαστους -μειωμενη τριχοφυια -ερυθριασεις -εφιδρωση -ταχυπαλμια -ατροφια των σεξουαλικων οργανων -απροβλεπτη συμπεριφορα.
Ασθενειες και Ανωμαλιες Αμηνορροια-μπορει να προκληθει από υπερεκκριση τεστοστερονης στα θηλεα, αγχος, απωλεια βαρους, αναιμια. Επιπτωση-απουσια εμμηνοροης. Προεμμηνοροικο συνδρομο-επελευση εμμηνοροης.εμφανιζεται συνηθως μια εβδομαδα πριν. Επιπτωσεις-καταθλιψη,ερεθιστικοτητα,φουσκωμα, πρηξιμο, ευαισθησια μαστικων ιστων, ανησυχια.
Πολυκυστικο συνδρομο-υπερεκκριση θηλυκων σεξουαλικων ορμονων. Επιπτωσεις-ανωμαλος εμμηνος κυκλος,πολλαπλη αναπτυξη θυλακιωδων ωοθηκικων κυστεων, καποτε στειροτητα, μεγεθυνση ωοθηκων.50% των ασθενων είναι παχυσαρκοι και εμφανιζουν δασυτριχισμο.
Συνδρομο Coushing-υπερεκκριση ορμονων του φλοιου των επινεφριδιων. Επιπτωσεις-μυικη ατροφια,αδυναμια,υπερταση, πνευματικη ασθενεια, οστεοπορωση, ανακατανομη σωματικου λιπους. Συνδρομο αντισον-υπερεκκριση ορμονων του φλοιου των επινεφριδιων. Επιπτωση-μυικη ατροφια,αδυναμια,υποταση,εμετος,αφυδατωση, ανωμαλος εμμηνος κυκλος,αλλαγες χρωστικοτητας δερρματος.