«μαθαίνω να συνεργάζομαι» Προτάσεις για πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας στο σχολείο Καθ. Μπιλανάκη Ε.-Νάστος Ζήκος
Θεωρίες για την επιθετικότητα Η επιθετικότητα ως ένστικτο (Lorenz) ή ματαίωση (Freud) ή επιθυμία απόκτησης δύναμης (Adler) Η επιθετικότητα ως μαθημένη συμπεριφορά (Bandura) Η πρόληψη της επιθετικής συμπεριφοράς (Οlweus, 1996).
Επιθετικότητα- θυμός- σύγκρουση- βία Κατά των άλλων Φυσική και λεκτική βία Κατά του εαυτού
Εκφοβισμός: πρόκληση πόνου, βλάβης, συναισθηματικής δυσφορίας Σχέση ανισορροπίας δύναμης επαναληπτικός χαρακτήρας ανισότητα δύναμης ανικανότητα του θύματος να αμυνθεί (Farrington, 1993) Άσκηση ελέγχου
Μορφές εκφοβισμού: άμεσος - έμμεσος Στρέφεται εναντίον ευάλωτου στόχου Φυσικός (άσκηση βίας, καταστροφή περιουσίας) Λεκτικός (πείραγμα) Έμμεσος (κουτσομπολιό, διαρροή άσχημων φημών, κοινωνική απομόνωση) Ηλεκτρονικός εκφοβισμός (μέσω της χρήσης κινητών τηλεφώνων και διαδικτύου Αποκλεισμός ανηλίκου από ομάδα
Έρευνα παιδαγωγικού Ινστιτούτου 3000 μαθητές, 450 σχολεία, 1998-9 Υπάρχουν διαφορές φύλου ως προς τον τρόπο και τη συχνότητα εκδήλωσης συμπεριφοράς εκφοβισμού Συνέπειες: συχνές απουσίες, κοινωνική απομόνωση, τάσεις φυγής, σχολική αποτυχία κλπ
σχολείο Χώρος γνώσεων Χώρος κοινωνικοποίησης «σχολείο που νοιάζεται» Στοχευμένες παρεμβάσεις Ολιστικές παρεμβάσεις ή παρεμβάσεις βασισμένες στο σχολείο
Αντιμετώπιση Εκπαίδευση στις κοινωνικές δεξιότητες : η έννοια του «σχετίζεσθαι» Τακτικές συζητήσεις με μαθητές/ήτριες, συμβούλιο τάξης Προβολή σχετικών ταινιών, Παιχνίδι ρόλων Ανάγνωση σχετικών λογοτεχνικών κειμένων Ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης Κριτική αντιμετώπιση του διαδικτύου και των ΜΜΕ π.χ. αθλητικές εφημερίδες
Σχολικοί κανόνες Αποφυγή στιγματισμού ή χαρακτηρισμού Υπενθύμιση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων στο σχολείο (αυτοσεβασμός, αλληλοσεβασμός ) Έγκαιρη επέμβαση Εκτίμηση κινδύνου Ανάπτυξη δεσμών φιλίας Συνεργατικό κλίμα τάξης
Διαχείριση συναισθημάτων
Είναι εύκολο να θυμώσεις,. αλλά το να θυμώσεις με το σωστό άνθρωπο, τη σωστή στιγμή και να του δείξεις τα συναισθήματά σου με το σωστό τρόπο. είναι το σωστό.
αυτοεκτίμηση Αυτοπεποίθηση Αυτογνωσία Αυτοκριτική Έλεγχος στερεοτύπων, προκαταλήψεων Διεκδίκηση δικαιωμάτων Επιχειρηματολογία Έλεγχος παθών και παρορμήσεων
Ενσυναίσθηση- ενεργητική ακρόαση
Συναισθηματική νοημοσύνη Κάθε άνθρωπος είναι μια μοναδική και ανεπανάληπτη αξία
επικοινωνία Επιθετική; Παθητική;
Προτεινόμενοι τρόποι επίλυσης διαφορών Διαπραγμάτευση Διαιτησία Λήψη απόφασης με συναίνεση «διαμεσολαβητής»-εναλλακτικές λύσεις «παρατηρητές»
Όλοι ίσοι, όλοι διαφορετικοί
Εναλλακτικές λύσεις Παραιτούμαι ή προσπαθώ; Αποσύρομαι ή μιλάω; Ξεσπώ ή διεκδικώ; Αναγνωρίζω το λάθος ή επιμένω στο λάθος; Υπάρχει άλλη οπτική γωνία εκτός από τη δική μου;
Αντιμετώπιση προβλήματος στο σχολείο βραχυπρόθεσμα και άμεσα: Προσδιορισμός προβλήματος Εντοπισμός διαφορετικών απόψεων Αναζήτηση εναλλακτικών επιλογών που να ικανοποιούν τα συμφέροντα όλων Αναγνώριση παραγόντων κινδύνου και έγκαιρη παρέμβαση
Αναγνώριση προστατευτικών παραγόντων/ μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση: Ευκαιρίες για δραστηριοποίηση Συναισθηματικοί δεσμοί με τον περίγυρο και το σχολείο Διαπροσωπικές σχέσεις Ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων Αναμόρφωση μαθησιακής διαδικασίας- τήρηση κανόνων
Ένα παραμύθι Ήταν μια φορά δυο γάτοι που ζούσαν ειρηνικά και αρμονικά. Ήταν καλοί φίλοι και μοιραζόταν την τροφή που έβρισκαν και το μέρος που έμεναν. Όμως, μια μέρα, ο καθένας τους, καθώς πήγαινε στο μονοπάτι που οδηγούσε στο δάσος, βρέθηκε μπροστά σε ένα φρέσκο κέικ.
Ένα παραμύθι. Ενθουσιασμένοι από την ανακάλυψή τους, έδειξαν το κέικ τους ο ένας στον άλλο και άρχισαν να κάνουν συγκρίσεις, για το μέγεθος και για το ποιο είναι το πιο φρέσκο. Όμως ο μεγαλύτερος από τους γάτους είχε βρει το μικρότερο κέικ. «Δεν είναι δίκαιο» είπε. «Είμαι μεγαλύτερος από σένα και πρέπει να πάρω το μεγαλύτερο κέικ. Έλα να τα ανταλλάξουμε».
Ένα παραμύθι.. Αλλά ο μικρότερος αρνήθηκε «Όχι είμαι μικρότερος», είπε «και χρειάζομαι περισσότερη τροφή για να μεγαλώσω και να γίνω σαν και σένα». Έτσι άρχισαν να διαφωνούν και ο καθένας τους, επέμενε ότι θα έπρεπε να πάρει το μεγαλύτερο κέικ. Κατηγόρησαν ο ένας τον άλλο για απληστία και καθώς θύμωναν όλο και περισσότερο, άρχισαν να γρυλίζουν και να φτύνουν.
Ένα παραμύθι Στο τέλος, ο μεγαλύτερος γάτος είπε: «Ας σταματήσουμε. Δε βγάζει πουθενά το να μαλώνουμε έτσι. Πάμε να βρούμε τη σοφή μαϊμού που ζει στο δάσος. Αν της ζητήσουμε να μας μοιράσει τα κέϊκ μας ίσα, θα έχουμε δίκαιη μοιρασιά για τον κάθε μας και η διαφωνία μας θα σταματήσει».
Ένα παραμύθι. Της εξήγησαν τι ήθελαν, αλλά η γριά μαϊμού απάντησε ότι θα ήθελε να ακούσει χωριστά για τη διαφωνία και από τις δυο πλευρές. Ο μεγαλύτερος γάτος ξεκίνησε. Η μαϊμού τον σταμάτησε και ζήτησε να ακούσει και τον άλλον. Με τη σειρά του, ο μικρότερος γάτος μίλησε ξεκάθαρα και είπε δυνατά τα δικά του επιχειρήματα. Όταν τελείωσε, η μαϊμού κούνησε το κεφάλι σοβαρά και είπε: «Νομίζω ότι μπορώ να λύσω το πρόβλημά σας, δώστε μου τα δυο κέικ».
Ένα παραμύθι Η μαϊμού, πήρε από ένα στο κάθε χέρι και τα ζύγισε προσεκτικά. «Ναι», είπε «αυτό είναι βαρύτερο. Αφήστε να κόψω ένα κομμάτι και έτσι θα γίνουν το ίδιο μέγεθος». Αλλά έκοψε ένα μεγάλο κομμάτι και έτσι το μεγαλύτερο κέικ έγινε μικρότερο. «Αγαπητοί μου», είπε η μαϊμού τώρα πρέπει να κόψω ένα κομμάτι από το μικρότερο για να γίνουν ίδια.
Ένα παραμύθι Όπως φαντάζεστε, πήρε ξανά ένα μεγάλο κομμάτι και από το μικρό και έτσι το άλλο έγινε πάλι μεγαλύτερο. Χωρίς να δίνει σημασία στους γάτους που με αγωνία έβλεπαν τα κέικ τους να εξαφανίζονται, η γριά μαϊμού, πήγαινε από το ένα στο άλλο μέχρι που και τα δυο εξαφανίστηκαν. Λοιπόν είπε, μου ζητήσατε να σας λύσω το πρόβλημα και το έκανα. Χωρίς τα κέικ δεν θα έχετε λόγο να μαλώνετε. Αμέσως μετά έφυγε, αφήνοντας τους δυο γάτους, να αισθάνονται πεινασμένοι αλλά και πολύ ανόητοι. Αλλά ποτέ, δε μάλωσαν ποτέ ξανά τέλος
βιβλιογραφία Επιθετικότητα στο σχολείο. Προτάσεις για πρόληψη και αντιμετώπιση, Π.Ι., 2000 Ενδοσχολική βία και εκφοβισμός. Αίτια, επιπτώσεις, αντιμετώπιση, ΕΨΥΠΕ Αντιμετώπιση φαινομένων παιδικής βίας, ΕΚΔΔ,ΙΝΕΠ, 2008 Η συναισθηματική νοημοσύνη, Daniel Goleman, ελληνικά γράμματα, 1998 Ελένη Kαμπερη Τζουριαδου: παιδαγωγικά παιχνίδια, 2004 Herbert M. : Ψυχολογικά προβλήματα εφηβικής ηλικίας,1989 Έφηβοι και βία:κοκκέβη Ά, Σταύρου Μ, Φωτίου Α, Καναβού Ε., ΕΠΙΨΥ, 2010 Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας: η σχολική τάξη, χώρος- ομάδα- πειθαρχία- μέθοδος, γρηγόρης, 2008 Διατηρώντας την ισορροπία στην τάξη, Ρ. Ντράικωρς, θυμάρι, 1989
τέλος