Χάρης ηµοσθενόπουλος MMedSci.SRD Κλινικός ιαιτολόγος- ιατροφολόγος Γενικό Νοσοκοµείο Αθηνών «Λαϊκό» «ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΒΑΡΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ» Στις σύγχρονες κοινωνίες, υπάρχει µια τεράστια αφθονία αγαθών, που αντί να αποτελεί θετικό στοιχείο για την ποιότητα της ζωής και τη επιµήκυνση της διάρκειας της, αντίθετα αποτελεί µία σοβαρή και ύπουλη απειλή για τη υγεία του κοινωνικού συνόλου και ταυτόχρονα παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη παθολογικών καταστάσεων, όπως η παχυσαρκία, οι καρδιαγγειακές νόσοι, ο διαβήτης και άλλες. Η υπεραφθονία των καταναλωτικών αγαθών, αλλά κυρίως των τροφίµων και των βιοµηχανοποιηµένων προϊόντων σίτισης, οδηγεί τον πληθυσµό στην υπερκατανάλωση θερµίδων και στην υπερφόρτωση των οργανισµού µε θερµίδες, αλλά και µε επικίνδυνες ουσίες και µε επιβαρυντικά συστατικά.
Παντού, στις αναπτυγµένες κοινωνίες παρουσιάζεται µια σταδιακή µείωση του επιπέδου φυσικής δραστηριότητας, µια ραγδαία αύξηση της κατανάλωσης αναψυκτικών µε ζάχαρη, τρανς και κορεσµένων λιπαρών, µια συνολική αύξηση του µεγέθους της τυπικής µερίδας φαγητού και µια σηµαντική υποτίµηση του περιεχοµένου λίπους στα τρόφιµα που καταναλώνονται καθηµερινά. Αποτέλεσµα αυτής της υπερκατανάλωσης και γενικότερα της κακής διατροφής είναι η έξαρση σε επίπεδα πανδηµίας, τόσο της παχυσαρκίας, όσο και του σακχαρώδη διαβήτη, και η εµφάνιση πλέον του όρου diabesity, που δείχνει τη στενή σχέση των δύο αυτών παθολογικών καταστάσεων. Σύµφωνα µε τον WHO, ανάµεσα στους σηµαντικότερους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται µε τον τρόπο ζωής (lifestyle-related risk factors), η παχυσαρκία και η έλλειψη σωµατικής δραστηριότητας, σε συνδυασµό µε το κάπνισµα και το αλκοόλ είναι υπεύθυνοι για το µεγαλύτερο ποσοστό παθολογικών καταστάσεων στην Ευρώπη, αλλά και παγκοσµίως. Η παχυσαρκία είναι πλέον ίσως η πιο διαδεδοµένη νόσος στις αναπτυγµένες κοινωνίες, µε περισσότερο από το 1/3 των κατοίκων των HΠA και του Καναδά και πάνω από το 1/4 των Ευρωπαίων, να είναι υπέρβαρα και παχύσαρκα. Πιο συγκεκριµένα, ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας υπολογίζει ότι το 5 έως 10% του πληθυσµού παγκοσµίως, δηλαδή περίπου 250 εκατοµµύρια άτοµα, πάσχει από παχυσαρκία, νούµερο που δείχνει τις διαστάσεις του προβλήµατος. Στην Αµερική σήµερα το 64% είτε είναι υπέρβαροι (body mass index [BMI] = 25.0 29.9 kg/m 2 ), είτε παχύσαρκοι (BMI 30 kg/m 2 ), ενώ το 30% του πληθυσµού ηλικίας 20 έως 74 χρόνων είναι παχύσαρκοι (40 χρόνια πριν ήταν µόλις το 13%). Υπολογίζεται πως σε περίπου 20 χρόνια ένας στους δύο
Αµερικανούς θα είναι παχύσαρκος. Στην Ευρώπη, αντίστοιχα στατιστικά στοιχεία εµφανίζει η Αγγλία, όπου το 8% της παχυσαρκίας το 1980 διπλασιάστηκε στο 16% το 1995. Ο World Health Organization στηριζόµενος σε αυτά τα στοιχεία υπολογίζει πως σήµερα παγκοσµίως, 1 δισεκατοµµύριο είναι υπέρβαροι και 300 εκατοµµύρια παχύσαρκοι. είκτης µάζας σώµατος (Body Mass Index, ΒΜΙ) Αναφέρθηκε παραπάνω ο όρος είκτης µάζας σώµατος (ΒΜΙ), σύµφωνα µε τον οποίο καθορίζεται αν το άτοµο είναι φυσιολογικού βάρους, υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Ο δείκτης αυτός αποτελεί το λόγο του σωµατικού βάρους (Kg) προς το τετράγωνο του ύψους (m 2 ). Στη ουσία ο δείκτης µάζας σώµατος αποτελεί ένα δείκτη των αποθεµάτων λίπους του οργασµού και σχετίζεται µε αυξηµένο κίνδυνο νοσηρότητας και θνητότητας για τα άτοµα, κατατάσσοντας τα ως υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Ο ΜΣ υπολογίζεται µε το λόγο: ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: είκτης Μάζας Σώµατος και κίνδυνος νοσηρότητας Βάρος (σε κιλά) ΜΣ=--------------------- (Ύψος σε µέτρα) 2 ΒΜΙ Κατάσταση Βάρους Περίµετρος µέσης Περίµετρος µέσης Α<102, Γ<88 Α>102, Γ>88 <16 kg/m 2 Σοβαρός Υποσιτισµός - - 16-18,5 kg/m 2 Ελλιποβαρής - - 18,5-24.9 kg/m 2 Φυσιολογικό εύρος τιµών Αυξηµένος Υψηλός 25-29.9 kg/m 2 Υπέρβαρο Υψηλός Πολύ υψηλός 30-39.9 kg/m 2 Παχυσαρκία Πολύ υψηλός Πολύ υψηλός >40 kg/m 2 Παθολογική παχυσαρκία Εξαιρετικά υψηλός Εξαιρετικά υψηλός Οι τιµές του δείκτη που είναι µικρότερες από 25 θεωρούνται φυσιολογικές. Τα άτοµα που έχουν ΜΣ=25-30 θεωρούνται υπέρβαρα. Τέλος, τιµές του ΜΣ της τάξεως του 27-30 υποδηλώνουν την ύπαρξη σχετικού βαθµού παχυσαρκίας, και τιµές άνω του 30 ισοδυναµούν µε έκδηλη παχυσαρκία. Αλλαγές τρόπου ζωής
Αλλαγές στο σύγχρονο τρόπο ζωής, που αποσκοπούν στη µειωµένη ενεργειακή πρόσληψη και στην αύξηση της σωµατικής δραστηριότητας, είναι πρωταρχικής σηµασίας για τη µείωση του σωµατικού βάρους. Το επίπεδο της παχυσαρκίας είναι αυτό που καθορίζει τον τρόπο αντιµετώπισης. Το National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI) και το North American Association for the Study of Obesity (NAASO) µέσω του Οδηγού Practical Guide to the Identification, Evaluation, and Treatment of Overweight and Obesity in Adults εδωσε ένα σχετικό αλγόριθµος. O αλγόριθµος των οδηγιών των NHLBI/NAASO συστήνει πως ασθενείς µε BMI 30 kg/m 2 ή άτοµα µε BMI από 25.0 29.9 kg/m 2 µε επιπρόσθετα δύο επιβαρυντικούς παράγοντες κινδύνου πρέπει να προσπαθήσουν να χάσουν το επιπλέον βάρος µέσα από στο συνδυασµό ολιγοθερµιδική δίαιτα, άσκηση και τροποποίηση συµπεριφοράς. Αυτό το τρίπτυχο είναι µέρος της τροποποίησης του τρόπου ζωής και είναι απαραίτητο κοµµάτι για την αντιµετώπιση της παχυσαρκίας. Η παχυσαρκία σχετίζεται µε πολλές παθολογικές καταστάσεις. Αρχικά, δυσχεραίνει την αντιµετώπιση του διαβήτη τύπου 2, αυξάνοντας την αντίσταση στην ινσουλίνη και τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος. Η παχυσαρκία είναι επίσης ένας ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για την εκδήλωση δυσλιπιδαιµίας, υπέρτασης και καρδιαγγειακής νόσου, συµβάλλοντας µε αυτό τον τρόπο στην αυξηµένη εµφάνιση καρδιαγγειακών επιπλοκών και θνητότητας. 403 Knowler, WC, N Engl J Med. 2002:346,393-
Η φαρµακευτική αντιµετώπιση µπορεί να αποβεί χρήσιµη σε συνδυασµό µε την τροποποίηση του τρόπου ζωής, στη µακροπρόθεσµη αντιµετώπιση σε επιλεγµένους ασθενείς. Φάρµακα που συντελούν στη µείωση του σωµατικού βάρους µπορεί να χρησιµοποιηθούν σε άτοµα µε ΒΜΙ 30 ή σε όσους έχουν ΒΜΙ 27, αλλά σε συνδυασµό µε προβλήµατα υγείας που συνδέονται µε την παχυσαρκία. Παράλληλα, η χειρουργική αντιµετώπιση µπορεί να αποτελέσει µια εναλλακτική µέθοδο αντιµετώπισης της παχυσαρκίας για ασθενείς µε ΒΜΙ>40 ή µε ΒΜΙ >35 και συγκεκριµένα προβλήµατα υγείας. Η απώλεια του βάρους είναι ένας σηµαντικός στόχος για υπέρβαρα και παχύσαρκα άτοµα. Η έστω και µέτρια απώλεια βάρους (5% του αρχικού σωµατικού βάρους) µπορεί να βελτιώσει µεταξύ των άλλων τη δράση της ινσουλίνης και να µειώσει τα επίπεδα γλυκόζης νηστείας, να µειώσει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο και την αρτηριακή πίεση και να βελτιώσει τη συγκέντρωση λιπιδίων του πλάσµατος (προκαλεί µείωση τριγλυκεριδίων, της συνολικής χοληστερόλης και της LDL χοληστερόλης, και αύξηση της HDL χοληστερόλης). Ο συνδυασµός απώλειας σωµατικού βάρους µε αυξηµένη σωµατική δραστηριότητα µπορεί πολύ πιο αποτελεσµατικά να προλάβει ή να καθυστερήσει την εµφάνιση πολλών παθολογικών καταστάσεων, όπως είναι π.χ. η εµφάνιση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 σε άτοµα µε διαταραγµένη ανοχή στη γλυκόζη. Για παράδειγµα, στοιχεία που παρουσιάστηκαν από το Diabetes Prevention Program, έδειξαν πως απώλεια βάρους (5-7% τον πρώτο χρόνο) και αυξηµένη φυσική δραστηριότητα (150 min εντατικού περπατήµατος ανά εβδοµάδα) οδηγούν στη µείωση κατά 58% σε άντρες και γυναίκες µε διαταραγµένη ανοχή στη γλυκόζη της εµφάνισης σε 4 χρόνια διαβήτη. Ειδικότερα βρέθηκε πως οι αλλαγές στον τρόπο ζωής ήταν αποτελεσµατικότερες στο διπλάσιο σε σχέση µε τη χρήση φαρµακευτικής αγωγής στην πρόληψη της εµφάνισης της νόσου.
(Knowler, WC, N Engl J Med. 2002:346,393-403) Η διαιτητική αντιµετώπιση της παχυσαρκίας Ο όρος δίαιτα είναι διαφορετικός από την τροποποίηση τρόπου ζωής, δεδοµένου ότι η δίαιτα απαιτεί την πιστή τήρηση ενός προγράµµατος διατροφής για συγκεκριµένο χρόνο, ενώ το δεύτερο περιλαµβάνει τόσο διατροφικές όσο και αλλαγές συµπεριφοράς, που πρέπει να καθιερωθούν µόνιµα για να µειωθεί το βάρος και να διατηρηθεί η απώλεια. Οι διαιτητικές παρεµβάσεις για την αντιµετώπιση της παχυσαρκίας σχεδιάζονται έτσι ώστε να δηµιουργηθεί ένα αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας (οι θερµίδες που προσλαµβάνονται < θερµίδες που καταναλώνονται) ώστε η ενέργεια που προσλαµβάνεται από τον οργανισµό να είναι χαµηλότερη από τις ενεργειακές ανάγκες του ατόµου. Οι περισσότεροι οργανισµοί και φορείς όπως είναι το National Heart, Lung και Blood Institute Obesity Education Initiative Expert Panel συστήνουν τη χρήση απλά υποθερµιδικών διαιτολογίων που στοχεύουν σε ένα αρχικό θερµιδικό έλλειµµα ίσο µε 500-1000 kcal/d και παρέχουν 1000-1200 kcal/d για τις γυναίκες και 1200-1600 kcal/d για τους άντρες, για να αντιµετωπισθεί η παχυσαρκία. Κατά καιρούς πολλά είναι τα διαιτολόγια που έχουν προταθεί για την αποτελεσµατική διαιτητική αντιµετώπιση της παχυσαρκίας. Αν και τα περισσότερα από αυτά έχουν σηµαντικά βραχυπρόθεσµα αποτελέσµατα, σπάνια έχουν εξίσου σηµαντικά
µακροπρόθεσµα αποτελέσµατα και σχεδόν πάντα υπάρχει επανάκτηση του χαµένου βάρους. Μεγάλη έρευνα έχει γίνει για διαιτολόγια που είναι χαµηλά σε υδατάνθρακες, και πολλά είναι τα «επαναστατικά» διαιτολόγια που έχουν προταθεί κατά καιρούς για άτοµα µε υπέρβαρο ή παχυσαρκία. Οι περισσότερες όµως µελέτες που παρακολούθησαν άτοµα που ακολουθούσαν τέτοια διαιτολόγια έδειξαν πως όσα έµεναν πιστά σε ένα διαιτολόγιο που ήταν χαµηλό σε υδατάνθρακες (25-40% των συνολικών θερµίδων) και υψηλό σε πρωτεΐνες και λίπος είχαν καλύτερα βραχυπρόθεσµα αποτελέσµατα (6 µηνών), αλλά όχι και µακρυπρόθεσµα (12 µηνών) από τα άτοµα που ακολουθούσαν ένα διαιτολόγιο χαµηλό σε λίπος (25-30%) και υψηλό σε υδατάνθρακες (55-60%). Στόχος της διαιτητικής παρέµβασης πρέπει να είναι η δηµιουργία ενός ενεργειακού ελλείµµατος κατά 500-1000kcal/d, το οποίο θα οδηγήσει στη µείωση 0.5-1 kg/εβδοµάδα και µια συνολική µείωση κατά 8% µετά από 6 µήνες. Η χρήση πολύ αυστηρών και ολιγοθερµιδικών διαιτολογίων ( 800 kcal/d) οδηγούν στην απότοµη µείωση του σωµατικού βάρους, που µπορεί να φτάσει το 15-20% του αρχικού σωµατικού βάρους σε 4 µήνες. Έτοιµα παρασκευασµένα γεύµατα σε υγρή µορφή (liquid meals) παρέχουν µια εναλλακτική µέθοδο διαιτητικής αντιµετώπισης της παχυσαρκίας µέσω των LCD διαίτων. Τα γεύµατα αυτά έχουν βρει υποστηρικτές µέσα στην επιστηµονική κοινότητα. Έτσι, µελέτες του Ditschuneit και της Ashley και συνεργατών το 1999
και το 2001 αντίστοιχα, έδειξαν πως όσοι κατανάλωναν υποκατάστατα γευµάτων έχαναν περισσότερο από ότι αυτούς που τρώγανε συµβατικά τρόφιµα. Ειδικότερα, η πρώτη µελέτη έδειξε πως παχύσαρκοι ασθενείς που αντικατέστησαν δύο γεύµατα τους µε ένα τέτοιο προϊόν, έχασαν 8% του αρχικού τους βάρους σε διάστηµα 3 µηνών θεραπείας, ενώ τα άτοµα που κατανάλωσαν τις ίδιες θερµίδες (1200-1500 kcal) µέσα από κλασσικά τρόφιµα που διάλεγαν τα ίδια, έχασαν µόνο το 1.5% του αρχικού τους βάρους. Τα γεύµατα αυτά είναι χρήσιµα και για τη διατήρηση της απώλειας, µετά τη λήξη του προγράµµατος. Ταυτόχρονα όµως η χρήση αυτών των σκευασµάτων έχει δεχθεί και αρνητική κριτική, θεωρώντας τα ως αναποτελεσµατικά, δεδοµένου ότι δεν αποτελούν µέρος µιας γενικότερης αλλαγής στον τρόπο ζωής και διατροφής. (Ditschuneit, HH et al Am J Clin Nutr.1999, οµάδα Α: µε συµβατικά τρόφιµα, οµάδα Β: µε χρήση προπαρασκευασµένων γευµάτων) Οι δίαιτες µε πολύ χαµηλό θερµιδικό φορτίο (VLCD) συστήνονται µόνο σε άτοµα µε ΒΜΙ 30 kg/m2 που απέτυχαν να χάσουν βάρος ακολουθώντας ένα απλά χαµηλοθερµιδικό πρόγραµµα διατροφής (LCD). Τα VLCD διαιτολόγια παρέχουν πολύ χαµηλό θερµιδικό φορτίο (200-800 kcal/day) και υψηλή ποσότητα πρωτεϊνών (70-100 γρ), για να επιτευχθεί η διατήρηση της µυϊκής µάζας. Τα προγράµµατα αυτά, που περιλαµβάνουν ειδικά προϊόντα διατροφής σε υγρή µορφή, εµπλουτισµένα µε βιταµίνες και ιχνοστοιχεία, δεν είναι πλέον ιδιαίτερα διαδεδοµένα, λόγω κόστους αλλά και περιορισµένης αποτελεσµατικότηταςδιατήρησης του αποτελέσµατος µετά από µακροχρόνια χρήση. Οι δίαιτες λοιπόν µε
πολύ χαµηλές θερµίδες (VLCD) δε συστήνονται για τους περισσότερους ασθενείς (υπέρβαρους ή παχύσαρκους) γιατί κρίνονται επικίνδυνες και µπορεί να οδηγήσουν σε προβλήµατα υγείας όπως για παράδειγµα η εµφάνιση χολολιθίασης. Ένα εξατοµικευµένο, χαµηλό σε λίπος διαιτολόγιο (µε 25-30% των συνολικών θερµίδων από λίπος), που να στηρίζεται στις ενεργειακές ανάγκες του ατόµου, στις διατροφικές του συνήθεις και το οποίο να αποσκοπεί στη σταδιακή και ασφαλή απώλεια βάρους, θεωρείται ως η πιο σωστή, ενδεδειγµένη και υγιεινή επιλογή για την αντιµετώπιση της παχυσαρκίας. Το να θέτονται µικροί και εφικτοί στόχοι καθιστά πιο εύκολο, για το άτοµο που αντιµετωπίζει το αυξηµένο βάρος σώµατος, το να βιώσει την επιτυχία µετά την κατάκτηση του πρώτου, αλλά και όλων των εποµένων στόχων, στοιχείο που θα το οπλίσει µε υποµονή και επιµονή, για να συνεχίσει την προσπάθεια του, µέχρι τέλος. ιάφορες στρατηγικές όπως είναι διατήρηση ενός καθηµερινού, προσωπικού αρχείου (self-monitoring record), όπου θα καταγράφονται στοιχεία σχετικά, τόσο µε την πρόσληψη τροφής και το ηµερήσιο διαιτολόγιο, όσο και στοιχεία για τη µορφή και τη διάρκεια της σωµατικής του δραστηριότητας θεωρούνται ιδιαίτερα βοηθητικές. Στην καταγραφή αυτή θα πρέπει ακόµα να περιλαµβάνονται στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν, αλλά και κίνητρα ή λύσεις σε προβλήµατα που θα κάνουν την όλη προσπάθεια πιο εύκολη. Σωµατική δραστηριότητα Η φυσική δραστηριότητα είναι ένας δεύτερο σηµαντικότερο κοµµάτι στην αντιµετώπιση της παχυσαρκίας και της απώλειας του υπερβάλλοντος σωµατικού βάρους-λίπους. Τα οφέλη της άσκησης περιλαµβάνουν τη δηµιουργία αρνητικού ισοζυγίου ενέργειας (µέσα από την αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας), το µεταβολισµό του σωµατικού λίπους µέσα από τη µείωση του σωµατικού βάρους καθώς και τη βελτίωση της καρδιαγγειακής φυσικής κατάστασης. Βέβαια πρέπει να τονιστεί ότι η σωµατική άσκηση οδηγεί σε περιορισµένη απώλεια βάρους, όταν δε συνοδεύεται από παράλληλο θερµιδικό περιορισµό. Για παράδειγµα: ένα πρόγραµµα που περιλαµβάνει περπάτηµα διάρκειας 45-60 λεπτών για 4 ηµέρες την εβδοµάδα θα συµβάλει σε ένα θερµιδικό έλλειµµα 1000 kcal την εβδοµάδα, µε αποτέλεσµα µια µείωση του σωµατικού βάρους ίση µε 0.15 kg. Αντίθετα, ένα χαµηλοθερµιδικό πρόγραµµα διατροφής LCD σχεδιάζεται και προτείνεται µε στόχο τη δηµιουργία θερµιδικού ελλείµµατος ίσου µε 3500-7000 kcal και απώλεια βάρους ίση µε 0.5-1.0 kg/εβδοµάδα. Αν και ο θερµιδικός περιορισµός µέσω ενός προγράµµατος διατροφής συµβάλει κατά µεγάλο βαθµό στην αρχική απώλεια βάρους, η τακτική φυσική δραστηριότητα συντελεί στη διατήρηση της απώλειας και αποτρέπει την
επανάκτηση του σωµατικού βάρους. Μελέτες έχουν δείξει πως άτοµα που ασκούνται τακτικά έχουν καλύτερα αποτελέσµατα στη διατήρηση του σωµατικού τους βάρους από όσου δεν ασκούνται. Επίσης οι ίδιες µελέτες έδειξαν πως όσοι παίρνουν δίαιτα µαζί µε άσκηση διατηρούν περισσότερο την απώλεια, από ότι όσοι έπαιρναν µόνο τη δίαιτα, αλλά µε διαφορές στατιστικά µη σηµαντικές. Η φυσική δραστηριότητα µπορεί να χωριστεί σε δύο υποκατηγορίες: την προγραµµατισµένη άσκηση και τη δραστηριότητα στα πλαίσια του τρόπου ζωής «lifestyle activity». Η προγραµµατισµένη άσκηση είναι οργανωµένη και σχεδιασµένη, αεροβικής µορφής και ενταγµένη σε ένα πλαίσιο όπως συστηµατικό περπάτηµα, ποδηλασία, πρόγραµµα αεροβικής γυµναστικής σε γυµναστήριο και άλλα. Αντίθετα, η άσκηση στα πλαίσια του τρόπου ζωής περιλαµβάνει την αυξηµένη ενεργειακή κατανάλωση κατά τη διάρκεια όλης της ηµέρας µέσω µεθόδων όπως η χρήση της σκάλας και όχι του ανελκυστήρα ή η επιλογή µιας πιο µακρινής θέσης από τη δουλειά µας για το παρκάρισµα του αυτοκινήτου µας. Μελέτη του 1999 έδειξε πως και οι δύο µορφές άσκησης, όταν συνδυάζονται µε δίαιτα απίσχνανσης, οδηγούν στη µείωση του σωµατικού βάρους που ξεκινάει από 8 kg σε 16 εβδοµάδες. Ιδιαίτερα, ο δεύτερος τύπος άσκησης, που σχετίζεται µε καθηµερινές διαδικασίες εκγύµνασης σχετίζονται µε µικρότερη επανάκτηση του βάρους, από ότι µε την οργανωµένη άσκηση, µετά από ένα χρόνο θεραπείας (0.08 kg vs 1.6 kg αντίστοιχα). Για αυτό και ιδιαίτερα για παχύσαρκα άτοµα η προτροπή για αύξηση της καθηµερινής τους δραστηριότητας, έχει καλύτερα από αποτελέσµατα σε σχέση µε την συστηµατική άσκηση, που συνήθως δε συµπαθούν. Επιστηµονικοί φορείς όπως το National Heart, Lung και Blood Institute Obesity Education Initiative Expert Panel, το American Heart Association, το American College of Sport Nutrition και το National Institutes of Health Consensus Development Panel on Physical Activity and Cardiovascular Health συστήνουν κατά µέσο όρο µια 30-45 λεπτών, µέσης έντασης αερόβια άσκηση (40-60% της µέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου, ή 50-70% του µέγιστου καρδιακού παλµού) για 3-5 µέρες την εβδοµάδα αρχικά και µετά σταδιακή αύξηση τόσο στη διάρκεια όσο και στη συχνότητα της άσκησης. Πολλές είναι οι µελέτες, τόσο συγχρονικές όσο και διαχρονικές, που δείχνουν τη στενή σχέση της έλλειψης δραστηριότητας (physical inactivity) µε την ανάπτυξη παχυσαρκίας, όπως η µελέτη του Fogelholm το 2000, ενώ µελέτη των Prentice και Jebb το 1995 συσχέτισε τις ώρες τηλεθέασης και τον αριθµό αυτοκινήτων ανά οικογένεια µε τις αυξητικές τάσεις εµφάνισης της παχυσαρκίας στη Μεγάλη Βρετανία.
Jeffery, RW et al, Am J Clin Nutr.2003 Η µακροπρόθεσµη διατήρηση της απώλειας του σωµατικού βάρους απαιτεί επίσης ένα συστηµατικό πρόγραµµα σωµατική δραστηριότητας που να περιλαµβάνει 60-75 λεπτά µέτριας ένταση δραστηριότητα (π.χ. περπάτηµα) ή 35 λεπτά υψηλής έντασης δραστηριότητα (π.χ. τρέξιµο) καθηµερινά. Η ένταξη της άσκησης στο ηµερήσιο πρόγραµµα του κάθε ατόµου πρέπει να γίνεται σταδιακά και µεθοδικά, ανάλογα µε το βαθµό της προηγούµενης δραστηριότητας του (από 10 min/d σε 30-45min/d), όσο η αντοχή και φυσική κατάσταση του βελτιώνεται. Ο τρόπος που θα επιλεγεί για να ασκηθεί το υπέρβαρο ή παχύσαρκο άτοµο δεν είναι πάντα το ίδιο, καθώς και το απλό περπάτηµα ή η χρήση της σκάλας και όχι του ανελκυστήρα µπορεί να έχει εξίσου θετικά αποτελέσµατα µε µια πιο οργανωµένη, µε επαναλαµβανόµενες ασκήσεις, σωµατική δραστηριότητα.
Συµπέρασµα Συµπερασµατικά, ο διαφοροποιηµένος αυτός τρόπος καθηµερινής διατροφής και άσκησης πρέπει να γίνει ένας µακροπρόθεσµος και µόνιµος τρόπος ζωής. Πρέπει να αποτελέσει την έκφραση αυτοκυριαρχίας και αυτοπειθαρχίας, που να περιλαµβάνει τη γνώση, τις ικανότητες, τη σωστή αντιµετώπιση και τη διάθεση για καλυτέρευση της συνολικής υγείας του οργανισµού. ε θα πρέπει δηλαδή να αποτελεί µια πιστή τήρηση κανόνων και συστάσεων (nutritional guidelines), αλλά µια διαφορετική φιλοσοφία ζωής, που να περιλαµβάνει µια ισορροπηµένη διατροφή, στα πλαίσια της Μεσογειακής διατροφής, µε καθηµερινή ήπια άσκηση. Βιβλιογραφία 1. Flegal KM, Carroll MD, Ogden CL, Johnson CL: Prevalence and trends in obesity among U.S. adults, 1999 2000, 2002; JAMA 288:1723 1727. 2. World Health Organization: Obesity: Preventing and Managing the Global Epidemic. Geneva, World Health Organization, 1998. 3. Ditschuneit HH, Flechtner-Mors M, Johnson TD, Adler G: Metabolic and weight loss effects of long-term dietary intervention in obese subjects. Am J Clin Nutr 1999; 69:198 204. 4. Klem ML, Wing RR, McGuire MT, Seagle HM, Hill JO: A descriptive study of individuals successful at long-term maintenance of substantial weight loss. Am J Clin Nutr 1997; 66:239 246.
5. Andersen RE, Wadden TA, Bartlett SJ, Zemel BS, Verde TJ, Franckowiak SC: Effects of lifestyle activity vs. structured aerobic exercise in obese women: a randomized trial. JAMA 1999; 281:335 340. 6. Fogelholm M., Kukkonen-Harjula K. Does physical activity prevent weight gaina systematic review. Obes. Rev. 2000. 7. Prentice AM., Jebb SA. Obesity in Britain: Gluttony or sloth? Br Med J 1995; 311:437-439. 8. Fabricatore AN, Wadden TA. Treatment of Obesity: An overview. Clinical Diabetes 2003; 21: 67-72. 9. Rolls BJ, Bell EA. Dietary approaches to the treatment of obesity. Med Clin North Am 2000; 84: 401-418. 10. Astrup A. Healthy lifestyles in Europe: prevention of obesity and type II diabetes by diet and physical activity. Public Health Nutrition 2001;4 (2B): 499-515 11. National Institutes of Health/National Heart Lung and Blood Institute, North American Association for the Study of Obesity: Practical Guide to the Identification, Evaluation, and Treatment of Overweight and Obesity in Adults. Bethesda, Md., National Institutes of Health, 2000 12. Ashley JM, St Jeor ST, Schrage JP, Perumean-Chaney SE, Gilbertson MC, McCall NL, Bovee V: Weight control in the physician s office. Arch Intern Med 2001; 161:1599 1604.