6. Αστικοί Κεντρικοί Τόποι.

6. Αστικοί Κεντρικοί Τόποι. ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Αστικοί Κεντρικοί Τόποι. Η θεωρία των Κεντρικών Τόπων. (Το Μοντέλο CHRISTALLER). Η Γεωγραφική παρατήρηση που µας επιτρέπει να διακρίνουµε τις πόλεις και την ύπαιθρο διαπιστώνει µία συµπληρωµατικότητα µεταξύ των αγροτικών προϊόντων που απαιτούν µεγάλες εκτάσεις χώρου και των υπηρεσιών των τόπων ανταλλαγής που είναι οι "σηµειακές αγορές". Ενας από τους τρόπους ερµηνείας αυτής της «συµπληρωµατικότητας» είναι να επικαλεστούµε την «έννοια της κεντρικότητας»: Αυτή καταδεικνύει σε ποιο βαθµό µια πόλη εξασκεί τις διαφορετικές λειτουργίες της στο εσωτερικό της επαρχίας της. Από αυτές τις παρατηρήσεις εξάγονται τρεις αρχές που συνιστούν τα πρότυπα τριών χωρικών νόµων των οποίων ο συνδυασµός καταλήγει σε µια γενική γεωµετρική -γεωγραφική δοµή. 1. Η οµοιόµορφη προσπελασιµότητα, Η ύπαρξη αγορών προκαλεί την αρχή που θέλει "κάθε σηµείο του θεωρητικού χώρου που είναι αγροτικός, οµοιογενής και στον οποίο ο πληθυσµός υποτίθεται ότι είναι οµοιόµορφα κατανεµηµένος, πρέπει να είναι προσπελάσιµος σ'όλα τα αγαθά και τις δυνατές υπηρεσίες. Αυτή η αρχή της αγοράς προκαλεί πολλαπλές συνέπειες: α. Οι προυποθέσεις δεν εκπληρούνται παρά µόνον εάν ο ανταγωνισµός είναι ίδιος για όλα τα κέντρα. Αρα τα κέντρα πρέπει να ισαπέχουν. Χωρικά τοποθετούνται στις κορυφές ισοπλεύρων τριγώνων. β. Η συµπληρωµατική επαρχία κάθε κεντρικού τόπου, προκειµένου α µην υπάρχει τµήµα αλληλοεπικάλυψης περιφερειακής, πρέπει να είναι εξαγωνική. γ. Τα αγαθά και οι υπηρεσίες που προσφέρονται από τον κεντρικό τόπο δεν έχουν όλα µια ίση σηµασία, αλλά είναι ιεραρχηµένα π.χ. - η προµήθεια των προιόντων παντοπωλείου εξυπηρετεί ανάγκες σχεδόν καθηµερινές. - η απαίτηση διασκέδασης όπως π.χ. ο κινηµατογράφος εξυπηρετεί ανάγκες εβδοµαδιαίες. - αυτή των εργαλείων ή των επίπλων, µηνιαίες ή διµηνιαίες. - αυτή των ιατρικών συµβουλών εξαµηνιαίες ή χρόνου κλπ. Ετσι η ιεράρχησή τους προκαλεί την ιεράρχηση των κεντρικών τόπων όπως και αυτή των αντίστοιχων περιοχών επιρροής. δ. Οι ιεραρχηµένες περιοχές επιρροής διατηρούν µια µορφή εξαγωνική ανεξάρτητα από την τάξη τους. ε. Οι κεντρικοί τόποι που βρίσκονται ψηλά στην ιεραρχία είναι αναγκαστικά πιο αραιωµένοι από αυτούς χαµηλά στην ιεραρχία. Μια επαρχιακή πρωτεύουσα που υποδέχεται εµπόριο πολυτελών ειδών ή σπανίων υπηρεσιών, όπως µια galerie έργων αφηρηµένης ζωγραφικής ή τις υπηρεσίες ειδικών του διεθνούς δικαίου, έχει ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

προφανώς ανάγκη µιας περιοχής συνάθροισης πελατείας πολύ πιο πλατειάς από αυτή του φούρναρη του χωριού. 2.- Η ευθύγραµµη µεταφορά, Ο περισσότερο οικονοµικός σύνδεσµος µεταξύ των κεντρικών τόπων γίνεται από ευθύγραµµους δρόµους που ενώνουν τα περισσότερα κέντρα υψηλού ιεραρχικού επιπέδου. Αυτή η αρχή της µεταφοράς είναι κατ' ουσία γραµµική. Συµβαίνει η γραµµική αυτή δοµή να κόβει τον εξαγωνικό κάνναβο και να τον αλλοιώνει. Οι οµαδοποιήσεις των κεντρικών τόπων από τους δρόµους γίνεται στη βάση του Κ = 4. 3.- Η τριγωνική δοµή του χώρου, Κάθε κεντρικό τόπος, όποια και αν είναι η τάξη του απαιτεί ένα αριθµό "Κ" κατωτέρων τόπων. Ο στοιχειώδης κεντρικός τόπος βρίσκεται σε µια από τις κορυφές ισοπλεύρου τριγώνου και κυριαρχεί σε δυο τόπους χαµηλότερης τάξης, σ'αυτή την περίπτωση Κ=3. Εαν η πρόοδος των κέντρων, ξεκινώντας από τον συνοικισµό µέχρι την µητρόπολη, ακολουθεί τον κανόνα 3, η πρόοδος των αποστάσεων που τα χωρίζει, όπως και αυτή του µεγέθους των περιοχών επιρροής που εξαρτώνται, έχουν λόγο 3. Η αρχή της αγοράς είναι υπεύθυνη για την εµφάνιση µιας τριγωνικής δοµής που αναπτύσσεται κατά εξαγωνικές περιοχές που θηλυκώνονται. Αυτή η δοµή είναι κατ' ουσία χωρική. Είναι πιο βολικό, για τις διοικητικές ανάγκες, να ορίσουµε ακριβώς και να χωρίσουµε τις εκτάσεις των δικαιοδοσιών. Η διοικητική αρχή πραγµατοποιείται µέσω ενός διαχωρίσµατος σε κυψέλες. Η διοικητική ιεραρχία παρουσιάζεται µετά από ένα κέντρο που ελέγχει τις 6 αµέσως κατώτερες κυψέλες. Ο κάνναβος τους λοιπόν έχει µία δοµή κατασκευασµένη µε Κ=7. ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ιεραρχικό σύστηµα Κ=3 Συναρµολόγηση οδοί κύριες @ οµαδοποιήσεις κάνναβος Των επιφανειών δευτερεύουσες κατά την αρχήν των Εξυπηρετούµενων κατά την αρχήν τη διοικητική κεντρικών Κατά την αρχήν των µεταφορών τόπων Της αγοράς Ιεραρχικό σύστηµα Κ=4 Οι τρεις αρχές του µοντέλου του Christaller. 28 Αστικοί Κεντρικοί Τόποι. Το 1985 σε µία προσπάθεια αποκάλυψης των χωρικών τοµέων που λειτουργούν οµοιογενώς, δηλ. µε συναφείς ή και συµβατές δραστηριότητες 29, στις πόλεις 28 28 Ciceri(M.F.), Marchand(B.), Rimbert(S.),Introduction a l analyse de l espace, Masson, Paris,1977, σελ 86. 29 Συναφείς και συµβατές όπως αυτές παρουσιάζονται στην πραγµατικότητα µέσα στην πόλη. ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

χρησιµοποίησα στοιχεία του ήµου Αθηναίων της απογραφής του 1978 σε χωρική ανάλυση Απογραφικού Τοµέα. Τότε παρέστη η ανάγκη πραγµατοποίησης Αιτιατών Αναλύσεων. ηλ. Αναλύσεων στις οποίες χρησιµοποιούµε σαν µεταβλητές τα Τοπικά Βάρη (factor scores = παραγοντικές τιµές) των ήδη προηγηθεισών αναλύσεων Κυρίων Συνιστωσών 30. Θεωρείται ότι αυτές οι Αναλύσεις µας δίνουν την Πολεοδοµική οµή µε τις Συνιστώσες της, οι οποίες περιγράφουν νέες θεωρητικές διαστάσεις οι οποίες και αποτελούν τις αιτίες δηµιουργίας των αρχικών Συνιστωσών. Οι αιτιατές αυτές Συνιστώσες χαρτογραφήθηκαν µέσω των τοπικών τους βαρών, στα απογραφικά τµήµατα στο ήµο. Η ερµηνεία των Συνιστωσών ήταν επιτυχής και έδωσε µάλιστα και µία ένδειξη Οργανικής λειτουργίας πλέον και όχι Μηχανικής των τοµεοποιήσεων των τµηµάτων µιάς Μητροπολιτικής Αστικής περιοχής όπως ο ήµος Αθηναίων. Σιγά σιγά άρχισε να µου εµπεδώνεται η πεποίθηση ότι υπήρχε κάποια κρυµµένη αρµονία σε αυτούς τους τοµείς. Σ αυτό συνηγορούσε η πίστη ότι η χωρική κατανοµή αυτών των τοµέων-τµηµάτων που εξ υποθέσεως θεωρήσαµε οµητικά του χώρου δεν φαίνεται να είναι τυχαία. Στην Γεωγραφική ανάλυση οι θέσεις παρατήρησης µιας απογραφής είναι Γεωγραφικοί τόποι, αυτό δε το γεγονός µας επιτρέπει να µιλάµε για χωρικές σχέσεις. Ειδικότερα κάθε µεταβλητή ή κάθε άλλο γεωγραφικό φαινόµενο (όπως οι εξαχθέντες παράγοντες) µπορεί να παρουσιαστεί σε χάρτη (χαρτογραφηθεί) και η σύγκριση των χαρτών αυτών είναι ένας τρόπος να εξετάσουµε τις χωρικές τους σχέσεις. Είναι απαραίτητο λοιπόν να γνωρίζουµε αν τα φαινόµενα που αναπαρίστανται (ή ορίζονται) από τους παράγοντες είναι γεωγραφικά συσχετισµένα, κάτω από ποια µορφή και σε ποιο βαθµό. 31 Σε επιστηµονικό επίπεδο ψάχνουµε γενικώς να εξηγήσουµε την χωρική κατανοµή ενός φαινοµένου από αυτή ενός ή περισσοτέρων άλλων φαινοµένων. Αφ' ετέρου το Πολεοδοµικό φαινόµενο είναι ενιαίο και αδιαίρετο και άρα οι µεµονωµένες χαρτογραφήσεις, που γίνονται κυρίως για λόγους ανάλυσης, δεν βοηθούν ιδιαίτερα στην αντίληψη του συνολικού φαινοµένου. Προχώρησα έτσι στην εξέταση των σχετικών χαρτογραφήσεων, δηλ. των χαρτογραφήσεων ταυτοχρόνως 2 ή και περισσοτέρων παραγόντων. Η παρούσα σύγκριση των χαρτών έγινε οπτικά η γενικότερα κλασσικά γεωγραφικά. Ενώ µια επιστράτευση της συσχέτισης και παλινδρόµησης θα µπορούσε να καθορίσει ακριβέστερα τις µεταξύ των φαινοµένων σχέσεις. 30 Principal Components Analysis 31 (Beguin.H,p.109). ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

1. Οι σχετικές χωροθετήσεις. Η οπτική σύγκριση των χαρτών, των χαρτογραφηµένων συνιστωσών (παραγόντων) µόνο γενικές παρατηρήσεις µπορεί να φέρει. Αντίθετα µια λεπτοµερέστερη σύγκριση των σχέσεων των χαρτογραφηθέντων φαινοµένων, µε χρησιµοποίηση της παλινδρόµησης, είναι αµφίβολο κατά πόσο µπορεί να φέρει θετικά αποτελέσµατα, ιδίως λόγω του αυθαίρετου, εν πολλοίς, τρόπου που καθορίστηκαν τα απογραφικά τµήµατα. Για να αποφύγουµε, κατά το δυνατόν αυτή τη δυσκολία θα προχωρήσουµε στην διατύπωση µιας βασικής υπόθεσης: ηλ. ότι: Τα τµήµατα που παρουσιάζουν έντονα τοπικά βάρη σε περισσότερους του ενός (από τους 4) παράγοντες, δείχνουν το κυρίαρχο δοµητικό ρόλο που διαδραµατίζουν, τα τµήµατα αυτά, στο οργανικό σύνολο των τµηµάτων του ήµου. Μετά από αυτή την υπόθεση προχωρήσαµε στην συνδυασµένη χαρτογράφηση των παραγόντων ανά δύο, ανά τρεις και οι 4 µαζί. Αυτοί είναι όλοι οι δυνατοί συνδυασµοί των χαρτογραφήσεων. Το πρόβληµα όµως είναι να ελέγξουµε όχι τους δυνατούς συνδυασµούς αλλά τους πραγµατοποιούµενους συνδυασµούς επικαλύψεων, των διαφόρων τµηµάτων που φορτίζονται µε τα τοπικά βάρη των παραγόντων. Οι χαρτογραφήσεις αυτές έγιναν µε βάση µια εµπειρική κλιµάκωση των τιµών των τοπικών βαρών. Η κλιµάκωση αυτή έχει 2 διαστήµατα τιµών. 1) από -20,00 έως +0.50 2) από +0.50 έως 20.00 Το πρώτο διάστηµα δείχνει τα τµήµατα στα οποία το χαρτογραφηµένο φαινόµενο παρουσιάζεται πολύ υπό-τονισµένο και απλά υπό-τονισµένο. Το δεύτερο διάστηµα δείχνει τα τµήµατα όπου το φαινόµενο παρουσιάζεται τονισµένο και πολύτονισµένο. Από αυτές τις συνδυασµένες χαρτογραφήσεις προκύπτει αµέσως η Τυπολογία των χρήσεων γης στον ήµο Αθηναίων. Τούτο προκύπτει από το γεγονός ότι η συνδυασµένη χαρτογράφηση των 4 παραγόντων µας πληροφορεί για τα τµήµατα τα οποία παρουσιάζουν έντονες παραγοντικές φορτίσεις (υψηλά τοπικά βάρη) σε περισσότερους του ενός παράγοντες. Αποτελούν δηλ. τόπους µε πύκνωση λειτουργιών ή αστικών δραστηριοτήτων. ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

2. ΟΙ πραγµατοποιούµενες επικαλύψεις. Ετσι στον χάρτη 5, όπου έχουν χαρτογραφηθεί σε συνδυασµό και οι 4 αιτιατοί παράγοντες, παρατηρούµε ότι παρουσιάζονται οι παρακάτω τύποι επικαλύψεων : α. Τέλεια επικάλυψις. Με τον όρο τέλεια επικάλυψη εννοούµε τις περιοχές που παρουσιάζονται φορτισµένες µε υψηλά θετικά τοπικά βάρη και από τους τέσσερις παράγοντες που εξήχθησαν. 1. µόνο το τµήµα 120 (επί Βασ. Σοφίας και Σόλωνος) παρουσιάζει έντονη φόρτιση και από τους 4 παράγοντες ταυτοχρόνως. β. Επικαλύψεις 3 παραγόντων. 1) Τα τµήµατα 161,171,174,106,95,42,276,274,283 και 284 παρουσιάζονται φορτισµένα από τρεις παράγοντες. - παράγων 1: Βιοµηχανία ενδιαµέσων προϊόντων - " 2: Υπηρεσίες - " 3: Αποθήκευσης Παρατηρείται ότι τα τµήµατα αυτά κείνται επί των 5 κυρίων εισόδων στον δήµο, και εντός του σώµατός του ήτοι: 1. Λ. Αθηνών - Ιερά οδός προς Πελοπόνησον, 2. Κωνσταντινουπόλεως - Λιοσίων - Ιωαννίνων προς Βορράν, 3. Πατησίων, 4. Λ.Κηφισσίας, 5. Λ.Συγγρού. 2) Το τµήµα 150 στην ευρύτερη συµβολή των οδών ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ και ΛΙΟΣΙΩΝ φορτίζεται ταυτόχρονα από τους παράγοντες. 1. Βιοµηχανία ενδιαµέσων, 2. Παραγωγή διάθεση καταναλωτικών, και 3. Αποθηκεύσεις. ηµιουργεί δε ένα τοµέα µε τα προηγούµενα (2) τµήµατα. 3) Το τµήµα 75, στο µέσον της Λ.Αλεξάνδρας φορτίζεται ταυτόχρονα από τους παράγοντες. 2. Παραγωγή διάθεση καταναλωτικών προϊόντων. 3. Υπηρεσίες 4. Αποθηκεύσεις 4) Τα τµήµατα 198, 220,219 και 212 στη συµβολή της Ερµού και Αθηνάς φορτίζονται ταυτόχρονα από τους παράγοντες. 1. Βιοµηχανία ενδιαµέσων προϊόντων 2. Παραγωγή - διάθεση καταναλωτικών, και 3. Υπηρεσίες ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτά τα τµήµατα κείνται επί ή πλησίον των κυρίων αξόνων και στις εισόδους στο ήµο, (βλ. χάρτη 1234-Α). Αποτελούν δε τα κυριότερα σηµεία άρθρωσης των αποκαλυπτοµένων τοµέων. Προσεκτικότερη παρατήρηση µας αποκαλύπτει την χωρική κατανοµή των τµηµάτων µε ταυτόχρονη επικάλυψη 3 παραγόντων. ηλ. Τα τµήµατα µε έντονη την παρουσία των παραγόντων 1,3,4 και 2,3,4 σχηµατίζουν ένα εξάπλευρο, το οποίο γενικώς µπορούµε να πούµε ότι συµπίπτει µε τον αργότερα θεσπισθέντα δακτύλιο περιορισµού κυκλοφορίας. Οι χωρικές αυτές ταυτίσεις γίνονται γύρω από τον άξονα : ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ - ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΕΙΣ ( παράγων 3, παράγων 4) Ο οποίος συνδυάζεται είτε µε το παράγοντα 1 (Βιοµηχανίας ενδιαµέσων προϊόντων) είτε µε τον παράγοντα 2 (παραγωγή διάθεση καταναλωτικών προϊόντων). Η επικάλυψη 2 και 4 καθώς και η πλήρης επικάλυψη χωροθετούνται εντός του προαναφερθέντος εξαπλεύρου. Οι χωρικές δε ταυτίσεις των 2 και 4 επικαλύψεων γίνονται γύρω από τον θεµατικό άξονα : ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΝ ΙΑΜΕΣΩΝ - ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΚΩΝ Ο οποίος συνδυάζεται είτε µε τον παράγοντα 4 (αποθηκεύσεις) είτε µε τον παράγοντα 3 (υπηρεσίες). Οι αιτίες αυτού του φαινοµένου θα µπορούσαν να φανούν µέσω λεπτοµερέστερων αναλύσεων (σε επίπεδο οικοδοµικού τετραγώνου) χωρικά και θεµατικά (εισαγωγή και άλλων µεταβλητών, όπως φορτίσεις κυκλοφοριακές, προσπελασιµότητα κλπ). γ. Επικαλύψεις 2 παραγόντων. Η καταγραφή των τµηµάτων τα οποία παρουσιάζουν έντονες παραγοντικές φορτίσεις (τοπικά βάρη) µόνο από 2 παράγοντες έχουν χαρτογραφηθεί στον χάρτη 1234-Β. Παρατηρούµε ότι από τους 6 δυνατούς συνδυασµούς, παρουσιάζονται στην πραγµατικότητα µόνο οι 5. Θα αναφερθούν αναλυτικά µε βάση την χωροθέτησή τους ως προς το προαναφερθέν εξάπλευρο. α) Εντός του εξαπλεύρου Τα τµήµατα 81,332,116,114,178 και 177 παρουσιάζονται φορτισµένα από τους παράγοντες 1 και 4 δηλ. 1. Βιοµηχανίας ενδιαµέσων προϊόντων 2. Αποθηκεύσεις Υπάρχει η υπόνοια ότι στα τµήµατα αποθηκεύονται προϊόντα ενδιάµεσα παραγόµενα από τις οµάδες των βιοµηχανιών που συγκροτούν τον παράγοντα 1. ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 170

α) Εντός του εξαπλεύρου Τα τµήµατα 81,332,116,114,178 και 177 παρουσιάζονται φορτισµένα από τους παράγοντες 1 και 4 δηλ. 1. Βιοµηχανίας ενδιαµέσων προϊόντων 2. Αποθηκεύσεις Υπάρχει η υπόνοια ότι στα τµήµατα αποθηκεύονται προϊόντα ενδιάµεσα παραγόµενα από τις οµάδες των βιοµηχανιών που συγκροτούν τον παράγοντα 1. β) Βορείως του εξαπλεύρου Συναντώνται δυο τύποι χωρικών οµαδοποιήσεων µε κοινό µέρος τον παράγοντα 2 (βιοµηχανίες ενδιαµέσων προϊόντων). β1 Τα τµήµατα 101,158,98,97 και 9 φορτίζονται ταυτόχρονα από τους παράγοντες 1 και 2 δηλ. 1.- Βιοµηχανίας ενδιαµέσων προϊόντων 2.- Παραγωγή διάθεση - Καταναλωτικών προϊόντων. Είναι χαρακτηριστική η θέση των τµηµάτων επί του άξονα Λένορµαν αφ ενός και Κωνσταντινουπόλεως-Λιοσίων και Αχαρνών αφ ετέρου. Μικρότερα σε µέγεθος τµήµατα, προς την ίδια πάντοτε κατεύθυνση παρουσιάζονται εντός του εξαπλεύρου είναι τα 329,328,181. β2 Τα τµήµατα 13,14 και 86 φορτίζονται ταυτόχρονα από τους παράγοντες 2 και 4, δηλ. 2- Παραγωγή -διάθεση καταναλωτικών 4- Αποθήκευση Πάλι έχουµε διακεκριµένες θέσεις µεταξύ και επί των αξόνων Αχαρνών και Λιοσίων. ύο µικρότερα τµήµατα οµοίων χρήσεων γης παρουσιάζονται εντός του εξαγώνου και ότι εντός του ιστορικού τριγώνου είναι τα 188 και 196. γ) Νοτίως του εξαπλεύρου Συναντώνται 2 ακόµη τύποι χωρικών οµαδοποιήσεων µε κοινό µέρος του παράγοντα 3 (υπηρεσίες) είναι οι: γ1 Τα τµήµατα 285,297 και 299 φορτίζονται ταυτόχρονα από τους παράγοντες 1 και 3 δηλ. 1- Βιοµηχανίες ενδιαµέσων προϊόντων 3- Υπηρεσίες Τα τµήµατα αυτά κείνται επί των αξόνων Καλιρόης, Βουλιαγµένης, Ηλιουπόλεως αντίστοιχα. γ2 Τα τµήµατα 273,317 και 318 φορτίζονται ταυτόχρονα από τους παράγοντες 2 και 3 δηλ. ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 175

1 ΒΑΣΗ ΤΩΝ ΑΙΤΙΑΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΑΡΙΘΜΟΥ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ 1978 4ο ΕΠΙΠΕ Ο 1.-ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝ ΙΑΜΕΣΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 2.-ΠΑΡΑΓΩΓΗ- ΙΑΘΕΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 3.-Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Ε Σ 4.-Α Π Ο Θ Η Κ Ε Υ Σ Ε Ι Σ 3ο ΕΠΙΠΕ Ο 1.-ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝ ΙΑΜΕΣΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 3.-Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Ε Σ 4.-Α Π Ο Θ Η Κ Ε Υ Σ Ε Ι Σ 2.-ΠΑΡΑΓΩΓΗ- ΙΑΘΕΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 3.-Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Ε Σ 4.-Α Π Ο Θ Η Κ Ε Υ Σ Ε Ι Σ 1.-ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝ ΙΑΜΕΣΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 2.-ΠΑΡΑΓΩΓΗ- ΙΑΘΕΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 4.-Α Π Ο Θ Η Κ Ε Υ Σ Ε Ι Σ 1.-ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝ ΙΑΜΕΣΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 2.-ΠΑΡΑΓΩΓΗ- ΙΑΘΕΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 3.-Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Ε Σ 2ο ΕΠΙΠΕ Ο 2.-ΠΑΡΑΓΩΓΗ- ΙΑΘΕΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ 3.-Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Ε Σ 6 1 2 5 3 4

2- Παραγωγή και διάθεση καταναλωτικών 3- Υπηρεσίες Τα παρακάτω τµήµατα κείνται επί των αξόνων Θησέως και Υµηττού µε Φορµίωνος. δ) Βορείως και Νοτίως του εξαπλεύρου Η χωρική αυτή οµαδοποίηση που στην ουσία εξυπηρετεί την παραγωγή και διάθεση, παρουσιάζεται στα τµήµατα 16,33,69 και 71 βορείως του εξαπλεύρου και 277 και 279 νοτίως και στα όρια του εξαπλεύρου, πάντοτε επί κυρίων αξόνων που σ αυτή την περίπτωση είναι Αχαρνών - Λιοσίων, Πατησίων και Συγγρού αντίστοιχα. Οι έντεκα (11) τύποι αυτοί λειτουργικών χρήσεων γης του ήµου Αθηναίων, πέραν των αµιγών τεσσάρων αρχικών, προέκυψαν από τον χωρικό συνδυασµό των θεωρητικών αξόνων. Η χωρική τους κατανοµή δηλ. η δηµιουργία του εξαπλεύρου στο οποίο εξικνούνται οι κεντρικοί άξονες που συλλέγουν τους υπόλοιπους τύπους είναι χαρακτηριστική. Βέβαια υπολογίζοντας ότι έχουµε φτάσει στα όρια ερµηνευσιµότητας των θεωρητικών κατασκευών που προέκυψαν από τις διαδοχικές αναλύσεις, δεν αισθανόµεθα ότι µπορούσαµε να διατυπώσουµε µια γενικότερη θεωρία τοµεοποίησης του αστικού χώρου. Θα µπορούσε να πει κανείς ότι το εξάγωνο (έστω και ακανόνιστο) θυµίζει LOSH ή CRISTALLER αλλά πιστεύουµε ότι δια λόγους επιστηµονικής αξιοπιστίας πρέπει να είµαστε προσεκτικοί. Πάντως η χωρική κατανοµή αυτών των τοµέων-τµηµάτων που εξ υποθέσεως θεωρήσαµε οµητικά του χώρου δεν φαίνεται να είναι τυχαία. 6.4. Η ιαµόρφωση των αστικών εξαγώνων. Η πόλη κατά τον Christaller, είναι ένας κεντρικός τόπος του οποίου ο ρόλος είναι να τροφοδοτεί µε υπηρεσίες και µε αγαθά τον περιβάλλοντα χώρο. 1 Κατά τις νεώτερες θεωρήσεις περί χώρου δεχόµαστε ότι η πόλη αποτελεί χώρο ενιαίο µεν, αλλά ανισόµορφο (η διαφορετική εικόνα δηλ. της πόλης στα διάφορα τµήµατα της) και ανισότροπο (δηλ. λειτουργεί µε διαφορετικό τρόπο στα διάφορα τµηµατά της ή µέρη της τα οποία είναι συνεχή). Κατά την τετραπλή, τριπλή και διπλή επικάλυψη των τοπικών βαρών των αιτιατών παραγόντων 1, προκύπτουν τόποι που παρουσιάζονται φορτισµένοι από υπηρεσίες παραγωγής και διάθεση αγαθών (βλ. χάρτη 1234-Α). ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 176

Ετσι οι διάφοροι - γειτονικοί τόποι του αστικού χώρου φαίνονται, όπως ήταν άλλωστε λογικό, ότι δεν παίζουν τον ίδιο ρόλο µέσα στο δίκτυο και το δίκτυο οργανώνεται σε διάφορα επίπεδα (τα οποία ταυτίζονται µε τις επικαλύψεις) διαφορετικών λειτουργιών αυξανόµενης σηµασίας για την συνολική λειτουργία της πόλης. ιακρίνουµε τα εξής 4 επίπεδα: 1- επίπεδο ενός λειτουργικού άξονος 2- δύο " 3- τριών " 4- τεσσάρων " Αυτά τα επίπεδα παρουσιάζονται κάθε ένα να περιέχει διαφορετικούς τύπους λειτουργιών ήτοι: Επίπεδο 1 λειτουργικού άξονος 1.1 -Β1 Βιοµηχανία ενδιαµέσων προϊόντων 1.2 -Β2 Παραγωγή διάθεση καταναλωτικών προϊόντων 1.2 -ΥΠ Υπηρεσίες 1.4 -ΑΠ Αποθηκεύσεις Επίπεδο 2 λειτουργικών αξόνων Οι λειτουργικοί άξονες ταυτίζονται µε τους εξαχθέντες αιτιατούς παράγοντες και περιέχουν τις δραστηριότητες που φορτώνουν χαρακτηριστικά κάθε άξονα. 2.1 -Β1 -ΑΠ 2.2 -Β2 -ΑΠ 2.3 -Β2 -Β1 2.4 -Β1 -ΥΠ 2.5 -Β2 -ΥΠ 2.6 -ΑΠ -ΥΠ Επίπεδο 3 λειτουργικών αξόνων 3.1 -Β1 (ΥΠ-ΑΠ) 3.2 -Β2 (ΥΠ-ΑΠ) 3.3 (Β1-Β2) -ΑΠ 3.4 (Β1-Β2) -ΥΠ και Επίπεδο 4 λειτουργικών αξόνων 4.1 Β1-Β2-ΥΠ-ΑΠ. Για να καθορίσει την σηµασία των πόλεων του κάθε επιπέδου, την έκταση του χώρου επιρροής τους και άρα την οργάνωση του ιεραρχικού συστήµατος ο Cristaller ξεκινάει από την "απαγωγική" θεώρηση ότι κάθε σηµείο του χώρου πρέπει να απέχει από ένα κεντρικό τόπο τουλάχιστον περπάτηµα µιας ώρας, δηλ. απόσταση 4 km. απόσταση που δίνει κατά κάποιο τρόπο την κλίµακα του συστήµατος. Οι κεντρικοί λειτουργικοί τόποι που σχηµατίζονται στο κέντρο του ήµου Αθηναίων (πάντοτε το 1978) και που εµφανίζονται στο χάρτη 1234-Α, είναι οι επικαλύψεις των παραγόντων 1.3 και 4 δηλ. των λειτουργικών αξόνων αντιστοίχως. ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 177

1. Παραγωγή ενδιαµέσων προιόντων 3. Υπηρεσίες 4. Αποθηκεύσεις Οι έξη αυτοί τοµείς έντασης σε επίπεδο 3 λειτουργικών αξόνων, ταυτοχρόνως, σχηµατίζουν ένα εξάγωνο µε κορυφές τα τµήµατα 75, µέσω Λ.Αλεξάνδρας 276, κάτω από τις στήλες του Ολυµπίου ιός και 330, στο µέσω της Βασ.Σοφίας, το οποίο όµως τµήµα δεν παρουσιάζει καµιά παραγοντική φόρτιση, όπως φαίνεται στη χαρτογράφηση 1234-Α. Τούτο είναι λογικό δεδοµένο ότι καθ όλο το µήκος της Βασ.Σοφίας και από τις 2 παρειές αυτής δεν επιτρέπεται µε βασικό διάταγµα καµµία λειτουργική χρήση, πλην αυτής των φαρµακείων. Ετσι η έκτη κορυφή του εξαγώνου µετατίθεται στο τµήµα 42 επί της Λ.Κηφισίας και σε τέτοια θέση ώστε να σχηµατίζει µε το τµήµα 75 και τα τµήµατα 14-16 την τρίτη κορυφή ενός νέου εξαγώνου. 6.5. Οι αστικοί κεντρικοί λειτουργικοί τόποι Είναι φανερό λοιπόν µετά από µια προσεκτική παρατήρηση ότι το σύστηµα των εξαγώνων του Cristaller, εµφανίζεται και εντός του αστικού χώρου. Υπάρχουν ορισµένες όµως ιδιαιτερότητες σ αυτό το αποκαλυπτόµενο Αστικό εξαγωνικό σύστηµα, που το διαφοροποιούν, στην µορφή που αυτό εµφανίζεται εντός της πόλης, από αυτό του Cristaller και ακόµη από την θεωρία των περιφερειών του A.LOSCH. Ετσι ενώ ο Christaller καθορίζει σαν κορυφές των εξαγώνων τις πόλεις και µάλιστα τις διακρίνει σε επτά λειτουργικά επίπεδα, µέσα στον αστικό χώρο δεν είναι δυνατόν να διακρίνουµε κεντρικά σηµεία, πέραν αυτά των πλατειών ή των τoµών των αξόνων. Αλλωστε τέτοια "αντιληπτικά" και όχι απαραίτητα "λειτουργικά" σηµεία ή καλύτερα επιφάνειες δεν θα µπορούσαν να θεωρηθούν βέβαια σαν κεντρικοί τόποι, µε την έννοια του Cristaller. Η ανάλυση όµως αποκάλυψε θεωρητικούς λειτουργικούς τοµείς οι χωρικές επικαλύψεις των οποίων ορίζουν αυτά τα Κεντρικά Αστικά Τµήµατα. Αυτά τα τµήµατα βέβαια συγκεντρώνουν 3 λειτουργικούς άξονες ταυτοχρόνως, δηλ. σχεδόν τα 3/4 των αστικών δραστηριοτήτων, (εάν µετρηθούν σε ονοµαστική κλίµακα). Και αυτά τα τµήµατα φορτιζόµενα από 3 λειτουργικούς άξονες, θεωρούµε σαν Αστικούς κεντρικούς τόπους, όπως αποτελούν τις κορυφές των Αστικών εξαγώνων και καθορίζουν ταυτόχρονα τα όρια των ζωνών ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 178

επιρροής των κεντρικών τόπων του αµέσως ανωτέρου (4 επικαλύψεων) επιπέδου, αλλά και είχαν καθοριστεί σε σχέση µε το σύνολο της Οικονοµικής δραστηριότητας στο σύνολό της (βλ.αρχικές µεταβλητές). Ο Cristaller ως γνωστόν καθορίζει τα εξάγωνα σε σχέση µε την εµπορική και ιοικητική Οργάνωση. Ενώ ο LOSCH καθόριζε τα εξάγωνα του σαν τα όρια των περιοχών αγοράς της βιοµηχανικής παραγωγής. Αλλο σηµείο διαφοράς: παρουσιάζεται µια σύγκρουση ανάµεσα στην οργάνωση µε βάση τις σχέσεις τις αγοράς και αυτής µε βάση τα δίκτυα µεταφοράς που πίστευε ο Cristaller ότι υπάρχει και που γι αυτό αργότερα οδηγήθηκε στο να διορθώσει το πολύ σκληρό σχήµα των εξαγώνων. Ετσι θεώρησε ότι οι άξονες κυκλοφορίας και µεταφοράς τροποποιούν τις περιοχές επιρροής των κεντρικών τόπων και τις (γραµµοποιούν) επιµηκύνουν, πράγµα που του επέτρεψε να ξεπεράσει την αρχική του τοποθέτηση περί ισορροπίας του χώρου τον οποίο όµως εξακολουθεί να θεωρεί οµογενή (σταθερή πυκνότητα). Η δική µας υπόθεση είναι όπως αναφέρθηκε ήδη ότι ο χώρος είναι ανισότροπος και αυτήν την ανισοτροπία αποκάλυψαν οι αναλύσεις. Ακόµη η δική µας υπόθεση είναι ότι επειδή εντός της πόλης είναι συνήθως αναπτυγµένα ένα πλήρες δίκτυο µεταφοράς, αυτό που επηρεάζει κυρίως τις χωροθετήσεις είναι η προσπελασιµότητα του δικτύου. 6.6. Η Λειτουργική ιεραρχία 4 επιπέδων. Κατά τα παραπάνω η λειτουργική αστική ιεραρχία διαµορφώνεται σε 4 επίπεδα έκαστο των οποίων ενσωµατώνει τις παρακάτω λειτουργίες : 1. ΕΠΙΠΕ Ο = µεµονωµένος παράγων. Κάθε µία λειτουργία µεµονωµένα από κάθε αιτιατό παράγοντα, 2. ΕΠΙΠΕ Ο = Σύνθεση 2 αιτιατών παραγόντων, ιαζευκτικά : (1) Β1 ΑΠ, Βιοµηχανία ενδιαµέσων προϊόντων - Αποθηκεύσεις (2) Β2 ΑΠ, Παραγωγή διάθεση καταναλωτικών προιόντων - Αποθηκεύσεις (3) Β2 -Β1, Παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων Βιοµηχανία ενδιαµέσων προϊόντων (4) Β1 ΥΠ, Βιοµηχανία ενδιαµέσων προϊόντων - Υπηρεσίες, (5) Β2 ΥΠ, Παραγωγή διάθεση καταναλωτικών προιόντων - Υπηρεσίες, (6) ΑΠ ΥΠ. Αποθηκεύσεις - Υπηρεσίες, ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 179

3. ΕΠΙΠΕ Ο = Σύνθεση 3 αιτιατών παραγόντων. ιαζευκτικά : (1) Β1 (ΥΠ-ΑΠ), (2) Β2 (ΥΠ-ΑΠ), (3) (Β1-Β2) ΑΠ, (4) (Β1-Β2) -ΥΠ 4. ΕΠΙΠΕ Ο= Σύνθεση 4 αιτιατών παραγόντων. Το σύνολο των 4 λειτουργιών ΤΣΟΥ ΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 180