ρνιηθή απνηειεζκαηηθόηεηα θαη ελδπλάκωζε. Ο δηεπζπληήο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζην ζεζκηθό ηνπ πιαίζην.

ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΧΝ ΥΟΛΗ ΑΝΘΡΧΠΙΣΙΚΧΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΧΝΙΚΧΝ ΔΠΙΣΗΜΧΝ ΣΜΗΜΑ ΔΠΙΣΗΜΧΝ ΣΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΚΑΙ ΣΗ ΑΓΧΓΗ ΣΗΝ ΠΡΟΥΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ: ΚΟΙΝΧΝΙΚΗ ΘΔΧΡΙΑ, ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΑΚΣΙΚΔ ΣΗΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ρνιηθή απνηειεζκαηηθόηεηα θαη ελδπλάκωζε. Ο δηεπζπληήο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζην ζεζκηθό ηνπ πιαίζην. ΑΘΑΝΑΙΑ ΚΑΓΚΑΝΗ ΔΠΙΒΛΔΠΟΤΑ: ΚΑΘΗΓΗΣΡΙΑ Α.Α. ΤΦΑΝΣΗ ΜΔΛΗ: ΚΑΘΗΓΗΣΗ Γ. ΒΔΡΓΙΓΗ ΔΠΙΚΟΤΡΟ ΚΑΘΗΓΗΣΗ Θ. ΜΠΑΚΑ ΠΑΣΡΑ 2016 1

ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ Με ηελ νινθιήξσζε ηεο εξγαζίαο κνπ, αηζζάλνκαη ηελ αλάγθε, λα επραξηζηήζσ φινπο φζνπο κνπ ζπκπαξαζηάζεθαλ θαη ήηαλ αξσγνί ζηελ πξνζπάζεηά κνπ λα νινθιεξψζσ κε επηηπρία ηηο ζπνπδέο κνπ. Αξρηθά, λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηελ θαζεγήηξηά κνπ θ. Ακαιία Τθαληή γηα ηελ επίβιεςε ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο. Ζ ζηήξημε πνπ κνπ πξνζέθεξε ζε φιε ηε δηάξθεηα απηήο ηεο πξνζπάζεηάο θαη ε θαζνδήγεζή ηεο ππήξμαλ πνιχηηκεο. Δπίζεο, επραξηζηψ ηνπο θαζεγεηέο / ηξηέο κνπ ζε απηφ ην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ γηα ην ππέξνρν ηαμίδη γλψζεο πνπ κνπ πξνζέθεξαλ. Σέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ θ. Γηψξγν Βνδαΐηε, θηιφινγν εθπαηδεπηηθφ ηεο Αραΐαο, γηα ηε βνήζεηα θαη ην ρξφλν πνπ κνπ δηέζεζε θαη ηελ αδεξθή κνπ Υξπζνχια ππξηδνχια γηα ηε ζπκπαξάζηαζή ηεο. 2

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 5 ΛΔΞΔΗ ΚΛΔΗΓΗΑ:... 5 ABSTRACT... 6 KEY WORDS... 6 ΠΗΝΑΚΑ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΧΝ... 7 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν... 1.1 Δηζαγσγή... 9 1.2 ηφρνη ηεο εξγαζίαο... 10 1.3 Ζ εξεπλεηηθή δξαζηεξηφηεηα γηα ηε ζρνιηθή εγεζία ζηελ Διιάδα... 11 1.4 Ζ δνκή ηεο εξγαζίαο... 19 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2ν... Μεζνδνινγία... 20 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ν... ρνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ζρνιηθή ελδπλάκσζε... 22 3.1 Δηζαγσγή... 22 3.2 ρνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα... 23 3.3 ρνιηθή ελδπλάκσζε... 30 3.4 Απνηειεζκαηηθή ζρνιηθή ελδπλάκσζε... 39 3.5 Γηαπηζηψζεηο... 45 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 ν... Ο δηεπζπληήο/εγέηεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο... 4.1 Δηζαγσγή... 47 4.2 Ζ έλλνηα ηεο ζρνιηθήο εγεζίαο... 48 4.3 Μνληέια ζρνιηθήο εγεζίαο... 52 4.4 Γηαπηζηψζεηο... 59 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 ν... Ο ξφινο ηνπ δηεπζπληή ζην παξάδεηγκα ηεο ζρνιηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο... θαη ζην παξάδεηγκα ηεο ζρνιηθήο ελδπλάκσζεο... 5.1 Δηζαγσγή... 61 5.2 Ο ξφινο ηνπ δηεπζπληή ζην παξάδεηγκα ηεο ζρνιηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο... 62 5.3 Ο ξφινο ηνπ δηεπζπληή ζην παξάδεηγκα ηεο ζρνιηθήο ελδπλάκσζεο... 66 3

5.4 Ο ξφινο ηνπ δηεπζπληή ζηνλ 21 ν αηψλα : εγεζία γηα ηε κάζεζε... 73 5.5 Γηαπηζηψζεηο... 76 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 ν... Ο δηεπζπληήο ζρνιηθήο κνλάδαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηελ ειιεληθή πεξίπησζε... 6.1 Δηζαγσγή... 78 6.2 Ο ζεζκφο ηνπ δηεπζπληή ζρνιηθήο κνλάδαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαηά ηελ πεξίνδν 1974 1981... 79 6.3 Ο ζεζκφο ηνπ δηεπζπληή ζρνιηθήο κνλάδαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαηά ηελ πεξίνδν 1981 1989... 85 6.4 Ο ζεζκφο ηνπ δηεπζπληή ζρνιηθήο κνλάδαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαηά ηελ πεξίνδν 1990 1993... 90 6.5 Ο ζεζκφο ηνπ δηεπζπληή ζρνιηθήο κνλάδαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαηά ηελ πεξίνδν 1993 2004... 93 6.6 Ο ζεζκφο ηνπ δηεπζπληή ζρνιηθήο κνλάδαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαηά ηελ πεξίνδν 2004 2009... 113 6.7 Ο ζεζκφο ηνπ δηεπζπληή ζρνιηθήο κνλάδαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαηά ηελ πεξίνδν 2009 2014... 118 6.8 Ο ζεζκφο ηνπ δηεπζπληή ζρνιηθήο κνλάδαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο απφ ην 2015 κέρξη ζήκεξα... 126 6.9 Γηαπηζηψζεηο... 134 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7 ν... πκπεξάζκαηα... 138 ΠΖΓΔ... Αηηηνινγηθέο θαη Δηζεγεηηθέο Δθζέζεηο Νφκσλ... 149 Νφκνη... 149 Πξνεδξηθά δηαηάγκαηα... 150 Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο... 150 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΔ ΑΝΑΦΟΡΔ... 151 4

ΠΔΡΙΛΗΦΗ ηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο εμεηδίθεπζεο, ε πνηφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο θαίλεηαη λα ζπληζηά κνλφδξνκν γηα ηελ εμέιημε ηνπ αλζξψπνπ θαη ηελ επεκεξία ησλ θνηλσληψλ. Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ε εληαηηθνπνίεζε ησλ ζεσξεηηθψλ θαη εκπεηξηθψλ εξεπλψλ ζην πεδίν ηεο εθπαίδεπζεο, είραλ σο απνηέιεζκα λα πξνζδηνξηζηνχλ νη παξάγνληεο θαη νη δηαδηθαζίεο πνπ κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ζηελ ελδπλάκσζε ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ. Κνηλή δηαπίζησζε, ησλ εξεπλψλ απηψλ, είλαη φηη ε ζρνιηθή εγεζία επηδξά έκκεζα ή θαη άκεζα ζηα ζρνιηθά απνηειέζκαηα. Σα απνηειεζκαηηθά ζρνιεία έρνπλ ηθαλνχο θαη απνηειεζκαηηθνχο εγέηεο ηε κειέηε απηή πξνζδηνξίδνληαη ηα δχν βαζηθά εθπαηδεπηηθά ξεχκαηα, ε ζρνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ε ζρνιηθή ελδπλάκσζε, πνπ επεξέαζαλ θαη επεξεάδνπλ ηηο εμειίμεηο θαη ηηο πνιηηηθέο ζηελ εθπαίδεπζε, παγθφζκηα. Πξνζδηνξίδεηαη ε έλλνηα ηεο ζρνιηθήο εγεζίαο θαη αλαιχνληαη ηα ζχγρξνλα κνληέια ζρνιηθψλ εγεηψλ φπσο απηά έρνπλ νξηζηεί απφ ηνπο κειεηεηέο ηνπ πεδίνπ ηεο ζρνιηθήο εγεζίαο. Δμεηάδνληαη ηα κνληέια ζρνιηθψλ εγεηψλ πνπ πξνηείλνληαη απφ ηα εθπαηδεπηηθά θηλήκαηα, ηεο ζρνιηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ηεο ζρνιηθήο ελδπλάκσζεο. ηε ζπλέρεηα, κε ηε κέζνδν ηεο αλάιπζεο ησλ γξαπηψλ ηεθκεξίσλ, γίλεηαη ε παξνπζίαζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ζρεηηθά κε ην ζεζκφ ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο απφ ην 1974 έσο ζήκεξα. Σέινο γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα λα εμαρζνχλ ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ην ξφιν (ή ηνπο ξφινπο) πνπ επηδηψθεη ε Διιεληθή πνιηηεία λα αζθεί ν δηεπζπληήο ζρνιηθήο κνλάδαο απηήο ηεο βαζκίδαο γηα λα επηηεπρζεί ε απνηειεζκαηηθή ζρνιηθή ελδπλάκσζε. ΛΔΞΔΙ ΚΛΔΙΓΙΑ: ρνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα, ζρνιηθή ελδπλάκσζε, δηεπζπληήο ζρνιηθήο κνλάδαο, δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, ζεζκηθφ πιαίζην. 5

ABSTRACT In the age of globalization, competition and specialization, the education quality seems to be the only way for human evolution and societies prosperity. Over the past decades, the intensification of theoretical and empirical studies on education field, have resulted in specifying these factors and procedures which can contribute to school units effectiveness and enforcement. Common ascertainment of these studies is that school leadership has an effect on school results, directly or indirectly. Effective schools have capable and efficient leaders. In this study, are determined two key instructional flows : the school effectiveness and the school enforcement, which affected, and they are still affecting the developments and the policies on learning globally. It is also determined the concept of school leadership and are analyzed school leaders contemporary patterns as they have been specified from the researchers of school leadership field. School leaders models, which have been proposed from instructional movements school effectiveness and school enforcement, are inspected in this study too. Afterwards, based on the method of analyzing written documents, is presented the institutional context regarding to the institution of principle of secondary instruction school unit, from 1974 until today. Finally, is being an effort for drawing conclusions about the part (or parts) which the Greek State aims to be performed from the principle of school unit of this particular step in order to be accomplished the effective school empowerment. KEY WORDS: School effectiveness, school empowerment, school leader, secondary education, institutional context. 6

ΠΙΝΑΚΑ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΧΝ Α.Δ.Η Α..Δ.Π Α..Δ.Σ.Δ.Μ Γ.Δ Γ.Ο.Δ Δ.Δ Δ.Δ.Δ.Δ.Κ Δ.Δ.Π Δ.Κ.Φ.Δ Δ.Ο.Κ ΔΠΑ.Λ ΔΠΑ. Δ.Π.Λ ΚΔ.Γ.Γ.Τ ΚΔ.Τ.Π Κ.Δ.Σ.Δ Κ.Π.Δ Κ.Τ..Γ.Δ Μ.Δ Αλψηαην Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα Αλψηαην πκβνχιην Δπηινγήο Πξνζσπηθνχ Αλσηέξα ρνιή Δθπαηδεπηηθψλ Σερλνιφγσλ Μεραληθψλ Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο Γηδαζθαιηθή Οκνζπνλδία Διιάδαο Δπξσπατθή Έλσζε Δξγαζηήξην Δηδηθήο Δπαγγεικαηηθήο Δθπαίδεπζεο θαη Καηάξηηζεο Δηδηθφ Δθπαηδεπηηθφ Πξνζσπηθφ Δξγαζηεξηαθφ Κέληξν Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα Δπαγγεικαηηθά Λχθεηα Δπαγγεικαηηθέο ρνιέο Δληαίν Πνιπθιαδηθφ Λχθεην Κέληξν Γηάγλσζεο Γηαθνξνδηάγλσζεο θαη Τπνζηήξημεο Κέληξν πκβνπιεπηηθήο θαη Πξνζαλαηνιηζκνχ Κέληξν Δπαγγεικαηηθήο θαη Σερληθήο Δθπαίδεπζεο Κέληξν Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο Κεληξηθφ Τπεξεζηαθφ πκβνχιην Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο Μέζε Δθπαίδεπζε Ν. Νφκνο Ν.Γ.Γ Ο.Η.Δ.Λ.Δ Ο.Λ.Μ.Δ Ο.Ο..Α ΠΑ.Ο.Κ Π.Γ. Π.Δ Νέα Γεκφζηα Γηνίθεζε Οκνζπνλδία Ηδησηηθψλ Δθπαηδεπηηθψλ Λεηηνπξγψλ Διιάδαο Οκνζπνλδία Λεηηνπξγψλ Μέζεο Δθπαίδεπζεο Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο Παλειιήλην νζηαιηζηηθφ Κίλεκα Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα Παλεπηζηεκηαθήο Δθπαίδεπζεο 7

Π.Δ.Κ Π.Η ΠΛΖ.ΝΔ.Σ Π.Τ..Γ.Δ.η.Κ..Δ.Κ.Δ.Λ.Γ.Δ.Δ.Λ.Δ.Σ.Δ.Δ.Λ.Μ.Δ.Δ.Π.Μ.Α.Μ.Δ.Α.Δ Τ.ΡΗΕ.Α Σ.Δ Σ.Δ.Δ Σ.Δ.Η Σ.Δ.Λ Σ.Δ. Σ.Π.Δ Τ.Α. ΤΠ.Δ.Π.Θ Φ.Δ.Κ I.C.S.E.I I.Q.E.A I.S.I.P I.S.S.P.P M.L.Q S.E.S.I Πεξηθεξεηαθφ Δπηκνξθσηηθφ Κέληξν Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην Πιεξνθνξηθή θαη Νέεο Σερλνινγίεο Πεξηθεξεηαθφ Τπεξεζηαθφ πκβνχιην Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο χιινγνο ησλ Καζεγεηψλ ρνιηθφ Δξγαζηεξηαθφ Κέληξν ρνιή Δπηκφξθσζεο Λεηηνπξγψλ Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο ρνιή Δθπαηδεπηηθψλ Λεηηνπξγψλ Δπαγγεικαηηθήο θαη Σερληθήο Δθπαίδεπζεο ρνιή Δπηκφξθσζεο Λεηηνπξγψλ Μέζεο Δθπαίδεπζεο ρνιηθφο Δπαγγεικαηηθφο Πξνζαλαηνιηζκφο ψκα Μνλίκσλ Αμηνινγεηψλ ρνιηθή Μνλάδα Δηδηθήο Αγσγήο θαη Δθπαίδεπζεο πλαζπηζκφο Ρηδνζπαζηηθήο Αξηζηεξάο Σερληθήο Δθπαίδεπζεο Σερληθφ Δπαγγεικαηηθφ Δθπαηδεπηήξην Σερλνινγηθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα Σερληθφ Δπαγγεικαηηθφ Λχθεην Σερληθή Δπαγγεικαηηθή ρνιή Σερλνινγίεο Πιεξνθνξηψλ θαη Δπηθνηλσληψλ Τπνπξγηθή Απφθαζε Τπνπξγείν Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ Φχιιν Δθεκεξίδαο ηεο Κπβέξλεζεο International Congress of School Effectiveness and School Improvement Improving the Quality of Educational for All International School Improvement Project International Successful School Principalship Project Multifactor Questionnaire School Effectiveness and School Improvement 8

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1ν 1.1 Δηζαγωγή ην πιαίζην ησλ ξαγδαίσλ αιιαγψλ πνπ ζπκβαίλνπλ ζηε ζχγρξνλε θνηλσλία, έρεη ζεκεησζεί κεγάιν ελδηαθέξνλ ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ζρεηηθά κε ηηο έξεπλεο πνπ αθνξνχλ ζηελ εθπαίδεπζε θαη εηδηθφηεξα ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ζηελ ελδπλάκσζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. χκθσλα κε απηέο ε απνηειεζκαηηθή ελδπλάκσζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ελζσκαηψλεη πξαθηηθέο θαη δηαδηθαζίεο ελδπλάκσζεο φισλ ησλ κειψλ ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο ψζηε λα θαηαζηεί ηθαλή λα δηαρεηξίδεηαη ηηο αιιαγέο, λα εηζάγεη θαηλνηνκίεο θαη λα βειηηψλεηαη νιφπιεπξα. Κξίζηκν θαη θεληξηθφ ξφιν ζηελ πξνψζεζε θαη ζηήξημε ηεο βειηίσζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο έρεη ν δηεπζπληήο ηνπ ζρνιείνπ. Οη έξεπλεο θαηαδεηθλχνπλ φηη ηα απνηειεζκαηηθά θαη ελδπλακσκέλα ζρνιεία έρνπλ απνηειεζκαηηθή θαη ηθαλή εγεζία. Οη πξνθιήζεηο πνπ αληηκεησπίδνληαη απφ ηα ζρνιεία ζήκεξα, ζηελ θνηλσλία ηεο ηερλνινγίαο, ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, θαζηζηνχλ πεξηζζφηεξν επηηαθηηθή ηελ αλάγθε χπαξμεο απνηειεζκαηηθήο ζρνιηθήο εγεζίαο. Ζ παξαδνζηαθή έλλνηα ηεο εγεζίαο πνπ πεξηνξίδεηαη ζηελ θαηνρή δηεπζπληηθψλ ζέζεσλ κέζα ζηε ζρνιηθή κνλάδα ή ζηε δηεθπεξαίσζε ησλ δηνηθεηηθψλ θαη ππεξεζηαθψλ ππνζέζεσλ, έρεη ηεζεί θαηά κέξνο ηα ηειεπηαία ρξφληα. Ο δηεπζπληήο ηνπ ζρνιείνπ ζήκεξα είλαη ππεχζπλνο γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο ζρνιηθήο ηνπ κνλάδαο κε έλα πνιιαπιφ ξφιν: λα νξγαλψλεη θαη λα δηνηθεί κηα ζρνιηθή κνλάδα, λα θαζνδεγεί θαη λα ζπληνλίδεη κηα ζπγθεθξηκέλε νκάδα αλζξψπσλ, λα αλακνξθψλεη θαη λα αλαβαζκίδεη ην έξγν ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο (αΐηε & αΐηεο, 2012. ηξαβάθνπ, 2003. Τθαληή, 2011). Ζ ππνζηήξημε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, ε απνηειεζκαηηθή εγεζία θαη νη επέιηθηεο κνξθέο δηνίθεζεο, ζρεηίδνληαη κε αηηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ απνθέληξσζε ή απνζπγθέληξσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ θαη κε ηε δηεχξπλζε ηεο απηνλνκίαο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ (Αλδξένπ & Παπαθσλζηαληίλνπ, 1994. αΐηε & αΐηεο, 2012. Τθαληή, 2011β). Σν Διιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαίλεηαη λα δηαθξίλεηαη δηαρξνληθά απφ γξαθεηνθξαηηζκφ θαη ζπγθεληξσηηζκφ ζηνλ έιεγρν ησλ δνκψλ θαη ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο εθπαίδεπζεο θαη νη αιιαγέο πνπ έγηλαλ ηα ηειεπηαία ρξφληα δελ θαηάθεξαλ λα αιιάμνπλ ηα νξγαλσηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο (Τθαληή, 2011β. Τθαληή & Βνδαΐηεο, 2005). Μέζα ζε απηή ηελ ππξακνεηδή θαη γξαθεηνθξαηηθή νξγάλσζε ηεο εθπαίδεπζεο, ηα θαζήθνληα θαη νη αξκνδηφηεηεο ησλ ζηειερψλ ηεο εθπαίδεπζεο θαζνξίδνληαη, θάζε θνξά, απφ ηελ θεληξηθή εμνπζία, δειαδή ην Τπνπξγείν Παηδείαο. Ο ηξφπνο - φπσο απηφο θαζνξίδεηαη απφ ηελ θεληξηθή εμνπζία - κε ηνλ νπνίν πξέπεη λα αζθνχλ ηα θαζήθνληα θαη ηηο αξκνδηφηεηέο ηνπο 9

νη δηεπζπληέο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ, πξνζδηνξίδνπλ θαη ην ξφιν ή ηνπο ξφινπο πνπ επηζπκεί ε εθάζηνηε εμνπζία λα έρνπλ νη ζρνιηθνί εγέηεο. Δπίζεο πξνζδηνξίδνπλ θαη ην βαζκφ δεκηνπξγηθφηεηαο, ην πεξηζψξην αλάιεςεο πξσηνβνπιηψλ θαη ηε ζρεηηθή απηνλνκία πνπ απηνί (νη ζρνιηθνί εγέηεο) κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ. ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε ζα γίλεη κηα πξνζπάζεηα δηεξεχλεζεο ηνπ ξφινπ ή ησλ ξφισλ ηνπ εγέηε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, φπσο νξίδνληαη ζην ζεζκηθφ πιαίζην θαη ζηελ επίζεκε ξεηνξηθή ησλ ειιεληθψλ θπβεξλήζεσλ απφ ην 1974 έσο ζήκεξα. 1.2 ηόρνη ηεο εξγαζίαο ηελ εξγαζία απηή ζα δηεξεπλεζνχλ: Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, φπσο απηά νξίδνληαη ζηα λνκνζεηεκέλα θξηηήξηα επηινγήο ηνπ. Δπίζεο, νη αξκνδηφηεηεο θαη ηα θαζήθνληά ηνπ, ηα νπνία θαζνξίδνληαη κε Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο, κε ζηφρν λα ζθηαγξαθεζεί ην πιαίζην ηνπ ξφινπ ή ησλ ξφισλ πνπ επηζπκεί ε ειιεληθή πνιηηεία λα έρεη ν ζρνιηθφο εγέηεο απηήο ηεο εθπαηδεπηηθήο βαζκίδαο. Δπηπιένλ, ζα δηεξεπλεζεί θαηά πφζνλ ν επίζεκα θαζνξηζκέλνο ξφινο ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα αληαπνθξίλεηαη ζηηο ζχγρξνλεο απαηηήζεηο θαη ζηηο ζχγρξνλεο ζεσξεηηθέο εθπαηδεπηηθέο πξνζεγγίζεηο. Ζ ζεκαζία θαη ην ελδηαθέξνλ ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο εδξάδεηαη ζηα εμήο: i) Αξθεηέο έξεπλεο (βι. ελδεηθηηθά: Katsigianni & Ifanti, 2015. Lezotte, 1991. Sammons et al, 2011) έρνπλ θαηαδείμεη φηη ν δηεπζπληήο είλαη έλαο απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ επηδξνχλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ ελδπλάκσζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. ii) Γηεζλψο αλαπηχζζνληαη πξνβιεκαηηζκνί θαη πξνζεγγίζεηο ζρεηηθά κε ην ξφιν θαη ηηο αξκνδηφηεηεο πνπ πξέπεη λα έρεη, ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηηο δεμηφηεηεο πνπ νθείιεη λα αλαπηχζζεη έλαο δηεπζπληήο γηα λα ζπκβάιεη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο (Baralos, 2009. Blase, 2006. Bush, 2007. Day & Harris, 2009. Iordanides, Lazaridou & Babaliki, 2011). iii) Οη θνξείο ράξαμεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, θαη ζπγθεθξηκέλα γηα ηελ ειιεληθή πεξίπησζε ην Τπνπξγείν Παηδείαο, ελζσκαηψλεη πάληα ζηηο εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο αιιαγέο γηα ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ, ζεσξψληαο ζεκαληηθή ηε ζέζε ηνπο, αθνχ είλαη νη δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ απηνί πνπ ζα εθαξκφζνπλ φζα έρνπλ ζρεδηαζηεί θαη 10

απνθαζηζηεί ζε επίπεδν εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο. Χο εθ ηνχηνπ, έρεη ζεκαζία λα είλαη ζαθήο ν ξφινο ηνπ δηεπζπληή ζηε ζρνιηθή κνλάδα θαζψο, επίζεο, λα έρεη κειεηεζεί θαη ζρεδηαζζεί ε βέιηηζηε πξνζέγγηζε ηεο απνηειεζκαηηθήο ελδπλάκσζεο ηνπ ζρνιείνπ. πσο επηζεκαίλεηαη ραξαθηεξηζηηθά, είλαη ε δπλακηθή αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ηεο έξεπλαο, ηεο πνιηηηθήο θαη ηεο πξαθηηθήο πνπ έρεη κεγαιχηεξε ζεκαζία (Harris et al., 2012,ζ.15). ην ίδην πλεχκα ν Chapman (2011, ζ.43) ππνζηεξίδεη φηη: «ε εξγαζία κε ηνπο πνιηηηθνχο θαη ηνπο θνξείο ράξαμεο πνιηηηθήο πξνο ηελ θαηεχζπλζε λα επεξεάζνπκε ηε ζπζηεκηθή αιιαγή θαη ε ζπλεξγαζία κε ηα ζρνιεία θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο δελ είλαη ακνηβαία απνθιεηφκελεο δξαζηεξηφηεηεο» (Harris et al., 2012, ζ.15). iv) Ζ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θάζε ρψξαο ζηνρεχεη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ θαη ζηε βειηίσζε ησλ καζεηηθψλ επηηεπγκάησλ. Ο δηεπζπληήο ζεσξείηαη φηη έρεη έλα ξφιν θιεηδί ζηελ επίηεπμε ησλ πξνζδνθψκελσλ απνηειεζκάησλ. Αμίδεη, ινηπφλ, λα δηεξεπλεζεί πνηα είλαη ε επίζεκε ξεηνξηθή θαη πνην ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ πξνζδηνξίδεη ην ξφιν θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα θαη, αλ ν επίζεκα θαζνξηζκέλνο ξφινο, αληαπνθξίλεηαη ζηηο ζχγρξνλεο απαηηήζεηο θαη ζηηο ζχγρξνλεο ζεσξεηηθέο εθπαηδεπηηθέο πξνζεγγίζεηο. 1.3 Η εξεπλεηηθή δξαζηεξηόηεηα γηα ηε ζρνιηθή εγεζία ζηελ Διιάδα ηελ ελφηεηα απηή ζα παξνπζηαζηνχλ θάπνηεο αληηπξνζσπεπηηθέο ζην ζέκα κειέηεο θαηά ηε ρξνλνινγηθή ηνπο αιιεινπρία. Ζ Εσή Παπαλανχκ (1995) ζηελ εξγαζία ηεο, κε ηίηιν «Ζ Γηεχζπλζε ρνιείνπ, ζεσξεηηθή αλάιπζε θαη εκπεηξηθή δηεξεχλεζε», αζρνιείηαη κε ην δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Ζ εξγαζία ηεο απνηειείηαη απφ δχν κέξε. ην πξψην (ζεσξεηηθφ) κέξνο παξνπζηάδνληαη ζεσξίεο θαη ηάζεηο πνπ ζπλέβαιαλ θαη ζπκβάιινπλ ζην πεδίν ηεο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο ηεο εθπαίδεπζεο θαη, εηδηθφηεξα, ηεο δηεχζπλζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Δπηπιένλ, ζην κέξνο απηφ, επηζεκαίλεηαη ε ζεκαληηθφηεηα θαη ν ξφινο ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ζηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο. ην δεχηεξν (εκπεηξηθφ) κέξνο ηεο εξγαζίαο κειεηάηαη θαη δηεξεπλάηαη ην ζέκα απφ ηελ πιεπξά ησλ δηεπζπληψλ γπκλαζίσλ θαη ιπθείσλ. Ζ εκπεηξηθή έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε κε εξσηεκαηνιφγηα θαη αθνξνχζε ηφζν ζην ζεζκηθφ πιαίζην, ζρεηηθά κε ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, φζν θαη κε ηηο αληηιήςεηο θαη ηηο ζηάζεηο ησλ ελ ελεξγεία δηεπζπληψλ απηψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ γηα ην πνιπδηάζηαην ξφιν πνπ επηηεινχλ. 11

χκθσλα κε ηα πνξίζκαηα ηεο έξεπλαο νη δηεπζπληέο ζεσξνχλ πνιχ ζεκαληηθφ θαη θαζνξηζηηθφ ην ξφιν ηνπο γηα ηελ θαιή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ, ε νπνία απνηειεί ην κέζν γηα ηελ επφδσζε ησλ ζηφρσλ ηεο εθπαίδεπζεο. Γηα ηελ επίηεπμε απνηειεζκαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ άιινη δηεπζπληέο εζηίαζαλ ζηελ αλάπηπμε θαινχ θιίκαηνο κε ηελ θαιιηέξγεηα δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ θαη ζπλεξγαηηθήο θνπιηνχξαο θαη άιινη δηεπζπληέο έδσζαλ έκθαζε ζην δηαρεηξηζηηθφ ξφιν, ζηελ ηήξεζε ησλ λφκσλ θαη ησλ δηνηθεηηθψλ ξπζκίζεσλ. Ζ Παπαλανχκ ζηελ έξεπλά ηεο, θαη ζχκθσλα κε ηνπο ζπκκεηέρνληεο, δηαπηζηψλεη ηηο πεξηνξηζκέλεο αξκνδηφηεηεο θαη ηα ειάρηζηα πεξηζψξηα ιήςεο απνθάζεσλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηε ζέζε ηνπ δηεπζπληή. πσο ε ίδηα ζεκεηψλεη, ν δηεπζπληήο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, απνηειεί έλαλ ηζρλφ θξίθν αλάκεζα ζηνλ πξντζηάκελν ηεο εθπαίδεπζεο θαη ζην ζχιινγν δηδαζθφλησλ. Σέινο, αλαθέξζεθε ζηηο πξνηάζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ δηεπζπληψλ νη νπνίεο γεληθά αθνξνχλ ζηελ ελίζρπζε ηνπ ξφινπ ηνπο, ζηε κείσζε ηεο γξαθεηνθξαηίαο, ζηε δπλαηφηεηα λα επηκνξθψλνληαη πεξηζζφηεξν θαη ζπζηεκαηηθφηεξα θαη ζηε δεκηνπξγία πξννπηηθψλ γηα ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο αλέιημε. Ζ Πέια ηξαβάθνπ, ζε εξγαζία ηεο πνπ εθδφζεθε ην 2003, δηεξεχλεζε ζεσξεηηθά θαη εκπεηξηθά ην έξγν θαη ην ξφιν ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ησλ δχν ζρνιηθψλ βαζκίδσλ. ην πξψην (ζεσξεηηθφ) κέξνο ηεο κειέηεο γίλεηαη πξνζδηνξηζκφο θαη επηζηεκνληθή ζεκειίσζε ηνπ ζέκαηνο θαη παξνπζηάδεηαη κε ζπγθξηηηθφ θαη θξηηηθφ ηξφπν ην λνκνζεηηθφ πιαίζην πνπ αθνξά ζην δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο απφ ηε κεηαπνιίηεπζε κέρξη ηελ πεξίνδν ζπγγξαθήο ηεο εξγαζίαο. ην δεχηεξν (εκπεηξηθφ) κέξνο δηεξεπλψληαη ζηάζεηο θαη απφςεηο ππεξεηνχλησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζηειερψλ ηεο εθπαίδεπζεο απφ ηηο δχν δηεπζχλζεηο εθπαίδεπζεο ηνπ Ννκνχ Θεζζαινλίθεο. ην ηξίην κέξνο παξαηίζεληαη ηα γεληθά ζπκπεξάζκαηα ηνπ ζεσξεηηθνχ θαη εκπεηξηθνχ κέξνπο ηεο εξγαζίαο, ηα νπνία πξνέθπςαλ, αθελφο απφ ηελ παξνπζίαζε θαη ηε κειέηε ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ ζρεηηθά κε ην δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη, αθεηέξνπ απφ ηε δηεξεχλεζε ησλ ζηάζεσλ θαη ησλ απφςεσλ ησλ ππεξεηνχλησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζηειερψλ εθπαίδεπζεο ηνπ Ννκνχ Θεζζαινλίθεο. Ζ ζπγγξαθέαο θαηέιεμε, κεηαμχ άιισλ, ζηα εμήο ζπκπεξάζκαηα: α) Ζ πνιηηεία κε ηηο δηάθνξεο απνθάζεηο θαη ελέξγεηέο ηεο, θαίλεηαη φηη δε ζπκπαξαζηέθεηαη ηθαλνπνηεηηθά θαη απνηειεζκαηηθά ζην δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο γηα ηελ επίηεπμε ηεο αλαβάζκηζεο ηνπ έξγνπ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Έγηλαλ θαη γίλνληαη πξνζπάζεηεο απφ ηελ πνιηηεία αιιά απηέο δελ είλαη θαη ηφζν θαξπνθφξεο. β) Ζ πνιηηεία δελ πξνεηνηκάδεη ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ θαηάιιεια θαη αλάινγα γηα ην έξγν ηνπο, δε δηνξγαλψλεη ζπζηεκαηηθά ζεκηλάξηα πνπ λα ζηεξίδνπλ ην δηνηθεηηθφ, ην επηζηεκνληθφ, ην παηδαγσγηθφ θαη ην δηδαθηηθφ ηνπο 12

έξγν. Γίλνληαη βέβαηα θάπνηεο πξνζπάζεηεο αιιά είλαη ζπλήζσο ζπνξαδηθέο, απξνγξακκάηηζηεο θαη κε απνδνηηθέο. γ) Οη ζρνιέο εθπαίδεπζεο εθπαηδεπηηθψλ θαη νη ζρνιέο επηκφξθσζεο εθπαηδεπηηθψλ (εθηφο απφ ηελ Παηδαγσγηθή Σερληθή ρνιή ΠΑΣΔ ηεο ΔΛΔΣΔ) δελ πξνζθέξνπλ εηδηθά καζήκαηα θαη πξνγξάκκαηα επηκφξθσζεο γηα ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ. δ) Οη εηδηθνί επηζηήκνλεο, κφιηο ηα ηειεπηαία ρξφληα, αζρνινχληαη κε εμεηδηθεπκέλα ζέκαηα πνπ ζα κπνξνχζαλ λα βνεζήζνπλ ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ. ε) Ο δηεπζπληήο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο δε θαίλεηαη λα δηνξγαλψλεη ζεκηλάξηα ελεκέξσζεο θαη επηκφξθσζεο γηα ηα κέιε ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο, εθπαηδεπηηθνχο, καζεηέο θαη γνλείο, κε απνηέιεζκα λα κε κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ έξγνπ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. ζη) Ο δηεπζπληήο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο δε θαίλεηαη λα δίλεη ν ίδηνο ην παξάδεηγκα ζηνλ έιεγρν ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, νχηε λα παξνηξχλεη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα αλαπηχζζνπλ πξσηνβνπιία ζην δηδαθηηθφ έξγν. Γεληθά, δε ζα κπνξνχζε εχθνια λα ππνζηεξίμεη θάπνηνο φηη ν δηεπζπληήο ζπκβάιιεη φζν ζα έπξεπε ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ έξγνπ ηνπ ζρνιείνπ ηνπ. Παξάιιεια, ζχκθσλα κε ηε ζπγγξαθέα, ν δηεπζπληήο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ζπκβάιιεη ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ έξγνπ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο γηα ηνπο εμήο ιφγνπο: α) Γλσξίδεη ηελ εθπαηδεπηηθή λνκνζεζία θαη ελεκεξψλεη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηνπ ζρνιείνπ ηνπ γηα απηή θαη γηα ηα έγγξαθα πνπ παξαιακβάλεη θαη ηελ αθνξνχλ. β) Καηαλνεί ηελ αμία θαη ηε ζεκαζία ηεο ζπλεξγαζίαο ζηελ απφδνζε ηνπ έξγνπ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη ζπλεξγάδεηαη κε ην ζχιινγν δηδαζθφλησλ θαη κε ηηο πξντζηάκελεο αξρέο ηνπ. γ) Δλεκεξψλεη, ζπλδηαιέγεηαη θαη ζπλεξγάδεηαη γηα ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ, ησλ ζρεηηθψλ κε ηε ιεηηνπξγία ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. δ) Αλαγλσξίδεη ηελ αμία θαη ηε ζεκαζία πνπ έρνπλ ηα απμεκέλα πξνζφληα ζηελ εθηέιεζε ηνπ έξγνπ ηνπ θαη γηα ην ιφγν απηφ επηδηψθεη λα ηα εκπινπηίζεη. Ο ηπιηαλφο ηπιηαλίδεο, ην 2008, ζηε κεηαπηπρηαθή ηνπ εξγαζία αζρνιήζεθε κε ην ζέκα «Οη δηεπζπληέο ζρνιείσλ ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο ζην ιφγν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ησλ ρσξψλ Διιάδαο, Φηλιαλδίαο θαη Κχπξνπ (Πξνζιήςεηο πγθξίζεηο)». θνπφο ηεο εξγαζίαο ηνπ ήηαλ λα κειεηήζεη ην ξφιν πνπ θαινχληαη λα παίμνπλ νη δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο θαη λα αληρλεχζεη ηε δηαζχλδεζε απηνχ ηνπ ξφινπ κε ην επξσπατθφ θαη ην δηεζλέο πεξηβάιινλ (ζ.7). Γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο έξεπλάο ηνπ εμέηαζε ην ιφγν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Δ.Δ.), φπσο δηακνξθψλεηαη κέζα απφ ηα επίζεκα θείκελά ηεο, θαη ην ζεζκηθφ πιαίζην ησλ ηξηψλ ρσξψλ, Διιάδαο, Φηλιαλδίαο θαη Κχπξνπ, ζρεηηθά κε ηε ζέζε, ηα θαζήθνληα θαη ηηο αξκνδηφηεηεο ησλ δηεπζπληψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο. χκθσλα κε ην κειεηεηή, είλαη απαξαίηεηε απηή ε 13

κίθξν θαη κάθξν αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ γηα λα πξνθχςνπλ νη ζρέζεηο θαη νη εξκελείεο ησλ απνηειεζκάησλ (ζ.8). Απφ ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο κειέηεο θαίλεηαη φηη ν ιφγνο ηεο Δ.Δ. δηαπλέεηαη απφ ηε ζεσξία ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ θαη απφ ηηο αξρέο ηνπ λενθηιειεπζεξηζκνχ. ηφρνο ηεο Δ.Δ. είλαη ε επέλδπζε ζην αλζξψπηλν θεθάιαην, ε αληαγσληζηηθφηεηα, ε απνδνηηθφηεηα θαη ε αμηνιφγεζε ζηελ εθπαίδεπζε. Πεξαηηέξσ, ν ιφγνο ηεο Δ.Δ. αλαθέξεηαη ζηελ απηνλνκία ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ, ζηελ απνθέληξσζε ησλ εμνπζηψλ αιιά θαη ζηε ζπκκεηνρή ησλ επηρεηξήζεσλ ζηελ εθπαίδεπζε (ζ.167). Δπηδηψθεη δε λα απνθηήζεη ηζρπξφηεξν ιφγν θαη ξφιν ζην ζρεδηαζκφ θαη ζηελ εθαξκνγή ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνιηηηθψλ ησλ θξαηψλ - κειψλ ηεο. χκθσλα κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζηελ Διιάδα εκθαλίδεηαη απνζπγθεληξσηηθφ, ην Κππξηαθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζπγθεληξσηηθφ θαη ην Φηλιαλδηθφ απνθεληξσηηθφ. Ζ έξεπλα δείρλεη φηη ν ιφγνο ηεο Δ.Δ. γηα απνθέληξσζε ησλ εμνπζηψλ θαη απηνλνκία ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ δελ έρεη επεξεάζεη αξθεηά ή φζν ζα αλακελφηαλ ηα ηξία εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα. Καη ηα ηξία εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα παξέκεηλαλ (κε κηθξέο αιιαγέο) σο είραλ κεηά ηηο ζπλζήθεο ηεο Δ.Δ. (Μάαζηξηρη 1992, Ληζζαβψλα 2000) (ζ.168). Δηδηθφηεξα, σο πξνο ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ, ηα θαζήθνληα θαη νη αξκνδηφηεηέο ηνπο ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζηελ Κχπξν είλαη πεξηνξηζκέλα θαη αθνξνχλ θπξίσο ζε εθηειεζηηθέο δηαδηθαζίεο. Θέκαηα ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, φπσο είλαη νη πξνζιήςεηο εθπαηδεπηηθψλ, ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα, ε ρξεκαηνδφηεζε, ηα θαζήθνληα ησλ κειψλ ηνπ ζρνιείνπ, νη θαλνληζκνί ιεηηνπξγίαο θ.α., απνθαζίδνληαη απφ ηελ θεληξηθή δηνίθεζε (Τπνπξγείν Παηδείαο). Ζ ζρνιηθή κνλάδα κε ππεχζπλν ην δηεπζπληή έρεη σο βαζηθφ θαζήθνλ ηελ θαιχηεξε εθαξκνγή ησλ απνθάζεσλ ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο. ηελ Διιάδα, ν δηεπζπληήο ηνπνζεηείηαη κε ζεηεία γηα ζπγθεθξηκέλν δηάζηεκα θαη δελ απαηηείηαη εθπαίδεπζε θαη εκπεηξία ζηε δηνίθεζε. Δπηπιένλ, δελ ππάξρεη ζεζκνζεηεκέλν πξφγξακκα επηκφξθσζεο ησλ ππνςεθίσλ ή ελ ελεξγεία δηεπζπληψλ. ηελ Κχπξν ηζρχεη ε κνληκφηεηα ησλ δηεπζπληψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ, απαηηείηαη δηνηθεηηθή εκπεηξία θαη παξέρεηαη εηζαγσγηθή επηκφξθσζε ζηνπο λένπο δηεπζπληέο. ηε Φηλιαλδία ηα θαζήθνληα θαη νη ππνρξεψζεηο ησλ δηεπζπληψλ είλαη επξχηεξα θαη θαιχπηνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνξνχλ κηα ζρνιηθή κνλάδα. Τπάξρεη έλα εζληθφ εθπαηδεπηηθφ πιαίζην ην νπνίν νξίδεη ην πεξίγξακκα κέζα ζην νπνίν κπνξεί λα δξάζεη ν δηεπζπληήο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Ζ επηκφξθσζε πνηθίιεη αλάινγα κε ηηο αλάγθεο θαη ην πιαίζην ηνπ θάζε δήκνπ.(ζζ.166-167) Σνλ Ηνχλην ηνπ 2011 νη Αξγπξίνπ Α., Αλδξεάδνπ Γ. θαη Σχπαο Γ. πξαγκαηνπνίεζαλ έξεπλα κε ζέκα «Οη απφςεηο ησλ ππνςεθίσλ Γηεπζπληψλ/ηξηψλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ 14

δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο γηα ην ζεζκηθφ πιαίζην επηινγήο ζηειερψλ εθπαίδεπζεο ηνπ 2011. Μηα κειέηε πεξίπησζεο ζηε Γπηηθή Αηηηθή.». Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε κε εξσηεκαηνιφγηα θαη ζπκκεηείραλ ζε απηή 80 απφ έλα ζχλνιν 110 ππνςεθίσλ δηεπζπληψλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο Γπηηθήο Αηηηθήο. Απφ ηελ αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ δηαπηζηψζεθε φηη ην ηζρχνλ ζεζκηθφ πιαίζην ελζαξξχλεη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ έρνπλ ηππηθά πξνζφληα θαη ηθαλφηεηεο λα δηεθδηθήζνπλ κηα ζέζε δηεπζπληή ζρνιηθήο κνλάδαο, επηηπγράλεη δε, κέζα απφ ηε ζπλέληεπμε θαη ην βηνγξαθηθφ ζεκείσκα, λα δηακνξθσζεί θαιχηεξε θξίζε γηα ηνλ ππνςήθην απφ ην πκβνχιην Δπηινγήο. Οη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα ζεσξνχλ απαξαίηεην λα επηιέγνληαη νη δηεπζπληέο κε ζεηεία, λα έρνπλ ηνπιάρηζηνλ νρηψ έηε δηδαθηηθήο ππεξεζίαο (λα έρνπλ θαηαηαγεί ζην βαζκφ Α) θαη λα έρνπλ πηζηνπνηεκέλεο γλψζεηο ζηε δηνίθεζε ηεο εθπαίδεπζεο. (ζ.40) χκθσλα κε ηηο απφςεηο ησλ ππνςεθίσλ δηεπζπληψλ ηεο έξεπλαο, ν ξφινο ηνπ δηεπζπληή είλαη πνιχ ζεκαληηθφο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη σο ραξαθηεξηζηηθφ απηνχ ηνπ ξφινπ μερσξίδνπλ ηελ χπαξμε νξάκαηνο, ην νπνίν πξέπεη λα γλσζηνπνηήζεη θαη λα κνηξαζηεί ν δηεπζπληήο κε ηα κέιε ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο (ζ.56). Οη ζπκκεηέρνληεο πηζηεχνπλ φηη ην πξνθίι πνπ πξνσζείηαη απφ ην λνκνζεηηθφ πιαίζην, πνπ εθαξκφδεηαη ζε θάζε δηαδηθαζία επηινγήο ζηειερψλ κέρξη ζήκεξα, δελ αληαπνθξίλεηαη ζηηο ζχγρξνλεο επηηαγέο ηνπ ξφινπ ηνπο. Με βάζε ηηο δηαπηζηψζεηο απηέο, νη κειεηεηέο πξνηείλνπλ ηε ζέζπηζε ελφο ζηαζεξνχ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ ην νπνίν ζα νξίδεη αμηνθξαηηθά θξηηήξηα επηινγήο ησλ δηεπζπληψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ θαη ζα θαζνξίδεη ηελ ηερληθή πεξηγξαθή ηεο ζέζεο ηνπ δηεπζπληή. Δπηπιένλ πξνηείλνπλ λα ζρεδηαζηεί έλα νινθιεξσκέλν πξφγξακκα αλάπηπμεο ζηειερψλ ηεο εθπαίδεπζεο πνπ ζα δίλεη ηε δπλαηφηεηα απφθηεζεο δηνηθεηηθήο επάξθεηαο θαη λα κεηαθεξζνχλ ζεκαληηθέο αξκνδηφηεηεο απφ ηα αλψηεξα θαη πεξηθεξεηαθά επίπεδα δηνίθεζεο ζηηο ζρνιηθέο κνλάδεο. (ζζ.60-61) Σν 2011 ε Δχα Παπαλησλίνπ ζην πιαίζην ησλ κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ ηεο εθπφλεζε δηπισκαηηθή εξγαζία κε ηίηιν «Σν κνληέιν δηνίθεζεο θαη εγεζίαο δηεπζπληψλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο Κνξηλζίαο». Δξεχλεζε ηνλ ηξφπν δηνίθεζεο θαη ηελ εγεηηθή ζπκπεξηθνξά 35 δηεπζπληψλ γπκλαζίσλ, ιπθείσλ θαη ΔΠΑΛ ηεο Πεξηθέξεηαο Κνξηλζίαο (ζ.3). Ζ έξεπλα δηεμήρζε κε εξσηεκαηνιφγηα θαη αθνξνχζε ζε ζπγθεθξηκέλεο εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο θαη ζε πνην βαζκφ ηηο εθάξκνδαλ νη ζπκκεηέρνληεο. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο, ε πιεηνλφηεηα ησλ δηεπζπληψλ δηνηθεί εθαξκφδνληαο πεξηζζφηεξν ην αλζξσπνθεληξηθφ παξά ην εξγνθεληξηθφ κνληέιν δηνίθεζεο, ελψ θαη ηα δχν θχια πηνζεηνχλ παξφκνην ηξφπν δηνίθεζεο. Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηνλ ηξφπν δηνίθεζεο ησλ δηεπζπληψλ είλαη ηα έηε ππεξεζίαο ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζηε ζέζε ηνπ 15

δηεπζπληή θαζψο θαη ην κέγεζνο θαη ε ζχλζεζε ηνπ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ. Έηζη, νη εθπαηδεπηηθνί πνπ βξίζθνληαη πνιιά ρξφληα ζηελ εθπαίδεπζε αιιά θαη ζηε ζέζε ηνπ δηεπζπληή πηνζεηνχλ ην αλζξσπνθεληξηθφ κνληέιν δηνίθεζεο. Αληίζηνηρα, ην κηθξφ κέγεζνο ηνπ ζπιιφγνπ δηδαζθφλησλ επεξεάδεη ζεηηθά ην αλζξσπνθεληξηθφ κνληέιν θαη αξλεηηθά ην εξγνθεληξηθφ κνληέιν δηνίθεζεο. ηα κηθξά ζε κέγεζνο ζρνιεία ν δηεπζπληήο ιεηηνπξγεί ππνζηεξηθηηθά θαη πξνσζεί ηε ζπκκεηνρή θαη ηελ ηζφηεηα. (ζζ.91-93) Σα επξήκαηα ηεο έξεπλαο έδεημαλ φηη νη δηεπζπληέο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ εκθαλίδνπλ εγεηηθή ζπκπεξηθνξά κεηαζρεκαηηζηηθή παξά ζπλαιιαθηηθή. Χο πξνο ηε ρξήζε ησλ πεγψλ δχλακεο θαίλεηαη φηη ρξεζηκνπνηνχλ ηε δχλακε ησλ πιεξνθνξηψλ (ιφγσ ζέζεο), ηε δχλακε ηνπ εηδηθνχ, ηε δχλακε ηεο αληακνηβήο, ηε δχλακε ηεο αλαθνξάο (πξφηππν) θαη ηε δχλακε ηεο ηηκσξίαο. Αλαθνξηθά κε ηηο επηκνξθσηηθέο αλάγθεο ηνπο, νη δηεπζπληέο ζεσξνχλ φηη έρνπλ αλάγθε επηκφξθσζεο ζηα πεδία ζρνιηθφ θιίκα, δηαρείξηζε καζεηψλ, ζρέζεηο κε ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ θαη δηεχζπλζε πξνζσπηθνχ. Σέινο, νη δηεπζπληέο ηεο έξεπλαο, γηα ηε κε εθαξκνγή νξηζκέλσλ πξαθηηθψλ ζεσξνχλ σο θπξηφηεξνπο ιφγνπο ηελ έιιεηςε ρξφλνπ θαη ππνδνκψλ, ηηο παγησκέλεο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη θαη επέθηαζε ηε δπζθνιία λα απνδερηνχλ αιιαγέο θαη θαηλνηνκίεο, ηελ απνπζία ελδηαθέξνληνο ηφζν απφ ηνπο γνλείο φζν θαη απφ ηελ ηνπηθή θνηλσλία. (ζζ.97-100) ηε δηπισκαηηθή ηεο εξγαζία, ε Μαξία ηαπθά (2011), εξεχλεζε ην «Ρφιν ηνπ δηεπζπληή ζην απνηειεζκαηηθφ ζρνιείν». Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε κε εξσηεκαηνιφγηα ζε 44 γπκλάζηα ηεο Ζπείξνπ, κε ζθνπφ λα απνηππσζνχλ νη απφςεηο ησλ δηεπζπληψλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ ηεο πεξηνρήο ζρεηηθά κε ηνπο ηξφπνπο δηνίθεζεο, ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα, ην ζρνιηθφ θιίκα θαη ηνπο ηξφπνπο επηθνηλσλίαο (ζ.78). Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο, αξρηθά, αλέδεημαλ ηελ πεξηνξηζκέλε αληηπξνζψπεπζε ησλ γπλαηθψλ ζηηο ζρνιηθέο εγεηηθέο ζέζεηο. Θεηηθφ εχξεκα ηεο έξεπλαο ήηαλ φηη ε πιεηνςεθία ησλ εξσηψκελσλ δηεπζπληψλ θαηείραλ θαη θάπνην άιιν πηπρίν (βαζηθφ ηίηιν ζπνπδψλ, κεηαπηπρηαθφ δίπισκα εηδίθεπζεο ή δηδαθηνξηθφ δίπισκα. Οη ζπκκεηέρνληεο δήισζαλ φηη ην απνηειεζκαηηθφ ζρνιείν πξέπεη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ ζεηηθφ θιίκα θαη γηα ην ιφγν απηφ πξνσζνχλ ηε ζπλεξγαζία, ηε ζπλαδειθηθφηεηα θαη ηελ αλάπηπμε δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ κέζα ζηε ζρνιηθή κνλάδα ηνπο, απνθεχγνπλ ή επηιχνπλ ηηο ζπγθξνχζεηο θαη ζπλεξγάδνληαη κε ηνπο άιινπο εθπαηδεπηηθνχο γηα ηελ νξγάλσζε θαη ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ. (ζζ.130-134) χκθσλα κε ηε ζπγγξαθέα ηεο κειέηεο δχν επξήκαηα ηεο έξεπλαο πξνθαινχλ ελδηαθέξνλ. Σν πξψην αθνξά ζην γεγνλφο φηη, ελψ ε πιεηνλφηεηα ησλ ζπκκεηερφλησλ ηφληζε ηελ αμία ηεο ζπλεξγαηηθφηεηαο θαη ηελ αλάγθε λα ιακβάλνληαη νη απνθάζεηο ζπιινγηθά, 16

έλα πνζνζηφ απηψλ δήισζαλ φηη πξνηείλνπλ ηηο ιχζεηο γηα ηα πξνβιήκαηα ηα νπνία δηαπηζηψλνπλ θαη θάπνηνη ιίγνη δηεπζπληέο δήισζαλ φηη επηιχνπλ νη ίδηνη ηα πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα ηα νπνία πξνθχπηνπλ κέζα ζηε ζρνιηθή κνλάδα (ζ.137). Σν δεχηεξν εχξεκα αθνξά ζηε ζπκκεηνρή θαη ην ξφιν ησλ γνλέσλ θαη ησλ θεδεκφλσλ. Οη δηεπζπληέο ζεσξνχλ φηη νη γνλείο ησλ καζεηψλ είλαη βνεζνί ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, αιιά δε ζεσξνχλ απαξαίηεηε ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηηο ζρνιηθέο ζπλειεχζεηο. Δπηπιένλ, αλ θαη αλαγλσξίδνπλ ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπο φηη ε ελεκέξσζε ησλ γνλέσλ θαη ησλ θεδεκφλσλ απνηειεί επζχλε ησλ δηεπζπληψλ, έλα αμηνζεκείσην πνζνζηφ απηψλ, δήισζαλ φηη ε ελεκέξσζε είλαη επζχλε ηνπ καζεηή (ζ.138). Ζ ζπγγξαθέαο θιείλεη ηε κειέηε ζέηνληαο εξσηήκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ έξεπλά ηεο θαη ζα κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ εξεπλεηηθά εξσηήκαηα γηα λέεο κειέηεο. Ο Πέηξνο Παζηαξδήο έρεη αζρνιεζεί ζε πνιιέο έξεπλέο ηνπ κε ηνλ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ζηελ Κππξηαθή πεξίπησζε αιιά θαη κε ηνλ απνηειεζκαηηθφ δηεπζπληή γεληθφηεξα. Με ηελ έληαμε ηεο Κχπξνπ ζην Γηεζλέο Πξφγξακκα Δπηηπρεκέλεο ρνιηθήο Ζγεζίαο/Γηεχζπλζεο ή International Successful School Principalship Project (ISSPP) 1 ζπκκεηείρε ζηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο πνηνηηθήο έξεπλαο ζε ζρνιεία δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ηεο Κχπξνπ. πιιέρζεθαλ δεδνκέλα απφ έλα κεγάιν εχξνο εκπιεθνκέλσλ ζηε ζρνιηθή κνλάδα, δηεπζπληέο, εθπαηδεπηηθνχο, γνλείο θαη καζεηέο, κε ζηφρν α) λα αλαγλσξηζηνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη νη πξαθηηθέο ησλ επηηπρεκέλσλ δηεπζπληψλ θαη λα πξνζδηνξηζηνχλ νη παξάγνληεο πνπ ηα επεξεάδνπλ, β) λα ζπγθξηζνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη νη πξαθηηθέο ησλ επηηπρεκέλσλ ζρνιηθψλ εγεηψλ δηαθνξεηηθψλ ρσξψλ θαη δηαθνξεηηθψλ θνηλσληθψλ πιαηζίσλ, ψζηε λα πξνθχςνπλ νη νκνηφηεηεο θαη νη δηαθνξέο ηνπο. Ζ δηαδηθαζία θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο απηήο απνηππψλνληαη ζην βηβιίν ηνπ κε ηίηιν «Δπηηπρεκέλνη Γηεπζπληέο ρνιείσλ. Γηεζλείο εξεπλεηηθέο ηάζεηο θαη ε Διιεληθή πξαγκαηηθφηεηα» (2012). χκθσλα κε ηα πνξίζκαηα ηεο έξεπλαο, ν ζπγγξαθέαο ζπκπεξαίλεη φηη δηαθαίλνληαη νκνηφηεηεο ζε ζρέζε κε ηελ επηηπρεκέλε ζρνιηθή εγεζία ηφζν ζηνλ επξσπατθφ ρψξν, φζν θαη ζε δηεζλέο επίπεδν. Οη επηηπρεκέλνη δηεπζπληέο: α) επαλαζρεδηάδνπλ ηνλ ζρνιηθφ νξγαληζκφ κέζα απφ ηελ θνπιηνχξα ζπλεξγαζίαο θαη δηάθνξεο ππνζηεξηθηηθέο δνκέο πνπ δεκηνπξγνχλ, β) ππνζηεξίδνπλ ηα κέιε ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο πξνζθέξνληαο ππνζηήξημε θαη πλεπκαηηθή δηέγεξζε θαη θηίδνπλ ζπκκαρίεο, θαη γ) δεκηνπξγνχλ ζρέζεηο 1 Θεσξείηαη κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο δηεζλείο εξεπλεηηθέο ζπλεξγαζίεο. Αξρηθά ζην πξφγξακκα ζπκκεηείραλ νρηψ ρψξεο θαη κέρξη ην 2011 αλήιζαλ ζηηο δεθαέμη (δηπιαζηάζηεθαλ κέζα ζε κία δεθαεηία). θνπφο ηνπ πξνγξάκκαηνο ήηαλ λα εληνπηζηνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη νη πξαθηηθέο ησλ επηηπρεκέλσλ δηεπζπληψλ δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο κέζα απφ κηα ζπζηεκηθή ζεψξεζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ζρνιηθψλ νξγαληζκψλ 17

ηφζν κε ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα φζν θαη κε ηνπο γνλείο. Δηδηθφηεξα, νη δηεπζχληξηεο φισλ ησλ κειεηψλ πεξίπησζεο ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ ηεο έξεπλαο, πξνζαλαηνιίζηεθαλ πξνο ηε δεκηνπξγία ζεηηθψλ θαη αλζξσπίλσλ ζρέζεσλ, θαζψο θαη ηε βειηίσζε ησλ καζεζηαθψλ επηδφζεσλ θαη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ, δεκηνπξγψληαο κηα ηζρπξή θνπιηνχξα ζπλεξγαζίαο κέζα ζηε ζρνιηθή κνλάδα. Απηή ε θνπιηνχξα θαη ην θιίκα ζπλεξγαζίαο ζηνρεχνπλ ζε πςειέο πξνζδνθίεο ηφζν ζηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε, φζν θαη ζην απμεκέλν αίζζεκα δέζκεπζεο, αθνζίσζεο θαη επζχλεο φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ θνξέσλ. Μάιηζηα απηνί νη θνξείο εκπλένληαη θαη θαζνδεγνχληαη απφ ηηο ίδηεο ηηο δηεπζχληξηεο. Δπηπξφζζεηα, φιεο νη δηεπζχληξηεο εζηίαζαλ ζε έλαλ δεκνθξαηηθφ θαη αλζξψπηλν ηξφπν εγεζίαο, ππνζηεξίδνληαο θαη ζηεξίδνληαο ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο, πξνζθέξνληαο εμαηνκηθεπκέλε ζηήξημε ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ζηνπο καζεηέο. Σέινο, φιεο νη δηεπζχληξηεο έρνπλ δεκηνπξγήζεη κηα ζηελή επαθή θαη επηθνηλσλία κε φινπο ηνπο εμσηεξηθνχο παξάγνληεο, φπσο είλαη νη γνλείο θαη νη θεδεκφλεο ησλ καζεηψλ, ν ζχιινγνο γνλέσλ, ε ζρνιηθή εθνξεία, ν δήκνο, ε εθθιεζία, ε αζηπλνκία, ηα γεηηνληθά ζρνιεία θαη ε επξχηεξε ηνπηθή θνηλφηεηα γεληθφηεξα. Ζ Διέλε Καηζηγηάλλε (2013), ζην πιαίζην ηεο δηπισκαηηθήο ηεο εξγαζίαο κε ηίηιν: «Μνληκφηεηα ζεηεία ηνπ δηεπζπληή θαη ζρνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ελδπλάκσζε. Ζ πεξίπησζε ηνπ δηεπζπληή ζρνιείνπ δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα», εμεηάδεη ην ζεζκηθφ πιαίζην ζρεηηθά κε ην δηεπζπληή ζρνιηθήο κνλάδαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο απφ ην 1833 (ζεκειίσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηελ Διιάδα) κέρξη θαη ην 2013. Με ηε κέζνδν ηεο αλάιπζεο ησλ γξαπηψλ ηεθκεξίσλ επηρεηξείηαη λα δηεξεπλεζεί αλ ν κφληκνο ή κε ζεηεία δηεπζπληήο ππεξεηεί θαιχηεξα ηελ απνηειεζκαηηθή ελδπλάκσζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο (ζ.18). Απφ ηε δηεξεχλεζε ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ πξνέθπςαλ, κεηαμχ άιισλ, φηη ε ζρνιηθή ελδπλάκσζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ζπλδέεηαη κε απνθεληξσηηθέο πνιηηηθέο, ζηελ Διιάδα, ελψ ν πνιηηηθφο ιφγνο γηα απνθέληξσζε δε ζπλνδεχεηαη απφ αλάινγεο εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο. Οη πξνζπάζεηεο πνπ έρνπλ γίλεη κέρξη ζήκεξα ζηα εθπαηδεπηηθά δεηήκαηα ηεο ρψξαο θαη ε θαζηέξσζε ηεο ζεηείαο έδσζαλ ψζεζε ζηε ζρνιηθή ελδπλάκσζε, φκσο απνκέλνπλ πνιιά αθφκα λα γίλνπλ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. Αλ θαη, φπσο θαίλεηαη, ν ζεζκφο ηεο ζεηείαο ππεξηεξεί έλαληη ηνπ ζεζκνχ ηεο κνληκφηεηαο, δελ έρεη αμηνπνηεζεί φζν ζα αλακελφηαλ γηα ηελ ελδπλάκσζε ηνπ ζρνιηθνχ νξγαληζκνχ. (ζ.193) Δπηπιένλ ν ζεζκφο ηεο κνληκφηεηαο ή ηεο ζεηείαο ηνπ δηεπζπληή δε δηαζθαιίδεη ηε ζρνιηθή ελδπλάκσζε θαζψο ε δνκή θαη ν ραξαθηήξαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο αζθνχλ θαζνξηζηηθφ ξφιν, πξνζδηνξίδνληαο ηηο δπλαηφηεηεο δξάζεο ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. χκθσλα κε 18

ηελ ελ ιφγσ έξεπλα, ε ζρνιηθή ελδπλάκσζε πξνυπνζέηεη κεηαμχ άιισλ θαη ηελ ελδπλάκσζε ηνπ ξφινπ ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Ζ ελίζρπζε ηνπ δηεπζπληή δελ πξνέξρεηαη νχηε απφ κηα επίθαζε δεκνθξαηηθφηεηαο (ζεηεία) νχηε απφ ηελ επηβνιή πξνλνκίσλ ιφγσ ζέζεο (κνληκφηεηα). Ο δηεπζπληήο ζην ελδπλακσκέλν ζρνιείν επηβάιιεηαη κέζσ ηεο αμηνθξαηηθήο δηαδηθαζίαο επηινγήο ηνπ, κε ηελ απνηειεζκαηηθή, δίθαηε θαη αλζξψπηλε δηνίθεζε ηνπ ζρνιείνπ ηνπ, κε ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα κνηξάδεηαη ηελ εμνπζία ηνπ θαη λα ζπλεξγάδεηαη κε ηα κέιε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο γηα ηε βειηίσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ νξγαληζκνχ. (ζ. 194) 1.4 Η δνκή ηεο εξγαζίαο Ζ παξνχζα εξγαζία δηαξζξψλεηαη ζε επηά θεθάιαηα, σο εμήο: ην πξψην θεθάιαην, πνπ απνηειεί ηελ εηζαγσγή ηεο εξγαζίαο, ηίζεηαη ν πξνβιεκαηηζκφο θαη νη ζηφρνη ηεο εξγαζίαο. Γίλεηαη αλαζθφπεζε ηεο εξεπλεηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζρεηηθά κε ην ξφιν ηνπ ζρνιηθνχ εγέηε. ην δεχηεξν θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο. Αλαιχνληαη ε κέζνδνο θαη νη ηερληθέο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο έξεπλαο. ην ηξίην θεθάιαην πξνζδηνξίδνληαη νη φξνη «απνηειεζκαηηθφηεηα» θαη «ελδπλάκσζε» ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Γίλεηαη δηεμνδηθή αλάιπζε ησλ παξαγφλησλ πνπ ζπληεινχλ θαη ζπκπξάηηνπλ ζηε δηακφξθσζε απνηειεζκαηηθψλ θαη ελδπλακσκέλσλ ζρνιείσλ. ην ηέηαξην θεθάιαην εμεηάδεηαη ν ξφινο ηνπ δηεπζπληή, θαζψο είλαη έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο παξάγνληεο βειηίσζεο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο, θαη αλαιχνληαη ηα ζχγρξνλα κνληέια εγεζίαο ηεο εθπαηδεπηηθήο κνλάδαο φπσο απηά παξνπζηάδνληαη απφ ηνπο κειεηεηέο ηνπ πεδίνπ ηεο εγεζίαο ζηελ εθπαίδεπζε. ην πέκπην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη νη ξφινη ηνπ ζρνιηθνχ δηεπζπληή πνπ αλαδεηθλχνληαη θαη πξνηάζζνληαη απφ ηα θηλήκαηα ηεο ζρνιηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ηεο ζρνιηθήο ελδπλάκσζεο. Γίλεηαη αλαθνξά ζηηο λεφηεξεο έξεπλεο θαη εμειίμεηο πνπ δηακνξθψλνπλ ην κνληέιν γηα ην δηεπζπληή ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ ηνπ 21 νπ αηψλα. ην έθην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη θαη αλαιχεηαη ην βαζηθφ ειιεληθφ ζεζκηθφ πιαίζην, φπσο απηφ έρεη δηακνξθσζεί απφ ην 1974 έσο ζήκεξα θαη πξνζδηνξίδεηαη ν ξφινο ηνπ δηεπζπληή ζηε ζρνιηθή κνλάδα. Σέινο, ζην έβδνκν θεθάιαην εμάγνληαη ηα βαζηθά απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο θαη ηίζεηαη ν πξνβιεκαηηζκφο γηα ην ξφιν ηνπ δηεπζπληή ζρνιείνπ ζηε ζχγρξνλε ειιεληθή εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα. Έπεηαη ε παξνπζίαζε ηεο κεζνδνινγίαο πνπ αθνινπζήζεθε ζηελ εξγαζία απηή. 19

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2ν Μεζνδνινγία Ζ κειέηε ηνπ ππφ εμέηαζε ζέκαηνο ζα δηεμαρζεί κε ηελ παξνπζίαζε θαη εξκελεία ησλ βαζηθψλ ζεζκηθψλ ηεθκεξίσλ (Νφκνη, Γηαηάγκαηα θαη Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο) πνπ έρεη ζεζπίζεη θαη εθαξκφζεη ε ειιεληθή πνιηηεία απφ ην 1974 κέρξη ζήκεξα. Ζ κέζνδνο εληάζζεηαη ζην πεδίν ηεο ηζηνξηθήο πξνζέγγηζεο ηνπ ζέκαηνο θαη ε ηερληθή αθνξά ζηελ πνηνηηθή αλάιπζε ησλ γξαπηψλ ηεθκεξίσλ. «Ζ ηζηνξηθή έξεπλα ζηελ εθπαίδεπζε κπνξεί λα δείμεη πψο θαη γηαηί αλαπηχρζεθαλ εθπαηδεπηηθέο ζεσξίεο θαη πξαθηηθέο. ( ) Μπνξεί επίζεο λα ζπκβάιιεη ζε κηα πιεξέζηεξε θαηαλφεζε ηεο ζρέζεο αλάκεζα ζην ζρνιείν θαη ηελ θνηλσλία, αλάκεζα ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη ηελ θεληξηθή θπβέξλεζε θαη αλάκεζα ζην δάζθαιν θαη ην καζεηή.» (Cohen, Manion, Morrison, 2008, ζ.272). Δπηπιένλ, ζχκθσλα κε ηνπο Αλδξένπ & Παπαθσλζηαληίλνπ (1994), «ε ηζηνξηθή αλάιπζε απνηειεί ηελ απαξαίηεηε πξνυπφζεζε, πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνεζνχλ ε δηακφξθσζε θαη ε εμέιημε ησλ δηνηθεηηθψλ θαη επνπηηθψλ δνκψλ θαη κεραληζκψλ ηεο εθπαίδεπζεο, νη πξαθηηθέο θαη νη λννηξνπίεο πνπ δηακνξθψζεθαλ, νη ηεξαξρίεο θαη ε ιεηηνπξγία ηνπο. Ζ αλάιπζε απηή δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζηε γλψζε ηνπ παξειζφληνο, αιιά, φπσο γίλεηαη εχθνια αληηιεπηφ, θαη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ παξφληνο. Πξνζθέξεηαη αθφκε γηα ηε γλψζε θαη θαηαλφεζε πνιηηηθψλ θαη πξαθηηθψλ πνπ βξίζθνληαη ζε ηζρχ ή θαη αθφκε γηα ηελ αλάγλσζε πξνηάζεσλ θαη αηηεκάησλ πνιηηηθψλ θνξέσλ, θνηλσληθψλ νξγαλψζεσλ θαη νκάδσλ (ζ.23)». Αξρηθά γίλεηαη επηζθφπεζε ηεο ειιεληθήο θαη μελφγισζζεο βηβιηνγξαθίαο ζρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ ελδπλάκσζε ηνπ ζρνιείνπ. Οη δχν απηέο εθπαηδεπηηθέο ζεσξήζεηο έρνπλ αλαδείμεη ηνλ πξνβιεκαηηζκφ θαη ηελ αλάγθε γηα ηε ζχλζεζε ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ηθαλνηήησλ ζην πξφζσπν ηνπ ζρνιηθνχ εγέηε, νδεγψληαο έηζη ζε ζχγρξνλεο πξνζεγγίζεηο σο πξνο ηνπο ξφινπο πνπ θαιείηαη λα αζθήζεη ζην πνιχπινθν, αληαγσληζηηθφ, παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ πνπ δηακνξθψλεηαη. Μέζα απφ απηή ηε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε θαη ηε ζπκβνιή ησλ ζεσξεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ ησλ κειεηεηψλ ηνπ πεδίνπ, αλαθχεηαη ην ππφ εμέηαζε ζέκα πνπ αθνξά ζην ξφιν ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. ηε ζπλέρεηα, παξνπζηάδεηαη θαη εξκελεχεηαη ην ζεζκηθφ πιαίζην, ζρεηηθά κε ην δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα, πνπ δηακνξθψλεη ην ξφιν ηνπ ζρνιηθνχ εγέηε, πνπ επηδηψθεη ε πνιηηεία λα έρεη, γηα ηελ πινπνίεζε ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηελ επίηεπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηφρσλ. Δηδηθφηεξα, παξνπζηάδεηαη ν ηξφπνο επηινγήο ηνπ δηεπζπληή ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ηεο ελ ιφγσ βαζκίδαο, σο θξηηήξην πξαγκάησζεο απηνχ ηνπ ξφινπ, θαη νη αξκνδηφηεηεο θαη ηα θαζήθνληά πνπ ηνλ πιαηζηψλνπλ. Μέζα απφ ηελ εξκελεία ησλ επίζεκσλ ηεθκεξίσλ 20

θαηαδεηθλχεηαη ε επηινγή ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο, κέζα απφ κηα ηζηνξηθή πξννπηηθή, γηα ην ξφιν πνπ επηζπκεί θαη επηδηψθεη λα αζθεί ν δηεπζπληήο ζηε ζρνιηθή κνλάδα. Ζ γλψζε πνπ πξνζθέξεηαη απφ ηα επίζεκα ηεθκήξηα αθνξά ζηελ εζσηεξηθή αλάιπζε ησλ ηεθκεξίσλ, ζχκθσλα κε ηνλ Duverger (1990), θαη ζε απηή επηρεηξείηαη ε εμαγσγή ησλ βαζηθψλ ηδεψλ ηνπ ηεθκεξίνπ. πσο αλαθέξεηαη θαη απφ ηνλ Robson (2000, ζ.4), ε θαηάζηαζε ηεο πξαγκαηηθήο δσήο ζρεηίδεηαη ελ κέξεη θαη κε ην ίδην ην πιαίζην φπνπ δηαδξακαηίδεηαη ν,ηηδήπνηε καο ελδηαθέξεη, ζπλεπψο, θέξεη εγγελψο ηελ αλαγθαηφηεηα πεξηγξαθήο ησλ ζπλζεθψλ κέζα ζηηο νπνίεο δεκηνπξγείηαη θαη εμειίζζεηαη. Καη ν Krippendorff (1980) ηνλίδεη ηε ζρέζε πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζην πεξηερφκελν θαη ην γεληθφ πιαίζην, νξίδνληαο σο γεληθφ πιαίζην ηηο θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο πηπρέο λνεκαηνδφηεζεο ηνπ ηεθκεξίνπ (φπ. αλαθ. ζην Robson, 2000, ζ.415). Δλψ ν Duverger (1990) γηα ηνλ ίδην ιφγν αλαθέξεηαη ζηελ εμσηεξηθή αλάιπζε ελφο γξαπηνχ ηεθκεξίνπ, ε νπνία βνεζά ηελ αμηνιφγεζε ηνπ θξηηεξίνπ. Με ηελ εμσηεξηθή αλάιπζε ην ηεθκήξην επαλαηνπνζεηείηαη ζην πιαίζην απφ ην νπνίν πξνήιζε θαη σο πιαίζην, ζχκθσλα κε ηνλ Duverger (ν.π), λνείηαη ην ηζηνξηθφ πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν πξαγκαηνπνηήζεθε ε δεκηνπξγία θαη ε εμέιημή ηνπ. Γηα ην ιφγν απηφ θαη γηα ηελ πιεξέζηεξε θαηαλφεζε ησλ ζεζκηθψλ θεηκέλσλ, ζα γίλεη αλαθνξά ζηηο θνηλσληθνπνιηηηθέο ζπλζήθεο ησλ ρξνληθψλ πεξηφδσλ πνπ απηά εληάζζνληαη θαη εμεηάδνληαη. Σέινο, ζα γίλεη αλαθνξά ζηελ απήρεζε πνπ είραλ ηα ζεζκηθά ηεθκήξηα, θαηά ηε ζέζπηζε θαη εθαξκνγή ηνπο, απφ ηηο νκάδεο εθπαηδεπηηθψλ ελδηαθεξφλησλ, φπσο ε ΟΛΜΔ, κέζα απφ ηα επίζεκα γξαπηά ηνπο θείκελα. Καηά ηνλ Borg (1963) ε ηζηνξηθή έξεπλα έρεη νξηζηεί σο ν ζπζηεκαηηθφο θαη αληηθεηκεληθφο εληνπηζκφο, ε εθηίκεζε θαη ζχλζεζε καξηπξηψλ, πξνθεηκέλνπ λα ζεκειησζνχλ γεγνλφηα θαη λα ζπλαρζνχλ ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ζπκβάληα ηνπ παξειζφληνο (Cohen, Manion, Morrison, 2008, ζ.271). Δλψ ν Duverger (ν.π.) επηζεκαίλεη φηη απαξαίηεην ζηνηρείν ηεο αλάιπζεο ελφο ηεθκεξίνπ είλαη θαη νη αληηδξάζεηο πνπ πξνθάιεζε, δειαδή ε αλακελφκελε ή ε πξαγκαηηθή απήρεζε πνπ είρε ε εκθάληζή ηνπ. 21

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3ν ρνιηθή απνηειεζκαηηθόηεηα θαη ζρνιηθή ελδπλάκωζε 3.1 Δηζαγωγή Οη πξνβιεκαηηζκνί γηα έλα απνηειεζκαηηθφ ζρνιείν ηξνθνδνηνχλ ζπδεηήζεηο θαη έξεπλεο ζην πεδίν ηεο εθπαίδεπζεο δηεζλψο. Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1970 έλαο κεγάινο αξηζκφο εξεπλψλ αιιά θαη έλα πιήζνο δηαθνξεηηθψλ ζεσξεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ δηαηππψζεθαλ ζηελ πξνζπάζεηα λα πξνζδηνξηζηνχλ νη παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηε βειηίσζε ηνπ ζρνιείνπ θαη ην θαζηζηνχλ απνηειεζκαηηθφ. Απηέο νη δηεξγαζίεο νδήγεζαλ ζηε δηακφξθσζε ηνπ κνληέινπ ηεο ζρνιηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Πψο νξίδεηαη φκσο ε ζρνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα; Καηά ηελ πνξεία εμέιημεο ηνπ κνληέινπ ηεο ζρνιηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο δφζεθαλ πνιινί νξηζκνί γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ρσξίο φκσο λα πξνζδηνξίδεηαη κε ζαθήλεηα ν φξνο. Οη Stoll & Fink (1994) αλαθέξνπλ πσο έλα ζρνιείν είλαη απνηειεζκαηηθφ αλ θαη εθφζνλ πξνάγεη ηελ πξφνδν φισλ ησλ παηδηψλ, αλεμάξηεηα απφ ην θνηλσληθφ νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, θαη αλ δηαζθαιίδεη φηη θάζε παηδί ζα πεηχρεη ζην κέγηζην ησλ δπλαηνηήησλ ηνπ (Παζηαξδήο, 2004). Ο Mortimore (1991) ππνζηεξίδεη φηη απνηειεζκαηηθφ είλαη εθείλν ην ζρνιείν ηνπ νπνίνπ νη καζεηέο έρνπλ κεγαιχηεξε επίδνζε απφ απηή πνπ πξνζδνθάηαη κε βάζε ηα δεδνκέλα θαη ηα ηειηθά απνηειέζκαηά ηνπ. Δλψ ν Lezotte (1989) ραξαθηεξίδεη σο απνηειεζκαηηθφ ην ζρνιείν πνπ ζπλππάξρεη ζε απηφ ε πνηφηεηα θαη ε ηζφηεηα (Παζηαξδήο & Παζηαξδή, 2006). Σν κνληέιν ηεο ζρνιηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο, πνιχ λσξίο έζηξεςε ην ελδηαθέξνλ ηνπ ζηε κέηξεζε ησλ αθαδεκατθψλ απνηειεζκάησλ ησλ καζεηψλ ηα νπνία ζεσξνχζαλ σο βαζηθφ δείθηε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο αγλνψληαο άιινπο δείθηεο πνπ ζρεηίδνληαλ κε ηηο δηαδηθαζίεο δηδαζθαιίαο θαη ηελ πξφνδν ησλ καζεηψλ ζε δηάθνξνπο ηνκείο πέξαλ ηνπ γλσζηνινγηθνχ, φπσο ηελ θαηνρή θνηλσληθψλ θαη κεηαγλσζηηθψλ δεμηνηήησλ (Scheerens & Bosker, 1997). Οη αδπλακίεο απηέο, κεηαμχ άιισλ, δεκηνχξγεζαλ ηηο ζπλζήθεο αλάπηπμεο ζηαδηαθά θαη παξάιιεια ηνπ κνληέινπ ηεο ζρνιηθήο ελδπλάκσζεο, ζχκθσλα κε ην νπνίν, ην ζρνιείν ζεσξείηαη σο ζχλνιν θαη ε βειηίσζή ηνπ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηελ ελδπλάκσζε φισλ ησλ κεξψλ ηνπ. Ζ ζρνιηθή ελδπλάκσζε εζηηάδεη ζηελ εθπαηδεπηηθή αιιαγή σο κηα μερσξηζηή πξνζέγγηζε γηα ηελ ελίζρπζε ησλ καζεηηθψλ απνηειεζκάησλ αιιά θαη ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ ζρνιείνπ λα δηαρεηξίδεηαη ηελ αιιαγή (Hopkins, Ainscow & West, 1994. Reynolds et al, 2004 φπ. αλαθ. ζην Anderson, 2000). ηε ζπλέρεηα ζα αλαπηπρζεί ε εμέιημε ησλ δχν κνληέισλ, ηεο ζρνιηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ηεο ζρνιηθήο ελδπλάκσζεο ζηελ ηζηνξηθή ηνπο εμέιημε. Θα 22

εμεηαζηνχλ νη δπλαηφηεηεο δηαζχλδεζεο ηνπο ζε έλα εληαίν κνληέιν, ηεο απνηειεζκαηηθήο ζρνιηθήο ελδπλάκσζεο, φπσο απηή παξνπζηάδεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα, θαζψο επίζεο ζα αλαθεξζνχλ νη κειινληηθέο πξνθιήζεηο πνπ θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη ην λέν κνληέιν, ζηηο δηαξθψο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο γηα ηε βειηίσζε ηνπ ζρνιείνπ. 3.2 ρνιηθή απνηειεζκαηηθόηεηα Σν θίλεκα γηα ηε ζρνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα μεθίλεζε ην 1966 απφ ηνλ Larry Lezotte σο απάληεζε ζε κηα ακθηιεγφκελε έθζεζε πνπ ζπληάρζεθε απφ ηνλ θνηλσληνιφγν James Coleman. Ο Coleman κε ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ ζην πιαίζην ηεο θαηαπνιέκεζεο ησλ δηαθξίζεσλ θαη ησλ αληζνηήησλ ζηελ εθπαίδεπζε πξαγκαηνπνίεζαλ ηε κεγαιχηεξε έξεπλα πνπ έγηλε πνηέ γηα ηε δεκφζηα εθπαίδεπζε ζηηο ΖΠΑ κε ηνλ ηίηιν «Ηζφηεηα ζηηο εθπαηδεπηηθέο επθαηξίεο» (Παζηαξδήο & Παζηαξδή, 2006, ζ.17). Μειέηεζαλ 4.000 ζρνιεία ζε φιε ηε ρψξα θαη ζπλέιεμαλ εξσηεκαηνιφγηα απφ 645.000 καζεηέο. Απφ ηελ επεμεξγαζία θαη ηε κειέηε ησλ ζηνηρείσλ δηαπηζηψζεθαλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο θαηά πεξηνρέο θαη θαηά θνηλσληθέο νκάδεο. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο ηνπ Coleman αλέδεημαλ σο ζεκαληηθφ παξάγνληα ζρνιηθήο επηηπρίαο ή απνηπρίαο ησλ καζεηψλ ηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή ηνπο πξνέιεπζε. Σα ζρνιεία, ζχκθσλα κε ηε κειέηε, κπνξνχλ λα αζθήζνπλ πνιχ κηθξή επίδξαζε ζηελ πνξεία ησλ καζεηψλ, ελψ ε αληζφηεηα επηβάιιεηαη θαζνξηζηηθά απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ ζπηηηνχ, ηεο γεηηνληάο, ησλ θίισλ (Kirk & Jones, 2004). Λίγα ρξφληα αξγφηεξα (1971) ν Jenks θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ επηβεβαίσζαλ ηα απνηειέζκαηα ηνπ Coleman κέζα απφ ηε ζηαηηζηηθή κειέηε, εξεπλεηηθψλ δεδνκέλσλ κέρξη θαη ην 1970, θαηά ηελ νπνία εμέηαζαλ ηα αίηηα ηεο ζρνιηθήο απνηπρίαο. Σν θεληξηθφ ζπκπέξαζκα ηεο κειέηεο ήηαλ φηη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα δελ εγγπάηαη ηε ζρνιηθή επηηπρία ησλ παηδηψλ ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ κε πξνλνκηνχρα πεξηβάιινληα. Αιιά θαη ε έθζεζε Plowden (1967) ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην αλαθέξεη αλάινγα επξήκαηα απφ έξεπλα πνπ έγηλε ζε καζεηέο ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (Υαξαβηηζίδεο, 2013). Αξγφηεξα, θαη εμαηηίαο ησλ παξαπάλσ εξεπλψλ - θπξίσο ηνπ Coleman - αθνινχζεζε έλα πιήζνο εκπεηξηθψλ εξεπλψλ, ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο βξέζεθαλ ζαθείο ελδείμεηο φζνλ αθνξά ηε ζεκαζία ηνπ ζρνιείνπ ζηελ αλάπηπμε ηνπ καζεηή. Απηέο νη έξεπλεο ησλ Rutter, Manghan, Mortimore, Ouston, & Smith (1979) ζηελ Αγγιία, Edmonds (1979), Lezotte, Brookover, Beady, Flood, Schweitzer, & Wisenbaker (1979) ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, θαη Fend (1986) ζηε Γεξκαλία, έδεημαλ φηη ηα ζρνιεία κπνξνχλ λα θάλνπλ κηα δηαθνξά (Θενθηιίδεο, 2012. Maag Merki et al, 2015). 23

Δηδηθφηεξα, ν Lezotte θαη ν Edmonds ζεσξήζεθαλ νη ζεκειησηέο ηεο θίλεζεο ηνπ απνηειεζκαηηθνχ ζρνιείνπ, πξνβάιινληαο φηη ε εθπαίδεπζε κπνξεί λα εθπιεξψζεη ηελ απνζηνιή ηεο, ε νπνία είλαη κάζεζε γηα φινπο θαη βαζηθφ ξφιν ζηελ πνηφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο αζθεί ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ (Lezotte, 1991). Ο Edmonds (1982) έθαλε κηα ζχλζεζε ησλ εξεπλψλ θαη πξνζδηφξηζε νξηζκέλεο κεηαβιεηέο πνπ ζπζρεηίδνληαη έληνλα κε ηε ζρνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα, φπσο ε ηζρπξή δηνηθεηηθή εγεζία, ε απφθηεζε βαζηθψλ δεμηνηήησλ, νη πςειέο πξνζδνθίεο γηα ηα επηηεχγκαηα ησλ καζεηψλ, ην αζθαιέο θαη νκαιφ πεξηβάιινλ θαη ε ζπρλή αμηνιφγεζε ησλ επηηεπγκάησλ ησλ καζεηψλ. Ζ αλαθνξά ζηνπο παξάγνληεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ Edmonds ζπρλά θαιείηαη ην κνληέιν πέληε παξαγφλησλ ηεο ζρνιηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Ο Lezotte (1991) ζηε δηεμαγσγή έξεπλαο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ζρνιείνπ εληφπηζε επηά ζπζρεηίζεηο ησλ απνηειεζκαηηθψλ ζρνιείσλ, πνπ εκπεξηέρνληαη θαη νη αξρηθέο ζπζρεηίζεηο ηνπ Edmonds (1982), θαη πξφζζεζε δπν κεηαβιεηέο απφ πξαγκαηηθά εξεπλεηηθά ζπκπεξάζκαηα: εθπαηδεπηηθή εγεζία, ζαθή θαη εζηηαζκέλε απνζηνιή, αζθαιέο θαη νκαιφ πεξηβάιινλ, θιίκα πςειψλ πξνζδνθηψλ, ζπρλή παξαθνινχζεζε ηεο πξνφδνπ ηνπ καζεηή, επθαηξίεο κάζεζεο θαη δηάζεζε ρξφλνπ, ζεηηθέο ζρέζεηο κεηαμχ νηθνγέλεηαο θαη ζρνιείνπ. Έλα απφ ηα πξσηαξρηθά ελδηαθέξνληα ηεο έξεπλαο γηα ηε ζρνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα είλαη ην εξψηεκα ηνπ ηη ζπληζηά ζρνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα. Οη εξεπλεηέο γεληθά ζηεξνχληαη ζπλαίλεζεο σο πξνο ην ηη απνηειεί ζρνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα (Farhat et al, 2012). Ζ ζρνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα αλαθέξεηαη ζηελ απνηειεζκαηηθή ελίζρπζε ηνπ ζρνιηθνχ επηπέδνπ θαη πεξηιακβάλεη φιεο ηηο ζπκθξαδφκελεο κεηαβιεηέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ζρνιείν, φπσο ε δηδαζθαιία, ε κάζεζε, ε δηνίθεζε, ε θηλεηνπνίεζε ησλ καζεηψλ θαη ε ζπκκεηνρή ηεο θνηλφηεηαο (Scheerens, 2004). Έλαο πξνβιεκαηηζκφο πνπ απαζρφιεζε ηνπο κειεηεηέο ήηαλ γηαηί θάπνηα ζρνιεία πεηπραίλνπλ πςειφηεξα απφ ηα αλακελφκελα καζεηηθά επηηεχγκαηα, ελψ άιια φρη. Οη έξεπλεο ηεο ζρνιηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο έδεημαλ φηη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ ζρνιείσλ επεξεάδνπλ ηα αθαδεκατθά επηηεχγκαηα ησλ καζεηψλ (Downer, 1991). Γίλεηαη, ζπλεπψο, θαηαλνεηφ γηαηί νη εξεπλεηέο, αξρηθά, πξνζπάζεζαλ λα εληνπίζνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά εθείλα πνπ δηαθνξνπνηνχλ ηα απνηειεζκαηηθά ζρνιεία θαη επεξεάδνπλ ζεκαληηθά ηελ πξφνδν ησλ καζεηψλ (Sackney, 2007). Ζ πιεηνςεθία ησλ πξψησλ κειεηεηψλ γηα ηελ ζρνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα έδσζε έκθαζε ζηελ ελίζρπζε ησλ ζπλζεθψλ ηεο ζρνιηθήο εθπαίδεπζεο θαη ζηελ επίηεπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηφρσλ κε βάζε ηελ απνηίκεζε ηεο πξνφδνπ ησλ καζεηψλ, δειαδή ηε βαζκνινγία ηνπο ζε ηεζη, θπξίσο αλάγλσζεο θαη καζεκαηηθψλ (Farhat et al, 2012). Κάπνηνη 24