3. Qədimdə sənətkarlar lehimləmə işlərində metal səthindən oksid təbəqəsini təmizləmək üçün hansı reaksiyadan istifadə etmişlər?

##book_id=659//book_name= Kompleks birləşmələr kimyası // ##fk=124//ks=02//fn=659// sumalltest= 299 // ##Ali təhsil pilləsi: Bakalavr ##Fakültənin adı: Kimya və biologiya ##Kafedra: Ümumi kimya və KTM ##İxtisas: Kimya - biologiya müəllimliyi ##Bölmə: Azərbaycan ##Qrup: 204, 205, 206 ##Fənnin adı: Kompleks birləşmələr kimyası ##Tərtib edən: Dos. Asəf Quliyev ##Kafedra müdiri prof. Ə. N. Qurbanov ## İşçi qrup: Dos. A. C. Quliyev Dos. A. Z. Məmmədova ##Kimya elm. üzrə fəl. dok. R. M. Ağayeva ##num= 1// level= 1// sumtest=20 // name= Kompleks birləşmələr kimyasına giriş // 1. Baqration reaksiyalarını göstərin. A) AuCN + KCN K[Au(CN) 2 ] B) Au + HNO 3 + 4HCl H[AuCl 4 ] + NO + 2H 2 O C) 4Au + 8NaCN + O 2 + 2H 2 O 4Na[Au(CN) 2 ] + 4NaOH D) Na 2 S 2 O 3 + AgCl Na[AgS 2 O 3 ] + NaCl E) 2Na[Au(CN) 2 ] + Zn 2Au + Na 2 [Zn(CN) 4 ] 2. Hansı reaksiyada kompleks birləşmə alınar? A) Na 2 SO 4 + BaCl 2 B) HgJ 2 + AgNO 3 C) KCl + AgNO 3 D) FeCl 2 + K 2 S E) HgJ 2 + 2KJ 3. Qədimdə sənətkarlar lehimləmə işlərində metal səthindən oksid təbəqəsini təmizləmək üçün hansı reaksiyadan istifadə etmişlər? A) Ca[Zn(OH) 2 Cl 2 ] + CuO 1

B) H 2 [Zn(OH) 2 Cl 2 ] + CuO C) K 2 [Zn(OH) 4 ] + CuO D) K 2 [Zn(OH) 2 Cl 2 ] + CuO E) [Zn(H 2 O) 4 ]Cl 2 + CuO 4. Qaber reaksiyasını göstərin. A) 4Au + 8NaCN + 2H 2 O + O 2 4NaOH + 4Na[Au(CN) 2 ] B) Na 2 S 2 O 3 + AgCl Na[AgS 2 O 3 ] + NaCl C) AuCl 3 + 4KCN K[Au(CN) 4 ] + 3KCl D) Au + HNO 3 + 4HCl H[AuCl 4 ] + NO + 2H 2 O E) 2Na[Au(CN) 2 ] + Zn 2Au + Na 2 [Zn(CN) 4 ] 5. Maker və Qmelinin aldıqları kompleks birləşmələri göstərin. A) [Pt(NH 3 ) 4 ][PtCl 4 ]; K 3 [Co(CN) 6 ] B) K 4 [Fe(CN) 6 ] ; K 3 [Fe(CN) 6 ] C) K 3 [Cr(CN) 6 ]; K 2 [Pt(CN) 6 ] D) [Co(NH 3 ) 6 ]Cl 3 ; K 2 [PtCl 6 ] E) [Pt(NH 3 ) 6 ][Cl 4 ; K 3 [Cr(C 2 O 4 ) 3 ] 6. T. Qremin metalların ammonyakla kompleks birləşmələrinin quruluşuna dair təklif etdiyi ammonium nəzəriyyəsi hansı cavabda düzgün verilmişdir? A) metal xloridinə birr neçə ammonyak molekulu birləşdikdə neytral maddələr əmələ gəlir B) metalların ammonyakla kompleks birləşmələri zəncirvari quruluşludur C) ammonyakın metal duzlarına birləşməsi onun turşularla birləşməsi kimidir D) metallarla kompleks birləşmələri tərkibində metalla əvəz olunan hidrogen atomları olmayan aminlər də əmələ gətirirlər E) metala birləşən ammonyak molekullarının sayı hidratlarda su molekullarının sayını müəyyən edən faktorla eynidir 7. Qədimdə insanların əşyaları bəzəmək üçün istifadə etdikləri təbii kompleks birləşmələri seçin. 1 - [Pt(NH 3 ) 4 ][PtCl 4 ] 2 - (Mg, Fe) 2 [SiO 4 ] 3 - [Co(NH 3 ) 5 H 2 O]Cl 3 2

4 - (Fe, Mn) 3 Al 2 [SiO 4 ] 5 - Fe 4 [Fe(CN) 6 ] 3 6 - CuAl 6 (OH) 8 [PO 4 ] 4 H 2 O A) 2, 4. 6 B) 1, 3. 5 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 8. S.M. İergensenin metalların ammonyakla kompleks birləşmələrinin quruluşuna dair təklif etdiyi nəzəriyyəyə aid olam müddəaları seçin. 1 - metalların ammonyakla komplekslərinə ammonium ionunda hidrogen atomunun əvəz edilməsinin məhsulu kimi baxmaq olmaz 2 - ammonyakın metal duzlarına birləşməsi onun turşularla birləşməsi kimidir 3 - metala birləşən ammonyak molekullarının sayı hidratlarda su molekullarının sayını müəyyən edən faktorla eynidir 4 - kobalt və platinin ammonyakla kompleksləri monomer quruluşdadır 5 - metallarla kompleks birləşmələri tərkibində metalla əvəz olunan hidrogen atomları olmayan aminlər də əmələ gətirirlər 6 - metal xloridinə birr neçə ammonyak molekulu birləşdikdə neytral maddələr əmələ gəlir A) 2, 4. 5 B) 2, 4. 6 C) 1, 3, 6 D) 1, 4. 5 E) 3, 4, 5 9. Metal ionları ilə kompleks birləşmələr əmələ gətirən molekulları seçin. 1 - CO 2 2 - NH 3 3 - SO 2 4 - NH 2 OH 3

5 - NO 2 6 - N 2 H 4 A) 3, 4, 5 B) 1, 3. 5 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 2, 4. 6 10. Məhlullarda gedən müxtəlif reaksiyalarda metal ionları ilə kompleks birləşmələr əmələ gətirən ionları seçin. 1 - CN - 2 - NH 4 + 3 - OH - 4 - PH 4 + 5 - NO 2-6 - BI 4-6 - N 2 H 4 A) 2, 4. 6 B) 1, 3. 5 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 11. Liqandları neytral molekullar olan kompleks ionları seçin. 1 - [Cu(NH 3 ) 4 ] 2 + 2 - [Co(NO 2 ) 4 ] 2-3 - [Ni(N 2 H 4 ) 4 ] 2 + 4 - [Cu(CN) 4 ] 2-5 - [Co(C 5 H 5 N) 4 ] 2 + 6 - [Ni(NCS) 4 ] 2 - A) 1, 3, 6 4

B) 2, 4. 6 C) 1, 3. 5 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 12. Liqandları mənfi yüklü ionlar olan kompleks ionları seçin. 1 - [Cu(NH 3 ) 4 ] 2 + 2 - [Co(NO 2 ) 4 ] 2-3 - [Ni(N 2 H 4 ) 4 ] 2 + 4 - [Cu(CN) 4 ] 2-5 - [Co(C 5 H 5 N) 4 ] 2 + 6 - [Ni(NCS) 4 ] 2 - A) 3, 4, 5 B) 1, 3. 5 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 2, 4. 6 13. Libaviy, Şeyele, Qaber reaksiyalarının yerlışdikləri ardıcıllıq hansıdır? 1 - CuCl 2 + 4NH 4 OH [Cu(NH 3 ) 4 ]Cl 2 + 4H 2 O 2 - Au + HNO 3 + 4HCl H[AuCl 4 ] + NO + 2H 2 O 3 - AuCN + KCN K[Au(CN) 2 ] 4 - CuCl 2 + 4NH 4 OH [Cu(NH 3 ) 4 ]Cl 2 + 4H 2 O 5 - Au + HNO 3 + 4HCl H[AuCl 4 ] + NO + 2H 2 O 6 - AuCN + KCN K[Au(CN) 2 ] A) 2, 4, 6 B) 1, 3, 5 C) 1, 2, 5 D) 3, 4, 6 E) 4, 5, 6 5

14. Nessler reaktivi, berlin və turnbul abılarının yerləşdikləri ardıcıllıq hansıdır? 1 - Fe 4 [Fe(CN) 6 ] 3 2 - K 2 [HgI 4 ] 3 - Fe 3 [Fe(CN) 6 ] 2 4 - Fe 4 [Fe(CN) 6 ] 3 5 - K 2 [HgI 4 ] 6 - Fe 3 [Fe(CN) 6 ] 2 A) 2, 4. 6 B) 1, 3. 5 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 15. Sarı qan duzu, Nessler reaktivi və qırmızı qan duzunun yerləşdikləri ardıcıllıq hansıdır? 1- K 4 [Fe(CN) 6 ] 2- K 3 [Fe(CN) 6 ] 3 - K 2 [HgI 4 ] 4 - K 4 [Fe(CN) 6 ] 5 - K 3 [Fe(CN) 6 ] 6 - K 2 [HgI 4 ] A) 2, 4. 5 B) 2, 4. 6 C) 1, 3, 6 D) 1, 3. 5 E) 3, 4, 5 16. Qaber, Baqration və Qauxun apardıqları reaksiyaların yerləşdikləri ardıcıllıq hansıdır? 1 - Au + HNO 3 + 4HCl H[AuCl 4 ] + NO + 2H 2 O 2-4Au + 8NaCN + O 2 + 2H 2 O 4Na[Au(CN) 2 ] + 4NaOH 6

3 - Na 2 S 2 O 3 + AgCl Na[AgS 2 O 3 ] + NaCl 4 - Au + HNO 3 + 4HCl H[AuCl 4 ] + NO + 2H 2 O 5 - Na 2 S 2 O 3 + AgCl Na[AgS 2 O 3 ] + NaCl 6-4Au + 8NaCN + O 2 + 2H 2 O 4Na[Au(CN) 2 ] + 4NaOH A) 2, 4. 6 B) 1, 2. 3 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 17. Metalların ammonyakla komplekslərinin quruluşu ilə alimlərin təklif etdikləri nəzəriyyələr arasında uyğunluğu müəyyən edən düzgün cavab hansıdır? I - T. Qrem II - K. K. Klaus III - K. V. Blomstrand IV - S. M. İergensen 1 - ammonyakın metal duzlarına birləşməsi onun turşularla birləşməsi kimidir 2 - metalların ammonyakla kompleks birləşmələri zəncirvari quruluşludur 3 - metalların ammonyakla birləşmələri NH 4 + ionunda bir hidrogen atomunun metal atomu ilə əvəz olunması ilə əmələ gəlir 4 - komplekslərdə ammonyak molekulları bir - biri ilə birləşərək zəncir əmələ gətirirlər 5 - metalla birləşən ammonium qruplarının sayı məhduddur 6 - komplekslərin zəncirvari quruluşunda ammonyak ikivalentli radikal kimi götürülür 7 - metal xloridinə birr neçə ammonyak molekulu birləşdikdə neytral maddələr əmələ gəlir 8 - metalların ammonyakla komplekslərinə ammonium ionunda hidrogen atomunun əvəz edilməsinin məhsulu kimi baxmaq olmaz 9 - metal xloridi ilə əmələ gətirdiyi neytral maddələrin tərkibində ammonyakın əsasi xassəsi itir 10 - metallarla kompleks birləşmələri tərkibində metalla əvəz olunan hidrogen atomları olmayan aminlər də əmələ gətirirlər 7

11 - metala birləşən ammonyak molekullarının sayı hidratlarda su molekullarının sayını müəyyən edən faktorla eynidir 12 - kobalt və platinin ammonyakla kompleksləri monomer quruluşdadır A) I - 1, 3, 5; II - 7, 9, 11; III - 2, 4, 6; IV - 8, 10, 12; B) I - 1, 3, 6; II - 7, 8, 12; III - 2, 3, 5; IV - 8, 9, 11; C) I - 2, 3, 4; II - 6, 9, 10; III - 3, 4, 7; IV - 5, 10, 11; D) I - 1, 2, 5; II - 6, 8, 11; III - 2, 3, 6; IV - 8, 11, 12; E) I - 3, 4, 5; II - 6, 10, 11; III - 3, 5, 6; IV - 5, 11, 12; 18. Kompleks birləşmələr kimyasının inkişafı ilə tarixi dövrlər arasında uyğunluğu müəyyən edən düzgün cavab hansıdır? I - birinci dövr II - ikinci dövr III - üçüncü dövr IV - dördüncü dövr 1 - koordinasiya nəzəriyyəsi kəşf olunmuşdur 2 - ərəb əlkimyaçısı Qaber HNO 3 : 3 HCl qarışığının - "çar arağı" qızıl ilə reaksiyasını kəşf etmişdir 3 - koordinasiya nəzəriyyəsinin əsas müddəaları müəyyən olunmuşdur 4 - metal səthindən oksid təbəqəsini təmizləmək üçün ZnCl 2 və HCL qarışığının suda məhlülündan istifadə olunmuşdur 5 - koordinasiya nəzəriyyəsinin əsas anlayışları müəyyən olunmuşdur 6 - Libaviy mis duzunun məhluluna ammonyak əlavə etməklə [Cu(NH 3 ) 4 ]Cl 2 tərkibli kompleks birləşməni aimışdır 7 - kompleks birləşmələrin məhlullarda və kristal halında tədqiqi genişləndi 8 - Disbax berlin abısını almışdır 9 - kompleks birləşmələrin fəza quruluşu, izomerliyi və s. sahəsində yeni elmi - nəzəri təsəvvürlər formalaşdı 10 - Maker sarı qan duzunu almışdır 11 - kompleks birləşmələrin insan fəaliyyətinin müxtəlif sahələrində tətbiqi genişləndi 12 - Qmelin qırmızı qan duzunu almışdır 8

A) I - 1, 2, 5; II - 6, 8, 11; III - 2, 3, 6; IV - 8, 11, 12; B) I - 1, 3, 6; II - 7, 8, 12; III - 2, 3, 5; IV - 8, 9, 11; C) I - 2, 3, 4; II - 6, 9, 10; III - 3, 4, 7; IV - 5, 10, 11; D) I - 2, 4, 6; II - 8, 10, 12; III - 1, 3, 5; IV - 7, 9, 11; E) I - 3, 4, 5; II - 6, 10, 11; III - 3, 5, 6; IV - 5, 11, 12; 19. Aşağıda adları göstərilən alimlərin aldıqları kompleks birləşmələrin tərkibləri ilə başlanğıc maddələr arasında uyğunluğu müəyyən edən düzgün cavab hansıdır? I - A. Libaviy II - P. J. Maker III - K. V. Şeyele IV - Y. Nessler 1 - [Cu(NH 3 ) 4 ]Cl 2 2 - K[Au(CN) 2 ] 3 - CuCl 2 4 - AuCN 5 - NH 4 OH 6 - KCN 7 - K 4 [Fe(CN) 6 ] 8 - K 2 [HgI 4 ] 9 - Fe 4 [Fe(CN) 6 ] 3 10 - KI 11 - KOH 12 - HgI 2 A) I - 1, 2, 5; II - 6, 8, 11; III - 2, 3, 6; IV - 8, 11, 12; B) I - 1, 3, 6; II - 7, 8, 12; III - 2, 3, 5; IV - 8, 9, 11; C) I - 2, 3, 4; II - 6, 9, 10; III - 3, 4, 7; IV - 5, 10, 11; D) I - 1, 3, 5; II - 7, 9, 11; III - 2, 4, 6; IV - 8, 10, 12; E) I - 3, 4, 5; II - 6, 10, 11; III - 3, 5, 6; IV - 5, 11, 12; 9

20. kobaltın(iii) ammonyakla komplekslərinin tərkibi ilə onların rənginin latınca adları, müasir formulları və adlandırmaları arasında uyğunluğu müəyyən edən düzgün cavab hansıdır? I - CoCl 3 6NH 3 II - CoCl 3 5NH 3 H 2 O III - CoCl 3 5NH 3 1 - kobaltın luteoxloridi(sarı) 2 - kobaltın purpureoxloridi( (moruğu - qırmızı) 3 - [Co(NH 3 ) 6 ]Cl 3 4 - [Co(NH 3 ) 5 Cl]Cl 2 5 - heksaamminkobalt(iii) xlorid 6 - xloropentaamminkobalt(iii) xlorid 7 - kobaltın prozeoxloridi(kərpici - qırmızı) 8 - [Co(NH 3 ) 5 H 2 O]Cl 3 9 - akvapentaamminkobalt(iii) xlorid A) I - 1, 3, 6; II - 6, 8, 9; III - 2, 3, 5 B) I - 1, 3, 5; II - 7, 8, 9; III - 2, 4, 6 C) I - 2, 3, 4; II - 5, 6, 7; III - 3, 4, 7 D) I - 1, 2, 5; II - 4, 5, 8; III - 2, 3, 6 E) I - 3, 4, 5; II - 1, 4, 6; III - 3, 5, 6 ##num= 2// level= 1// sumtest=20 // name= Koordinasiya nəzəriyyəsi // 1. Koordinasiya nəzəriyyəsinə aid olan müddəanı göstərin. A) elementlərin əksəriyyəti üçün əsas və əlavə valentlik göstərmək xarakterikdir B) kompleks birləşmə əmələ gələrkən atomlar arasında donor - akseptor rabitəsi yaranır C) mərkəzi atomla liqand arasında elektrostatik qarşılıqlı təsirlər mövcuddur D) kompleks birləşmə çoxmərkəzli kvant - mexaniki sistemdir E) kompleks birləşmə əmələ gələrkən mərkəzi atomla liqandın valent orbitalları qapanır 2. Hansı sırada yalnız kompleksəmələgəlmə reaksiyalarında liqand kimi iştirak etməyən ionlar verilmişdir? 10

A) H +, PH 4 +, NO +, NO 2 + B) N 2 H 5 +, NH 4 +, NO 2 +, PH 4 + C) NH 4 +, N 2 H 5 +, NO 2 +, BH 4 - D) PH 4 +, NO +, N 2 H 5 +, H + E) H +, NH 4 +, PH 4 +, BH 4-3. Hansı sırada yalnız kompleksəmələgəlmə reaksiyalarında liqand kimi iştirak edən müsbət yüklü ionlar verilmişdir? A) NO 2 +, PH 4 +, BH 4 - B) NH 4 +, PH 4 +, BH 4 - C) NO +, NH 4 +, NH 4 + D) NO +, NO 2 +, N 2 H 5 +, E) NO +, N 2 H 5 +, NH 4 + 4. Hansı halda kompleks ion kationdur? A) mərkəzi atomun yükü koordinasiya olunan anionların yükündən kiçik olduqda B) mərkəzi atomun yükü koordinasiya olunan anionların yükünə bərabər olduqda C) mərkəzi atomun yükü koordinasiya olunan anionların yükündən böyük olduqda D) koordinasiya olunan neytral liqandların sayı anion liqandların sayından çox olduqda E) koordinasiya olunan neytral liqandların sayı anion liqandların sayından az olduqda 5. Hansı halda kompleks ion aniondur? A) mərkəzi atomun yükü koordinasiya olunan anionların yükündən böyük olduqda B) mərkəzi atomun yükü koordinasiya olunan anionların yükündən kiçik olduqda C) mərkəzi atomun yükü koordinasiya olunan anionların yükünə bərabər olduqda D) koordinasiya olunan neytral liqandların sayı anion liqandların sayından çox olduqda E) koordinasiya olunan neytral liqandların sayı anion liqandların sayından az olduqda 6. Daxili kompleks birləşmə əmələ gətirən liqandları göstərin. A) 8 - oksixinolin, salisil turşusu, metionin B) ammonyak, salisil turşusu, metionin C) hidrazin, metionin, piridin D) salisil turşusu, ammonyak, 8 - oksixinolin 11

E) piridin, 8 - oksixinolin, ammonyak 7. Cod liqandların donor atomlarını seçin. 1 - F 2 - Cl 3 - N 4 - Br 5 - O 6 - S A) 2, 3, 5 B) 2, 4, 6 C) 1, 3, 5 D) 1, 4, 5 E) 4, 5, 6 8. kompleks birləşmələrdə liqand kimi iştirak etməyən ionları seçin. + 1 - NH 4 2 - CN - + 3 - PH 4-4 - NO 2-5 - BH 4 6 - NCS - A) 4, 5, 6 B) 2, 4, 6 C) 2, 3, 5 D) 1, 4, 5 E) 1, 3, 5 9. kompleks birləşmələrdə liqand kimi iştirak edən ionları seçin. + 1 - NH 4 2-2 - C 2 O 4 12

3 - PH 4 + 4 - NO 2-5 - BH 4-6 - S 2 O 3 2 - A) 1, 3, 5 B) 2, 4, 6 C) 2, 3, 5 D) 1, 4, 5 E) 4, 5, 6 10. Vernerin koordinasiya nəzəriyyəsində elementin əsas valentliyinə aid olan ifadələri seçin. 1 - elementin oksidləşmə dərəcəsinə uyğundur 2 - kompleksəmələgətirici ilə koordinasiyada iştirak etmir 3 - anionlarla tamamlanır 4 - həm anionlar və həm də neytral molekullarla tamamlanır 5 - kompleks birləşmənin qrafik təsvirində bütöv xətlə işarə olunur 6 - kompleks birləşmənin qrafik təsvirində qırıq xətlərlə işarə olunur A) 1, 3, 5 B) 2, 4, 6 C) 2, 3, 5 D) 1, 4, 5 E) 4, 5, 6 11. Vernerin koordinasiya nəzəriyyəsində elementin əlavə valentliyinə aid olan ifadələri seçin. 1 - elementin oksidləşmə dərəcəsinə uyğundur 2 - elementin koordinasiya ədədinə uyğundur 3 - anionlarla tamamlanır 4 - həm anionlar və həm də neytral molekullarla tamamlanır 5 - kompleks birləşmənin qrafik təsvirində bütöv xətlə işarə olunur 13

6 - atomun tamamlayıcı, qalıq valentliyidir A) 2, 3, 5 B) 1, 3, 5 C) 2, 4, 6 D) 1, 4, 5 E) 4, 5, 6 12. Verner nəzəriyyəsində koordinasiya ədədi, koordinasiya yeri, koordinasiya tutumu anlayışlarına uyğun olan ifadələri seçin. 1 - mərkəzi atomun ətrafında koordinasiya olunan monodentat liqandların sayı 2 - mərkəzi atomla birləşən, atom və ya atom qruplarının sayı 3 - koordinasiya olunan tridentat liqandların sayı 4 - mərkəzi atomun ətrafında koordinasiya olunan bir qrupun tutquğu vəziyyət 5 - mərkəzi atomla birləşən bidentat liqandların sayı 6 - koordinasiya olunan qrupun mərkəzi atomun ətrafında tutduğu yerin sayı A) 3, 4, 6 B) 1, 3, 5 C) 1, 2, 5 D) 2, 4, 6 E) 4, 5, 6 13. Koordinasiya tutumu birə, ikiyə və üçə bərabər olan liqandların yerləşdiyi ardıcıllıq hansıdır? 1 - piridin 2 - triaminpropan 3 - etilendiamin 4 - piridin 5 - triaminpropan 6 - etilendiamin A) 4, 5, 6 B) 2, 4, 6 14

C) 1, 2, 5 D) 3, 4, 6 E) 1, 3, 5 14. Kation, anion və neytral komplekslərin yerləşdiyi ardıcıllıq hansıdır? 1 - Na 3 [Fe(C 2 O 4 ) 2 SO 4 ] 2 - [Ni(NH 3 ) 4 ]Cl 2 3 - [Pt(NH 3 ) 2 Cl 2 ] 4 - Na 3 [Fe(C 2 O 4 ) 2 SO 4 ] 5 - [Ni(NH 3 ) 4 ]Cl 2 6 - [Pt(NH 3 ) 2 Cl 2 ] A) 1, 4, 5 B) 1, 3, 5 C) 2, 3, 5 D) 2, 4, 6 E) 4, 5, 6 15. Anion tipli komplekslərdə kompleks ionların yükünün artması ardıcıllığı hansıdır? 1 - K 2 [Cu(CN) 4 ] 2 - K[Au(CN) 2 ] 3 - K 3 [Co(CN) 6 ] 4 - K 2 [Cu(CN) 4 ] 5 - K[Au(CN) 2 ] 6 - K 3 [Co(CN) 6 ] A) 1, 3, 5 B) 2, 4, 6 C) 2, 3, 5 D) 1, 4, 5 E) 4, 5, 6 16. Liqandların koordinasiya tutumunun artması ardıcıllığı hansıdır? 15

1 - C 5 H 5 N 2 - H 2 NCH 2 CHNH 2 CH 2 NH 2 3 - C 2 O 4 2-4 - C 5 H 5 N 5 - H 2 NCH 2 CHNH 2 CH 2 NH 2 6 - C 2 O 4 2 - A) 2, 3, 5 B) 2, 4, 6 C) 1, 3, 5 D) 1, 4, 5 E) 4, 5, 6 17. Vernerin koordinasiya nəzəriyyəsinin müddəaları ilə kompleks birləşmələrin qurqluşu arasında uyğunluğu düzgün müəyyən edən cavab hansıdır? I - elementlərin əksəriyyəti üçün əsas və əlavə valentlik göstərmək xarakterikdir II - kompleks birləşmələr mərkəzi quruluşludur III - kompleks birləşmələr fəza quruluşuna malikdir IV - kompleks birləşmələrdə izomer quruluşlar mövcuddur 1 - kimyəvi birləşmə əmələ gələrkən atomlar əsas və əlavə valentliklərini doydurmağa meylli olurlar 2 - bu müddəa ilə qeyri - üzvi kimyanın stereokimyasının əsası qoyulmuşdur 3 - əsas valentlik elementin oksidləşmə dərəcəsinə, əlavə valentlik koorinasiya ədədinə uyğundur 4 - mərkəzi atomun koordinasiya ədədi 6 olan komplek birləşmələr oktaedr quruluşludur 5 - əsas valentlik anionlarla, əlavə valentlik həm anionlarla və həm də neytral molekullarla tamamlanır 6 - mərkəzi atomun koordinasiya ədədi 4 olan komplek birləşmələr kvadrat quruluşludur 7 - atom və ya atom qruplarını öz ətrafında birləşdirən atom cazibə mərkəzi rolunu oynayır 8 - kompleks birləşmələrdə izomerlik kəşf olunmuş və elmi izahını verilmişdir 9 - mərkəzi atomla birləşən atom və ya atom qruplarının saiı koordinasiya ədədi adlanır 16

10 - [Pt(NH 3 ) 2 Cl 2 ] tərkibli birləşmənin sis - və trans - izomer halında mövcud olduğunu müəyyən edilmişdir 11 - koordinasiya olunan qrupun mərkəzi atmun ətrafında tutduğu yerin sayı koordinasiya ədədi adlanır 12 - kompleks birləşmələrdə optiki izomerlik kəşf eedilmişdir A) I - 1, 3, 5; II - 7, 9, 11; III - 2, 4, 6; IV - 8, 10, 12; B) I - 1, 3, 6; II - 7, 8, 12; III - 2, 3, 5; IV - 8, 9, 11; C) I - 2, 3, 4; II - 6, 9, 10; III - 3, 4, 7; IV - 5, 10, 11; D) I - 1, 2, 5; II - 6, 8, 11; III - 2, 3, 6; IV - 8, 11, 12; E) I - 3, 4, 5; II - 6, 10, 11; III - 3, 5, 6; IV - 5, 11, 12; 18. Koordinasiya nəzəriyyəsinin anlayışları ilə kompleks birləşmələrin qurqluşu arasında uyğunluğu düzgün müəyyən edən cavab hansıdır? I - kompleksəmələgətirici II - liqand III - koordinasiya ədədi IV - daxili və xarici sfera 1 - kompleksəmələgətiricinin liqandlarla əmələ gətirdiyi kimyəvi rabitənin sayı 2 - öz ətrafında başqa atom, ion və ya molekulları birləşdirən atom, müsbət və ya mənfi yüklənmiş ion 3 - elementin oksidləşmə dərəcəsi ilə koordinasiya ədədi arasında müəyyən əlaqə müvcuddur 4 - metallar xarakterik kompleksəmələgətiricilərdir 5 - kompleksəmələgətirici ilə yalnız monodentat liqandlar koordinasiya olunduqda liqandlrın sayına bərabər olur 6 - kompleksəmələgətiricinin təbiəti kompleks birləşmənin xassələrini müəyyən edir 7 - kompleksəmələgətirici ilə birbaşa birləşən liqandların onunla əmələ gətirdiyi sfera 8 - kompleksəmələgətiricinin ətrafında koordinasiya olunan atom, ion və ya neytral molekullar 9 - daxili sferanın yükünü neytrallaşdıran, lakin kompleksəmələgətirici ilə kovalent rabitədə olmayan ionların əmələ gətirdiyi sfera 10 - qeyri - üzvi və üzvi ionlar və molekullardır 17

11 - kompleks birləşmənin iki və daha çox daxili sferası ola bilər 12 - kompleks birləşmədə bir - biri ilə birləşmir, onlar arasında itələmə qüvvələri mövcud olur A) I - 3, 4, 5; II - 6, 10, 11; III - 3, 5, 6; IV - 5, 11, 12; B) I - 1, 3, 6; II - 7, 8, 12; III - 2, 3, 5; IV - 8, 9, 11; C) I - 2, 3, 4; II - 6, 9, 10; III - 3, 4, 7; IV - 5, 10, 11; D) I - 1, 2, 5; II - 6, 8, 11; III - 2, 3, 6; IV - 8, 11, 12; E) I - 2, 4, 6; II - 8, 10, 12; III - 1, 3, 5; IV - 7, 9, 11; 19. iqandların xassələrinin kompleksəmələgətirici ilə koordinasiyasına uyğunluğunu müəyyən edən düzgün cavab hansıdır? I - NH 3 II - CO III - H 2 NCH 2 COO - IV - OH - 1 - donor atomu azotdur 2 - donor atomu oksigen və azotdur 3 - kation komplekslər əmələ gətirir 4 - beşüzvlü daxili kompleks birləşmə əmələ gətirir 5 - azot atomu ilə koordinasiya olunur 6 - kompleksəmələgətirici ilə koordinativ və kovalent rabitə ilə birləşir 7 - ambidentatdır 8 - donor atomu oksigendir 9 - boş orbitalı olur 10 - okcigen atomu ilə koordinasiya olunur 11 - kompleksəmələgətiricinin neytral atomu ilə koordinasiya olunur 12 - hidroksokomplekslər əmələ gətirir A) I - 1, 2, 5; II - 6, 8, 11; III - 2, 3, 6; IV - 8, 11, 12; B) I - 1, 3, 6; II - 7, 8, 12; III - 2, 3, 5; IV - 8, 9, 11; C) I - 2, 3, 4; II - 6, 9, 10; III - 3, 4, 7; IV - 5, 10, 11; 18

D) I - 1, 3, 5; II - 7, 9, 11; III - 2, 4, 6; IV - 8, 10, 12; E) I - 3, 4, 5; II - 6, 10, 11; III - 3, 5, 6; IV - 5, 11, 12; 20. Kompleks birləşmələrin tərkibi ilə kompleksəmələgətiricinin oksidləşmə dərəcəsi, koordinasiya ədədi və komplks ionun yükü arasında uyğunluğu müəyyən edən düzgün cavab hansıdır? I - K[Au(CN) 2 ] II - [Fe(CO) 5 ] III - K 2 [NiCl 4 ] IV - K 2 [PtCl 6 ] 1 - + 1 2 - + 2 3-2 4-4 5-1 - 6-2 - 7-0 8 - + 4 9-5 10-6 11-0 12-2 - A) I - 1, 3, 6; II - 7, 8, 12; III - 2, 3, 5; IV - 8, 9, 11; B) I - 1, 3, 5; II - 7, 9, 11; III - 2, 4, 6; IV - 8, 10, 12; C) I - 2, 3, 4; II - 6, 9, 10; III - 3, 4, 7; IV - 5, 10, 11; D) I - 1, 2, 5; II - 6, 8, 11; III - 2, 3, 6; IV - 8, 11, 12; E) I - 3, 4, 5; II - 6, 10, 11; III - 3, 5, 6; IV - 5, 11, 12; ##num= 3// level= 1// sumtest=20 // name= Kompleks birləşmələrin adlandırılması // 1. Kimyəvi maddələrin adlarının sistemləşdirilməsinə dair ilk təşəbbüs hansı alim tərəfindən edilmişdir? 19

A) De Morvo B) A. Verner C) K. Blomstrond D) S. İergensen E) T. Qrem 2. Kompleks birləşmələrin adlandırılmasının ilk səmərəli nomenklaturası hansı alim tərəfindən yaradılmışdır? A) A. Lavuazye B) De Morvo C) A. Verner D) K. Blomstrand E) S. İergensen 3. Aşağıda verilən sıraların hansında liqandlar düzgün adlandırılmışdır? NO, CO, NH 3 A) nitrozil, karbon mono oksid, amin B) nitro -, karbon mono oksid, amin C) nitrito -, karbon 2 - oksid, amino - D) nitrozil, karbonil, ammin E) nitrito, karbonil, ammin 4. N 2 H 5 + - ionu liqand kimi hansı halda düzgün adlandırılmışdır? A) amino B) nitrozilium C) hidrazin D) ammin E) hidrazinium 5. NO 2 + ionu liqand kimi hansı halda düzgün adlandırılmışdır? A) nitroilium B) nitrazinium C) nitrozilium 20

D) nitro E) nitrito 6. Xelat əmələ gətirən liqandların verildiyi düzgün cavabı göstərin. A) ammonyak, triaminopropan, dimetilqlioksim B) etilendiamin, dimetilqlioksim, triaminopropan C) dimetilqlioksim, nitrit ion, tiosianid ionu, D) tiosianid ionu, triaminopropan, nitrit ion, E) triaminopropan, ammonyak, tiosianid ionu, 7. Kation kompleksləri seçin. 1 - tetraakvacivə(ii) nitrat 2 - kalium trioksalatoferrat(iii) 3 - tetraamminmis(ii) sulfat 4 - kalium heksanitrokoraltat(iii) 5 - diammingümüş(i) xlorid 6 - oktakarbonildikobalt A) 1, 3, 6 B) 2, 4. 6 C) 1, 3. 5 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 8. Anion kompleksləri seçin. 1 - tetraamminmis(ii) sulfat 2 - diammingümüş(i) xlorid 3 - kalium trinitrotriamminkobaltat(iii) 4 - kalium trioksalatoferrat(iii) 5 - oktakarbonildikobalt 6 - kalium tetrasianonikelat(ii) A) 3, 4, 51-21

B) 1, 3. 5 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 3 4. 6 9. Neytral kompleksləri seçin. 1 - trixlorotriamminkobalt 2 - kalium trioksalatoferrat(iii) 3 - tetrakarbonilnikel 4 - tetraamminmis(ii) sulfat 5 - tetraakvacivə(ii) nitrat 6 - heksaxlorodialüminium A) 2, 4. 5 B) 2, 4. 6 C) 1, 3, 5 D) 1, 3. 6 E) 3, 4, 5 10. Mərkəzi atomunun oksidləşmə dərəcəsi mənfi olan kompleks birləşmələri seçin. 1 - K 2 [Ni(CO) 4 ] 2 - [Pt(NH 3 ) 2 Cl 2 ] 3 - K[V(CO) 6 ] 4 - K 2 [HgCl 4 ] 5 - Na 2 [Fe(CO) 4 ] 6 - [Zn(NH 3 ) 4 ]Cl 2 A) 1, 3, 6 B) 2, 4. 6 C) 1, 3. 5 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 22

11. Kation komplekslərin yerləşdikləri düzgqn cavabları seçin. 1 - K 2 [HgCl 4 ] 2 - [Co(NH 3 ) 6 ]Cl 3 3 - [Pt(NH 3 ) 2 Cl 2 ] 4 - [Cr(N 2 H 4 ) 6 ]Cl 3 5 - K 2 [ZnCl 4 ] 6 - [Pt(NH 3 ) 3 Cl 3 ]Cl A) 2, 4. 6 B) 1, 3. 5 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 12. Anion komplekslərin yerləşdikləri düzgqn cavabları seçin. 1 - K 2 [PtCl 6 ] 2 - [Co(NH 3 ) 6 ]Cl 3 3 - K 3 [Rh(C 2 O 4 ) 3 ] 4 - [Cr(N 2 H 4 ) 6 ]Cl 3 5 - K 3 [Fe(CN) 6 ] 6 - [Pt(NH 3 ) 3 Cl 3 ]Cl A) 2, 4. 6 B) 1, 3. 5 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 13. Aşağıda verilən kation komplekslərdə kompleks ionlarn yüklərinin artması ardıcıllığı hansıdır? 1- heksaamminkobalt(iii) xlorid 2 - diammingümüş(i) xlorid 3 - tetraakvacivə(ii) nitrat 23

4 - heksaamminkobalt(iii) xlorid 5 - diammingümüş(i) xlorid 6 - tetraakvacivə(ii) nitrat A) 2, 4. 5 B) 2, 4. 6 C) 1, 3, 6 D) 2, 3. 4 E) 3, 4, 5 14. Aşağıda verilən anion komplekslərdə kompleks ionlarn yüklərinin artması ardıcıllığı hansıdır? 1 - kalium tetrasianonikelat(ii) 2 - natrium disianoaurat(i) 3 - kalium hesanitrokobaltat(iii) 4 - kalium tetrasianonikelat(ii) 5 - natrium disianoaurat(i) 6 - kalium hesanitrokobaltat(iii) A) 3, 4, 5 B) 1, 3. 5 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 2, 4. 6 15. (NH 4 ) 4 [ (C 2 O 4 ) 2 Cr(OH) 2 Cr(C 2 O 4 ) 2 ] tərkibli kompleks birləşmənin Verner, Ştok və Evens - Basset üsulları ilə adlandırılmasının ardıcıllığı hansıdır? 1 - ammonium di - µ - hidrokso - tetraoksalatodixromat(iii) 2 - ammonium di - µ - hidrokso - tetraoksalatodixromiat 3 - ammonium di - µ - hidrokso - tetraoksalatodixromat(3 + ) 4 - ammonium di - µ - hidrokso - tetraoksalatodixromat(iii) 5 - ammonium di - µ - hidrokso - tetraoksalatodixromiat 6 - ammonium di - µ - hidrokso - tetraoksalatodixromat(3 + ) 24

A) 1, 3, 6 B) 1, 3. 5 C) 2, 4. 6 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 16. [(NH 3 ) 3 Co(OH) 3 Co(OH) 3 Co(NH 3 ) 3 ]Cl 3 tərkibli kompleks birləşmənin Verner, Ştok və Evens - Basset üsulları ilə adlandırılmasının ardıcıllığı hansıdır? 1 - heksa - µ - hidrokso - heksaammintrikobalti xlorid 2 - heksa - µ - hidrokso - heksaammintrikobalt(3 + ) xlorid 3 - heksa - µ - hidrokso - heksaammintrikobalt(iii) xlorid 4 - heksa - µ - hidrokso - heksaammintrikobalti xlorid 5 - heksa - µ - hidrokso - heksaammintrikobalt(3 + ) xlorid 6 - heksa - µ - hidrokso - heksaammintrikobalt(iii) xlorid A) 1, 3. 5 B) 2, 4. 6 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 17. Kompleks birləşmələrin Verner, Ştok və Evens - Basset üsulları ilə adlandarılmalarına uyğunluğu düzgün müəyyən edən cavab hansıdır? I - Na 3 [CrF 6 ] II - [Hg( H 2 O) 4 ](NO 3 ) 2 III - [Mn( H 2 O) 6 ]SO 4 IV - [Ag(NH 3 ) 2 ]Cl 1 - heksaakvamanqano sulfat 2 - natrium heksaflüoroxromiat 3 - heksaakvamanqan(ii) sulfat 4 - natrium heksaflüoroxromat(iii) 5 - heksaakvamanqan(2 + ) sulfat 25

6 - natrium heksaflüoroxromat(3 + ) 7 - diamminargenta xlorid 8 - tetraakvamerkuro nitrat 9 - diammingümüş(i) xlorid 10 - tetraakvacivə(ii) nitrat 11 - diammingümüş(1 + ) xlorid 12 - tetraakvacivə(2 + ) nitrat A) I - 1, 2, 5; II - 6, 8, 11; III - 2, 3, 6; IV - 8, 11, 12; B) I - 1, 3, 6; II - 7, 8, 12; III - 2, 3, 5; IV - 8, 9, 11; C) I - 2, 3, 4; II - 6, 9, 10; III - 3, 4, 7; IV - 5, 10, 11; D) I - 2, 4, 6; II - 8, 10, 12; III - 1, 3, 5; IV - 7, 9, 11; E) I - 3, 4, 5; II - 6, 10, 11; III - 3, 5, 6; IV - 5, 11, 12; 18. Kompleks birləşmələrin Verner, Ştok və Evens - Basset üsulları ilə adlandarılmalarına uyğunluğu düzgün müəyyən edən cavab hansıdır? I - [Co(NH 3 ) 4 Cl 2 ]Cl II - [Pt(NH 3 ) 4 ]Cl 2 III - K 3 [FeF 6 ] IV - K 3 [Cr(C 2 O 4 ) 3 ] 1 - dixlorotetramminkobalti xlorid 2 - kalium heksaflüoroferriat 3 - dixlorotetramminkobalt(iii) xlorid 4 - kalium heksaflüoroferrat(iii) 5 - dixlorotetramminkobalt(3 + ) xlorid 6 - kalium heksaflüoroferrat(3 + ) 7 - tetraamminplato xlorid 8 - kalium trioksalatoxromiat 9 - tetraamminplatin(ii) xlorid 10 - kalium trioksalatoxromat(iii) 11 - tetraamminplatin(2 + ) xlorid 26

12 - kalium trioksalatoxromat(3 + ) A) I - 1, 3, 6; II - 7, 8, 12; III - 2, 3, 5; IV - 8, 9, 11; B) I - 1, 3, 5; II - 7, 9, 11; III - 2, 4, 6; IV - 8, 10, 12; C) I - 2, 3, 4; II - 6, 9, 10; III - 3, 4, 7; IV - 5, 10, 11; D) I - 1, 2, 5; II - 6, 8, 11; III - 2, 3, 6; IV - 8, 11, 12; E) I - 3, 4, 5; II - 6, 10, 11; III - 3, 5, 6; IV - 5, 11, 12; 19. Kompleks birləşmələrin Verner, Ştok və Evens - Basset üsulları ilə adlandarılmalarına uyğunluğu düzgün müəyyən edən cavab hansıdır? I - K 2 [Ni(S 2 O 3 ) 2 ] II - K 3 [Fe(C 2 O 4 ) 3 ] III - (NH 4 ) 2 [PdCl 6 ] IV - [Co(NH 3 ) 4 Cl 2 ]Cl 1 - Ammonium heksaxloropalladeat 2 - kalium ditiosulfatonikeloat 3 - Ammonium heksaxloropalladat(iv) 4 - kalium ditiosulfatonikelat(ii) 5 - Ammoniumheksaxloropalladat(4 + ) 6 - kalium ditiosulfatonikelat(2 + ) 7 - Dixlorotetraaminkobalti xlorid 8 - kalium trioksalatoferriat 9 - Dixlorotetraaminkobalt(III) xlorid 10 - kalium trioksalatoferrat(iii) 11 - Dixlorotetraaminkobalt(3 + ) xlorid 12 - kalium trioksalatoferrat(3 + ) A) I - 2, 4, 6; II - 8, 10, 12; III - 1, 3, 5; IV - 7, 9, 11; B) I - 1, 3, 6; II - 7, 8, 12; III - 2, 3, 5; IV - 8, 9, 11; C) I - 2, 3, 4; II - 6, 9, 10; III - 3, 4, 7; IV - 5, 10, 11; D) I - 1, 2, 5; II - 6, 8, 11; III - 2, 3, 6; IV - 8, 11, 12; E) I - 3, 4, 5; II - 6, 10, 11; III - 3, 5, 6; IV - 5, 11, 12; 27

20. Çoxnüvəli kompleks birləşmələrin Verner, Ştok və Evens - Basset üsulları ilə adlandarılmasına uyğunluğu düzgün müəyyən edən cavab hansıdır? I - [(NH 3 ) 5 Co OH Co(NH 3 ) 5 ]Cl 5 II - [(NH 3 ) 3 Co(OH) 3 Co(NH 3 ) 3 ]Cl 3 III - [(NH 3 ) 3 Co(OH) 3 Co(OH) 3 Co(NH 3 ) 3 ]Cl 3 IV - [(NH 3 ) 3 Co(NH 2 ) (OH) 2 Co(NH 3 ) 3 ]Cl 3 1 - µ - hidrokso dekaammindikobalti xlorid 2 - heksa - µ - hidrokso - heksaammintrikobalti xlorid 3 - µ - hidrokso dekaammindikobalt(iii) xlorid 4 - heksa - µ - hidrokso - heksaammintrikobalt(iii) xlorid 5 - µ - hidrokso dekaammindikobalt(3 + ) xlorid 6 - heksa - µ - hidrokso - heksaammintrikobalt(3 + ) xlorid 7 - tri - µ - hidroksoheksaammindikobalti xlorid 8 - µ - amino - di - µ - hidroksoheksaammindikobalti xlorid 9 - tri - µ - hidroksoheksaammindikobalt(iii) xlorid 10 - µ - amino - di - µ - hidroksoheksaammindikobalt(iii) xlorid 11 - tri - µ - hidroksoheksaammindikobalt(3 + ) xlorid 12 - µ - amino - di - µ - hidroksoheksaammindikobalt(3 + ) xlorid A) I - 3, 4, 5; II - 6, 10, 11; III - 3, 5, 6; IV - 5, 11, 12; B) I - 1, 3, 6; II - 7, 8, 12; III - 2, 3, 5; IV - 8, 9, 11; C) I - 2, 3, 4; II - 6, 9, 10; III - 3, 4, 7; IV - 5, 10, 11; D) I - 1, 2, 5; II - 6, 8, 11; III - 2, 3, 6; IV - 8, 11, 12; E) I - 1, 3, 5; II - 7, 9, 11; III - 2, 4, 6; IV - 8, 10, 12; ##num= 4// level= 1// sumtest=20 // name= Koordinasiya rabitəsi haqqında nəzəriyyələr. Kristal sahəsi nəzəriyyəsi // 1. Hansı sırada yalnız mərkəzi atomu akseptor olan kompleks ionlar verilmişdir? A) [NH 4 ] +, [AlH 4 ] -, [PH 4 ] + B) [BH 4 ] -, [AlH 4 ] - ] -, [GaH 4 ] - C) [GaH 4 ] -, [AsH 4 ] +, [PH 4 ] + 28

D) [BH 4 ] -, [AsH 4 ] +, [AlH 4 ] - E) [NH 4 ] +, [PH 4 ] +, [BH 4 ] -, 2. Hansı sırada yalnız mərkəzi atomu donor olan kompleks ionlar verilmişdir? A) [BH 4 ] -, [AlH 4 ] -, [GaH 4 ] - B) [GaH 4 ] -, [AlH 4 ] -, [AsH 4 ] + C) [NH 4 ] +, [PH 4 ] +, [AsH 4 ] + D) [NH 4 ] +, [PH 4 ] +, [AlH 4 ] - E) [GaH 4 ] -, [AsH 4 ] +, [AlH 4 ] - 3. Hansı sırada yerləşən kompleks ionlarda donor yalnız hidrogen ionudur? A) [GaH 4 ] -, [BH 4 ] + [NH 4 ] + B) [NH 4 ] +, [PH 4 ] +, [AlH 4 ] - C) [BH 4 ] -, [PH 4 ] +, [AsH 4 ] + D) [AlH 4 ] -, [NH 4 ] +, [PH 4 ] + E) [BH 4 ] -, [AlH 4 ] -, [GaH 4 ] - 4. Metalların karbonil komplekslərində effektiv atom nömrəsi necə təyin olunur? A) metalın neytral atomunun elektronları + liqandların koordinasiya rabitısinin yaranmasında iştirak edən elektronları B) metalın neytral atomunun elektronları + liqandların elektronları C) metal atomunun koordinasiya ədədi + liqandların dentatlığı D) metal atomunun koordinasiya ədədi + liqandların donor atomlarının sayı E) metalın neytral atomunun valent elektronları + liqandların elektronları 5. Zəif sahənin təsirindən mərkəzi ionun enerji səviyyəsində hansı dəyişiklik yaranır? A) d - orbitalları arasında elektron keçidləri müşahidə olunur B) elektronların enerci səviyyələrində paylanması liqand sahəsindən asılı olur C) orbitalların enercisi artır, lakin cırlaşma götürülmür D) enerji səviyyəsi şaxələnir, elektronların paylanması liqand sahəsindən asılı olmur E) enerci səviyyəsi şaxələnir, elektronların paylanması liqand sahəsindən asılı olur 29

6. Qüvvətli sahənin təsirindən mərkəzi ionun enerci səviyyəsində hansı dəyişiklik yaranır? A) enerci səviyyəsi şaxələnir, elektronların paylanması liqand sahəsindən asılı olur B) enerci səviyyəsi şaxələnir, elektronların paylanması liqand sahəsindən asılı olmur C) elektronların enerci səviyyələrində paylanması liqand sahəsindən asılı olmur D) orbitalların enercisi artır, lakin cırlaşma götürülmür E) d - orbitalları arasında elektron keçidləri müşahidə olunur 7., [Ni(CN) 4 ] 2, - [Cr(NH 3 ) 6 ] 3 +, [Fe(CN) 6 ] 4 - tərkibli kompleks ionlarda xromun (3 + ), nikelin(2 + ), dəmirin (2 + ) effektiv atom nömrəsini seçin. 1-34 2-33 3-31 4-35 5-35 6-36 A) 2, 4. 5 B) 1, 3. 5 C) 1, 3, 6 D) 1, 2. 6 E) 3, 4, 5 8. Yan - Teller effektinə məruz qalması mümkün olan kompleksləri seçin. 1 - [Ni(NO 2 ) 6 ] 4-2 - [Co(CN) 6 ] 3-3 - [Mn(C 2 O 4 ) 3 ] 3-4 - [Co(NH 3 ) 6 ] 3 + 5 - [Cu(H 2 O) 6 ] 2 + 6 - [Ni(CO) 4 ] A) 3, 4, 5 B) 2, 4. 6 30

C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 1, 3. 5 9. Mərkəzi atomunun şaxələnmiş d - orbitallarında elektronların paylanmasının liqand sahəsindən asılı olan kompleksləri seçin. 1 - [Co(H 2 O) 6 ] 3 + 2 - [Co(NO 2 ) 6 ] 3-3 - [Co(SCN) 6 ] 3-4 - [Fe(CN) 6 ] 4-5 - [Co(C 2 O 4 ) 3 ] 3-6 - [Mn(NH 3 ) 6 ] 3 + A) 1, 3. 5 B) 2, 4. 6 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 10. Mərkəzi atomunun şaxələnmiş d - orbitallarında elektronların paylanmasının liqand sahəsindən asılı olmayan kompleksləri seçin. 1 - [Co(H 2 O) 6 ] 3 + 2 - [Co(NO 2 ) 6 ] 3-3 - [Co(SCN) 6 ] 3-4 - [Fe(CN) 6 ] 4-5 - [Co(C 2 O 4 ) 3 ] 3-6 - [Mn(NH 3 ) 6 ] 3 + A) 1, 3, 6 B) 2, 4. 6 C) 1, 3. 5 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 31

11. Yüksək spinli kompleksləri seçin. 1 - [Fe(CN) 6 ] 4-2 - [CoF 6 ] 3-3 - [Co(CN) 6 ] 3-4 - [Co(SCN) 6 ] 3-5 - [Co(NO 2 ) 6 ] 3-6 - [Fe(C 2 O 4 ) 3 ] 4 - A) 2, 4. 6 B) 1, 3. 5 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 12. Aşağı spinli kompleksləri seçin. 1 - [Fe(CN) 6 ] 4-2 - [CoF 6 ] 3-3 - [Co(CN) 6 ] 3-4 - [Co(SCN) 6 ] 3-5 - [Co(NO 2 ) 6 ] 3-6 - [Fe(C 2 O 4 ) 3 ] 4 - A) 2, 4. 5 B) 2, 4. 6 C) 1, 3, 6 D) 1, 3. 5 E) 3, 4, 5 13. Liqandların sferik, oktaedrik, və tetraedrik sahəsinin təsirindən kompleksəmələ - gətiricinin d - orbitallarında yaranan dəyişiklik hansı cavabda ardıcıl verilmişdir? 1 - d - orbitalları az enercili t 2g - və yüksək enercili eg - orbitallarına şaxələnir 2 - d - orbitallarının enercisi bərabər artır, lakin cırlaşma götürülmür 3 - d - orbitalları yüksək enercili t 2g - və az enercili eg - orbitallarına şaxələnir 32

4 - d - orbitalları az enercili t 2g - və yüksək enercili eg - orbitallarına şaxələnir 5 - d - orbitallarının enercisi bərabər artır, lakin cırlaşma götürülmür 6 - d - orbitalları yüksək enercili t 2g - və az enercili eg - orbitallarına şaxələnir A) 1, 3, 6 B) 1, 3. 5 C) 2, 4. 6 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 14. [Ti(H 2 O) 6 ] 3 +, [Mn(CN) 6 ] 3 -, [Cr(CN) 6 ] 3 - tərkibli kompleks ionlarda olan qoşalaşmamış elektronların sayı hansı cavabda ardıcıl verilmişdir. 1 - iki 2 - bir 3 - üç 4 - iki 5 - bir 6 - üç A) 3, 4, 5 A) 2, 4. 6 B) 1, 3. 5 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 2, 4. 6 15. Şaxələnmə parametri ( ) ilə d - elektronlarının qoşalaşmasına sərf olunan enerci (p) arasında münasibətlər < p, > p, =p olduqda alına biləcək komplekslərin ardıcıllığı hansı cavabda dügün verilmişdir? 1 - yüksək spinli kompleks alınar 2 - yüksək və aşağı spinli kompleksin əmələgəlmə ehtimalı bərabər olar 3 - aşağı spinli kompleks alınar 4 - yüksək spinli kompleks alınar 33

5 - yüksək və aşağı spinli kompleksin əmələgəlmə ehtimalı bərabər olar 6 - aşağı spinli kompleks alınar A) 1, 3. 5 B) 2, 4. 6 C) 1, 3, 6 D) 2, 4. 5 E) 3, 4, 5 16. Mərkəzi atomun d - orbitallarında 5, 6, 7 elektron olduqda zəif sahənin təsirindən elektronların paylanmasınan ardıcıllığı hansı cavablarda düzgün verillmişdir? 1 - t2g 5 eg 0 2 - t2g 3 eg 2 3 - t2g 6 eg 0 4 - t2g 4 eg 2 5 - t2g 6 eg 1 6 - t2g 5 eg 2 A) 1, 2, 3 B) 2, 4, 6 C) 3, 4, 5 E) 2, 3, 4 17. Liqandların mərkəzi atoma təsiri ilə kristal sahəsi nəzəriyyəsinin müddəaları arasında uyğunluğu müəyyən edin. I - liqandların xassələri II - zəif sahə III - qüvvətli sahə 1 - yükü 2 - orbitallarda elektronların paylanmasına təsir edir 3 - dipol momenti 4 - aşağı spinli komplekslər alınır 34

5 - polyarlaima dərəcəsi 6 - komlekslər diamaqnit xassəli olur 7 - orbitallarda elektronların paylanmasına təsir etmir 8 - yüksək spinli komplekslər alınır 9 - komlekslər paramaqnit xassəli olur A) I - 1, 4, 8; II -, 2, 7, 8; III - 1, 3, 4 B) I - 1, 4, 9; II - 7, 4, 5; III - 4, 5, 6 C) I - 2, 3, 9; II -, 2, 4, 9; III - 4, 8, 9 D) I - 1, 3, 5; II - 7, 8, 9; III - 2, 4, 6 E) I - 3, 7, 9; II -, 3, 6, 7; III - 2, 5,7 18. Kristal sahəsi nəzəriyyəsinin əsas anlayışları arasında uyğunluğu müəyyən edin. I - şaxələnmə parametri II - zəif sahə III - qüvvətli sahə 1 - mərkəzi atomun təbiətindən asılıdır 2 - orbitallarda elektronların paylanmasına təsir edir 3 - liqandların təbiətindən asılıdır 4 - aşağı spinli komplekslər alınır 5 - kompleksin simmetriyasından asılıdır 6 - komlekslər diamaqnit xassəli olur 7 - orbitallarda elektronların paylanmasına təsir etmir 8 - yüksək spinli komplekslər alınır 9 - komlekslər paramaqnit xassəli olur A) I - 1, 3, 5; II - 7, 8, 9; III - 2, 4, 6 B) I - 1, 3, 9; II - 4, 5,7; III - 4, 5, 8 C) I - 2, 3, 9; II -, 2, 4, 8; III - 4, 8, 9 D) I - 1, 4, 8; II -, 2,6, 7; III - 3, 4,5 E) I - 3, 7, 9; II -, 3, 6, 9 ; III - 2, 5, 7 35

19. Kompleks birləşmələrin quruluşu ilə kimyəvi rabitə haqqında nəzəriyyələr arasında uyğunluğu müəyyən edin. I - elektrostatik nəzəriyyə II - kovalent rabitə nəzəriyyəsi III - kristal sahəsi nəzəriyyəsi IV - molekul orbitalları nəzəriyyəsi 1 - mərkəzi atomla liqandlar arasında rabitə elektrostatik xarakterlidir 2 - liqand cahəsinin təsirindən mərkəzi atomyn d - orbitalları şaxılınir 3 - kompleksəmələgəlmə polyarlaşma təsəvvürlərinə əsaslanır 4 - liqand sahəsinin gücü şaxələnmə parametri ilə təyin olunur 5 - mərkəzi atomla liqandlar arasında qarşılıqlı təsirlər Kulon quvvələri ilə məhdudlaşır 6 - komplekslərin davamlılığını stabilləşmə enerıisi müəyyən edir 7 - kimyəvi rabitə elektron cütləri vasitəsilə yaranır 8 - komplekslərdə atom orbitallarından mlekul orbitallaı yaranır 9 - mərkəzi atomla liqandlar arasında rabitə donor - akseptor xarakterlidir 10 - kimyəvi rabitə çoxmərkəzlidir 11 - metalların karbonil kompleksləri effektiv atom nömrəsi anlayışına görə izah olunur 12 - molekul orbitaallarının yaranması atom orbitallarının xətti kombinasiyasına əsaslanır A) I - 3, 7, 9; II -, 2, 9, 10; III - 2, 5, 12; IV - 6, 8, 10 B) I - 1, 3, 9; II - 7, 4, 10; III - 4, 5, 11; IV - 8, 3, 12 C) I - 2, 3, 9; II -, 2, 4, 11; III - 4, 8, 11; IV - 4, 9, 10 D) I - 1, 4, 8; II -, 2, 7, 10; III - 4, 10, 11; IV - 3, 8, 11 E) I - 1, 3, 5; II - 7, 9, 11; III - 2, 4, 6; IV - 8, 10, 12 20. Kompleks birləşmələrin tərkibi ilə mərkəzi atomun şaxələnmiş d - orbitallarında tək elektronların sayı, oksidləşmə dərəcəsi və kompleks ionun yükü arasında uyğunluğu müəyyən edən düzgün cavab hansıdır? I - [Fe(H 2 O) 6 ]Cl 3 II - K 4 [Co(SCN) 6 ] III - [Cu(NH 3 ) 2 ]Cl 36

IV - K 2 [PtCl 6 ] 1-0 2-5 3 - + 1 4 - + 3 5-1 + 6-3 + 7-4 8-3 9 - + 4 10 - + 2 11-2 - 12-4 - A) I - 1, 3, 6; II - 7, 8, 12; III - 2, 3, 5; IV - 8, 9, 11; B) I - 2, 4, 6; II - 8, 10, 12; III - 1, 3, 5; IV - 7, 9, 11; C) I - 2, 3, 4; II - 6, 9, 10; III - 3, 4, 7; IV - 5, 10, 11; D) I - 1, 2, 5; II - 6, 8, 11; III - 2, 3, 6; IV - 8, 11, 12; E) I - 3, 4, 5; II - 6, 10, 11; III - 3, 5, 6; IV - 5, 11, 12; ##num= 5// level= 1// sumtest=19 // name= Valent rabitələri və molekul orbitalları nəzəriyyələrinin kompleks birləşmələrə tətbiqi // 1. Hansı sırada siqma rabitələri yalnız d 2 sp 3 hibrid orbitalların iştirakı ilə yaranan komplekslər verilmişdir? A) [CoCl 4 ] 2 - ; [Ni(CO) 4 ] B) [CoF 6 ] 3 - ; [CoCl 4 ] 2 - C) [Cr(CN) 6 ] 3 - ; [Co(NH 3 ) 6 ] 3 + D) [CrF 4 ] - ; [CoF 6 ] 3 - E) [Mn(C 2 O 4 ) 3 ] 3 - ; [Ni(NO 2 ) 6 ] 4-2. Valent rabitələri nəzəriyyəsinə görə mərkəzi atomla liqand arasında σ - rabitə necə yaranır? 37

A) mərkəzi atomun hibridləşmiş orbitallarının liqandın orbitalları ilə qapanmasından B) mərkəzi atomun hibridləşməmiş orbitallarının liqandın orbitalları ilə qapanmasından C) mərkəzi atomun qoşalaşmış valent elektronlarının liqandın boş orbitalları ilə qapanmasından D) mərkəzi atomun qoşalaşmamış valent elektronlarının liqandın boş orbitalları ilə qapanmasından E) mərkəzi atomun orbitalları ilə liqandın s - orbitallarının qapanmasından 3. Valent rabitələri nəzəriyyəsinə görə mərkəzi atomla liqand arasında π - rabitə necə yaranır? A) mərkəzi atomun d - orbitalları ilə liqandın s - orbitallarının qapanmasından B) mərkəzi atomun hibrid orbitallarının liqandın orbitalı ilə qapanmasından C) mərkəzi atomun qoşalaşmamış valent elektronlarının liqandın boş orbitalları ilə qapanmasından D) mərkəzi atomun elektronlarla tutulmuş d - orbitallarının liqandın boş orbitalı ilə qapanmasından E) mərkəzi atomun s - orbitalları ilə liqandın s - orbitallarının qapanmasından 4. Oktaedrik komplekslərdə hibridləşmənin növü hansı faktorlardan asılıdır? A) liqand sahəsinin gücü və mərkəzi atomun (n - 1) d orbitallarında elektronların sayı B) liqand sahəsinin gücü və mərkəzi atomun koordinasiya ədədi C) liqandların dentatlığı və mərkəzi atomun koordinasiya ədədi D) mərkəzi atomun oksidləşmə dərəcəsi və liqandların əsasi xassəsi E) liqandların tərkibində olan donor atomların sayı və mərkəzi atomun elektron quruluşu 5. [CoF 6 ] 3 - kompleks ionun molekul orbitallarında qoşalaşmamış elektronların sayını göstərin. A) 1 B) 2 C) 5 D) 3 E) 4 6. [Co(NH 3 ) 6 ] 3 + kompleks ionunun molekul orbitallarında elektronların paylanmasını göstərin. 38

A) σ 2 s σ 4 p σ 6 4 d π d B) σ 2 s σ 6 p σ 4 6 d π d C) σ 2 s σ 6 p σ 6 2 d π d D) σ 2 s σ 4 p σ 4 4 d π d E) σ 2 s σ 2 p σ 6 2 d π d 7. Diamaqnit xassəli kompleks birləşmələri seçin. 1 - K 4 [Co(CN) 6 ] 2 - [Fe(CN) 6 ] 4-3 - K 3 [Cr(C 2 O 4 ) 6 ] 4 - K 3 [Co(CN) 6 ] 5 - Mn(CN) 6 ] 4-6 - [Cr(CO) 6 ] A) 3, 4, 5 B) 1, 2, 3 C) 2, 4, 6 E) 2, 3, 4 8. dsp 2 hibridləşməsi ilə əmələ gələn kompleksləri seçin. 1 - [Ni(CN) 4 ] 2-2 - [HgCl 4 ] 2-3 - [Au(CN) 4 ] - 4 - Cr(NCS) 6 ] 3-5 - [Pt(CN) 4 ] 2-6 - K 3 [CoF 6 ] A) 1, 3, 5 B) 1, 2, 3 C) 3, 4, 5 39

E) 2, 3, 4 9. sp 3 hibridləşməsi ilə əmələ gələn kompleksləri seçin. 1 - Cr(NCS) 6 ] 3-2 - [NiCl 4 ] 2-3 - K 3 [CoF 6 ] 4 - [CoCl 4 ] 2-5 - [Ag(CN) 2 ]Cl 6 - HgCl 4 ] 2 -, A) 4, 5, 6 B) 1, 3, 5 C) 3, 4, 5 D) 2, 4, 6 E) 2, 3, 4 10. sp hibridləşməsi ilə əmələ gələn kompleksləri seçin. 1 - K 3 [CoF 6 ] 2 - [Ag(CN) 2 ]Cl 3 - [Cu(NH 3 ) 2 ]Cl 4 - Cr(NCS) 6 ] 3-5 - [Au(CN) 2 ]Cl 6 - [HgCl 4 ] 2 - A) 2, 3, 4 B) 2, 4, 6 C) 3, 4, 5 E) 2, 3, 5 11. Paramaqnit xassəli kompleks birləşmələri seçin. 1 - K 4 [Co(CN) 6 ] 2 - [Fe(CN) 6 ] 4-40

3 - K 3 [Cr(C 2 O 4 ) 6 ] 4 - K 3 [Co(CN) 6 ] 5 - Mn(CN) 6 ] 4-6 - [Cr(CO) 6 ] A) 3, 4, 5 B) 1, 2, 3 C) 1, 3, 5 E) 2, 3, 4 12. d 2 sp 3 - hibridləşməsi halında olan ionların yerləşdiyi düzgün cavabları seçin. 1 - [Cr(CN) 6 ] 3-2 - [Mn(C 2 O 4 ) 3 ] 3-3 - [Co(NH 3 ) 6 ] 3 + 4 - [Co(NO 2 ) 6 ] 4-5 - [Fe(CN) 6 ] 3-6 - [CoF 6 ] 3 - A) 1, 3, 5 B) 2, 4, 6 C) 2, 3, 4 E) 3, 5, 6 13. [Au(CN) 2 ] -, [Zn(CN) 4 ] 2 -, [Al(H 2 O) 6 ] 3 + tərkibli kompleks ionlarda hibridləşmənin növü hansı cavabda ardıcıl verilmişdir? 1 - sp 3 2 - sp 3 - sp 3 d 2 4 - sp 3 5 - sp 6 - sp 3 d 2 41

A) 1, 3, 5 B) 2, 4, 6 C) 3, 4, 5 E) 2, 3, 4 14. [Ag(CN) 2 ]Cl, [Cu(NH 3 ) 4 ]Cl 2, [Co(NH 3 ) 6 ]Cl 3 tərkibli kompleks birləşmələrin həndəsi quruluşları hansı cavabda ardıcıl verilmişdir? 1 - xətti 2 - oktaedr 3 - tetraedr 4 - xətti 5 - oktaedr 6 - tetraedr A) 4, 5, 6 B) 2, 4, 6 C) 3, 4, 5 D) 1, 3, 5 E) 2, 3, 4 15. [HgCl 4 ] 2 -, Cr(NCS) 6 ] 3 -, K 3 [CoF 6 ] tərkibli kompleks ionlarda hibridləşmənin növü hansı cavbda ardıcıl verilmişdir? 1 - sp 3 2 - sp 3 d 2 3 - d 2 sp 3 4 - sp 3 5 - sp 3 d 2 6 - d 2 sp 3 A) 2, 3, 4 B) 2, 4, 6 C) 3, 4, 5 42

E) 1, 3, 5 16. Aşağıdakı kompleks ionların tərkibi ilə hibridləşmənin növü, hibridləşən orbitallar və tək elektronların sayı arasında uyğunluğu müəyyən edin. I - [Co(NO 2 ) 6 ] 4 - II - [Ni(C 2 O 4 ) 3 ] 4 - III - [Cr(CN) 6 ] 3 - IV - [FeCl 4 ] 2-1 - dsp 3 d 2 - sp 3 d 2 3 - d 2 sp 3 4 - sp 3 5 - bir d-, dir s-, üç p- və bir d- 6 - bir s-, üç p- və iki d- 7 - iki d-, bir s- və üç p- 8 - bir s- və üç p- 9 - bir 10 - iki 11 - üç 12 - dörd A) I - 1, 5, 9; II - 2, 6, 10; III - 3, 7, 11; IV - 4, 8, 12 B) I - 1, 4, 9; II -, 2, 4, 10; III - 4, 2, 11; IV - 7, 3, 12 C) I - 2, 3, 9; II -, 2, 4, 8; III - 4, 8, 11; IV - 4, 9, 12 D) I - 1, 4, 8; II -, 2, 7, 10; III - 4, 10, 11; IV - 3, 8, 11 E) I - 3, 7, 9; II -, 2, 8, 10; III - 4, 5, 12; IV - 6, 8, 10 17. Aşağıda verilən komplekslərin əmələ gəlməsi ilə hibridləşmənin növü, hibridləşmədə iştirk edən orbitallar və həndəsi qurulşları arasında uyğunluğu müəyyən edin. I - [Ag(CN) 2 ] - 43

II - [Ni(CN) 4 ] 2 - III - [CoF 4 ] - IV - [Co(CN) 6 ] 3-1 - sp 2 - dsp 2 3 - bir s və bir p 4 - d 2 sp 3 5 - bir d, bir s və iki p 6 - xətti 7 - iki d, bir s, üç p 8 - kvadrat 9 - sp 3 10 - bir s və üç p 11 - tetraedr 12 - oktaedr A) I - 1, 5, 9; II -, 2, 4, 10; III - 4, 2, 11; IV - 7, 3, 12 B) I - 1, 3, 6; II - 2, 5, 8; III - 9, 10, 11 IV - 4, 7, 11 C) I - 1, 3, 9; II -, 2, 4, 8; III - 4, 8, 11; IV - 7, 9, 12 D) I - 1, 4, 9; II -, 1, 2, 10; III - 4, 9, 11; IV - 3, 4, 12 E) I - 1, 7, 9; II -, 2, 8, 10; III - 4, 5, 11; IV - 6, 8, 9 18. Molekulların həndəsi quruluşları ilə hibrid orbitalların növü, hibridləşmədə iştirak edən orbitallar və hibrid orbitalların sayı arasında uyğunluğu müəyyən edin. I - xətti II - üçbucaq III - tetraedr IV - oktaedr 1 - sp 2 - bir s və bir p 3 - iki 44

4 - sp 2 5 - bir s və iki p 6 - üç 7 - sp 3 8 - bir s və üç p 9 - dörd 10 - d 2 sp 3 11 - iki d, bir s və üç p 12 - altı A) I - 1, 3, 7; II- 2, 4, 8; III - 4, 8, 11; IV - 7, 9, 12 B) I - 1, 5, 6; II- 2, 4, 10; III - 4, 2,11; IV - 7, 3,12 C) I - 1, 2, 3; II- 4, 5, 6; III - 7, 8, 9; IV - 10,11,12 D) I - 1, 4, 9; II- 1, 2, 10; III - 4, 9, 11; IV - 3, 4, 12 E) I - 1, 7, 9; II- 2, 8, 10; III - 4, 5, 11; IV - 6, 8, 9 19. Hibridləşmənin növü ilə ibridləşmədə iştirak edən orbitallar, əmələ gələn hibrid orbitalların sayı və həndəsi quruluş arasında uğunluğu müəyyən edin. I - sp II - sp 2 III - sp 3 IV - d 2 sp 3 1 - bir s və bir p 2 - bir s və iki p 3 - bir s və üç p 4 - iki d, bir s və üç p 5 - iki 6 - üç 7 - dörd 8 - altı 9 - xətti 45

10 - üçbucaq 11 - tetraedr 12 - oktaedr A) I - 1, 5, 9; II - 2, 6, 10; III - 3, 7, 11 IV - 4, 8, 12 B) I - 1, 4, 9; II -, 2, 4, 10; III - 4, 2, 11; IV - 7, 3, 12 C) I - 1, 3, 9; II -, 2, 4, 8; III - 4, 8, 11; IV - 7, 9, 12 D) I - 1, 4, 8; II -, 1, 2, 10; III - 4, 9, 11; IV - 3, 4, 12 E) I - 1, 7, 9; II -, 2, 8, 10; III - 4, 5, 11; IV - 6, 8, 9 ##num= 6// level= 1// sumtest=20 // name= Kompleks birləşmələrin təsnifatı // 1. Kompleks birləşmələrin liqandların tərkibinə daxil olan donor atomların növünə görə təsnifatını hansı alim təklif etmişdir? A) K. Blomstrand B) C. Beylar C) A. Verner D) K. Klaus E) A. Qrinberq 2. Kimyəvi reaksiyanın məhsullarını təyin edin: Al 2 (SO 4 ) 3 + KOH (artıq olduqda) A) K 3 [Al(OH) 6 ] + K 2 SO 4 B) [Al(OH) SO 4 ] + K 2 SO 4 C) KAlO 2 + H 2 O + K 2 SO 4 D) Al(OH) 3 + K 2 SO 4 E) Al 2 O 3 + K 2 SO 4 + H 2 O 3. Hansı reaksiyada daxili kompleks birləşmə alınar? A) CuSO 4 + C 5 H 5 N B) Cu(OH) 2 + CH 3 COOH C) CuCl 2 + NH 4 OH D) Cu(OH) 2 + NH 2 CH 2 COOH E) Cu(OH) 2 + NaOH 46

4. Hansı reaksiyada π - kompleks alınar? A) NiCl 2 + C 5 H 5 N B) FeCl 2 + KCN C) FeCl 2 + Na(C 5 H 5 ) D) CoCl 3 + NH 2 CH 2 CH 2 NH 2 E) Cu(OH) 2 + NH 2 CH 2 COOH 5. Akvakomplekslərdən hansının protoliz reaksiyasında mühitin turşuluğu yüksək olar? A) [Cd(H 2 O) 4 ] 2 + B) [Fe(H 2 O) 6 ] 2 + C) [Cu(H 2 O) 4 ] 2 + D) [Zn(H 2 O) 4 ] 2 + E) [Fe(H 2 O) 6 ] 3 + 6. Hansı reaksiyada daxili kompleks birləşmə alınmaz? A) Ni(OH) 2 + CH 3 COOH B) Ni(OH) 2 + NH 2 CH 2 COOH C) NiCl 2 + Na 2 C 2 O 4 D) NiSO 4 + C 6 H 4 (OH) COOH E) Ni(OH) 2 + Na 2 S 2 O 3 7. Həlledici su olduqda ammin kompleksin alınması mümkün olan reaksiyaları seçin. 1 - [Al(H 2 O) 6 ]Cl 3 + NH 3 2 - [Co(H 2 O) 6 ]Cl 2 + NH 3 3 - [Fe(H 2 O) 6 ]Cl 3 + NH 3 4 - [Ni(H 2 O) 6 ]Cl 2 + NH 3 5 - [Cr(H 2 O) 6 ]Cl 3 + NH 3 6 - [Cu(H 2 O) 4 ]SO 4 + NH 3 A) 1, 4, 5 B) 2, 4, 6 47

C) 2, 3, 4 E) 3, 5, 6 8. Daxili sferası tsiklik qruplaşmalardan ibarət olan kompleks birləşmələri seçin. 1 - [Ni(en) 3 ]Cl 2 2 - [Fe(C 5 H 5 N) 4 ]Cl 2 3 - [Cu(NH 2 CH 2 COO) 2 ] 4 - [Zn(N 2 H 4 ) 4 ]Cl 2 5 - K 3 [Co(C 2 O 4 ) 3 ] 6 - [Ni(NH 3 ) 6 ] 2 + A) 2, 3, 4 B) 2, 4, 6 C) 1, 3, 5 E) 3, 5, 6 9. Aşağıda verilən asido komplekslərdən kompleksəmələgətiricinin oksiləşmə dərəcəsi + 2 olan kompleksləri seçin. 1 - K 3 [Fe(CN) 6 ] 2 - K 4 [Fe(CN) 6 ] 3 - K 3 [Co(CN) 6 ] 4 - K 4 [Co(CN) 6 ] 5 - K 3 [Cr(CN) 6 ] 6 - K 4 [Mn(CN) 6 ] A) 4, 5, 6 B) 1, 3, 5 C) 2, 3, 4 D) 2, 4, 6 E) 3, 5, 6 10. Liqandları neytral molekullar olan kompleksləri seçin. 48

1 - [Co(N 2 H 4 ) 6 ] 3 + 2 - [Ni(C 2 O 4 ) 2 ] 2-3 - [Cu(C 5 H 5 N) 4 ] 2 + 4 - [Fe(CN) 6 ] 3-5 - [Cr(NH 2 OH) 6 ] 3 + 6 - [PtCl 6 ] 2- A) 3, 5, 6 B) 1, 3, 5 C) 2, 3, 4 E) 1, 3, 5 11. Asido -, çoxnüvəli və π - komplekslərin verildiyi düzgün cavabları seçin. 1 - K 4 [Fe(CN) 6 ] 2 - [Cr(NH 3 ) 6 ]Cl 3 3 - [(NH 3 ) 4 Co(OH) 2 Co(NH 3 ) 4 ]Cl 4 4 - [Co(H 2 O) 6 ]Cl 3 5 - [Fe(C 5 H 5 ) 2 ] 6 - [Pt(NH 3 ) 6 ]Cl 4 A) 1, 3, 5 B) 2, 4, 6 C) 2, 3, 4 E) 3, 5, 6 12. Cs[І(Br)(Cl) ], NH 4 [ІCl 4 ], Cs [І(Cl 3 )(F)] tərkibli heteropolihalogenatların Ştok üsulu ilə verilən adlarını seçin. 1 - - sezium xlorobromoyodat(1 + ) 2 - sezium xlorobromoyodat(і) 3 - ammonium tetraxloroyodat(3 + ) 4 - ammonium tetraxloroyodat(ііі) 49

5 - sezium flüorotrixloroyodat(3 + ) 6 - sezium flüorotrixloroyodat(ііі) A) 1, 3, 5 B) 2, 4, 6 C) 2, 3, 4 E) 3, 5, 6 13. [(NH 3 ) 4 Co(OH) 2 Co(NH 3 ) 4 ]Cl 4 tərkibli çoxnüvəli kompleks birləşmənin Verner, Ştok və Evens - Basset üsulları ilə adlandırılmasının yerləşdikləri ardıcıllıq hansıdır? 1 - di - μ - hidpokso - oktaammindikobalt(iii) xlorid 2 - di - μ - hidpokso - oktaammindikobalti xlorid 3 - di - μ - hidpokso - oktaammindikobalt(3 + ) xlorid 4 - di - μ - hidpokso - oktaammindikobalt(iii) xlorid 5 - di - μ - hidpokso - oktaammindikobalti xlorid 6 - di - μ - hidpokso - oktaammindikobalt(3 + ) xlorid A) 2, 3, 4 B) 1, 3, 5 C) 2, 4, 6 E) 3, 5, 6 14. Cs[ І(Cl 3 )F] tərkibli heteropolihalogenat kompleksi Verner, Ştok və Evens - Basset üsulları ilə adlandırılmasının yerləşdikləri ardıcıllıq hansıdır? 1 - sezium flüorotrixloroyodiat 2 - sezium flüorotrixloroyodat(3 + ) 3 - sezium flüorotrixloroyodat(iii) 4 - sezium flüorotrixloroyodiat 5 - sezium flüorotrixloroyodat(3 + ) 6 - sezium flüorotrixloroyodat(iii) A) 4, 5, 6 50

B) 2, 4, 6 C) 2, 3, 4 D) 1, 3, 5 E) 3, 5, 6 15. π - komplekslər, Xelatlar və çoxnüvəli kompleks birləşmələri xarakterizə edən müddəalarn yerləşdikləri ardıcıllıq hansıdır? 1 - daxili sferası tsiklik qruplaşmalardan ibarət olan kompleks birləşmələrdir 2 - liqandları doymamış üzvi molekullar olan kompleks birləşmələr 3 - tərkibində iki və daha çox kompleksəmələgətirici olan kompleks ion və ya molekullardır 4 - daxili sferası tsiklik qruplaşmalardan ibarət olan kompleks birləşmələrdir 5 - tərkibində iki və daha çox kompleksəmələgətirici olan kompleks ion və ya molekullardır 6 - liqandları doymamış üzvi molekullar olan kompleks birləşmələr A) 3, 5, 6 B) 1, 3, 5 C) 2, 3, 4 E) 2, 4, 5 16. [(NH 3 ) 3 Co(NH 2 ) (OH) 2 Co(NH 3 ) 3 ]Cl 3 tərkibli çoxnüvəli kompleks birləşmənin Verner, Ştok və Evens - Basset üsulları ilə adlandırılmasının yerləşdikləri ardıcıllıq hansıdır? 1 - μ - amino - di - μ - hidrokso - heksaammindikobalt(iii) xlorid 2 - μ - amino - di - μ - hidrokso - heksaammindikobalti xlorid 3 - μ - amino - di - μ - hidrokso - heksaammindikobalt(3 + ) xlorid 4 - μ - amino - di - μ - hidrokso - heksaammindikobalt(iii) xlorid 5 - μ - amino - di - μ - hidrokso - heksaammindikobalt(3 + ) xlorid 6 - μ - amino - di - μ - hidrokso - heksaammindikobalti xlorid A) 2, 4, 5 B) 1, 3, 5 C) 2, 3, 4 51