Σχεδιασμός πάρκου σε αστική παράκτια ζώνη Μελέτη περίπτωσης: Ανάπλαση Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Β : ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΑΚ. ΕΤΟΣ : 2011 2012 ΜΑΘΗΜΑ : ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Διδ. Ομάδα : Ι. Πολύζος, Θ. Βλαστός, Σ. Μαυρομμάτη Σχεδιασμός πάρκου σε αστική παράκτια ζώνη Μελέτη περίπτωσης: Ανάπλαση Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης σπουδάστρια: Άννα Κοσμίδου, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΑΠΘ Μάρτιος 2012

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή 1.1 Στόχοι αντικείμενο εργασίας 1.2 Μεθοδολογία 2. Κεντρική περιοχή ΠΣΘ 2.1 Πολεοδομική εξέλιξη του αστικού ιστού 2.2 Χρήσεις γης 2.3 Κατευθύνσεις Ρυθμιστικών Σχεδίων για το δημόσιο χώρο και το θαλάσσιο μέτωπο 3. Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης 3.1 Πολεοδομική εξέλιξη της ευρύτερης περιοχής της Νέας Παραλίας 3.2 Η ανάπλαση της Νέας Παραλίας 3.2.1 Φωτογραφική αποτύπωση παρουσίαση της επέμβασης 3.2.2 Διερεύνηση επιπτώσεων (έρευνα πεδίου) 4. Αξιολόγηση της επέμβασης Προτάσεις 5. Βιβλιογραφία - Αναφορές

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Στόχοι Αντικείμενο Εργασίας Η εργασία εξετάζει τις αναπλάσεις στη Νέα Παραλία της Θεσσαλονίκης. Το πρώτο μέρος του έργου που αφορούσε το κομμάτι από το Μέγαρο Μουσικής μέχρι τον Ναυτικό Όμιλο ολοκληρώθηκε το φθινόπωρο του 2008, ενώ το δεύτερο μέρος υλοποιείται αυτό τον καιρό και αφορά το κομμάτι από το Ναυτικό Όμιλο μέχρι το Βασιλικό Θέατρο και το Λευκό Πύργο. Πρόκειται για ένα έργο αρκετά μεγάλης κλίμακας το οποίο αποτελεί ένα από τα λίγα παραδείγματα αναπλάσεων που υλοποιήθηκαν σε τόσο μικρό, για τα ελληνικά δεδομένα δημόσιων έργων, διάστημα και ακολουθώντας χωρίς σημαντικές αποκλίσεις τη μελέτη. Πέρα από αυτό αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό έργο για την Θεσσαλονίκη, που η παραθαλάσσια θέση είναι το κύριο χαρακτηριστικό της και το θαλάσσιο μέτωπο ο σημαντικότερος και πιο πολυσύχναστος υπαίθριος δημόσιος χώρος της. Σκοπός της εργασίας είναι να αξιολογήσει τις επιπτώσεις της ανάπλασης σε επίπεδο κυρίως κοινωνικό και περιβαλλοντικό. Κατά πόσο δηλαδή η ανάπλαση του πρώτου τμήματος αύξησε την επισκεψιμότητα και τις δραστηριότητες που μπορεί να φιλοξενήσει η παραλία, βελτίωσε την ποιότητα του περιβάλλοντος και επηρέασε το μικροκλίμα της περιοχής, ή αν επηρεάστηκε και πιο εκτεταμένη περιοχή. Η σημασία του αστικού πρασίνου και των υπαίθριων χώρων γενικότερα για τις πόλεις τόσο σε επίπεδο προσφοράς κλιματικών και περιβαλλοντικών πλεονεκτημάτων, όσο και για την βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων είναι γνωστή. Τις τελευταίες δεκαετίες στο πλαίσιο των στρατηγικών για την αειφόρο ανάπτυξη των πόλεων το πράσινο αποκτά καθοριστική σημασία, ενώ παράλληλα γίνεται αντιληπτή και η σημασία της ενοποίησης των υπαίθριων αστικών χώρων με τη δημιουργία δικτύων πρασίνου, με σκοπό τη μεγιστοποίηση του ενεργειακού οφέλους και τη συνολική αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος. Λαμβάνοντας υπ όψιν και την σημερινή κατεύθυνση προς το μοντέλο της συνεκτικής πόλης το αστικό πράσινο καλείται να ικανοποιήσει την ανάγκη για επαφή με τη φύση μέσα στην πόλη. Το μέτωπο της Νέας Παραλίας αποτελεί σημαντικό κομμάτι των υπαίθριων χώρων της πόλης και λειτουργεί ως σημείο επαφής του αστικού ιστού με το υγρό στοιχείο, ως πολύτιμη οπτική φυγή και άνοιγμα της πόλης προς τον ορίζοντα και ως σημείο εκτόνωσης του πυκνοδομημένου αστικού ιστού. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να επιτυγχάνεται η βέλτιστη προσπελασιμότητα, η σύνδεση με άλλους αστικούς υπαίθριους χώρους και γενικότερα η σύνδεση του θαλάσσιου μετώπου με την πόλη. Δε θα πρέπει δηλαδή να λειτουργεί απλώς ως ένα πάρκο ψυχαγωγίας αποκομμένο από τον αστικό ιστό.

1.2 Μεθοδολογία Για τη συγκέντρωση των απαραίτητων στοιχείων δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στην έρευνα πεδίου, ενώ η μελέτη σχετικής βιβλιογραφίας, μελετών και επιστημονικών άρθρων λειτούργησε συμπληρωματικά. Η παρατήρηση της περιοχής μελέτης, η φωτογραφική αποτύπωση και οι δομημένες συνεντεύξεις που διενεργήθηκαν συνδυάστηκαν με τη βιωματική γνώση της πόλης και του παραλιακού μετώπου. 2. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2.1 Πολεοδομική εξέλιξη του αστικού ιστού Το ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης αποτελεί ένα συνεκτικό πυρήνα που περικλείεται από τη θάλασσα στο νότο, το περιαστικό δάσος του Σέιχ Σου στο βορρά και το ανατολικό και δυτικό ρήγμα αντίστοιχα. Συγκεντρώνει την πλειοψηφία των διοικητικών λειτουργιών, της εμπορικής κίνησης και των χρήσεων αναψυχής και πολιτισμού. Παράλληλα αποτελεί ένα παλίμψηστο ιστορικών φάσεων με δεκάδες ελληνιστικά ρωμαϊκά, βυζαντινά, μεταβυζαντινά και οθωμανικά μνημεία. Σταθμό για την πολεοδομική εξέλιξη του κέντρου αποτέλεσε η ανοικοδόμησή του μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1917. Το σχέδιο Εμπράρ αν και εφαρμόστηκε αποσπασματικά άλλαξε ριζικά τη φυσιογνωμία της κεντρικής περιοχής. Στην εικόνα 1 φαίνεται η εξέλιξη του ιστορικού κέντρου από το 1850 μέχρι το 1917. Παρατηρούμε ότι μέχρι το 1950 η πόλη περικλείεται από τα βυζαντινά τείχη χωρίς να διαφαίνονται τάσεις διάχυσης, οι επεκτάσεις ανατολικά προς την περιοχή των Εξοχών παίρνουν μορφή από το 1900 και μετά. Εικόνα 1.

2.2 Χρήσεις γης Στους χάρτες της εικόνας 2 φαίνονται οι επεκτάσεις της πόλης τον 20ο αιώνα: με μωβ ως το 1920, με κόκκινο από το 20 ως το 45 και με κίτρινο από το 45 ως το 90. Επίσης, αποτυπώνονται οι κύριες χρήσεις γης: με κίτρινο η γενική κατοικία, με μωβ τα αστικά κέντρα, με πορτοκαλί η Άνω Πόλη, με πορτοκαλί περίγραμμα οι χρήσεις πολιτισμού και εκπαίδευσης. Στην περιοχή που αντιστοιχεί στη Νέα Παραλία επικρατεί η κατοικία ως κύρια χρήση. Ωστόσο υπάρχουν και κάποιες υπερτοπικές χρήσεις, όπως το Μακεδονία Παλλάς και άλλα ξενοδοχεία, το Μέγαρο Μουσικής, το Ποσειδώνιο, κάποια θέατρα και κινηματογράφοι, πολιτιστικές λειτουργίες και οργανισμοί που στεγάζονται στα διατηρητέα της περιοχής και ένας πυρήνας χρήσεων αναψυχής στο ανατολικό άκρο της. Αυτό που διακρίνεται καθαρά στον χάρτη είναι το πόσο ισχυρό παραμένει το ιστορικό κέντρο της πόλης παρά τις επεκτάσεις. Εικόνα 2. 2.3 Κατευθύνσεις ΡΣ για το δημόσιο χώρο και το θαλάσσιο μέτωπο Στο ΡΣ του 1985, όσον αφορά τον δημόσιο χώρο, προτείνονται παρεμβάσεις ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, αναπλάσεις μνημείων και αγορών. Ωστόσο δεν προβλέπονται εντοπισμένες δράσεις που αφορούν το αστικό θαλάσσιο μέτωπο. Αναφέρεται μόνο η βελτίωση και αξιοποίηση του υπάρχοντος λιμανιού και η ανάπτυξη επιβατικού λιμανιού.

Εικόνα 3. Στην εικόνα 3, που αποτελεί τον χάρτης προτεινόμενων παρεμβάσεων του Ρ.Σ.Θ. του 1985 για το ιστορικό κέντρο, διακρίνονται: - Με κίτρινο χρώμα οι παρεμβάσεις ενοποίησης αρχαιολογικών χώρων: 1. από το Λευκό Πύργο ως το Επταπύργιο, 2. από την πλατεία Αριστοτέλους ως τη Μονή Βλατάδων και 3. από το Βαρδάρι μέχρι την Άνω Πόλη - Με κόκκινο χρώμα οι αναπλάσεις μνημείων - Με μπλε οι αναπλάσεις αγορών Στο σχέδιο νόμου του Επικαιροποιημένου Ρυθμιστικού το Άρθρο 35 για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και την προστασία των μνημείων και των ιστορικών τόπων, προβλέπει ειδική μελέτη για την αξιοποίηση του θαλάσσιου μετώπου ως φυσικού και πολιτιστικού πόλου έλξης της πόλης. Ειδικότερα για τη Νέα Παραλία ως και το Ποσειδώνιο προβλέπει: - Μελέτη προστασίας από επιβαρυντικές χρήσεις και κυκλοφοριακές ρυθμίσεις (όπως η υποθαλάσσια), ανάπλαση των πάρκων κατά μήκος των οικοδομικών τετραγώνων, βελτίωση των φυτεύσεων και ανάδειξη των διατηρητέων κτισμάτων και σύστημα σήμανσής τους, και

ανάπλαση του δημόσιου χώρου της περιοχής γύρω από το Μέγαρο Μουσικής, το Ποσειδώνιο και τους Μύλους Αλλατίνι. - Διευκόλυνση των προσβάσεων από τον πυκνοδομημένο αστικό ιστό της ανατολικής πόλης. Επίσης, όπως αναφέρεται στο Άρθρο 19, προωθείται το πρόγραμμα προστασίας και ανάδειξης του θαλασσίου μετώπου της Θεσσαλονίκης, το οποίο συνιστά μείζον φυσικό και πολιτιστικό γνώρισμα της πόλης. Αναμορφώνεται το θεσμικό πλαίσιο ώστε να προστατεύονται οι ελεύθεροι και πράσινοι χώροι και να εξασφαλίζονται οι συμβατές χρήσεις, και διαμορφώνεται απρόσκοπτη διαδρομή (πεζών και ποδηλάτων) που απλώνεται κατά μήκος του θαλασσίου μετώπου, και συνδέσεις με σημαντικούς δημόσιους χώρους και κτίσματα, και με προσβάσεις στα αστικά και περιαστικά φυσικά στοιχεία (άλση, ρέματα κλπ). 3. ΝΕΑ ΠΑΡΑΛΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 3.1 Πολεοδομική εξέλιξη της ευρύτερης περιοχής της Νέας Παραλίας Η Νέα παραλία ορίζεται στα δύο της άκρα από τον Λευκό Πύργο δυτικά και το Μέγαρο Μουσικής ανατολικά. Η περιοχή αντιστοιχεί στην παλιά Συνοικία των Εξοχών ή Πύργων που αναπτύχθηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι το μεσοπόλεμο, συγκέντρωνε τους εύπορους κατοίκους όλων των εθνοτήτων της πολυπολιτισμικής τότε Θεσσαλονίκης, με σημαντική την παρουσία των Εβραίων, και χαρακτηριζόταν από επαύλεις - πύργους και μονοκατοικίες με κήπους διατεταγμένες σε σειρά κατά μήκος της Λεωφόρου Χαμηδιέ (σημερινή Βασιλίσσης Όλγας). Όσες από αυτές τις κατοικίες διασώζονται έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέες και οι περισσότερες έχουν αποκατασταθεί και φιλοξενούν κυρίως πολιτιστικές λειτουργίες. Η περιοχή άρχισε να υποβαθμίζεται μετά τον Β Παγκόσμιο και η εικόνα της άλλαξε

δραματικά μετά την περίοδο της ανοικοδόμησης με το σύστημα της αντιπαροχής που ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 60. Σήμερα ο αστικός ιστός φτάνει μέχρι τη θάλασσα με οκταώροφες οικοδομές, ενώ το παραλιακό μέτωπο διατρέχει η λεωφόρος Μεγάλου Αλεξάνδρου με έξι λωρίδες κυκλοφορίας και μονή κατεύθυνση (επισήμανση με κόκκινο στην εικόνα). Ο δρόμος αυτός, στον οποίο αναπτύσσονται μεγάλες ταχύτητες, έχει αποκόψει την Νέα Παραλία από τον αστικό ιστό δυσχεραίνοντας την πρόσβαση αλλά και την εισχώρηση του φυσικού περιβάλλοντος στον αστικό ιστό. Πριν την ανάπλαση οι χρήσεις που φιλοξενούσε η παραλία περιλάμβαναν αθλ. εγκαταστάσεις, πάρκα, παιδική χαρά, πεζόδρομο, ποδηλατόδρομο, αναψυκτήρια και κάποιους χώρους στάθμευσης. Η προηγούμενη εικόνα της αποτυπώνεται στις παρακάτω φωτογραφίες. Εικόνα 4-5. Χώρος πρασίνου και χώρος στάθμευσης. Εικόνα 6-7. Ο παραλιακός πεζόδρομος και ο ποδηλατόδρομος που είχε διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια.

Στην εικόνα 8 αποτυπώνονται η περιοχή της ανάπλασης και οι χώροι αστικού πρασίνου. Κάποιοι από αυτούς είναι κατασκευασμένοι, ενώ άλλοι αποτελούν ίχνη ρεμάτων που κατεβαίνουν από το Σέιχ Σου προς τη θάλασσα. Η παραλία ξεκινά από την απόληξη των χώρων πρασίνου του ανατολικού ρήγματος, όμως δε γειτνιάζει με άλλους υπαίθριους δημόσιους χώρους, πέρα από κάποια μικρά τετράγωνα με χαμηλή φύτευση κατά μήκος της Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τυχόν πράσινες κουκίδες στην εικόνα αποτελούν κήπους των διατηρητέων της οδού Βασιλίσσης Όλγας. Αυτό εντείνει τη σημασία της Νέας Παραλίας ως δημόσιου χώρου και παράλληλα τονίζει την ανάγκη σύνδεσής της με τον αστικό ιστό με κλάδους πρασίνου που θα εισχωρούν σε αυτόν. 3.2 Η ανάπλαση της Νέας Παραλίας Εικόνα 8. 3.2.1 Παρουσίαση της επέμβασης Φωτογραφική αποτύπωση Για την ανάπλαση της νέας παραλίας πραγματοποιήθηκε διεθνής διαγωνισμός στο πλαίσιο των δράσεων του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης (ΟΠΠΕΘ 97). Το πρώτο βραβείο κέρδισε η υλοποιούμενη σήμερα πρόταση των Π.Νικηφορίδη και Μπ.Κουόμο. Η πρόταση βασιζόταν στη διατήρηση της γραμμικότητας του τοπίου ως μείζονος στοιχείου της χαρακτηριστικής και αναγνωρίσιμης φυσιογνωμίας του ενιαίου μετώπου προς τη θάλασσα. Στην πράξη αυτό εκφράστηκε με έναν συνεχή πεζόδρομο και ποδηλατόδρομο σε επαφή με το υγρό στοιχείο και μία σειρά διαδοχικών θεματικών «κήπων» κατά μήκος του. Αντίθετα, η πρόταση που

κέρδισε το Β βραβείο (Δ.Σιμώνης, ΜΕΑΣ ΑΕ, Α.Γιαννακού, DELKO ΕΠΕ, Ι.-Γ. Φιλιας, Χ.Ροΐδης, Β. Ευταξά, Κ.Βραγκα, Σ.Παπαγιάννη, Ε.Γιώτα. Τ.Ανδρεάδου, Ι.Τσουδερός, Δ.Αγγελίδης, Ι.Τσαλικίδης) είχε ως κεντρική ιδέα την αναδιάταξη του χώρου με βάση τους κάθετους άξονες που απολήγουν στο θαλάσσιο μέτωπο, για καλύτερη σύνδεση του αστικού ιστού με τη θάλασσα και δημιουργία οπτικών φυγών μέσα από την πόλη. Αυτή η σύνδεση με την πόλη επιχειρείται και στην υλοποιημένη πρόταση σε ένα σημείο όπου το πάρκο υπερβαίνει το όριο της Μεγάλου Αλεξάνδρου και περνά στην απέναντι πλευρά, όπως ήταν αναμενόμενο όμως το συγκεκριμένο κομμάτι δίνει την αίσθηση ότι είναι αποκομμένο και ανεξάρτητο από το υπόλοιπο πάρκο. Οι πέντε κήποι που έχουν υλοποιηθεί προβλέπεται να μπορούν να φιλοξενούν διάφορες δραστηριότητες. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκαν και κάποιες εγκαταστάσεις (περίπτερα, πλατφόρμες κτλ) οι οποίες όμως προς το παρόν δεν αξιοποιούνται. Εκτός από τα πάρκα δημιουργήθηκαν και γήπεδα μπάσκετ, πίστα ποδηλάτων, παιδότοποι και χώρος για κατοικίδια. Εύστοχη ήταν η δημιουργία ενός δεύτερου σκιασμένου πεζόδρομου παράλληλα με τον κεντρικό πεζόδρομο-ποδηλατόδρομο που εξυπηρετεί τους θερινούς μήνες. Εικόνα 9. Κεντρικός πεζόδρομος ποδηλατόδρομος Εικόνα 10. Σκιασμένος πεζόδρομος Εικόνα 11. Πίστα ποδηλάτων Εικόνα 12-13. Ο κήπος της Μουσικής

Εικόνα 14-15. Ο κήπος του Νερού Εικόνα 16-17. Ο κήπος της Μνήμης Εικόνα 18-19. Ο κήπος των Ρόδων Εικόνα 20-21. Ο κήπος του Ήχου

3.2.2 Διερεύνηση επιπτώσεων (έρευνα πεδίου) Για τη συλλογή στοιχείων σχετικά με τους χρήστες του πάρκου, τον τρόπο με τον οποίο το χρησιμοποιούν και τις απόψεις τους πραγματοποιήθηκαν 16 δομημένες συνεντεύξεις στην περιοχή μελέτης. Οι ερωτήσεις αφορούσαν το φύλο, την ηλικία, την εθνικότητα, τον τόπο κατοικίας, τον τρόπο μετάβασης, την συχνότητα επίσκεψης, τις δραστηριότητες και τις απόψεις των ερωτηθέντων για την παραλία και την ανάπλαση. Από τους επισκέπτες που ρωτήθηκαν οι περισσότεροι είχαν έρθει από κοντινές περιοχές στην πλειοψηφία τους πεζή ή με το λεωφορείο. Μόνο τα ζευγάρια με παιδιά είχαν έρθει με αυτοκίνητο στο σύνολό τους και πάρκαραν επί της παραλιακής λεωφόρου ή σε κάθετους δρόμους. Στην εικόνα 22, αποτυπώνονται οι ροές από τις διάφορες περιοχές προς την περιοχή μελέτης. Εικόνα 22. Προέλευση επισκεπτών Διάγραμμα 1.

Διάγραμμα 2. Η συχνότητα επίσκεψης στο πάρκο ποικίλει και σε κάθε περίπτωση εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, αφού αρκετοί δήλωσαν άλλη συχνότητα για το χειμώνα και άλλη για την άνοιξη και το καλοκαίρι. Από αυτούς που ρωτήθηκαν ένας μόνο απάντησε ότι το επισκέπτεται σπάνια και ακόμη ένας είχε βρεθεί εκεί τυχαία, καθώς είχε έρθει στη Θεσσαλονίκη από άλλη πόλη. Οι επισκέψεις των υπολοίπων παρουσιάζουν μία περιοδικότητα που κυμαίνεται από καθημερινά μέχρι μία φορά το δεκαπενθήμερο. Η μεγαλύτερες συχνότητες παρατηρήθηκαν σε εκείνους που μένουν στην περιοχή και τα ζευγάρια με μικρά παιδιά. Διάγραμμα 3. Η κυριότερη δραστηριότητα είναι η βόλτα με φίλους, με παιδιά ή με κατοικίδιο, καθώς και το περπάτημα ή τρέξιμο για άσκηση. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που προσελκύονται από ειδικότερες δραστηριότητες, όπως το μπάσκετ και το ποδήλατο σε πίστες.

Εικόνα 23. Διάφοροι χρήστες του πάρκου Αυτοί που επισκέπτονται το πάρκο της Νέας Παραλίας είναι στην πλειοψηφία τους Έλληνες (μόνο ένας από τους ερωτηθέντες ήταν Αλβανός). Όσον αφορά το φύλο και την ηλικία δεν παρατηρήθηκε ιδιαίτερη συγκέντρωση κάποιας ομάδας. Θα μπορούσαμε μόνο να πούμε ότι οι ηλικιωμένοι είναι λιγότεροι.

Η ανάπλαση της Νέας Παραλίας, όπως άλλωστε κάθε δημόσιο έργο τέτοιας κλίμακας, αποτελεί αντικείμενο αντικρουόμενων απόψεων. Οι σημαντικότερες αρνητικές κριτικές αφορούν την έντονη παρουσία μπετόν και σκληρών υλικών. Ωστόσο υπερισχύει η θετική άποψη, καθώς η ποιότητα και η αισθητική της κατασκευής απέχει από αυτό που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στους δημόσιους χώρους στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα από τους 16 που ρωτήθηκαν οι 9 εκδήλωσαν θετική εντύπωση, ένας εκφράστηκε αρνητικά για το μνημείο της Κορέας (!), μία μητέρα παρατήρησε ότι δεν υπάρχουν αρκετά παιχνίδια για να απασχοληθούν για πολλή ώρα τα παιδιά, δύο δήλωσαν ότι ήταν καλύτερη πριν (!), ένας ότι υπάρχει πολύ τσιμέντο και λίγο πράσινο, μία ότι ο χώρος είναι φτιαγμένος για να τον βλέπεις και όχι για να τον ζεις και τέλος ένας παραπονέθηκε για τα γκράφιτι και την ελλιπή συντήρηση αν και έκρινε θετικά την ανάπλαση. Εικόνα 24. Το πάρκο ως χώρος έκφρασης Το γεγονός ότι οι περισσότερες επιφάνειες έχουν γεμίσει πρόχειρα γκράφιτι δείχνει ίσως ότι ο χώρος δεν κατάφερε να κερδίσει τον σεβασμό και την αγάπη των χρηστών. Σε αντιπαραβολή αναφέρεται το μετρό της Αθήνας που διατηρείται απολύτως καθαρό τα τελευταία χρόνια. Η διαφορά βέβαια μεταξύ των δύο περιπτώσεων είναι ότι ο ένας χώρος είναι διαρκώς

κατάμεστος από κόσμο, ενώ ο δεύτερος κάποιες μέρες έχει ελάχιστη κίνηση και επιπλέον, τα περίπτερα των φωτογραφιών που κατασκευάστηκαν για να φιλοξενούν διάφορες εκδηλώσεις και εκθέσεις δεν έχουν αξιοποιηθεί μέχρι σήμερα. Γίνεται πάντως εμφανής μία βασική διάσταση του δημόσιου χώρου, που συχνά αγνοούμε. Πρόκειται για τον χώρο όπου εκτυλίσσεται η κοινωνική ζωή και ένα ετερογενές πλήθος αναγκάζεται να αλληλενεργεί και έχει την ευκαιρία να εκφραστεί δημόσια. Πέρα από τα γκράφιτι, χαρακτηριστική είναι και η αφαίρεση της τιμητικής επιγραφής που αναφερόταν στον τέως δήμαρχο ο οποίος εγκαινίασε το έργο. Όσον αφορά το κομμάτι των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, οι παράγοντες οπτικής και θερμικής άνεσης φαίνεται να ικανοποιούνται απόλυτα. Η οπτική φυγή προς τον ορίζοντα που παρέχει η θάλασσα και η σχεδιαστική ποιότητα των έργων της ανάπλασης δημιουργούν ένα ιδιαίτερα ευχάριστο περιβάλλον, ενώ η θαλάσσια αύρα και τα δέντρα που φυτεύτηκαν προσφέρουν δροσιά όλους τους μήνες του χρόνου. Σχετικά με την ακουστική άνεση που θα περίμενε κανείς να μην είναι ικανοποιητική λόγω της κίνησης στη Μεγάλου Αλεξάνδρου, τελικά δεν παρατηρούνται σημαντικές οχλήσεις, ίσως λόγω του αέρα από τη θάλασσα που μεταφέρει τον ήχο προς το εσωτερικό της πόλης. Γενικά πάντως πιστεύεται ότι οι επιπτώσεις της ανάπλασης σε ζητήματα κλιματικά είναι αμελητέα, καθώς υπερισχύει σε κάθε περίπτωση η παρουσία της θάλασσας. 4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Παρατηρήθηκε ότι οι περισσότεροι επισκέπτες προέρχονται από κοντινές περιοχές, γεγονός που υποδεικνύει ότι με τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα το πάρκο της παραλίας δεν είναι ελκυστικό για τους κατοίκους πιο απομακρυσμένων περιοχών. Για να προσελκύσει περισσότερο κόσμο και από μεγαλύτερες αποστάσεις αποκτώντας υπερτοπικό χαρακτήρα, θα ήταν χρήσιμη η σύσταση μίας επιτροπής διαχείρισης που θα διοργανώνει συνεχώς περιοδικές δραστηριότητες και εκδηλώσεις. Έχει ήδη παρατηρηθεί ότι παρόμοιες διοργανώσεις αυξάνουν σημαντικά τον αριθμό των επισκεπτών στο διάστημα λειτουργίας τους (Έκθεση Βιβλίου, Έκθεση σκαφών, Κινητή Βιβλιοθήκη κα). Σημαντικό πρόβλημα στην προσπελασιμότητα δημιουργεί όπως αναφέρθηκε η λεωφόρος Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ παράλληλα αποτρέπει το πέρασμα του πρασίνου στην απέναντι πλευρά και την εισχώρησή του στην πόλη αναιρώντας τα ενεργειακά-κλιματικά οφέλη που προσφέρει το πάρκο και η θάλασσα. Για την παράλληλη επίλυση των δύο αυτών ζητημάτων προτείνεται ο σχεδιασμός που φαίνεται στο διάγραμμα της εικόνας 25.

Η πρόταση αφορά τη δημιουργία αποκλειστικού λεωφορειόδρομου σε άμεση επαφή με το πάρκο, τη μείωση των λωρίδων υπερτοπικής κίνησης σε δύο και την δημιουργία ενός ανεξάρτητου τοπικού δικτύου κίνησης οχημάτων. Οι δύο λωρίδες κίνησης ιδιωτικών οχημάτων διαχωρίζεται από τη λεωφορειολωρίδα με μία ζώνη στάθμευσης και αντίστοιχα από το τοπικό οδικό δίκτυο με μία ζώνη πρασίνου. Χάρη στην κίνηση του τοπικού δικτύου σε μικρούς δακτυλίους η ζώνη πρασίνου σε κάποια σημεία διευρύνεται. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η ουσιαστική μείωση του πλάτους κίνησης των οχημάτων στη λεωφόρο Μεγάλου Αλεξάνδρου και η εξασφάλιση μίας συνεχούς ζώνης πρασίνου στην απέναντι πλευρά του δρόμου από το πάρκο της Νέας Παραλίας που συνεισφέρει στη σύνδεσή του με τον αστικό ιστό. Προτείνεται η φύτευση δέντρων τόσο στη ζώνη αυτή όσο και στους υφιστάμενους χώρους πρασίνου, όπου σήμερα υπάρχει χαμηλή φύτευση, ώστε να διευκολύνεται η ροή του αέρα μέσα στην πόλη. Τέλος, καλό θα είναι το πράσινο να περάσει και πάνω από την οδό Βασιλίσσης Όλγας με κάποιες πεζοδρομήσεις. Για να λειτουργήσει καλά αυτή η πρόταση είναι σημαντική η υλοποίηση της θαλάσσιας παράκαμψης του κέντρου που προτείνει το Ενιαίο Στρατηγικό Σχέδιο Υποδομών Μεταφορών (ΥΠΟΜΕΔΙ, 2010).

5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΑΝΑΦΟΡΕΣ Καλογήρου Ν., (2009), «Σε κρίσιμη φάση η μετεξέλιξη της πόλης», στη Μακεδονία της Κυριακής, Θεσσαλονίκη. Νικηφορίδης Π., Κουόμο Μπ. (2009), «Ανάπλαση Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκη», ΔΟΜΕΣ, τ.83/2009. Νικηφορίδης Π., Κουόμο Μπ. (2010), «Οι αρχιτέκτονες του ονείρου», περιοδικό BLUE, τ.33/2010. Νικηφορίδης Π., Κουόμο Μπ. (2011), «Ανάπλαση της Νέας Παραλίας. Η αναζήτηση μιας νέας αστικής ισορροπίας», Κτίριο Αρχιτεκτονική +Τεχνολογία, τ.2/2011, Θεσσαλονίκη. Η Θεσσαλονίκη βρίσκει την ταυτότητά της Πρακτικά Συνεδρίου, Απρίλιος 2010, Θεσσαλονίκη. EXPO Public City Θεσσαλονίκη 2011, Οδηγός της έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Συνεδρίου «Δημόσιος Χώρος Αναζητείται», Ιανός ΤΕΕ-ΤΚΜ 2011, Θεσσαλονίκη. http://centre-architecture.thessaloniki.gr