Grammatica Italiana η οποία και έμελλε να διαγράψει μια ανέλπιστα επιτυχή

Τίνα Ζωγοπούλου Grammatica italiana Έχοντας αισίως συμπληρώσει τριάντα χρόνια διδασκαλίας της ιταλικής γλώσσας σε Έλληνες σπουδαστές, και είκοσι ακριβώς χρόνια από την πρώτη έκδοση της Grammatica Italiana η οποία και έμελλε να διαγράψει μια ανέλπιστα επιτυχή πορεία στο χώρο του ιταλικού σχολικού βιβλίου (105.000 αντίτυπα), αποφάσισα να «πειράξω» το παλιό, πλην αγαπημένο από πολλούς υλικό. Η Grammatica Italiana κυκλοφορεί πληρέστερη, αμεσότερη, πιο σύγχρονη και ελκυστικότερη ελπίζω για τον αναγνώστη. Ευχαριστώ τους χιλιάδες μαθητές που στάθηκαν ο λόγος, για τον οποίο πρωτοέγραψα το βιβλίο, αλλά και εκείνος, για τον οποίο επανεκδίδεται τώρα ανανεωμένο. Με την ελπίδα ότι θα υπάρξουν ακόμη δύο δεκαετίες ανάλογης ανταπόκρισης και αποδοχής, οι οποίες είθε να μας δώσουν την ευκαιρία για μια ακόμη ανανέωσή του, το 2030. Τίνα Ζωγοπούλου

Τίνα Ζωγοπούλου Grammatica italiana ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ INDICE 1 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ / STORIA DELLA LINGUA ITALIANA... 11 2 ΤΟ ΙΤΑΛΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΡΟΦΟΡΑΣ / L ALFABETO ITALIANO REGOLE DI PRONUNCIA... 13 ΤΟΝΙΣΜΟΣ / INTONAZIONE... 18 ΟΜΟΗΧΕΣ ΛΕΞΕΙΣ / OMONIMI... 18 ΣΥΛΛΑΒΙΣΜΟΣ / DIVISIONE IN SILLABE... 19 ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ / PUNTEGGIATURA... 19 3 ΤΟ ΟΡΙΣΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ / L ARTICOLO DETERMINATIVO... 20 4 ΤΟ ΑΟΡΙΣΤΟ ΑΡΘΡΟ / L ARTICOLO ΙΝDETERMINATIVO... 25 5 ΤΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ / IL SOSTANTIVO... 29 ΤΟ ΓΕΝΟΣ (IL GENERE)... 29 Ο ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ (IL PLURALE)... 32 6 ΤΟ ΕΠΙΘΕΤΟ / L AGGETIVO... 38 7 ΟΙ ΒΑΘΜΟΙ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΠΙΘΕΤΟΥ / I GRADI DI COMPARAZIONE DELL AGGETIVO... 43 8 ΤΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ / I NUMERALI... 47 ΑΠΟΛΥΤΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ / NUMERALI CARDINALI... 47 ΤΑΚΤΙΚΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ / NUMERALI ORDINALI... 48 9 ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ / PRONOMI PERSONALI SOGGETTO... 50 10 ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ ΑΜΕΣΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ / PRONOMI DIRETTI... 52 11 ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ ΕΜΜΕΣΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ / PRONOMI ΙΝDIRETTI... 56 12 ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ / PRONOMI COMBINATI... 60 13 ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ / PRONOMI RIFLESSIVI... 65 14 KTHTIKΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΘΕΤΑ / PRONOMI E AGGETTIVI POSSESSIVI... 66 15 ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ / PRONOMI RELATIVI... 72 16 ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΘΕΤΑ / PRONOMI E AGGETTIVI INTERROGATIVI... 74 17 ΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΘΕΤΑ / PRONOMI E AGGETTIVI DIMOSTRATIVI... 76 18 ΑΟΡΙΣΤΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΘΕΤΑ / PRONOMI E AGGETTIVI INDEFINITI... 79

Grammatica italiana Τίνα Ζωγοπούλου 19 OI ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ / LE PREPOSIZIONI... 82 ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ / PREPOSIZIONI PROPRIE... 83 Η πρόθεση DI... 84» DA... 87» A... 89» IN... 91» CON... 93» SU... 93» PER... 94» FRA (TRA)... 95 ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ / PREPOSIZIONI IMPROPRIE... 96 20 ΤΑ ΜΟΡΙΑ CI (VI), NE / LE PARTICELLE CI (VI), NE... 97 ΤO ΜΟΡΙO CI (VI) / LA PARTICELLA CI (VI)... 97 ΤO ΜΟΡΙO NE / LA PARTICELLA NE... 101 21 ΤΟ ΕΠΙΡΡΗΜΑ / L AVVERBIO...104 22 ΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ / LE CONGIUNZIONI...109 ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ / CONGIUNZIONI COORDINATIVE... 109 ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ / CONGIUNZIONI SUBORDINATIVE... 110 23 ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΑ, ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ / INTERIEZIONI, ESCLAMAZIONI...113 24 ΤΟ ΡΗΜΑ / IL VERBO...115 25 TA ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ / I VERBI AUSILIARI...118 26 Ο ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΤΗΣ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ / IL PRESENTE INDICATIVO...121 27 Ο ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ-ΑΟΡΙΣΤΟΣ / IL PASSATO PROSSIMO...127 ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΩΜΑΛΩΝ ΠΑΘΗΤΙΚΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ... 132 28 Ο ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ / L IMPERFETTO...136 29 O ΑΟΡΙΣΤΟΣ / IL PASSATO REMOTO...141 ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΝΩΜΑΛΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ... 143 30 Ο ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ / IL TRAPASSATO...146 IL TRAPASSATO PROSSIMO... 146 IL TRAPASSATO REMOTO... 148 31 Ο ΑΠΛΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ / IL FUTURO SEMPLICE...150 32 Ο ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ / IL FUTURO ANTERIORE...154 33 Η ΔΥΝΗΤΙΚΗ (ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ) / IL CONDIZIONALE...157 ΑΠΛΗ ΔΥΝΗΤΙΚΗ / CONDIZIONALE SEMPLICE... 157 ΣΥΝΘΕΤΗ ΔΥΝΗΤΙΚΗ / CONDIZIONALE COMPOSTO... 161 34 Η ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ / IL CONGIUNTIVO...165 ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ / CONGIUNTIVO PRESENTE... 167 ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ / CONGIUNTIVO PASSATO... 170 ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ / CONGIUNTIVO IMPERFETTO... 171 ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ / CONGIUNTIVO TRAPASSATO... 173 35 Η ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ / L IMPERATIVO...177

Τίνα Ζωγοπούλου Grammatica italiana 36 ΓΕΡΟΥΝΔΙΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΜΕΤΟΧΗ / GERUNDIO INFINITO PARTICIPIO...182 ΤΟ ΓΕΡΟΥΝΔΙΟ / IL GERUNDIO... 182 α) Το απλό γερούνδιο (Il gerundio semplice)... 182 β) Το σύνθετο γερούνδιο (Il gerundio composto)... 184 ΤΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ / L INFINITO... 185 α) To απαρέμφατο ενεστώτα (L infinito presente)... 185 β) To απαρέμφατο Παρακειμένου (L infinito passato)... 187 Η ΜΕΤΟΧΗ / IL PARTICIPIO... 188 α) Η μετοχή ενεστώτα (Il participio presente)... 188 β) H παθητική μετοχή (Il participio passato)... 189 37 ΟΙ ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ / LE FORME PERIFRASTICHE...192 38 Ο ΑΠΡΟΣΩΠΟΣ ΤΥΠΟΣ / LA FORMA IMPERSONALE...194 39 Η ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ / LA FORMA RIFLESSIVA-PRONOMINALE...196 ΠΙΝΑΚΑΣ ΡΗΜΑΤΩΝ ΣΤΗ FORMA RIFLESSIVA... 201 40 Η ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ / LA FORMA PASSIVA...202 SI PASSIVANTE... 205 41 Η ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΧΡΟΝΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΙΣΕΩΝ / LA CONCORDANZA DEI TEMPI E DEI MODI...206 42 Ο ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ / IL PERIODO IPOTETICO...211 43 ΕΥΘΥΣ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ / IL DISCORSO DIRETTO E INDIRETTO...215 44 ΥΠΟΚΟΡΙΣΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΥΝΤΙΚΑ, ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΠΡΟΘΕΜΑΤΑ ΕΠΙΘΗΜΑΤΑ / PAROLE ALTERATE, ABBREVIAZIONI SIGLE, PREFISSI SUFFISSI...220 ΑΛΛΟΙΩΜΕΝΕΣ ΛΕΞΕΙΣ / PAROLE ALTERATE... 220 ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ - ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ / ABBREVIAZIONI... 222 ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ / ACRONIMI... 224 ΠΡΟΘΕΜΑΤΑ / PREFISSI... 226 ΕΠΙΘΗΜΑΤΑ / SUFFISSI... 228 45 ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ / ESPRESSIONI PROVERBI MASSIME...233 ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ / ESPRESSIONI... 233 ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ / PROVERBI MASSIME... 240 ΛΑΤΙΝΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΓΝΩΜΙΚΑ / ESPRESSIONI E MASSIME LATINE... 244 46 ΠΙΝΑΚΑΣ ΡΗΜΑΤΩΝ / ΤAVOLE VERBI...246 ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΒΟΗΘΗΤΙΚΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ / CONIUGAZIONE DEI VERBI AUSILIARI... 246 ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΜΑΛΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ / CONIUGAZIONE DEI VERBI REGOLARI... 247 EΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ / FORMA ATTIVA... 247 ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ / FORMA RIFLESSIVA-PRONOMINALE... 249 ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ / FORMA PASSIVA... 249 ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΠΙΟ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΩΝ ΑΝΩΜΑΛΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ / CONIUGAZIONE DEI VERBI IRREGOLARI PIÙ FREQUENTI... 250 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ / BIBLIOGRAFIA...275

3 Grammatica italiana Τίνα Ζωγοπούλου Η χρήση του οριστικού άρθρου Κύρια ονόματα, επώνυμα, τίτλοι με τα κύρια ονόματα και στα δύο γένη: με τα επώνυμα αρσενικού γένους: με τους τίτλους don, donna, fra, suor(a), ma(e)stro: με τα ονόματα Dio, Nostro Signore: στις προσφωνήσεις:! ΔΕΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ Ho visto Pietro. Chiara ha studiato a Pavia. Pertini fu Presidente della Repubblica Italiana. Don Giovanni, Donna Lucia, Fra Angelico, Suora Cecilia, Mastro Don Gesualdo. Dio è onnipotente. αλλά: il buon Dio (γιατί συνοδεύεται από προσδιορισμό). Signora Giulia! Dottor Grassi! (οι λέξεις signore, dottore και professore, ως τίτλοι, όταν δηλαδή ακολουθεί το όνομα, αποβάλλουν το -e της κατάληξης.) Παρατήρηση: Το οριστικò άρθρο χρησιμοποιείται: στους τίτλους (π.χ. signore / signora, dottore / dottoressa, professore / professoressa, ingegnere, re / regina, conte / contessa κ.λπ.): II signor Paoletti non è ancora arrivato. La dottoressa Grassi non riceve oggi. Aspettiamo il professor Neri da mezz ora. La regina Sofia ama molto l arte. όταν προηγείται επίθετο: il Bell Antonio, la Bella Elena με τα κύρια θηλυκά ονόματα στην καθομιλουμένη (κεντρική και βόρεια Ιταλία): Alla festa viene anche la Giovanna. με τα θηλυκά επώνυμα: la Garbo, la Loren Συνήθως αλλά όχι υποχρεωτικά, με τα επώνυμα διάσημων προσώπων και συγγραφέων: II Boccaccio scrisse il Decameron. Durante la mostra abbiamo ammirato molte opere del Caravaggio. Γεωγραφικοί όροι με τα ονόματα των ηπείρων, χωρών και γεωγραφικών διαμερισμάτων, όταν συμμετέχουν σε εμπρόθετο προσδιορισμό κίνησης ή στάσης σε τόπο: ΔΕΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ in America, in Italia, in Toscana. Aλλά: nell Italia del nord, nel Lazio 22

Τίνα Ζωγοπούλου Grammatica italiana 3 με τα ονόματα πόλεων: Milano, Venezia, Bologna. Aλλά: α) la bella Firenze (επειδή συνοδεύεται από επίθετο). β) με τα ονόματα των παρακάτω πόλεων: il Pireo, il Cairo, la Spezia, l Aquila, l Avana, l Aia (=η Χάγη), le Havre, la Mecca. με τα ονόματα των μικρών αλλά και των ξένων νησιών:! Malta, Capri, Cipro. Αλλά: l Elba, il Giglio, il Madagascar. Παρατήρηση: Το οριστικò άρθρο χρησιμοποιείται: με τα ονόματα των ηπείρων, χωρών και γεωγραφικών διαμερισμάτων (υποκείμενο ή αντικείμενο): L Europa è detta anche il Vecchio Continente. Molti americani visitano l Africa. La Germania è un paese dell Europa Centrale. L Umbria è il cuore verde d Italia. με ονόματα ποταμών, λιμνών, βουνών, ηφαιστείων, θαλασσών και ωκεανών: Il Tevere, il Garda, Le Alpi, il Mediterraneo, l Atlantico. με τα ονόματα μεγάλων νησιών: La Sicilia, la Sardegna, il Madagascar. Χρόνος (ώρες, ημερομηνίες, ημέρες, μήνες, έτη) ΔΕΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ με τους μήνες: Febbraio è il mese più corto dell anno. Molti prendono le ferie in agosto. αλλά: Prendiamo le ferie nel mese di agosto. με τις ημέρες της εβδομάδας:! Giovedì prossimo andiamo a teatro. Vengo a trovarti domenica. Aλλά: La domenica è un giorno festivo. (εννοείται: ogni domenica / tutte le domeniche) Il giovedì vado in palestra (εννοείται: tutti i giovedì). Παρατήρηση: Το οριστικò άρθρο χρησιμοποιείται: με τις ώρες: È l una. Sono le quattro (εννοείται: le ore quattro). με τις ημερομηνίες: Il dieci agosto è il mio compleanno (εννοείται: il giorno dieci), l otto settembre, l undici luglio. Αλλά: il primo maggio. με τα έτη: Il 2010 è stato un anno felice per me. Marco si è sposato nel 2009. 23

14 Grammatica italiana Τίνα Ζωγοπούλου σε εκφράσεις όπως: Vieni a casa mia? Parola mia! Fa di testa sua. a modo suo a parer mio È colpa tua! per rispetto tuo È roba mia. in vita mia Pago di tasca mia. a spese mie per conto mio Fallo per amor mio! in onor suo Sono fatti / affari miei! Pace all anima sua! Έρχεσαι στο σπίτι μου; Στο λόγο μου! Κάνει του κεφαλιού του. με τον τρόπο του κατά τη γνώμη μου Εσύ φταις! επειδή σε σέβομαι Είναι δικά μου πράγματα. στη ζωή μου Πληρώνω από την τσέπη μου. με δικά μου έξοδα / κόστος για λογαριασμό μου, από μόνος μου Κάνε το για μένα (για χάρη μου)! προς τιμήν του Είναι δική μου δουλειά / υπόθεση! Θεός σχωρέσ τον! Τα κτητικά proprio και altrui α. proprio Εκτός από τη χρήση του ως επιρρήματος (π.χ. sono proprio stancο, è proprio così) με την έννοια ακριβώς, κυριολεκτικά, το proprio μπορεί: να συνοδεύει τα pronomi possessivi προσδίδοντας έμφαση: L ho visto con i miei propri occhi. L ho fatto con le mie proprie mani. Το είδα με τα ίδια μου τα μάτια. Το είδα με τα ίδια μου τα χέρια. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να αντικατασταθεί από το stesso/-a: con i miei stessi occhi, con le mie stesse mani να αντικαταστήσει τα κτητικά suo, sua, suoi, sue, loro, όταν το υποκείμενο είναι αόριστη αντωνυμία: Ognuno di noi deve fare il proprio dovere. Nessuno riconosce i propri errori. Pochi ammettono le proprie mancanze. Tutti rimpiangono la propria giovinezza. Ciascuno andava per i fatti suoi. με απρόσωπες εκφράσεις: Si fa il meglio per i propri figli. Bisogna difendere i propri diritti. Ο καθένας μας πρέπει να κάνει το καθήκον του. Κανένας δεν αναγνωρίζει τα λάθη του. Λίγοι παραδέχονται τις ελλείψεις τους. Όλοι νοσταλγούν τα νιάτα τους. Ο καθένας πήγαινε στις δικές του δουλειές. Κάνει κανείς το καλύτερο για τα παιδιά του. Πρέπει να υπερασπιζόμαστε τα δικαιώματά μας. 70

Τίνα Ζωγοπούλου Grammatica italiana 14 β. altrui Είναι άκλιτο (il bene altrui, l opinione altrui, i fatti altrui), και δηλώνει αόριστο κτήτορα. Σημαίνει di un altro, dell altro, degli altri (=του άλλου, των άλλων, αλλότριος): Bisogna rispettare l opinione altrui. Non gli interessa il bene altrui. Non invidiare i successi altrui. Non criticare il comportamento altrui. Πρέπει να σεβόμαστε τη γνώμη των άλλων. Δε τον ενδιαφέρει το καλό του άλλου. Μη φθονείς τις επιτυχίες των άλλων. Μην κριτικάρεις τη συμπεριφορά των άλλων. Ουσιαστικοποιημένα aggettivi possessivi: i miei uno dei nostri οι γονείς μου ένας δικός μας il mio dico la mia ό,τι μου ανήκει λέω τη γνώμη μου Απουσία των aggettivi possessivi Το κτητικό επίθετο παραλείπεται όταν: είναι βέβαιο το ποιος είναι ο κτήτορας: Vado a casa perché sono stanco. Devo lavare la macchina. Hai fatto le valigie? Ho smarrito il passaporto. Qualche volta perdo la pazienza. Oggi ho i nervi. (όχι: a casa mia). (όχι: la mia macchina). (όχι: le tue valigie). (όχι: il mio passaporto). (όχι: la mia pazienza). (όχι: i miei nervi). αναφέρεται σε μέρη του σώματος ή σε αντικείμενα που ο κτήτορας φέρει πάνω του: Ha i capelli lunghi. Ha perso la testa per lei. Chiudi gli occhi. Ho aperto la borsa. (όχι: i suoi capelli) (όχι: la sua testa) (όχι: i tuoi occhi) (όχι: la mia borsa) (αλλά: Ha aperto la mia borsa. / Dove hai appeso la mia giacca?) σε πράξεις του κτήτορα που αφορούν μέρη του σώματός του ή αντικείμενα ιδιοκτησίας του (το ρήμα βρίσκεται πάντα στη forma riflessiva), ( Â κεφ. 39 La Forma Riflessiva - Pronominale): Mi lavo le mani. Si fa la barba. Ci laviamo i denti. Si è rotta una gamba. όχι: le mie mani όχι: la sua barba όχι: i nostri denti όχι: la sua gamba σε παρουσίαση καταστάσεων που αφορούν μέρη του σώματος του κτήτορα ή αντικείμενα ιδιοκτησίας του. Χρησιμοποιείται εδώ το έμμεσο αντικείμενο (pronome indiretto): Mi fa male la testa. Le tremano le gambe. Gli batte il cuore. Mi è morto il gattino. Το κτητικό είναι, τέλος, δυνατόν να αντικατασταθεί από το μόριο ne σε δομές του τύπου ( Â κεφ. 20 La Particella Ne): Conosco Aldo ma non conosco sua moglie. Conosco Aldo ma non ne conosco la moglie. 71