Γηπισκαηηθή εξγαζία «ΑΝΣΗΛΖΦΔΗ ΣΧΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΧΝ ΓΗΑ ΣΖ ΤΜΠΔΡΗΛΖΠΣΗΚΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΣΧΝ ΜΑΘΖΣΧΝ ΜΔ ΔΗΓΗΚΔ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΔ ΑΝΑΓΚΔ»

ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΤΣΗΚΖ ΜΑΚΔ ΟΝΗΑ ΠΑΗ ΑΓΩΓΗΚΟ ΣΜΖΜΑ ΝΖΠΗΑΓΩΓΩΝ ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΣΜΖΜΑ ΔΠΗΣΖΜΖ ΦΤΗΚΖ ΑΓΩΓΖ ΚΑΗ ΑΘΛΖΣΗΜΟΤ. Π. Μ.. «Γλσζηηθή θαη Κηλεηηθή Αλάπηπμε» Γηπισκαηηθή εξγαζία «ΑΝΣΗΛΖΦΔΗ ΣΧΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΧΝ ΓΗΑ ΣΖ ΤΜΠΔΡΗΛΖΠΣΗΚΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΣΧΝ ΜΑΘΖΣΧΝ ΜΔ ΔΗΓΗΚΔ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΔ ΑΝΑΓΚΔ» Κσλζηαληία Πνιπδνπνχινπ (Α. Μ. 5044) Δπηβιέπνπζα Καζεγήηξηα: Διέλε Τζαθηξίδνπ Φιψξηλα, 2013

ΣΡΗΜΔΛΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ: ΔΠΟΠΣΖ: ΜΔΛΖ: ΒΑΘΜΟ: ΖΜΔΡΟΜΖΝΗΑ ΔΞΔΣΑΖ: 2

ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Θα ήζεια λα εθθξάζσ ηελ εηιηθξηλή κνπ εθηίκεζε ζηελ επηβιέπνπζα θαζεγήηξηά κνπ θα Διέλε Σζαθηξίδνπ γηα ηελ θαζνδήγεζε, ηηο ζπκβνπιέο θαη ηελ ελζάξξπλζή ηεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο. Σν ακείσην ελδηαθέξνλ ηεο γηα ην αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο, απνηεινχζε θίλεηξν γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο παξνχζαο εξεπλεηηθήο κειέηεο. Δπηπιένλ, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνπο δηεπζπληέο θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο φισλ ησλ ζρνιείσλ, πνπ δέρηεθαλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ παξνχζα έξεπλα. Αθφκα, είκαη επγλψκσλ ζε φινπο ηνπο αλζξψπνπο πνπ εμέθξαζαλ κε πξνζπκία ηε δηάζεζή ηνπο λα βνεζήζνπλ ζηελ νινθιήξσζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Σέινο, επραξηζηψ ζεξκά ηνπο γνλείο κνπ θαη ηνλ αδεξθφ κνπ γηα ηελ ππνζηήξημε θαη ηε ζπκπαξάζηαζή ηνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξνζπάζεηάο κνπ. 3

ΠΔΡΗΛΖΦΖ ηελ Διιάδα, ηα ηειεπηαία ρξφληα, ε δηεμαγσγή κειεηψλ θαη εξεπλψλ ζρεηηθά κε ηελ εηδηθή αγσγή θαη εθπαίδεπζε καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο έρεη πξνζειθχζεη ην ελδηαθέξνλ πνιιψλ εξεπλεηψλ. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε κειέηε ησλ αληηιήςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζην ζρνιείν γεληθήο παηδείαο, αιιά θαη ν βαζκφο επίδξαζεο ηεο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηε δηακφξθσζε απηψλ ησλ αληηιήςεσλ. Ζ παξνχζα έξεπλα είλαη κία πηινηηθή έξεπλα κε ζηφρν ηελ παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ, έηζη φπσο απηά πξνέθπςαλ απφ ηελ πξνζπάζεηα πξνζαξκνγήο ηεο θιίκαθαο «Αληηιήςεηο γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο» («Attitudes Toward Inclusive Education Scale»), ζε δείγκα Διιήλσλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ δηδάζθνπλ ζε ζρνιεία πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, γεληθήο παηδείαο, κε ζθνπφ ηε κέηξεζε ησλ αληηιήςεψλ ηνπο αλαθνξηθά κε ηελ εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο. Δπίζεο, πξαγκαηνπνηήζεθε θαη ε ρνξήγεζε ηεο ππνθιίκαθαο «Αληηιεπηή απηναπνηειεζκαηηθφηεηα» ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ «Ηθαλνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απφ ηελ εξγαζία: Αληηιεπηή απηναπνηειεζκαηηθφηεηα θαη ζπιινγηθή απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζην ζρνιηθφ πιαίζην» (Self-efficacy, Perceived School Collective efficacy, Job Satisfaction). ηελ έξεπλα ζπκκεηείραλ 416 εθπαηδεπηηθνί απφ ζρνιεία επαξρηαθψλ πφιεσλ θαη ηεο ζπκπξσηεχνπζαο, νη νπνίνη ζπκπιήξσζαλ ηηο δχν θιίκαθεο. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ γεληθά ζεηηθέο αληηιήςεηο απέλαληη ζηελ ηαθηηθή ηεο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο θαη ζεηηθέο πεπνηζήζεηο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο, αιιά νη εθπαηδεπηηθνί θάλεθαλ λα αλαπηχζζνπλ πςειφηεξν βαζκφ απνηειεζκαηηθήο αληηκεηψπηζεο αξλεηηθψλ θαηαζηάζεσλ ζπγθξηηηθά κε ηηο αληηιήςεηο ηνπο γηα ηε ζπκπεξίιεςε καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζηε γεληθή ηάμε θαη θαη επέθηαζε ηελ ηθαλφηεηα αληηκεηψπηζεο ησλ αλαγθψλ απηψλ ησλ καζεηψλ. Σα απνηειέζκαηα ζπλάδνπλ κε ηε ζχγρξνλε βηβιηνγξαθία, αιιά παξνπζηάδεηαη επηηαθηηθή ε αλάγθε ζπλεξγαζίαο ησλ κειψλ πνπ απαξηίδνπλ ην ζρνιηθφ ζχζηεκα θαη επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, κε ζθνπφ ηνλ εκπινπηηζκφ ησλ γλψζεψλ ηνπο θαη ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπο θαηάξηηζεο. Λέμεηο θιεηδηά: αληηιήςεηο, ζπκπεξίιεςε, απηναπνηειεζκαηηθφηεηα, εθπαηδεπηηθφο, καζεηέο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο, ζρνιείν. 4

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ... ζελ. 7 ΔΗΑΓΧΓΖ... ζελ. 8 1 ο ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ 1. Εννοιολογικοί Προζδιοριζμοί... ζελ. 10 1.1 Σηάζεις-Ανηιλήυεις... ζελ. 10 1.2 Σσμπερίληυη... ζελ. 11 1.3 Ασηοαποηελεζμαηικόηηηα... ζελ. 12 2. Ανηιλήυεις ηφν εκπαιδεσηικών για ηη ζσμπεριληπηική εκπαίδεσζη μαθηηών με ειδικές εκπαιδεσηικές ανάγκες... ζελ. 14 3. Ανηιλήυεις ηφν εκπαιδεσηικών για ηην ασηοαποηελεζμαηικόηηηα-έρεσνες... ζελ. 17 1.4. Ανηιλήυεις ηφν εκπαιδεσηικών ζτεηικά με ηη ζσμπεριληπηική εκπαίδεσζη μαθηηών με ειδικές εκπαιδεσηικές ανάγκες και ηην ασηοαποηελεζμαηικόηηηά ηοσς... ζελ. 19 2 ο ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΔΡΧΣΖΜΑΣΑ... ζελ. 21 3 ο ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΜΔΘΟΓΟ 1. Δείγμα... ζελ. 23 2. Μέζα Σσλλογής Δεδομένφν... ζελ. 25 2.1. Κλίμακα ανηιλήυεφν για ηη ζσμπεριληπηική εκπαίδεσζη μαθηηών με ειδικές εκπαιδεσηικές ανάγκες... ζελ. 26 2.2 Κλίμακα «Ανηιληπηής ασηοαποηελεζμαηικόηηηας... ζελ. 27 3. Διαδικαζία Σσλλογής Δεδομένφν... ζελ. 28 4. Σηαηιζηική Ανάλσζη... ζελ. 29 4 ο ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ 1. Παραγονηική ανάλσζη ηης «Κλίμακας Ανηιλήυεφν ζτεηικά με ηη ζσμπεριληπηική εκπαίδεσζη μαθηηών με και τφρίς ειδικές εκπαιδεσηικές ανάγκες... ζελ. 30 2. Κλίμακα ανηιλήυεφν για ηη ζσμπεριληπηική εκπαίδεσζη μαθηηών με ειδικές εκπαιδεσηικές ανάγκες... ζελ. 32 3. Κλίμακα ανηιληπηής ασηοαποηελεζμαηικόηηηας... ζελ. 37 4. Σσμπεριληπηική εκπαίδεσζη και ανηιληπηή ασηοαποηελεζμαηικόηηηα εκπαιδεσηικών... ζελ. 40 5 ο ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΤΕΖΣΖΖ 1. Ανηιλήυεις ηφν εκπαιδεσηικών για ηη ζσμπεριληπηική εκπαίδεσζη μαθηηών με ειδικές εκπαιδεσηικές ανάγκες... ζελ. 42 5

2. Ανηιληπηή ασηοαποηελεζμαηικόηηηα ηφν εκπαιδεσηικών... ζελ. 49 3. Σσμπεριληπηική εκπαίδεσζη και ανηιληπηή ασηοαποηελεζμαηικόηηηα ηφν εκπαιδεσηικών ζελ. 52 6 ο ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ... ζελ. 54 7 ο ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΟΣΑΔΗ ΓΗΑ ΜΔΛΛΟΝΣΗΚΔ ΔΡΔΤΝΔ... ζελ. 57 8 ο ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΔΡΗΟΡΗΜΟΗ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ... ζελ. 60 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... ζελ. 62 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ... ζελ. 72 6

ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ εθπαίδεπζε απνηειεί αλαθαίξεην δηθαίσκα φισλ ησλ αλζξψπσλ θαη πξνγλσζηηθφ δείθηε ηεο επεκεξίαο θαη ηεο πξνφδνπ ηνπ αηφκνπ θαη ηεο επξχηεξεο νκάδαο ζηελ νπνία ην άηνκν αλήθεη, αλαπηχζζεηαη θαη δξαζηεξηνπνηείηαη. Μηθξνγξαθία ηεο θνηλσλίαο, ζηελ νπνία ην άηνκν αλήθεη θαη φπνπ πξφθεηηαη λα απνηειέζεη ελεξγφ κέινο, απνηειεί ην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ. Μέζα ζε κία θνηλσλία φπνπ πξνάγεηαη ε αμία ηεο ηζφηεηαο, θάζε παηδί έρεη ην δηθαίσκα λα ζπκκεηέρεη ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία, αλεμαξηήησο ησλ δπζθνιηψλ πνπ αληηκεησπίδεη. Δμάιινπ, ε πξαθηηθή ηεο έληαμεο ησλ παηδηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο θαίλεηαη φηη ιεηηνπξγεί ζεηηθά γηα ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο, ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ηνπο γνλείο. Δπίζεο, ππνζηεξίδεηαη απφ ην ζεζκηθφ πιαίζην θαη απφ λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο, φπνπ φκσο παξαηεξνχληαη ζεκαληηθά ειιείκκαηα. Καζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ εδξαίσζε κίαο ηέηνηαο ηαθηηθήο δηαδξακαηίδεη ν εθπαηδεπηηθφο κε ηηο πεπνηζήζεηο αλαθνξηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ δηδαθηηθνχ ηνπ έξγνπ θαη ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ ν ίδηνο πηνζεηεί θαη εθαξκφδεη. 7

ΔΗΑΓΧΓΖ Σν ζρνιείν ραξαθηεξίδεηαη σο ζχζηεµα, απνηειεί δειαδή έλα νξγαλσµέλν ζχλνιν ζηνηρείσλ, ηα νπνία ζρεηίδνληαη µεηαμχ ηνπο θαη ζπλδένληαη µε άµεζν ηξφπν. χµθσλα µε ηνπο Josien, Βαγηάηε, & Γηαλλνπιέα (1995), ζχζηεµα ζεσξείηαη έλα ζχλνιν ζηνηρείσλ ζε αιιειεπίδξαζε, έηζη ψζηε µία αιιαγή ζε έλα απφ απηά πξνθαιεί µία αιιαγή ζε φια ηα άιια. Ζ ζεσξία δέρεηαη, φηη ε ζπλνρή απνηειείηαη απφ άηνµα πξνζεισµέλα µεηαμχ ηνπο, ελψ ζπγρξφλσο αλαθέξεηαη φηη ην θαζέλα δηαηεξεί ηζρπξφ ζπλαίζζεµα ηνπ εαπηνχ ηνπ (Παπαληθνιάνπ, Παηζηανχξαο, & Κεξαµίδαο, 2003). Ο ξφινο θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ επεξεάδεηαη απφ έλα ζχλνιν παξαγφλησλ, δειαδή ηνπο καζεηέο, ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ηε δηεχζπλζε, ην δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ, ην θιίµα ζηελ ηάμε θαη ηηο ζρέζεηο πνπ δηαµνξθψλνληαη µεηαμχ εθπαηδεπηηθνχ θαη µαζεηψλ. Καζεηί πνπ ιαµβάλεη ρψξα µέζα ζηε ζρνιηθή ηάμε επεξεάδεη ηα µνξθσηηθά επηηεχγµαηα θαη ηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνµηθή θαηάζηαζε ηνπ αηφµνπ (Flores, 2001). Έρεη δηαπηζησζεί φηη ην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεµα επηθεληξψλεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ ζηε ζρνιηθή επίδνζε ησλ µαζεηψλ, παξαβιέπνληαο ηε ζπνπδαηφηεηα ηεο ςπρηθήο πγείαο, θαζψο θαη ηελ ηζρπξή αιιειεπίδξαζε ζρνιηθήο επίδνζεο θαη ςπρηθήο πγείαο. Σν ζχγρξνλν φµσο ζρνιείν απνζθνπεί ζηελ εμέιημε ησλ µαζεηψλ ζε φινπο ηνπο ηνµείο αλάπηπμεο, ζηελ πξναγσγή ηεο ςπρηθήο ηνπο πγείαο θαη ζηε δεµηνπξγία επθαηξηψλ θαη εµπεηξηψλ γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ παηδηψλ πνπ παξνπζηάδνπλ δπζθνιίεο (Υαηδερξήζηνπ, 2004). Δπεηδή ε εθπαίδεπζε απνηειεί αλαθαίξεην δηθαίσκα ηνπ θάζε αηφκνπ, ζηελ Διιάδα, έρνπλ ζεζκνζεηεζεί λφκνη, πξνθεηκέλνπ λα δηακνξθσζνχλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο ελφο ζρνιείνπ πνπ ζα παξέρεη εθπαίδεπζε ζε φινπο ηνπο καζεηέο αλεμαξηήησο, θαη νη νπνίνη πξνβιέπνπλ ξπζκίζεηο γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο. Καηά ζπλέπεηα, κε βάζε ην λφκν 3699/2008 νξίδεηαη φηη «Μαζεηέο κε αλαπεξία θαη εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζεσξνχληαη φζνη γηα νιφθιεξε ή νξηζκέλε πεξίνδν ηεο ζρνιηθήο ηνπο δσήο εκθαλίδνπλ ζεκαληηθέο δπζθνιίεο κάζεζεο εμαηηίαο αηζζεηεξηαθψλ, λνεηηθψλ, γλσζηηθψλ, αλαπηπμηαθψλ πξνβιεκάησλ, ςπρηθψλ θαη λεπξνςπρηθψλ δηαηαξαρψλ νη νπνίεο, ζχκθσλα κε ηε δηεπηζηεκνληθή αμηνιφγεζε, επεξεάδνπλ ηε δηαδηθαζία ηεο ζρνιηθήο πξνζαξκνγήο θαη κάζεζεο». Με ηνλ ίδην λφκν νξίδεηαη φηη «Ζ Δηδηθή Αγσγή θαη Δθπαίδεπζε έρεη σο ζηφρν ηελ νιφπιεπξε θαη αξκνληθή αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ καζεηψλ κε αλαπεξία θαη εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο, ηε βειηίσζε θαη αμηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ θαη δεμηνηήησλ ηνπο, ψζηε λα πξαγκαηνπνηεζεί ε έληαμε ή ε επαλέληαμή ηνπο ζην γεληθφ ζρνιείν, αιιά θαη ζηελ θνηλσληθή θαη επαγγεικαηηθή δσή». χκθσλα κε ηελ πξφζθαηε λνκνζεζία (Ν. 4115 / 2013) «Οη ΜΔΑΔ απνηεινχλ θαη Κέληξα Τπνζηήξημεο ΔΑΔ κηαο ελφηεηαο ζρνιηθψλ κνλάδσλ ηεο γεληθήο δεκφζηαο θαη ηδησηηθήο εθπαίδεπζεο, αλεμαξηήηνπ βαζκίδαο. Οη ελφηεηεο απνηεινχλ θαη απνθεληξσκέλεο αδηαβάζκεηεο ππεξεζηαθέο κνλάδεο ηεο ΔΑΔ θαη νη ζρνιηθέο κνλάδεο πνπ ηηο ζπλζέηνπλ ζπληζηνχλ ρνιηθφ Γίθηπν Δθπαίδεπζεο θαη Τπνζηήξημεο (ΓΔΤ). Κάζε ΓΔΤ έρεη ζθνπφ: α) ηελ πξνψζεζε ηεο ζπλεξγαζίαο, ην ζπληνληζκφ ηνπ έξγνπ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ θαη ηελ ελδπλάκσζή ηνπο ζηελ αληαπφθξηζε ζηηο εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ησλ καζεηψλ ηνπο, β) ζηελ έληαμε θαη ζπκπεξίιεςε ησλ καζεηψλ κε αλαπεξία ζην 8

ζρνιείν ησλ ζπλνκειίθσλ ηνπο θαη γ) ζηελ ππνζηήξημε ησλ Σκεκάησλ Έληαμεο (ΣΔ), ηεο παξάιιειεο ζηήξημεο ζπλεθπαίδεπζεο θαη ησλ καζεηψλ ηνπο νπνίνπο εθαξκφδεηαη θαη νίθνλ δηδαζθαιία. Ο εθπαηδεπηηθφο, σο κέινο ηνπ ζρνιηθνχ ζπζηήκαηνο, επεξεάδεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ καζεηή θαη είλαη ε ζπληζηακέλε φισλ ησλ παξαγφλησλ, ν θχξηνο ππεχζπλνο γηα ηε δεκηνπξγία ηεο επλντθήο ζρνιηθήο αηκφζθαηξαο κέζα ζηελ νπνία ζα δήζνπλ, ζα θηλεζνχλ, ζα εξγαζηνχλ, ζα ζπλεξγαζηνχλ, ζα κνξθσζνχλ θαη ζα θνηλσληθνπνηεζνχλ νη καζεηέο (Νηνχζθαο, 2007). Δπνκέλσο, νη αληηιήςεηο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεηηθά κε ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζηε ζρνιηθή ηάμε απνηεινχλ κεηαβιεηέο πνπ επεξεάδνπλ ηε κνξθσηηθή δηαδηθαζία θαη ηε καζεζηαθή πνξεία ησλ παηδηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο (Parasarum, 2006). Αλαπφζπαζηε έλλνηα ηνπ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απνηειεί ε έλλνηα ηεο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο, ε νπνία επηδξά θαζνξηζηηθά ζηηο δηδαθηηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ ζα εθαξκφζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ζηε ζρνιηθή ηάμε, ζηελ παξνρή επθαηξηψλ, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα καζεζηαθά θίλεηξα θαη ηα επηηεχγκαηα, αιιά θαη ζην επίπεδν απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ίδησλ ησλ καζεηψλ (Caprara et al., 2006). Καη επέθηαζε, ν βαζκφο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ επεξεάδεη ηελ απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή δηδαθηηθψλ ζηξαηεγηθψλ ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο θαη ηε δηδαζθαιία ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο (Sharma, Loreman, & Forlin, 2012). 9

1 ο ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ 1. Εννοιολογικοί Προζδιοριζμοί 1.1 Σηάζεις-Ανηιλήυεις Ζ ζχγρξνλε θνηλσληθή ςπρνινγία πξνζδηνξίδεη ηελ έλλνηα ζηάζε πξνο θάπνην αληηθείκελν, ηδέα ή πξφζσπν σο έλα δηαξθέο ζχζηεκα κε γλσζηηθφ θαη ζπλαηζζεκαηηθφ ζηνηρείν, θαη κε θάπνηα ηάζε πξνο ηελ έθθξαζε ηεο ζπκπεξηθνξάο (Γεψξγαο, 1995). Δπηπιένλ, αλαθέξεηαη ε πνιηηηζκηθή δηάζηαζε ησλ ζηάζεσλ, ε νπνία νξίδεηαη κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν απφ θνηλσλία ζε θνηλσλία, θαη απνηειεί αλαπφζπαζην θνκκάηη φρη κφλν ησλ ζηάζεσλ, αιιά ησλ πεπνηζήζεσλ, ησλ θαλφλσλ, ησλ ξφισλ θαη ησλ αμηψλ (Triandis, 2002). ηάζε είλαη ε θαηεγνξηνπνίεζε ελφο αληηθεηκέλνπ-εξεζίζκαηνο, πάλσ ζε κηα αμηνινγηθή δηάζηαζε. Σν αληηθείκελν εξέζηζκα πεξηιακβάλεη νηηδήπνηε έλα άηνκν κπνξεί λα ζπγθξαηήζεη ζην κπαιφ, μεθηλψληαο απφ κία ζπγθεθξηκέλε έσο κία αθεξεκέλε ζθέςε, θαη ζρεηίδεηαη κε πξάγκαηα, αλζξψπνπο, νκάδεο θαη ηδέεο. Οη πεξηζζφηεξνη εξεπλεηέο ζπκθσλνχλ σο πξνο απηφ ην βαζηθφ νξηζκφ, αιιά ηα πην εμειηγκέλα ζεσξεηηθά κνληέια ηεο έλλνηαο ησλ ζηάζεσλ δηαθέξνπλ ζεκαληηθά (Petty & al., 1997; Bohner, & Dickel, 2011). ηάζε είλαη ηδέα κε ζπλαηζζεκαηηθφ πεξηερφκελν, πνπ δεκηνπξγεί αληίζηνηρε πξνδηάζεζε γηα ηε ζπκπεξηθνξά, ε νπνία φηαλ κειεηάηαη ζε δηαθνξεηηθέο θνηλσλίεο, εληνπίδνληαη ζεκαληηθέο πνιηηηζκηθέο δηαθνξέο (Triandis, 2002). Οη νξηζκνί ζρεηηθά κε ηνλ φξν «ζηάζε» παξνπζηάδνπλ δηαθνξνπνηήζεηο, αιιά πνιινί είλαη απηνί πνπ δίλνπλ έκθαζε ζηε ζρέζε ησλ ζηάζεσλ κε ηελ έθδειε ζπκπεξηθνξά (Smith & Swinyard, 1983). Ζ ζηάζε νξίδεηαη σο κία λνεηηθή θαη ςπρηθή θαηάζηαζε εηνηκφηεηαο, ε νπνία αζθεί κία άκεζε θαη δπλακηθή επίδξαζε ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ (Allport, 1953), ή κία έκκεζε ζπκπεξηθνξά πνπ επεξεάδεη έθδειεο ζπκπεξηθνξέο (Doop, 1947). Δπίζεο, ε ζηάζε κπνξεί λα νξηζηεί σο πξνδηάζεζε απέλαληη ζηε ζπκπεξηθνξά ή καζεκέλε πεπνίζεζε, ε νπνία εμειίζζεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ. Ζ ζηάζε ή πεπνίζεζε ελφο αηφκνπ απέλαληη ζε κία θαηάζηαζε αλακέλεηαη φηη ζα επεξεάζεη ηε ζπκπεξηθνξά, ηηο πξάμεηο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ αηφκνπ (Van Reusen, Shoho, & Barker, 2001). Οη ζηάζεηο καο κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηηο πεπνηζήζεηο καο, ηα ζπλαηζζήκαηά καο, ηηο αληηδξάζεηο καο θαη ηελ αιιειεπίδξαζε κε ηα άιια άηνκα. Ζ εληχπσζε πνπ δηακνξθψλεη έλα άηνκν ζρεηηθά κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ, απνθηάηαη κέζσ ηεο εκπεηξίαο. Οη ζηάζεηο καο απέλαληη ζηα άηνκα κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο, κπνξνχλ λα δηακνξθσζνχλ απφ πξνεγνχκελεο εκπεηξίεο κε ηα άηνκα απηά. Δίλαη αθφκα ζεκαληηθέο γηα ηε δεκηνπξγία θαη αλάπηπμε ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο θαη ηππηθνχ πιεζπζκνχ ζην ζρνιείν θαη ζηελ ηάμε, θαζψο ε επηηπρία ηεο ζπλχπαξμεο θαη ζπλεθπαίδεπζεο απηήο εμαξηάηαη απφ ηηο ζηάζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ ζπλνκηιήθσλ θαη απφ ηε ζρέζε ζπλεξγαζίαο κε ηνπο καζεηέο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο (Yuker & Block, 1986). Οη ζηάζεηο εθπαηδεπηηθψλ θαη ζπλνκηιήθσλ επεξεάδνπλ ηελ επηηπρία ζπκπεξίιεςεο παηδηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζην γεληθφ ζρνιείν (Florin, & Cole, 1994). 10

Ο δηαθνξεηηθφο ηξφπνο µε ηνλ νπνίν µπνξεί λα δηαηππσζεί µία εξψηεζε ελέρεηαη λα κεηαβάιεη ηηο απαληήζεηο ησλ ζπµµεηερφλησλ ζηελ εξψηεζε µε ζπζηεµαηηθφ θαη πξνγλσζηηθφ ηξφπν. Απηφ ην θαηλφµελν αλαθέξεηαη σο «επίδξαζε ηεο απάληεζεο». πρλά ζεσξείηαη φηη απηφ ην θαηλφµελν παξνπζηάδεηαη πεξηζζφηεξν έληνλα φηαλ µία ζηάζε δελ έρεη ζηαζεξνπνηεµέλν ραξαθηήξα, έρεη αδχλαµε µνξθή θαη δε ζρεηίδεηαη άµεζα µε ηνλ εξσηψµελν. (Krosnick & Shuman, 1988). Απηφ ελδέρεηαη λα ζεµαίλεη φηη νη ζηάζεηο αληηπξνζσπεχνπλ πξνζσξηλέο απφςεηο. Καη νη πξνζσξηλέο θπξίαξρεο απφςεηο επεξεάδνπλ ηηο ζηάζεηο (Lavine, et al., 1998). Έλα άηνµν µε ηζρπξή ζηάζε απέλαληη ζε έλα δεδνµέλν ζέµα µπνξεί λα αληιήζεη µε αμηφπηζην ηξφπν ζηάζεηο απφ ζπλαηζζήµαηα θαη πεπνηζήζεηο αληαπνθξηλφµελν ζε δηάθνξεο θαηαζηάζεηο. Αληίζεηα, ζηάζεηο µε αδχλαµν ραξαθηήξα, είλαη πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα βαζίδνληαη, ζε µεγαιχηεξε έθηαζε, ζηελ ελζσµάησζε ζπλαηζζεµάησλ θαη πεπνηζήζεσλ ζηα νπνία ππάξρεη πξφζβαζε απφ εμσηεξηθά πιαίζηα (Krosnick & Shuman, 1988). Ζ δηαδηθαζία αληαπφθξηζεο ζηε δηαµφξθσζε ηεο ζηάζεο µπνξεί λα δηαθέξεη πνηνηηθά γηα ηα επίπεδα µηαο ηζρπξήο ζηάζεο, αλάινγα µε ηηο ζηάζεηο σο ζηαζεξέο δνµέο γηα µία ηζρπξή ζηάζε, θαη γηα ηηο ζηάζεηο σο πξνζσξηλέο δνµέο, γηα µία ζηάζε µε αδχλαµν ραξαθηήξα (Lavine et al., 1998). ηελ παξνχζα έξεπλα, ρξεζηκνπνηείηαη ε έλλνηα ανηίλητη, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο γλσζηηθήο δηάζηαζεο ηνπ φξνπ ζηάζε, θαζψο νη αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κειεηψληαη κέζα απφ εξσηεκαηνιφγηα απηναλαθνξάο, ρσξίο λα πξαγκαηνπνηεζεί θαη άκεζε παξαηήξεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο. Έηζη, δε κπνξνχκε λα είκαζηε βέβαηνη ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν πνπ νη εθπαηδεπηηθνί ζα δξάζνπλ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη αλ ε ηαθηηθή πνπ ζα αθνινπζήζνπλ ζα είλαη αληίζηνηρε κε ηηο απφςεηο πνπ εμέθξαζαλ, βάζεη ησλ απαληήζεψλ ηνπο (Rakap & Kaczmareck, 2010). 1.2 Σσμπερίληυη ηηο πεξηζζφηεξεο αλαπηπγκέλεο ρψξεο, ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, παξαηεξείηαη ε ηάζε ηεο ηνπνζέηεζεο ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζηα ζρνιεία γεληθήο παηδείαο, παξά ζε εηδηθά ζρνιεία. Ζ πξνζπάζεηα απηή αλαθέξεηαη κε πνηθίινπο φξνπο, φπσο έληαμε, ελζσκάησζε θαη πξφζθαηα, ζπκπεξίιεςε. Οη φξνη έληαμε θαη ελζσκάησζε είλαη πξαθηηθά ζπλψλπκεο, θαζψο αλαθέξνληαη ζηελ ηνπνζέηεζε ελφο καζεηή κε αλαπεξία ή κε δπζθνιία ζε γεληθφ ζρνιείν, φπνπ εθαξκφδεηαη ην γεληθφ αλαιπηηθφ πξφγξακκα, αιιά ζπλήζσο ρσξίο ηξνπνπνηήζεηο ηνπ πξνγξάκκαηνο απηνχ ζε κεγάιν βαζκφ. Ο καζεηήο δέρεηαη επηπξφζζεηε ζηήξημε γηα λα βνεζεζεί, πξνθεηκέλνπ λα νινθιεξψζεη ηηο απαηηνχκελεο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο, ελψ ν βαζηθφο ζθνπφο, είλαη λα πξνζαξκνζηεί ν καζεηήο ζην πξφγξακκα θαη φρη ην πξφγξακκα ζηηο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ηνπ καζεηή (Mittler, 1995). Ζ έλλνηα ηεο ελζσκάησζεο δηαθέξεη απφ ηελ έλλνηα ηεο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο θαζψο ζηα πξνγξάκκαηα απηά, ηελ επζχλε γηα ηα παηδηά απηά κνηξάδεηαη ν εθπαηδεπηηθφο ηεο ηάμεο θαη άιινη εηδηθνί επαγγεικαηίεο (Jobe, Rust, & Brissie, 1996). Ο φξνο ζπκπεξίιεςε, απφ ηελ άιιε, αλαθέξεηαη ζε έλα πην δξαζηηθφ κνληέιν. Τπνλνείηαη φηη ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ηνπ ζρνιείνπ γεληθήο παηδείαο, νη δηδαθηηθέο κέζνδνη, ε νξγάλσζε θαη νη πεγέο ηεο 11

δηδαζθαιίαο, ζα πξέπεη λα πξνζαξκνζηνχλ ζηνηρεησδψο, γηα λα εμαζθαιίζνπκε φηη φινη νη καζεηέο, αλεμαξηήησο ηεο ηθαλφηεηαο ή ηεο αδπλακίαο, κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ επηηπρψο ζηε γεληθή εθπαίδεπζε (Mittler, 1995). Ζ αλαπεξία κπνξεί λα εξκελεπζεί σο κία θνηλσληθά δνκεκέλε δηαθνξά (Carrington, 1999). Καζψο έρεη πηνζεηεζεί ην θνηλσληθφ κνληέιν ηεο έλλνηαο ηεο αλαπεξίαο, νη παηδαγσγηθέο ηαθηηθέο έρνπλ αλαπηπρζεί κε ζθνπφ λα θαιχςνπλ ηηο πηπρέο ηεο δηάζηαζεο απηήο θαη νη εθπαηδεπηηθνί εθπαηδεχνληαη πξνθεηκέλνπ λα εθπαηδεχζνπλ καζεηέο κε πνηθίιεο θαη δηαθνξεηηθέο αλάγθεο, πνπ ζπλππάξρνπλ ζηε γεληθή ηάμε (Bornman & Donohue, 2013). Ζ ζπλεθπαίδεπζε ή ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε δελ αθνξά ζηελ απιή ζπλχπαξμε ή ηνπνζέηεζε ησλ καζεηψλ κε αλαπεξίεο κέζα ζηελ ηάμε γεληθνχ ζρνιείνπ, φπσο γηλφηαλ ζην παξειζφλ. Αλαθέξεηαη ζε καζεηέο κε κηθξφ θαη κεγάιν βαζκφ αλαπεξίαο, νη νπνίνη ζα δερζνχλ κία ίζε εθπαίδεπζε, αλάκεζα ζε καζεηέο ίζεο ειηθίαο, ρσξίο αλαπεξίεο (Hammond, & Ingalls, 2003). Πεξηιακβάλεη ηελ έλλνηα ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο πνπ ζπλεγνξεί ππέξ ηεο πξφζβαζεο φισλ ησλ καζεηψλ ζε πιαίζηα πνπ παξέρνληαη εθπαηδεπηηθέο επθαηξίεο, αλεμαξηήησο δπζθνιηψλ (Loreman et al., 2007). Οη εθπαηδεπηηθνί ηνπ ζήκεξα θαινχληαη λα δηδάμνπλ ζε κία ηάμε κε εηεξνγελή πιεζπζκφ. Ζ δηαθνξεηηθφηεηα ζηελ ηάμε απμάλεηαη γηα δηάθνξνπο ιφγνπο (καζεηέο πςεινχ θηλδχλνπ, καζεηέο απφ νηθνγέλεηεο κεηαλαζηψλ, ραξηζκαηηθνί καζεηέο κέζα ζηε ζπλήζε ηάμε, θηι) (Stanovich & Jordan, 1998). Δλψ πξσηαξρηθά, ε πξνζπάζεηα εθαξκνγήο ηεο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο επηθεληξψζεθε ζε καζεηέο κε αλαπεξία, ηα ηειεπηαία ρξφληα, δηεπξχλζεθε ζε ηέηνηα έθηαζε ψζηε λα πεξηιακβάλεη φινπο ηνπο καζεηέο πνπ κπνξεί λα βξεζνχλ ζην πεξηζψξην εμαηηίαο νπνηαζδήπνηε κνξθήο εηδηθψλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ (Forlin et al., 2009). ην πιαίζην κηαο θηινζνθίαο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο, ηα ζρνιεία δηακνξθψλνληαη κε ζθνπφ λα θαιχςνπλ ηηο αλάγθεο φισλ ησλ καζεηψλ. Αλ έλαο καζεηήο αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηε καζεζηαθή ηνπ πνξεία, ηφηε ην πξφβιεκα πξέπεη λα εληνπηζηεί ζηα πιαίζηα ησλ καζεζηαθψλ ζηξαηεγηθψλ πνπ εθαξκφδνληαη θαη γεληθφηεξα ζηε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ, θαη λα κελ αλαδεηεζνχλ ζηνλ ίδην ην καζεηή (Sharma, Loreman, & Forlin, 2012). Σα ηειεπηαία ρξφληα, ην ζέκα ηεο εθπαίδεπζεο ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζηε ζπλεζηζκέλε ηάμε απνηειεί πφιν έιμεο γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ηηο νηθνγέλεηεο. Καζψο νη εθπαηδεπηηθνί είλαη απηνί πνπ εθπαηδεχνπλ παηδηά κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζηελ ηάμε ηνπο, παξάιιεια κε ηα ηππηθά αλαπηπζζφκελα παηδηά, ν ξφινο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γεληθήο αγσγήο είλαη δσηηθφο γηα ηελ επηηπρή ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε. Καηά ζπλέπεηα, είλαη ζεκαληηθφ λα θαηαλνήζνπκε ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γεληθήο αγσγήο ζρεηηθά κε ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε (Rakap, S., & Kaczmarek, L., 2010), κε ζθνπφ ηελ αιιαγή θαη βειηίσζε ηνπ ξφινπ ηνπο κέζα ζηε ζρνιηθή ηάμε (Sharma, Loreman, & Forlin, 2012). 1.3 Ασηοαποηελεζμαηικόηηηα Σα ηειεπηαία 20 ρξφληα ε έλλνηα ηεο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο έρεη θαηαζηεί σο κία επξέσο δηαδεδνκέλε κεηαβιεηή ζηηο επηζηήκεο ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο ςπρνινγίαο θαη ηεο νξγάλσζεο επηρεηξήζεσλ 12

(Scherbaum, Cohen-Charash, & Kern, 2006). Έρνπλ κειεηεζεί δχν έλλνηεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο: «αςηοαποηελεζμαηικόηηηα», πνπ νξίδεηαη σο ε πεπνίζεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα επεξεάδεη αιιαγέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε ζρνιηθή ειηθία θαη ην καζεηή, θαη «εκπαιδεςηική αποηελεζμαηικόηηηα», πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ πεπνίζεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ φηη ε δηδαζθαιία κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε άιισλ αξλεηηθψλ επηδξάζεσλ (Weisel & Dror, 2006). Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ζε αηνκηθφ θαη ζπιινγηθφ επίπεδν, απνηειεί πξνγλσζηηθφ δείθηε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεηηθά κε ηηο πεπνηζήζεηο ηνπ γηα ηηο ηθαλφηεηέο ηνπ, ηε ιεηηνπξγηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηελ αμηνιφγεζε ηεο καζεζηαθήο πνξείαο ησλ καζεηψλ (Ross & Bruce, 2007). χκθσλα κε ην Bandura (1977), ην εχξνο ησλ πεπνηζήζεσλ πνπ έρεη έλα άηνκν ζρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ, είλαη πηζαλφ λα επεξεάδεη ηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα εκπιαθεί ζε θάπνηα θαηάζηαζε. Δπίζεο ε απηναπνηειεζκαηηθφηεηα επεξεάδεη ηελ επηινγή ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηε δξάζεο ηνπ αηφκνπ ζε δεδνκέλα πιαίζηα, ην πνζφ ηεο πξνζπάζεηαο πνπ ζα θαηαβάιεη θαη ην ρξνληθφ δηάζηεκα εκπινθήο θαη ελαζρφιεζεο κε ζηξεζζνγφλεο θαηαζηάζεηο. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αθνξά ζηηο πξνζδνθίεο ηνπ ζρεηηθά κε ηηο ηθαλφηεηέο ηνπ γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο δηδαθηηθήο ηνπ πξάμεο (Ross & Bruce, 2007). Ζ έλλνηα ηεο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο (self-efficacy) απνηειεί βαζηθή έλλνηα ηνπ θιάδνπ ηεο ςπρνινγίαο θαη ηεο εθπαίδεπζεο (Norwich, 1987; Pajares & Miller, 1994). Ζζήρζε ζην ρψξν ηεο ςπρνινγίαο απφ ηνλ Bandura (1997 ζει.3), νξίδεηαη σο «ε ππνθεηκεληθή θξίζε ηνπ αηφκνπ φζνλ αθνξά ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα αθνινπζήζεη κία πνξεία ελεξγεηψλ πνπ ζα απνδεηρηεί απνηειεζκαηηθή ζε κία ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε» θαη αλαθέξεηαη ζην κέιινλ (Harter, 1999). πγθεθξηκέλα, ε θνηλσλην-γλσζηηθή ζεσξία ηνπ Bandura (1986, 1997) αλαθέξεη φηη ε πεπνίζεζε απηφ-απνηειεζκαηηθφηεηαο ελφο αηφκνπ, δειαδή, ε πίζηε ζηηο ηθαλφηεηέο ηνπ λα νξγαλψλεη θαη λα εθηειεί κία δξαζηεξηφηεηα είλαη θαζνξηζηηθνί παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ παξαθίλεζε ησλ αλζξψπσλ, ηελ επηκνλή γηα ηελ πινπνίεζε ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ θαη ην βαζκφ αλζεθηηθφηεηαο, φηαλ βξίζθνληαη αληηκέησπνη κε δχζθνιεο θαηαζηάζεηο. Αλαθέξεηαη αθφκα απφ ηε ζεσξία φηη ε πεπνίζεζε απηή πεξηιακβάλεη θάπνηεο πεγέο πιεξνθνξηψλ, πνπ είλαη α) νη εκπεηξίεο πνπ έρεη βηψζεη ην άηνκν θαη ηα πξνζσπηθά ηνπ επηηεχγκαηα, β) νη εκπεηξίεο κέζσ παξαηήξεζεο πξνηχπνπ, γ) ε ηθαλφηεηα λα πείζεη κε ην ιφγν, δ) ε ζσκαηηθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε πνπ βηψλεη. Οη αληηιήςεηο ηνπ αηφκνπ αθνξνχλ ζπγθεθξηκέλεο θαηαζηάζεηο κέζα ζε έλα ζπγθεθξηκέλν πεξηβάιινλ (Bandura, 1997). Άιιεο κειέηεο νξίδνπλ ηηο πεπνηζήζεηο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ σο ηελ πίζηε ηνπο ζηελ ηθαλφηεηα νξγάλσζεο θαη εθηέιεζεο δξαζηεξηνηήησλ, πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ πινπνίεζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ δηδαθηηθνχ ζηφρνπ ζε έλα εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ (Tschannen-Moran, Woolfolk-Hoy, & Hoy, 1998). Ζ γλψζε ησλ απφςεσλ ηνπ αηφκνπ ζρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε ησλ θαηαζηάζεσλ, απνηειεί έλδεημε ηεο εκπινθήο ηνπ αηφκνπ ζε κία θαηάζηαζε θαη ηεο επηκνλήο λα αληηκεησπίζεη δχζθνιεο θαηαζηάζεηο (Bandura, 1977). Οη πεπνηζήζεηο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο επεξεάδνπλ ηηο πξνζσπηθέο επηινγέο ηνπ αηφκνπ, ηα θίλεηξά ηνπ θαη ηηο ελέξγεηέο ηνπ (Caprara, et al., 2003; 13

Stephanou, Gkavras, & Doulkeridou, 2013). Οη πςειέο πεπνηζήζεηο ζρεηηθά κε ηελ ηθαλφηεηα επίιπζεο καζεζηαθψλ πξνβιεκάησλ απφ ηε κεξηά ησλ εθπαηδεπηηθψλ, εθηηκνχληαη σο παξάγνληεο θαιχηεξεο νξγάλσζεο θαη απνηειεζκαηηθφηεξνπ πξνγξακκαηηζκνχ ηνπ καζήκαηνο θαη θαζηζηνχλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πην ελζνπζηψδεηο ζηελ δηδαζθαιία ηνπο (Allinder, 1994; Ross, 1994). Ζ απηφαπνηειεζκαηηθφηεηα θαηεπζχλεηαη κε βάζε ηε ζπκπεξηθνξά δηακνξθψλεηαη ζε εηδηθά πιαίζηα θαη αλαπηχζζεηαη θαζψο νη εθπαηδεπηηθνί εκπιέθνληαη έκπξαθηα ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ζρνιηθήο ηάμεο (Akbari & Moradkhani, 2010). Δπίζεο, ε απηναπνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ βειηηψλεηαη κε ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε επηκνξθσηηθά πξνγξάκκαηα κε καθξνπξφζεζκε δηάξθεηα θαη κε ηελ ππνζηήξημε απφ εηδηθνχο (Martin et al., 2009). Αθφκα, έξεπλα απνδεηθλχεη φηη, ελψ ν βαζκφο απηφαπνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κπνξεί λα απμεζεί θαηά ηε δηάξθεηα παξαθνινχζεζεο ησλ ζεκηλαξίσλ, ππάξρεη ε πηζαλφηεηα λα κεησζεί ζεκαληηθά κε ηελ επηζηξνθή ηνπο ζηα ζρνιεία (Moseley, Reinke, & Bookout, 2003). 2. Ανηιλήυεις ηφν εκπαιδεσηικών για ηη ζσμπεριληπηική εκπαίδεσζη ηφν μαθηηών με ειδικές εκπαιδεσηικές ανάγκες Ο εθπαηδεπηηθφο δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζην ζρνιηθφ πιαίζην θαη νη αληηιήςεηο ηνπ γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ αζθνχλ ζεκαληηθή επίδξαζε ζηελ επηηπρία ηεο ζπκπεξίιεςεο (Cook, 2001). Οη πεπνηζήζεηο θαη ν αμίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ επεξεάδνπλ ηηο εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο, φπσο θαη ηε δξάζε ηνπο ζηελ εθαξκνγή ηεο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο, κέζα ζε έλα θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ πιαίζην ηνπ ζρνιείνπ θαη ηεο θνηλφηεηαο (Carrington, 1999). χκθσλα κε ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ ηαθηηθή ηεο ζπκπεξίιεςεο, νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα πξνάγνπλ ή λα ππνβηβάζνπλ ηελ πνξεία ηεο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο (Avramidis & Kalyva, 2007). Δπηπιένλ, νη αληηιήςεηο ηνπο επεξεάδνπλ ηε ιεηηνπξγία ηεο ζρνιηθήο ηάμεο θαη ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ καζεηψλ θαη θαη επέθηαζε δεκηνπξγνχλ ηε βάζε γηα ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία (Bornman & Donohue, 2013). Οη εθπαηδεπηηθέο κεηαξξπζκίζεηο επεξεάδνληαη απφ ηηο πεπνηζήζεηο θαη ηηο αμίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, φπσο θαη ε δξάζε ηνπο ζηελ εθαξκνγή ηεο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο, κέζα ζε έλα θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ πιαίζην ηνπ ζρνιείνπ θαη ηεο θνηλφηεηαο (Carrington, 1999). χκθσλα κε ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ ηαθηηθή ηεο ζπκπεξίιεςεο, νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα πξνάγνπλ ή λα ππνβηβάζνπλ ηελ πνξεία ηεο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο (Avramidis & Kalyva, 2007). Οη αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ επεξεάδνπλ ηε ιεηηνπξγία ηεο ζρνιηθήο ηάμεο θαη ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ καζεηψλ θαη θαη επέθηαζε δεκηνπξγνχλ ηε βάζε γηα ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. (Bornman & Donohue, 2013). Οη εθπαηδεπηηθνί απνηεινχλ ηελ θηλεηήξην δχλακε γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ ηεο εθπαίδεπζεο θαζψο απνηεινχλ ηνπο δεκηνπξγνχο ηνπ ζρνιηθνχ θιίκαηνο θαη ηνπο εκςπρσηέο ησλ καζεζηαθψλ δηαδηθαζηψλ (Bornman & Donohue, 2013). Βαζηθφ ζηνηρείν έξεπλαο ηνπ ζπζηήκαηνο αμηψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη ε κειέηε ησλ αληηιήςεψλ ηνπο γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε (Savolainen et al., 2012). Γεδνκέλεο ηεο ζεκαζίαο ησλ αληηιήςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ εθαξκνγή / πινπνίεζε λέσλ 14

πξαθηηθψλ εθπαίδεπζεο, πξνθχπηεη ε αλάγθε λα εκπινπηίζνπκε ηε γλψζε ζρεηηθά κε ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε (Hammond & Ingalls, 2003). Ζ επηηπρία ηνπ εγρεηξήκαηνο ηεο ζπκπεξίιεςεο θαη ηεο δεκηνπξγίαο ελφο πεξηβάιινληνο πνπ εληζρχεη αληίζηνηρεο εθπαηδεπηηθέο ζηξαηεγηθέο, εμαξηάηαη απφ ηε γλψζε ζρεηηθά κε ην ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ελφο πιαηζίνπ ζηελ ηάμε πνπ ελζαξξχλεη ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε, εμαξηάηαη απφ ηελ εκπινθή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ αιιαγή ησλ αληηιήςεσλ, ζηελ ελδπλάκσζε απηψλ δηακέζνπ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο επηκφξθσζεο ζρεηηθά κε ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν ηεο αλαπεξίαο θαη ηηο εθπαηδεπηηθέο ηαθηηθέο πνπ ζα πξέπεη λα πηνζεηεζνχλ γηα ηε δεκηνπξγία θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ ζην ζρνιείν πνπ λα επλννχλ ηελ ηαθηηθή ηεο ζπκπεξίιεςεο (Ghergut & Grasu, 2012; Woo Sik, 2007). χκθσλα κε ηνπο Avramidis & Kalyva (2007), νη εθπαηδεπηηθνί πηζηεχνπλ φηη πην εχθνια κπνξνχλ λα εληαρζνχλ ζηε γεληθή ηάμε καζεηέο κε κέηξην βαζκφ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, εηεξνρξνληζκέλε αλάπηπμε ηνπ ιφγνπ θαη ζσκαηηθέο αλαπεξίεο, αθνινπζνχλ νη καζεηέο κε πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο, φπσο δηαηαξαρή ειιεηκαηηθήο πξνζνρήο ππεξθηλεηηθφηεηα (ΓΔΠ-Τ). χκθσλα κε ηελ ίδηα έξεπλα, νη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνχλ πεξηζζφηεξν δχζθνιν λα ζπκπεξηιάβνπλ ζηε γεληθή ηάμε καζεηέο κε λεπξνινγηθέο δηαηαξαρέο, αηζζεηεξηαθά πξνβιήκαηα, εγθεθαιηθφ ηξαχκα ή απηηζκφ. Πνιινί εθπαηδεπηηθνί πηζηεχνπλ φηη δελ έρνπλ ηελ θαηάιιειε εθπαίδεπζε θαη ηα θαηάιιεια κέζα γηα λα δηδάμνπλ κε επάξθεηα ηνπο καζεηέο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο (Bornman & Donohue, 2013). Γεληθά νη εθπαηδεπηηθνί αλαπηχζζνπλ ζεηηθέο αληηιήςεηο απέλαληη ζηελ ηαθηηθή ηεο ζπκπεξίιεςεο, αιιά εθθξάδνπλ αλεζπρίεο ζρεηηθά κε ηελ αλεπαξθή εθπαίδεπζε θαη ηα ειιηπή κέζα εθπαίδεπζεο ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο (Scruggs & Mastropieri, 1996). Έξεπλα πνπ δηεμήρζε ζε δηαπνιηηηζκηθφ επίπεδν, κε ηε ζπκκεηνρή εθπαηδεπηηθψλ γεληθήο παηδείαο απφ ηε Φηιαλδία θαη ηελ Αθξηθή (Savolainen et al., 2012) έδεημε φηη νη εθπαηδεπηηθνί α) αλαπηχζζνπλ γεληθά ζεηηθά ζπλαηζζήκαηα γηα ηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο θαη νπδέηεξεο αληηιήςεηο απέλαληη ζηε ζπκπεξίιεςε ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο θαη β) εμέθξαζαλ ηελ αλεζπρία ηνπο ζρεηηθά κε ηελ ζπλεθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ απηψλ κε ηνλ ηππηθφ πιεζπζκφ ζηελ γεληθή ηάμε. Οη Φηιαλδνί αλέπηπμαλ κία ζεηηθή αιιά πην θξηηηθή δηάζεζε απέλαληη ζηελ ηαθηηθή ηεο ζπκπεξίιεςεο ελψ νη Αθξηθαλνί εθπαηδεπηηθνί ππνζηήξημαλ ηε ζπκπεξίιεςε, αλαγλσξίδνληαο ηελ εθπαίδεπζε σο αλαθαίξεην δηθαίσκα φισλ ησλ αλζξψπσλ. χκθσλα κε έξεπλα ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ εθπαηδεπηηθνί απφ ηε ηγθαπνχξε θαη ηελ Απζηξαιία (Sharma, Ee, & Desai, 2003), νη εθπαηδεπηηθνί ζηελ Απζηξαιία παξνπζίαζαλ ζεκαληηθά πεξηζζφηεξν επλντθέο απφςεηο αλαθνξηθά κε ηε ζπκεπξίιεςε ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζηελ θαλνληθή ηάμε, ζπγθξηηηθά κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο απφ ηε ηγθαπνχξε. πγθεθξηκέλα, νη επλντθέο ηνπο αληηιήςεηο αθνξνχζαλ καζεηέο πνπ αληηκεηψπηδαλ ζσκαηηθέο θαη θνηλσληθέο δπζθνιίεο. Άιιε έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε ζπκκεηνρή εθπαηδεπηηθψλ απφ ηελ Ηηαιία, βξέζεθε φηη νη εθπαηδεπηηθνί δε δηάθεηληαη ζεηηθά ζε πξαθηηθά ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ρξνληθφ πιαίζην, ηελ 15

εθπαίδεπζε, παξνρή ππνζηεξηθηηθψλ ππεξεζηψλ απφ εηδηθφ πξνζσπηθφ θαη ηα κέζα εθαξκνγήο ηεο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο (Concordi, et al., 1998). Έξεπλεο ζρεηηθά κε ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ ηαθηηθή ηεο ζπκπεξίιεςεο, έρνπλ θαηαιήμεη ζην ζπκπέξαζκα φηη ε απνηειεζκαηηθφηεηα νπνηαζδήπνηε ηαθηηθήο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο εμαξηάηαη απφ ηηο ζεηηθέο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ ηαθηηθή απηή (Avramidis & Norwick, 2002). Οη αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ επεξεάδνληαη απφ παξάγνληεο φπσο ε θχζε θαη ν βαζκφο ζνβαξφηεηαο ηεο δπζθνιίαο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ, ε εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ε δηαζεζηκφηεηα πιηθνηερληθήο ππνδνκήο θαη θαηάιιεινπ εθπαηδεπηηθνχ πξνζσπηθνχ (Bradshaw & Mundia, 2006). Έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ δηακφξθσζαλ είηε αξλεηηθέο είηε αβέβαηεο αληηιήςεηο απέλαληη ζε εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα κε ζθνπφ ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο αλάγθεο. Οη αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ δείρλνπλ φηη δελ ππνζηεξίδνπλ ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε, κπνξεί λα επεξεάζνπλ αξλεηηθά ηελ επηηπρία εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ πνπ εθαξκφδνληαη ζην ζρνιείν. Δθπαηδεπηηθνί κε παξφκνηεο αληηιήςεηο, παξφιν πνπ εθαξκφδνπλ εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ζπλεθπαίδεπζεο, δε ζπκθσλνχλ κε ηελ έλλνηα ηεο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο (Hammond & Ingalls, 2003). Δπίζεο, νη εθπαηδεπηηθνί δηακνξθψλνπλ αξλεηηθέο αληηιήςεηο πνπ πεγάδνπλ απφ ειιηπή παξνρή εμνπιηζκνχ θαη ρξεκαηηθψλ πφξσλ, ειιηπή ζπλεξγαζία κε ηνπο γνλείο θαη κε ξεαιηζηηθέο πξνζδνθίεο (Ghergut & Grasu, 2012). Ζ ίδηα έξεπλα αλαθέξεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί αλαπηχζζνπλ ηελ πεπνίζεζε πσο νη καζεηέο απηνί έρνπλ κεησκέλεο ηθαλφηεηεο, πίεζε απφ ηνπο γνλείο, γηα πςειέο επηδφζεηο ησλ παηδηψλ ηνπο, θαζψο νη ίδηνη αλαπηχζζνπλ πςειέο πξνζδνθίεο γη απηά, θαη δελ πηνζεηνχλ απνηειεζκαηηθέο κεζφδνπο αληηκεηψπηζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ παηδηψλ απηψλ. Δξεπλεηέο έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη πνιιέο έξεπλεο γηα ηε κειέηε ησλ αληηιήςεσλ θαη ζηάζεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε θαη ησλ πεπνηζήζεψλ ηνπο ζρεηηθά κε ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο λα δηδάμνπλ ζηα παηδηά κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο κέζα ζηε θαλνληθή ζρνιηθή ηάμε (Rakap, S., & Kaczmarek, L., 2010). Δπηπξφζζεηα, έρνπλ δηεμαρζεί πνηθίιεο έξεπλεο ζηνλ Διιαδηθφ (Karakoidas, & Dimas, 1998; Zoniou-Sideri, & Vlachou, 2006; Avramidis, & Kalyva, 2007;) θαη δηεζλή ρψξν (Gal, Schreur, & Engel- Yeger, 2010; Čagran, & Schmidt, 2011; Rakap, & Kaczmarek, 2010) πνπ αθνξνχλ ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε ζπκπεξίιεςε ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζηε γεληθή ηάμε. πγθεθξηκέλα, νη έξεπλεο απηέο πξαγκαηνπνηήζεθαλ κε ηε ζπκκεηνρή θνηηεηψλ παηδαγσγηθψλ ηκεκάησλ (Joo Jeon & Peterson, 2003) θαη εθπαηδεπηηθψλ πξνζρνιηθήο αγσγήο (Wu-Ying & Chang-Ming, 2012), πξσηνβάζκηαο (Subban & Sharma, 2006; Batsiou et al., 2008) θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (Coutsocostas & Alborz, 2010). Οη δηαθνξέο πνπ παξαηεξνχληαη σο πξνο ηα δεκνγξαθηθά ζηνηρεία επεξεάδνπλ ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Forlin et al., (2009). Πξνεγνχκελεο έξεπλεο έρνπλ ζπλδέζεη ηελ εμέηαζε ησλ αληηιήςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε κεηαβιεηέο, φπσο ην θχιν (Subban & Sharma, 2006; Zoniou-Sideri & Vlachou, 2006; Avramidis, & Kalyva, 2007; Forlin et al., 2009; Oswald, & Swart, 2011), 16

ηελ ειηθία (Forlin, Loreman, Sharma, & Earle, 2009; Gal, Schreur, & Engel-Yeger, 2010; Cornoldi et al., 1998), ηελ χπαξμε ζπγγεληθνχ ή θηιηθνχ πξνζψπνπ κε αλαπεξία (Subban, & Sharma, 2006; Forlin et al., 2009), ηελ πξνεγνχκελε δηδαθηηθή εκπεηξία κε καζεηέο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο (Zoniou-Sideri & Vlachou, 2006), ηελ επαγγεικαηηθή εμεηδίθεπζε (Clayton, 1996; Powers, 2002) θαη ηε γλψζε ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ ζρεηηθά κε ηελ εηδηθή αγσγή (Oswald & Swart, 2011). ηελ Ακεξηθή, ην δηθαίσκα ησλ παηδηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο γηα ηελ πξφζβαζε ζε κία ειεχζεξε θαη θαηάιιειε δεκφζηα εθπαίδεπζε έρεη επεθηαζεί θαη ζε παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο, νη αλάγθεο ησλ νπνίσλ εμππεξεηνχληαη ζην ιηγφηεξν πεξηνξηζηηθφ πεξηβάιινλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ξπζκίζεσλ εθηφο ηεο δεκφζηαο εθπαίδεπζεο. πλνιηθά, πξνεγνχκελεο κειέηεο, κε εθπαηδεπηηθνχο πξνζρνιηθήο εθπαίδεπζεο, αλαπηχζζνπλ γεληθά ζεηηθέο αληηιήςεηο απέλαληη ζηελ πξαθηηθή ηεο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο (Hsieh & Hsieh, 2012). Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ αληηιακβάλνληαη φηη ην ζρνιείν ηνπο παξέρεη ππνζηεξηθηηθέο ππεξεζίεο, ελζαξξχλεη ηηο θαηλνηνκίεο θαη ηε ζπλεξγαζία θαη δελ απεηιεί ηελ απηνλνκία θαη αλεμαξηεζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ηείλνπλ λα εθθξάδνπλ πην ζεηηθέο αληηιήςεηο απέλαληη ζηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε (Weisel & Dror, 2006). Πξνεγνχκελεο κειέηεο, φπνπ ζπκκεηείραλ εθπαηδεπηηθνί λεαξήο ειηθίαο, νη νπνίνη δνχιεπαλ ζε δηαθνξεηηθά ζρνιηθά πιαίζηα κε παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο, αλέπηπμαλ γεληθά ζεηηθέο αληηιήςεηο γηα ηελ ηαθηηθή ηεο ζπκπεξίιεςεο (Hsieh & Hsieh, 2012). Οη εθπαηδεπηηθνί πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζε ζρνιεία ηεο Σνπξθίαο αλαπηχζζνπλ ειαθξψο αξλεηηθέο αληηιήςεηο απέλαληη ζηελ ηαθηηθή ζπκπεξίιεςεο ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο (Rakap, & Kaczmarek, 2010). Σα επξήκαηα απηά ζπλάδνπλ κε έξεπλεο πξνεγνχκελσλ εηψλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηηο ΖΠΑ θαηά ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 θαη αξρέο 90 (Rakap, & Kaczmarek, 2010). Άιιεο έξεπλεο αλαθέξνπλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί αλαπηχζζνπλ ζεηηθέο αληηιήςεηο αλαθνξηθά κε ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε (Wilczenski, 1992; Hsieh & Hsieh, 2012). Δπξήκαηα απνδεηθλχνπλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί γεληθήο αγσγήο πνπ ζπκκεηείραλ ζε επηκνξθσηηθά πξνγξάκκαηα ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο, δηακφξθσζαλ ζεηηθέο αληηιήςεηο θαη ζηάζεηο απέλαληη ζηελ αλαπεξία (Forlin et al., 2009). χκθσλα κε έξεπλα (Van Reusen & Barker, 2001), εθπαηδεπηηθνί δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο εθηηκνχλ φηη ε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε απνηειεί αλαζηαιηηθφ παξάγνληα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Δπηπξφζζεηα, επηζεκαίλεηαη φηη ε επηηπρήο πινπνίεζε ηεο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο εμαξηάηαη απφ ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη απφ ηε ζηήξημε πνπ παξέρεηαη θαηά ηε δηάξθεηα εθαξκνγήο απηήο ηεο ηαθηηθήο. 3. Η Ασηοαποηελεζμαηικόηηηα ηφν εκπαιδεσηικών Έρεσνες Ζ έλλνηα ηεο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη σο κία έλλνηα κε πνιχπιεπξεο δηαζηάζεηο. Ζ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ δηαθνξνπνηείηαη θαη εμαξηάηαη απφ ηελ παξνχζα θαηάζηαζε πνπ θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη ν εθπαηδεπηηθφο, ην αληηθείκελν 17

δηδαζθαιίαο θαη ην βαζκφ πξνεηνηκαζίαο γηα ηε δηδαζθαιία, αιιά θαη ηηο αληηιήςεηο ηνπ γηα ην επίπεδν ησλ καζεηψλ (Henson, 2002). Ζ γλψζε ζρεηηθά κε ηηο πεπνηζήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ θνηηεηψλ παηδαγσγηθψλ ηκεκάησλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπο σο εθπαηδεπηηθνί είλαη ζεκαληηθή γηα ηε βειηίσζε ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπο πξνεηνηκαζίαο θαη ηελ εθαξκνγή δηδαθηηθψλ πξαθηηθψλ (Pajares, 1992). Οη πεπνηζήζεηο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε πξνυπεξεζία, θαίλεηαη λα παξακέλνπλ ζρεηηθά ζηαζεξέο, φηαλ νη εθπαηδεπηηθνί ζπκκεηέρνπλ ζε εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα. Αθφκα θαη νη εθπαηδεπηηθνί κε κεησκέλεο πεπνηζήζεηο απνηειεζκαηηθφηεηαο, θαινχληαη λα επαλαμηνινγήζνπλ ηηο πεπνηζήζεηο απηέο φηαλ αληηκεησπίδνπλ λέεο πξνθιήζεηο, φπσο ε δηδαζθαιία ζε λέν εθπαηδεπηηθφ πιαίζην (Malinen, Savolainen, & Xu, 2012). Αθφκα, βξέζεθε φηη νη πεπνηζήζεηο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ βειηηψλνληαη φηαλ αλαηχζζεηαη θαη εληζρχεηαη ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Brownell & Pajares, 1999). χκθσλα κε έξεπλεο, έρνπλ εληνπηζηεί δηαθνξέο ζην βαζκφ απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο ζπγθξηηηθά κε ην θχιν (Badri et al., 2012; Klassen & Chiu, 2010; Schwarzer & Hallum, 2008; Tschannen-Moran & Woolfolk Hoy, 2007), ηελ ειηθία (Badri et al., 2012; Schwarzer & Hallum, 2008), ην κάζεκα δηδαζθαιίαο (Badri et al., 2012; Ross, Cousins, & Gadalla, 1996), ηελ εζληθφηεηα, ηελ ηάμε δηδαζθαιίαο, ηνλ ηχπν ζρνιείνπ (Badri et al., 2012). Οη εθπαηδεπηηθνί κε πςειφ βαζκφ απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο, βηψλνπλ κεγαιχηεξν βαζκφ ηθαλνπνίεζεο απφ ηε δνπιεηά ηνπο, θαη ρακειφηεξν βαζκφ επαγγεικαηηθήο εμνπζέλσζεο ζπγθξηηηθά κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο κε ρακειφ βαζκφ απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο (Avanzi et al., 2013). Δπξήκαηα απνδεηθλχνπλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ πηζηεχνπλ φηη ζα πεηχρνπλ ζηε δηδαθηηθή ηνπο πξάμε θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή ηνπο πνξεία, ζέηνπλ πςεινχο ζηφρνπο γηα ηνπο ίδηνπο θαη ηνπο καζεηέο ηνπο ελψ ην αληίζεην παξαηεξείηαη κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ ακθηβάιινπλ γηα ηελ επηηπρεκέλε ηνπο πνξεία (Ross & Bruce, 2007). Οη ίδηνη εξεπλεηέο αλαθέξνπλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί κε πςειφ βαζκφ απνηειεζκαηηθφηεηαο είλαη πεξηζζφηεξν επηηπρεκέλνη ζην εθπαηδεπηηθφ ηνπο έξγν, θαζψο παξαθνινπζνχλ κε κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ ηελ ζρνιηθή πνξεία ησλ καζεηψλ κε κεησκέλεο ηθαλφηεηεο. Δπίζεο, νη εθπαηδεπηηθνί εξκελεχνπλ ηελ απνηπρία ησλ καζεηψλ σο θίλεηξν γηα κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα απφ ηελ πιεπξά ηνπο θαη φρη σο αηηία απνηπρίαο πνπ δελ εκπίπηεη ζηνλ έιεγρφ ηνπο θαη δε κπνξεί λα κεησζεί κέζσ ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο (Somech & Drach-Zahavy, 2000). Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ δηδάζθνπλ ζε ζρνιεία πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο αλαθέξνπλ πςειφηεξα επίπεδα απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο ζπγθξηηηθά κε εθπαηδεπηηθνχο πνπ δηδάζθνπλ ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε (γπκλάζην), γηα ηηο δηαζηάζεηο απηνπνηειεζκαηηθφηεηαο «πποζαπμογή εκπαιδεςηικήρ διδαζκαλίαρ» θαη «παποσή κινήηπος μάθηζηρ ζηοςρ μαθηηέρ» (Avanzi et al., 2013). Δπίζεο, εθπαηδεπηηθνί πνπ δηδάζθνπλ ζε ζρνιεία πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, αλαθέξνπλ πςειφηεξα επίπεδα απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο ζπγθξηηηθά κε εθπαηδεπηηθνχο πνπ δηδάζθνπλ ζε ζπζηεγαζκέλα ζρνιεία πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Αθφκα, εθπαηδεπηηθνί πνπ δηδάζθνπλ ζε παηδηθφ ζηαζκφ αλαθέξνπλ πςειφηεξα επίπεδα απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο ζπγθξηηηθά κε εθπαηδεπηηθνχο πνπ δηδάζθνπλ 18

ζηε πξψηε θαη δεπηέξα ηάμε ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ (Klassen & Chiu, 2010). Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ δηδάζθνπλ ζε ιχθεην αλαθέξνπλ φηη είλαη πην απνηειεζκαηηθνί ζηε δηδαζθαιία ηνπο ζπγθξηηηθά κε εθπαηδεπηηθνχο επαγγεικαηηθψλ ζρνιψλ, ζε φ,ηη αθνξά ζηελ ικανόηηηα διασείπιζηρ ηηρ ηάξηρ θαη εμπλοκήρ ηυν μαθηηών ζηη μαθηζιακή διαδικαζία (Di Fabio, Tajer, & Taralla, 2006). Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ δηδάζθνπλ καζήκαηα ζεηηθψλ επηζηεκψλ ηείλνπλ λα βηψλνπλ πςειφηεξν βαζκφ απηνπεπνίζεζεο ζπγθξηηηθά κε εθπαηδεπηηθνχο πνπ δηδάζθνπλ ζεσξεηηθά καζήκαηα, γεγνλφο ην νπνίν ζπλδέεηαη κε ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζην δηδαθηηθφ ηνπ έξγνπ θαη θαη επέθηαζε κε ηελ πεπνίζεζε γηα ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ (Van Maele & Van Houtte, 2012). 4. H aσηοαποηελεζμαηικόηηηα ηφν εκπαιδεσηικών και οι ανηιλήυεις ηοσς για ηη ζσμπεριληπηική εκπαίδεσζη ηφν μαθηηών με ειδικές εκπαιδεσηικές ανάγκες Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ εξγάδνληαη ζε ζρνιηθά πεξηβάιινληα φπνπ πηνζεηνχληαη νινθιεξσηηθά ή κεξηθψο ηαθηηθέο ζπκπεξίιεςεο έρνπλ αλάγθε απφ παξφκνηεο ηθαλφηεηεο θαη ε επηηπρή εθαξκνγή ηνπ εγρεηξήκαηνο ηεο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο ελδερνκέλσο λα απαηηεί λα δνζεί έκθαζε ζε θάπνηεο ππνθαηεγνξίεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Malinen, Savolainen, & Xu, 2012). Ζ εθπαίδεπζε ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηε δηδαζθαιία καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο επεξεάδεη ην βαζκφ απην-απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αλαθνξηθά κε ηε δηδαζθαιία καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο (Woo Sik, 2007). Γεληθά, έξεπλεο δείρλνπλ φηη νη πεπνηζήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα ζπλδένληαη κε ζεηηθή ζρέζε κε ηηο αληηιήςεηο ηνπο γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε (Malinen, Savolainen, & Xu, 2012). Οη εθπαηδεπηηθνί κε πςειέο πεπνηζήζεηο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο εθθξάδνπλ ππνκνλή θαη πξνζπαζνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο θαη επηηπγράλνπλ λα εθπαηδεχζνπλ κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν ηνπο καζεηέο απηνχο (Brownell and Pajares, 1999). Αθφκα, εθδειψλνπλ ζεηηθή δηάζεζε απέλαληη ζηνπο καζεηέο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο, ρξεζηκνπνηνχλ ηηο δεμηφηεηέο ηνπο γηα λα ηνπο δηδάμνπλ θαη έρνπλ πίζηε φηη ε καζεζηαθή ηνπο πνξεία ζα βειηησζεί (Cook et al., 2000). Ζ αληηιεπηή απηναπνηειεζκαηηθφηεηα εθπαηδεπηηθψλ ρσξίο πξνυπεξεζία ζπλδέεηαη ζεηηθά κε ηηο αληηιήςεηο ηνπο γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε θαη ηηο πεπνηζήζεηο ηνπο γηα θνηλσληθν-πνιηηηζκηθέο δηαθνξέο (Gao & Mager, 2011) Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ έρνπλ πξνεγνχκελε δηδαθηηθή εκπεηξία κε καζεηέο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο βηψλνπλ πςειφηεξν βαζκφ απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο γηα λα δηδάμνπλ απηνχο ηνπο καζεηέο ζηε γεληθή ηάμε (Avramidis & Kalyva, 2007; Malinen, Savolainen, & Xu, 2012). Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ δηδάζθνπλ ζε εθπαηδεπηηθά ζρνιεία ηνπ Ηζξαήι (Weisel & Drol, 2006), κε πςειέο πεπνηζήζεηο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο, αλέπηπμαλ ζεηηθέο αληηιήςεηο απέλαληη ζηελ ηαθηηθή ηεο ζπκπεξηιεπηηθήο εθπαίδεπζεο. Δπίζεο, νη εθπαηδεπηηθνί κε πςειφ αίζζεκα απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο αληηκεησπίδνπλ ηελ απνηπρία ησλ καζεηψλ σο θίλεηξν γηα κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα αληί λα ζεσξνχλ φηη ε απνηπρία ησλ καζεηψλ είλαη πέξα απφ ην δηθφ ηνπο έιεγρν, παξέρνληαο έηζη ζηήξημε θαη βνήζεηα ζηνπο καζεηέο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο (Gibson & Dembo, 1984). 19

Ζ δηαπνιηηηζκηθή κειέηε (Savolainen et al., 2011) κε ζπκκεηνρή εθπαηδεπηηθψλ απφ ηε Φηιαλδία θαη ηεο Αθξηθή θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη πςεινχ βαζκνχ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα, θαη εηδηθφηεξα απνηειεζκαηηθφηεηα πνπ αθνξά ζηε ζπλεξγαζία εθπαηδεπηηθψλ ηνπ ζρνιείνπ κε εηδηθνχο θαη γνλείο, επεξέαζε ζεηηθά ηηο αληηιήςεηο ηνπο γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε. 20

2 ο ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΔΡΧΣΖΜΑΣΑ Γεληθφο ζηφρνο ηεο παξνχζαο έξεπλαο είλαη ε κειέηε ησλ αληηιήςεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε θαη ησλ πεπνηζήζεψλ ηνπο γηα ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο θαηά ηε δηαδηθαζία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπο έξγνπ ζηε ζρνιηθή ηάμε. Αθφκα, κε ηελ παξνχζα έξεπλα επηδηψθεηαη λα κειεηεζεί θαηά πφζν ε αληηιεπηή απηναπνηειεζκαηηθφηεηα επεξεάδεη ηε ζηάζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απέλαληη ζηε ζπκπεξίιεςε ησλ καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζηε ζρνιηθή ηάμε. Σα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα ηεο έξεπλαο είλαη: Τπάξρνπλ δηαθνξέο κεηαμχ ησλ δχν θχισλ σο πξνο ηηο αληηιήςεηο ηνπο γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε; Σα ρξφληα πξνυπεξεζίαο, επεξεάδνπλ ηηο αληηιήςεηο ησλ αηφκσλ ηνπ δείγκαηνο σο πξνο ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε; Σν αληηθείκελν δηδαζθαιίαο αζθεί επίδξαζε ζηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηε ζπκπεξίιεςε καζεηψλ κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζηε γεληθή ηάμε; Ζ χπαξμε ζπγγεληθνχ πξνζψπνπ κε αλαπεξία επεξεάδεη ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε; Ζ χπαξμε θηιηθνχ πξνζψπνπ κε αλαπεξία επεξεάδεη ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε; Ζ εμεηδίθεπζε ζηελ εηδηθή αγσγή αζθεί επίδξαζε ζηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε; Ζ πξνεγνχκελε δηδαθηηθή εκπεηξία κε καζεηέο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο αζθεί επίδξαζε ζηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε; Ζ γλψζε ηνπ ζθνπνχ ιεηηνπξγίαο ησλ ΚΓΑΤ ζεκεξηλψλ ΚΔΓΓΤ ζρεηίδεηαη κε ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε; Ζ γλψζε ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ εηδηθή αγσγή επεξεάδεη ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε; Καηά πφζν ε ειηθία ζρεηίδεηαη κε ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε; Ζ βαζκίδα δηδαζθαιίαο ζρεηίδεηαη κε ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε; Σν κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ εθπαηδεπηηθψλ (δεχηεξν πηπρίν, κεηαπηπρηαθφ) επεξεάδεη ηηο αληηιήςεηο ηνπο γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε; Καηά πφζν ην θχιν επηδξά ζηηο αληηιήςεηο ηεο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ; Καηά πφζν ε ειηθία ζρεηίδεηαη κε ηηο αληηιήςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο θαηά ηε δηδαζθαιία ζηε ζρνιηθή ηάμε; Σα ρξφληα πξνυπεξεζίαο επεξεάδνπλ ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ; 21

Ο ηφπνο δηδαζθαιίαο ζρεηίδεηαη κε ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ; Ζ ηάμε δηδαζθαιίαο ζρεηίδεηαη κε ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ; Ζ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα ζρεηίδεηαη κε ηελ παξαθνινχζεζε ζεκηλαξίσλ εηδηθήο αγσγήο; Ζ γλψζε ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ εηδηθήο αγσγήο επεξεάδεη ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ; Ζ γλψζε ηνπ ζθνπνχ θαη ιεηηνπξγίαο ησλ ΚΔΓΓΤ επεξεάδεη ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ; Ζ εηδηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηίδεηαη κε ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα; Ζ βαζκίδα εθπαίδεπζεο ζρεηίδεηαη κε ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα; Ζ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ επεξεάδεη ηηο αληηιήςεηο ηνπο γηα ηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε; Τπάξρεη ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα θαη ζηε ζπκπεξηιεπηηθή εθπαίδεπζε; 22

3 ο ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΜΔΘΟΓΟ 1. Δείγμα ηελ έξεπλα ζπκκεηείραλ 416 εθπαηδεπηηθνί, απφ ηνπο νπνίνπο 116 είλαη άληξεο θαη 284 είλαη γπλαίθεο. Απφ ην ζπλνιηθφ δείγκα, 71 εθπαηδεπηηθνί δηδάζθνπλ ζηελ πξνζρνιηθή αγσγή, 215 δηδάζθνπλ ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη 121 δηδάζθνπλ ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Ο πίλαθαο 2, παξνπζηάδεη ηελ θαηαλνκή, απφιπηεο θαη ζρεηηθέο ζπρλφηεηεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ δείγκαηνο, σο πξνο ηε βαζκίδα δηδαζθαιίαο θαη ην θχιν. Χο πξνο ην θχιν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ δείγκαηνο, 68 γπλαίθεο δηδάζθνπλ ζηελ πξνζρνιηθή αγσγή, 135 γπλαίθεο θαη 72 άλδξεο δηδάζθνπλ ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, 78 γπλαίθεο θαη 41 άληξεο δηδάζθνπλ ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Χο πξνο ηε βαζκίδα εθπαίδεπζεο, 68 εθπαηδεπηηθνί δηδάζθνπλ ζηελ πξνζρνιηθή αγσγή, 209 εθπαηδεπηηθνί ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη 119 ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηεο έξεπλαο, 71 άηνκα θαηέρνπλ δεχηεξν πηπρίν, 30 θαηέρνπλ κεηαπηπρηαθφ ηίηιν ζπνπδψλ θαη κφλν έλα άηνκν θαηέρεη δηδαθηνξηθφ ηίηιν ζπνπδψλ. Ζ ειηθία 229 αηφκσλ ηνπ δείγκαηνο θπκαίλεηαη απφ 41-50 έηε, 82 άηνκα έρνπλ ειηθία άλσ ησλ 51 εηψλ, 67 άηνκα έρνπλ ειηθία 31-40 έηε θαη 15 άηνκα έρνπλ ειηθία 21 έσο 30 έηε. Χο πξνο ηα ρξφληα δηδαθηηθήο πξνυπεξεζίαο ζην δεκφζην ζρνιείν, 164 άηνκα δήισζαλ δηδαθηηθή πξνυπεξεζία 11-20 έηε, 117 άηνκα δήισζαλ πξνυπεξεζία απφ 21-30 έηε, 80 άηνκα δίδαμαλ απφ 1-10 έηε θαη 22 άηνκα δίδαμαλ πεξηζζφηεξν απφ 31 ρξφληα ζην δεκφζην ζρνιείν. Αθφκα, απφ ηα άηνκα ηνπ δείγκαηνο, 243 εθπαηδεπηηθνί δηδάζθνπλ ζε επαξρηαθέο πφιεηο, 100 εθπαηδεπηηθνί ζε ρσξηά θαη 10 εθπαηδεπηηθνί ζε κεγαινχπνιε. Χο πξνο ην αληηθείκελν δηδαζθαιίαο, 280 άηνκα δηδάζθνπλ αληηθείκελν πνπ αλήθεη ζηηο επηζηήκεο ηεο αγσγήο (π.ρ. λεπηαγσγνί, δάζθαινη, εθπαηδεπηηθνί θπζηθήο αγσγήο), 65 άηνκα δηδάζθνπλ αληηθείκελα ζεηηθψλ επηζηεκψλ (π.ρ. καζεκαηηθά, θπζηθή, ρεκεία, πιεξνθνξηθή), 48 άηνκα δηδάζθνπλ ζεσξεηηθέο επηζηήκεο (π.ρ. θηιφινγνη, θηιφινγνη μέλσλ γισζζψλ) θαη 7 εθπαηδεπηηθνί δηδάζθνπλ άιια αληηθείκελα (π. ρ. νηθνθπξηθά, θαιιηηερληθά). Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δείγκαηνο, δειαδή 236 εθπαηδεπηηθνί δελ έρνπλ παξαθνινπζήζεη ζεκηλάξηα κε ζέκα ηελ εηδηθή αγσγή, ελψ 144 εθπαηδεπηηθνί έρνπλ ζπκκεηάζρεη ζε ζεκηλάξηα εηδηθήο αγσγήο. 23

Πίλαθαο 1. ηνηρεία ησλ αηφκσλ ηνπ δείγκαηνο Γεκνγξαθηθνί Παξάγνληεο πκκεηέρνληεο χλνιν (f) Απφιπηεο ζπρλφηεηεο (%) N = 416 Φχιν Άλδξεο 116 27,9 Γπλαίθεο 284 68,3 Βαζκίδα Δθπαίδεπζεο Πξνζρνιηθή Αγσγή 71 17,1 Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε 215 51,7 Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε 121 29,1 Δμεηδηθεχζεηο Γεχηεξν πηπρίν 71 17,1 Μεηαπηπρηαθφ 30 7,2 Γηδαθηνξηθφ 1 0,2 Ζιηθία (έηε) 21-30 15 3,6 31-40 67 16,1 41-50 229 55,0 Γηδαθηηθή πξνυπεξεζία ζην δεκφζην ζρνιείν (ρξφληα) >51 82 19,7 1-10 80 19,2 11-20 164 39,4 21-30 117 28,1 >31 22 5,3 Σφπνο Μεγαινχπνιε 10 2,4 Δπαξρηαθή πφιε 243 58,4 Υσξηφ 100 24,0 Αληηθείκελν δηδαζθαιίαο Δπηζηήκεο ηεο Αγσγήο 280 67,3 Θεσξεηηθέο Δπηζηήκεο 48 11,5 Θεηηθέο Δπηζηήκεο 65 15,6 Άιιν 7 1,7 πκκεηνρή ζε ζεκηλάξηα εηδηθήο αγσγήο Γηδαθηηθή εκπεηξία κε καζεηέο κε εηδηθέο αλάγθεο Γλψζε Ννκηθνχ πιαηζίνπ εηδηθήο αγσγήο Γλψζε ζθνπνχ θαη ιεηηνπξγίαο ΚΔΓΓΤ Ναη 144 34,6 Όρη 236 56,7 Ναη 260 62,5 Όρη 98 23,6 Ναη 109 26,2 Όρη 265 63,7 Ναη 353 84,9 Όρη 43 10,3 εκείσζε: Διιηπή ζηνηρεία: 16 γηα ην θχιν (3,8%), 9 γηα βαζκίδα εθπαίδεπζεο (2,2%), 23 γηα ειηθία (5,5%), 33 γηα δηδαθηηθή πξνυπεξεζία ζην δεκφζην ζρνιείν (7,9%), 63 γηα ηφπν δηδαζθαιίαο (15,1%), 16 γηα αληηθείκελν δηδαζθαιίαο (3,8%), 36 γηα ζπκκεηνρή ζε ζεκηλάξηα εηδηθήο αγσγήο (8,7%), 58 γηα δηδαθηηθή εκπεηξία ζε καζεηέο κε εηδηθέο αλάγθεο (13,9%), 42 γηα γλψζε λνκηθνχ πιαηζίνπ εηδηθήο αγσγήο (10,1%), 20 γηα γλψζε ζθνπνχ θαη ιεηηνπξγίαο ΚΔΓΓΤ(4,8%). Ζ πιεηνςεθία ηνπ δείγκαηνο, 260 εθπαηδεπηηθνί δελ έρνπλ πξνεγνχκελε δηδαθηηθή εκπεηξία κε καζεηέο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο, ελψ 98 εθπαηδεπηηθνί έρνπλ δηδάμεη ζε καζεηέο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο. Αθφκα, 109 εθπαηδεπηηθνί ηνπ δείγκαηνο γλσξίδνπλ ην λνκηθφ πιαίζην ζρεηηθά κε ηελ εηδηθή αγσγή, ελψ 265 εθπαηδεπηηθνί δελ έρνπλ γλψζε ηνπ λφκνπ ζρεηηθά κε ηελ εηδηθή αγσγή. Δπηπιένλ, 353 24