ΘΕΜΑ: «Διαχείριςη φυςικών πόρων για παραγωγή ενέργειασ»

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΩΝ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ ΚΑΙ ΦΤΙΚΟΤ ΑΔΡΙΟΤ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΘΕΜΑ: «Διαχείριςη φυςικών πόρων για παραγωγή ενέργειασ» ` Σποσδαστές: Δμπλιούκ Δμράχ Μαλκότς Υασάν Επιβλέπων Καθηγητής ΜΑΡΜΑΝΗ ΓΗΜΗΣΡΙΟ Καβάλα, Νοέμβριος 2014

ελίδα3 ΕΓΚΡΙΝΕΣΑΙ Ο ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ

ελίδα4

ελίδα5 ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΩΝ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ ΚΑΙ ΦΤΙΚΟΤ ΑΔΡΙΟΤ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΘΕΜΑ: «Διαχείριςη φυςικών πόρων για παραγωγή ενέργειασ» ` πνπδαζηέο: Δμπλιούκ Δμράτ Μαλκόηζ Υαζάν Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο ΜΑΡΜΑΝΗ ΓΗΜΗΣΡΙΟ Καβάια, 2014

ελίδα6 Σ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑ ΧΟΛΗ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ ΚΑΙ ΦΤΙΚΟΤ ΑΕΡΙΟΤ Οι υπογραφόμενοι, δθλώνουμε υπεφκυνα ότι θ παροφςα Πτυχιακι Εργαςία είναι εξ ολοκλιρου δικό μασ ζργο και ςυγγράφθκε ειδικά για τισ απαιτιςεισ του προγράμματοσ ςπουδών του Σμιματοσ Σεχνολογίασ Πετρελαίου και Φυςικοφ Αερίου. Δθλώνουμε υπεφκυνα ότι κατά τθ ςυγγραφι ακολουκιςαμε τθν πρζπουςα ακαδθμαϊκι δεοντολογία αποφυγισ λογοκλοπισ. Ζχουμε επίςθσ αποφφγει οποιαδιποτε ενζργεια που ςυνιςτά παράπτωμα λογοκλοπισ. Γνωρίηουμε ότι θ λογοκλοπι μπορεί να επιςφρει ποινι ανάκλθςθσ των πτυχίων μασ. Δμπλιούκ Δμράτ Μαλκόηζ Υαζάν

ελίδα7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Με ηελ παξνχζα εξγαζία καο ζα αζρνιεζνχκε κε ηνπο θπζηθνχο πφξνπο θαη ηε δηαρείξηζή ηνπο, ψζηε λα παξαρζεη ελέξγεηα. Αξρηθά κειεηνχκε ηελ έλλνηα ησλ θπζηθψλ πφξσλ, πνηνη νλνκάδνληαη θπζηθνί πφξνη θαη ηέινο ζα πξνζπαζήζνπκε λα αλαιχζνπκε ηνπο ηξφπνπο ηεο δηαρείξηζεο απηψλ θαη ηνπο ηξφπνπο ηεο παξαγσγήο ελέξγεηαο. Καηαιήγνπκε ζην γεγνλφο φηη ε ηαρχηαηε αχμεζε ηνπ αλζξψπηλνπ πιεζπζκνχ ζεσξείηαη ε θχξηα πεγή θαη αηηία ηεο κείσζεο ηεο «θέξνπζαο ρσξεηηθφηεηαο» ηνπ πιαλήηε θαη γηα ηνλ άλζξσπν θαη γηα ηα άιια είδε. Ζ δηεζλήο θνηλφηεηα ζπλεηδεηνπνηψληαο ηα ηειεπηαία ρξφληα ηνπο θηλδχλνπο πνπ εγθπκνλεί ε ζπλέρηζε κηαο ηέηνηαο αιφγηζηεο ρξήζεο ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ηνπ πεξηβάιινληνο έρεη πξνρσξήζεη ζε ζεζκηθά κέηξα γηα ηε δηαηήξεζε θαη πξνζηαζία ηνπο ζε παγθφζκην αιιά θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. ΘΔΜΑΣΙΚΗ ΠΔΡΙΟΥΗ: ΛΔΞΔΙ ΚΛΔΙΓΙΑ: Φπζηθνί πφξνη, αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε, θέξνπζα ρσξεηηθφηεηα, πεξηβάιινλ, δηαρείξηζε, παξαγσγή ελέξγεηαο.

ελίδα8

ελίδα9 ABSTRACT With this project we are going to concern ourselves with the natural resources and their management, so that energy will be produced. Firstly, we are studying the meaning of natural resources, which are named natural resources and finally we will try to analyse the ways of their management and the ways of energy production. We conclude at the fact that the rapid increase of the human population is considered to be the main source and cause of the decrease of the bearing capacity of the planet for the human and the other species. The international community realizing the last years the dangers dissembled by the continuation of such a thoughtless use of natural resources and the environment, has continued to institutional measures in order to conserve and protect in an international and regional level.

ελίδα10

ελίδα11 ΕΤΧΑΡΙΣΙΕ Για τθ διεκπεραίωςθ τθσ παροφςασ πτυχιακισ εργαςίασ μασ, κα κζλαμε να ευχαριςτιςουμε

ελίδα12

ελίδα13 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ... 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο ΦΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 1.1. Γενικά... 22 1.2. Μερικά παραδείγματα φυςικών πόρων... 26 1.3. ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ. 28 1.4. ΤΝΣΕΛΕΣΕ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ.. 31 ελ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο 2.1. Η ΕΞΑΝΣΛΗΗ ΣΩΝ ΦΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ. 33 2.2. ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ ΧΡΗΗ ΜΗ ΑΝΑΝΕΩΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΡΙΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΕΠΙΒΑΡΤΝΗ 34 2.3. ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΟΤ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΤ 36 2.4. ΑΝΑΓΚΑΙΟΣΗΣΑ ΧΡΗΗ ΕΝΑΛΛΑΚΣΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΦΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΗΓΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ. 41 3.1.Ανανεώςιμεσ πθγζσ ενζργειασ.. 41 3.1.1. ΗΛΙΑΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ.. 41 3.1.1.1. Σο θλιακό δυναμικό ςτθν Ελλάδα.. 45 3.1.1.2. Πλεονεκτιματα Ηλιακισ Ενζργειασ 46 3.1.1.3. ΦΩΣΟΒΟΛΣΑΙΚΑ. 49 3.1.2. ΑΙΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 53 3.1.3. ΤΔΑΣΟΠΣΩΕΙ 57 3.1.3.1. ΤΔΑΣΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΣΟΤ 58 Η ΚΑΣΑΣΑΗ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 62 3.1.4. Βιομάηα 66 3.1.5. Γεωκερμικι ενζργεια 68 3.1.6. Τδροδυναμικι ενζργεια... 70 3.1.7. Ενζργεια των καλαςςών. 72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο ΜΗ ΑΝΑΝΕΩΙΜΕ ΠΗΓΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 75 Γαιάνκρακεσ: (λιγνίτθσ, ανκρακίτθσ,τφρφθ, κτλ.).. 75

ελίδα14 Πετρζλαιο : (μαηοφτ, πετρζλαιο, βενηίνθ, κθροηίνθ κλπ.). 77 4.1. Φυςικό αζριο 80 4.2. Πυρθνικι Ενζργεια 82 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΦΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ.. 85 5.1. ΕΔΑΦΟ - ΔΑΟ - ΕΔΑΦΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ.. 85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6ο ΟΡΤΚΣΟ ΠΛΟΤΣΟ.. 93 6.1. ΜΕΣΑΛΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΗ ΜΕΣΑΛΛΙΚΑ ΟΡΤΚΣΑ (ΕΚΣΟ ΑΠΟ ΚΑΤΙΜΑ) 93 6.2. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΟΡΤΚΣΑ. 98 6.3. Ορυκτόσ Πλοφτοσ και τοπικζσ κοινωνίεσ 103 6.4. Βαςικοί Άξονεσ τρατθγικισ. 105 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ο ΣΑ ΤΜΒΑΣΙΚΑ ΚΑΤΙΜΑ ΚΑΙ ΣΟ ΠΑΓΚΟΜΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΤΣΗΜΑ 109 ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ. 113 ΠΗΓΕ... 117

ελίδα15 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΧΗΜΑΣΩΝ χιμα 1: Χωρικι κατανομι τθσ εγκατεςτθμζνθσ ιςχφοσ ςτο διαςυνδεδεμζνο φςτθμα. χιμα 2: Επιρροι αποδοτικότθτασ PV ςε ςχζςθ με τθ κερμοκραςία χιμα 3: Κατανομι ςτθν Ελλάδα τθσ εγκατεςτθμζνθσ ιςχφοσ ςτο διαςυνδεδεμζνο φςτθμα χιμα 4: Κατανάλωςθ νεροφ ςτθν Ελλάδα.

ελίδα16

ελίδα17 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1: Ανανεώςιμοι Φυςικοί πόροι Εικόνα 2: Μορφζσ Φυςικών πόρων Εικόνα 3: Ηλιακι ενζργεια Σρόφιμα Καφςιμα Εικόνα 4: Φαινόμενο του κερμοκθπίου Εικόνα 5: Παγκόςμιοσ χάρτθσ Ηλιακισ Ενζργειασ Εικόνα 6: Ηλιακό Δυναμικό ςτθν Ελλάδα Εικόνα 7: Ηλιακά φωτοβολταϊκά Εικόνα 8: Αιολικι Ενζργεια - Ανεμογεννιτριεσ Εικόνα 9: Τδατοπτώςεισ Εικόνα 10: Βιομάηα και ενζργεια Εικόνα 11: Μονάδα παραγωγισ ενζργειασ που λειτουργεί με βιομάηα Εικόνα 12: Χριςθ γεωκερμικισ ενζργειασ για παραγωγι θλεκτρικοφ ρεφματοσ Εικόνα 13: Θερμότθτα από τθν καφςθ γαιανκράκων Εικόνα 14: Θερμότθτα από τθν καφςθ γαιανκράκων Εικόνα 15: Πωσ ςχθματίςτθκε το πετρζλαιο Εικόνα 16: Άντλθςθ αργοφ πετρελαίου Εικόνα 17: Διφλυςθ (επεξεργαςία) πετρελαίου

ελίδα18

ελίδα19 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακασ 1: Σαξινόμθςθ φυςικών πόρων Πίνακασ 2 : Ηλιακι ενζργεια και θλιακά ςυςτιματα Πίνακασ 3: Ποςοςτά παραγωγισ θλεκτρικισ ενζργειασ από τθ χριςθ γαιανκράκων Πίνακασ 4: Εκπεμπόμενοι ρφποι κατά τθν καφςθ διαφόρων καυςίμων ςε μονάδα Πίνακασ 5: Αποδεδειγμζνα αποκζματα Φυςικοφ Αερίου

ελίδα20 ΠΡΟΛΟΓΟ Οη θπζηθνί πφξνη είλαη έλαο πξσηεχσλ ζπληειεζηήο παξαγσγήο, καδί κε ηελ αλζξψπηλε εξγαζία θαη ην θεθάιαην. Απμήζεηο ζηελ πνζφηεηα θαη βειηίσζε ζηελ πνηφηεηα ησλ θπζηθψλ πφξσλ πνπ είλαη δηαζέζηκνη ζε κηα νηθνλνκία, ζα αλπςψζνπλ ηελ παξαγσγηθή ηθαλφηεηα κηαο ρψξαο κεηαθηλψληαο ηελ θακπχιε ησλ παξαγσγηθψλ δπλαηνηήησλ ηεο. Οη θπζηθνί πφξνη πεξηιακβάλνπλ ηελ άγξηα δσή, ηελ θαιιηεξγνχκελε γε, ηα δάζε, ηα νξπθηά, ην λεξφ θαζψο θαη ηηο ελεξγεηαθέο πεγέο πνπ είλαη δηαζέζηκεο γηα ηελ αλζξσπφηεηα. Αθφκε ε αηκφζθαηξα θαη ν θαηξφο κπνξνχλ λα ζσξεζνχλ κέξνο ησλ θπζηθψλ πφξσλ, αθνχ πξνζδηνξίδνπλ ην πεξηβάιινλ πνπ κνηξάδνληαη νη άλζξσπνη, ηα θαηνηθίδηα δψα θαη ηα θαιιηεξγνχκελα θπηά. Ο ζεκεξηλφο πνιηηηζκφο απαηηεί ηελ θαηαλάισζε φιν θαη κεγαιχηεξεο ελέξγεηαο. Ζ παιαηφηεξε πεγή ελέξγεηαο γηα ηνλ άλζξσπν είλαη ε βηνκάδα, δειαδή ππνπξντφληα ηεο δαζηθήο, δσηθήο θαη θπηηθήο παξαγσγήο, φπσο επίζεο ηα απνξξίκκαηα θαη αζηηθά απφβιεηα. Σα πιηθά απηά ρξεζηκνπνηνχληαη φπσο έρνπλ ή θαηφπηλ θαηεξγαζίαο, φπσο ππξφιπζεο ή δχκσ ζεο. Οη νξπθηνί άλζξαθεο απνηεινχλ αθφκε θχξηα πεγή ελέξγεηαο γηα ηνλ άλζξσπν. Πξφθεηηαη γηα θπηηθή χιε πνπ ζην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ ζηελ επίδξαζε κεγάισλ πηέζεσλ θαη ζεξκνθξαζηψλ έδσζε ηνλ νξπθηφ άλζξαθα ζηελ κνξθή ηεο ηχξθεο, ηνπ ιηγλίηε, ησλ ππνπηζζνχρσλ αλζξάθσλ, ησλ πηζζνχρσλ αλζξάθσλ ηνπ αλζξαθίηε θαη ηνπ εκηαλζξαθίηε.

ελίδα21 Σν πεηξέιαην απνηειεί θαη απηφ νξπθηφ θαχζηκν. Κνηηάζκαηα πεηξειαίνπ έρνπλ αλαθαιπθζεί ζε πνιιά κέξε ηνπ θφζκνπ. Σν πεηξέιαην ησλ δηαθφξσλ θνηηαζκάησλ ραξαθηεξίδεηαη απφ ζχζηαζε ραξαθηεξηζηηθή ηεο πεξηνρήο πξνέιεπζεο. Καηά ηε δηχιηζε ηνπ πεηξειαίνπ ιακβάλνληαη αέξηα θαχζηκα, βελδίλε, θεξνδίλε, πεηξέιαην diesel θαη πεηξέιαην εμσηεξηθήο θαχζεο. ηα θαχζηκα αέξηα ππάγνληαη ην γαηαέξην ή γεγελέο θπζηθφ αέξην, ην θσηαέξην, ην πγξαέξην, ην ειαηαέξην, ην πδαηαέξην, ην πησρφ αέξην, ην αλζξαθαέξην, ην αέξην ησλ πςηθακίλσλ, ε αζεηπιίλε θαη ην βηαέξην. ήκεξα κε ηελ πξφνδν ηεο ηερλνινγίαο ν άλζξσπνο άξρηζε λα εθκεηαιιεχεηαη θαη ηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο. Οη κνλάδεο πνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί είλαη κηθξήο ηζρχνο, αιιά κε ηε ζπλερηδφκελε έξεπλα ειπίδεηαη φηη νη πεγέο απηέο ζα δψζνπλ θάπνηε ην ζχλνιν ηεο απαηηνχκελεο ελέξγεηαο θαη έηζη ζα ζηακαηήζνπκε λα ξππαίλνπκε ην πεξηβάιινλ θαίγνληαο ηα νξπθηά θαχζηκα. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ν ήιηνο κέζα ζε δέθα δεπηεξφιεπηα ζηέιλεη ζηε γε ηφζε ελέξγεηα, φζε θαηαλαιψλνπλ νη άλζξσπνη ζε έλα εηθνζηηεηξάσξν. Ζ ελέξγεηα ησλ πνηακψλ, ε ελέξγεηα ησλ θπκάησλ, ε ελέξγεηα ησλ παιηξξνηψλ, ε αηνιηθή ελέξγεηα, ε γεσζεξκηθή ελέξγεηα, ε ελέξγεηα ησλ σθεαλψλ θαη ε ειηαθή ελέξγεηα απνηεινχλ ηε ιχζε ηνπ κέιινληνο. Ζ ππξεληθή ελέξγεηα ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο απνηειεί ιχζε ζηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο αιιά δεκηνπξγνχληαη πνιιά πξνβιήκαηα γηα ηελ απνκάθξπλζε ησλ ππξεληθψλ απνβιήησλ αιιά θαη θίλδπλνη απφ ιάζε.

ελίδα22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΦΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 1.1. ΓΕΝΙΚΑ Με ηνλ φξν θπζηθνί πφξνη ραξαθηεξίδνληαη δηάθνξεο θπζηθέο νπζίεο πνπ είλαη ρξήζηκεο ζηνλ άλζξσπν θαιχπηνληαο "σο έρνπλ" αλάγθεο ηνπ. πλεπψο πξφθεηηαη γηα θπζηθά αγαζά εχθνια πξνζβάζηκα θαη δηαζέζηκα, ηα νπνία ν άλζξσπνο έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα ηα ρξεζηκνπνηήζεη γηα θάιπςε αλαγθψλ ηνπ. Οη θπζηθνί πφξνη κηαο ρψξαο ή άιιεο γεσπνιηηηθήο ελφηεηαο αλαθέξνληαη ζπλήζσο ζηηο νηθνλνκηθά αμηνπνηήζηκεο άκεζεο (πξσηνγελείο) χιεο, θάπνηεο απφ ηηο νπνίεο ραξαθηεξίδνληαη πεγέο ελέξγεηαο πνπ καο πξνζθέξεη ε βηφζθαηξα, ην έδαθνο, ην ππέδαθνο, ην λεξφ, ε αηκφζθαηξα, σο θαη ην θσο ηνπ ήιηνπ πνπ επηδξά ζηελ πεξηνρή αλαθνξάο. Πξνθεηκέλνπ φκσο, θάπνηα απ απηά, λα ραξαθηεξηζηνχλ θπζηθνί πφξνη ζα πξέπεη λα θαιχπηνπλ ηξεηο βαζηθέο πξνυπνζέζεηο: 1. Να ηθαλνπνηνχλ αλζξψπηλε αλάγθε, ρσξίο θακία κεηαηξνπή, ή λα είλαη εχθνια ζρεηηθά πξνζαξκφζηκα ζηηο αλάγθεο ηνπ. 2. Σα ζπγθεθξηκέλα αγαζά λα είλαη εχθνια δηαζέζηκα, ή έζησ κε θάπνηα ινγηθή δαπάλε ελέξγεηαο ή αληαιιαγήο. 3. Ο άλζξσπνο λα βξίζθεηαη ζε αλάινγν πνιηηηζκηθφ επίπεδν ψζηε κε ηηο ηθαλφηεηέο ηνπ λα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη απηά. Ζ έλλνηα ηνπ θπζηθνχ πφξνπ είλαη επξχηεξε ηεο ελεξγεηαθήο πεγήο θαη πεξηιακβάλεη θαζεηί πνπ ρξεηάδεηαη έλαο νξγαληζκφο γηα ηελ επηβίσζή ηνπ θαη πξνέξρεηαη απφ ηε θχζε. Ηδηαίηεξα γηα ηηο αλζξψπηλεο θνηλσλίεο ζαλ θπζηθνί

ελίδα23 πφξνη νξίδνληαη φια ηα ππάξρνληα ζηε γε πιηθά ή πξντφληα πνπ είλαη ρξήζηκα γηα ηε δσή θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ αλζξψπνπ. Δπεηδή νη πεξηζζφηεξνη θπζηθνί πφξνη είλαη θαη απνζεκαηηθνί, δεκηνπξγνχλ δειαδή αξρηθά απφζεκα χιεο θαη ελέξγεηαο πνπ πεξηθιείεηαη κέζα ζ' απηή, κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε αλαλεψζηκνπο θπζηθνχο πφξνπο, πνπ δηαξθνχλ γηα πάληα ή αλαλεψλνληαη ζπλερψο, φηαλ γίλεηαη ζσζηά ε δηαρείξηζή ηνπο, θαη κε αλαλεψζηκνπο πνπ εμαληινχληαη ζε ηέηνην ζεκείν ψζηε ε αλαλέσζή ηνπο είλαη αδχλαηε ή πνιχ δαπαλεξή. Οη αλαλεψζηκνη πφξνη δεκηνπξγνχληαη ζπλήζσο απφ ηα ζχγρξνλα βηνηηθά ζπζηήκαηα (γεσξγηθέο θαιιηέξγεηεο, αιηεχκαηα, δαζηθή μπιεία θιπ.) θαη καδί κε ηελ ειηαθή, ηελ αηνιηθή, ηε γεσζεξκηθή θαη ηελ πδξνειεθηξηθή ελέξγεηα απνηεινχλ ηνπο ελεξγεηαθνχο αλαλεψζηκνπο πφξνπο. Αληίζηνηρα νη κε αλαλεψζηκνη πφξνη είλαη απνζέκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ αβηνηηθά ζπζηήκαηα (κέηαιια, λεξφ, κάξκαξα) ή απφ πξψελ βηνηηθά ζπζηήκαηα (θάξβνπλν, πεηξέιαην, θπζηθφ αέξην). ινη νη θπζηθνί πφξνη δηαθξίλνληαη ζε αλαθπθιψζηκνπο θαη κε αλαθπθιψζηκνπο, αλάινγα κε ην αλ κπνξνχλ ή φρη λα αλαλεσζνχλ κε ηερλεηέο δηεξγαζίεο αλαθχθισζεο ή κέζα απφ ηνπο θπζηθνχο θχθινπο. ηνλ πίλαθα 2 πνπ αθνινπζεί γίλεηαη ε ηαμηλφκεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ. (πίλαθαο 1). Φυσικοί πόποι Ανανεώζιμοι Μη ανανεώζιμοι Νεξφ, ραξηί, μπιεία, θπζηθά πθαληνπξγηθά Ανακσκλώζιμοι Μέηαιια, γπαιί, κάξκαξα πξντφληα Πεηξέιαην, θάξβνπλν, νπξάλην, Μη ανακσκλώζιμοι Καπζφμπια, θπηηθά θαχζηκα, ηξνθέο πιαζηηθά (Πίνακασ 1 Σαξινόμθςθ φυςικών πόρων) Αλαλεψζηκνη θπζηθνί πφξνη νλνκάδνληαη απηνί πνπ αλαλεψλνληαη κε θπζηθέο ή ηερληθέο δηεξγαζίεο. Π.ρ. ηα δέληξα, πνπ κπνξνχλ λα δψζνπλ μπιεία. Κφβνληαη γηα λα ιεθζεί ε πξψηε χιε (μπιεία) αιιά κπνξνχλ λα αληηθαηαζηαζνχλ κε θπζηθή ή ηερλεηή αλαδάζσζε. Δθείλνη πνπ

ελίδα24 πξνέξρνληαη απφ ηε θχζε, αλαλεψλνληαη απφ κφλνη δηαξθψο θαη αζηακάηεηα δηαζέζηκνη ζε κεγάιεο πνζφηεηεο. ηνπο θαη είλαη ηε θαηεγνξία απηή αλήθνπλ νη παξαθάησ κνξθέο ελέξγεηαο : ειηαθή, αηνιηθή, πδξαπιηθή γεσζεξκίαο θπκάησλ, παιηξξνηψλ θαη ζαιάζζησλ ξεπκάησλ (Εικ. 1) ΑΝΑΝΕΩΙΜΟΙ ΦΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Δπηπιένλ ζαλ αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο ινγίδνληαη θαη εθείλεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ελεξγεηαθέο θαιιηέξγεηεο (δαραξνθάιακν, δαραξφηεπηιν, θαιακπφθη, ειίαλζνο, θ.α.). Σα θπηά απηά κεηά ηελ θαιιηέξγεηα ηνπο κπνξνχλ λα γίλνπλ πεγέο ζεξκηθήο ελέξγεηαο. Αληίζεηα κε ηηο ζπκβαηηθέο πεγέο ελέξγεηαο, δειαδή ηα νξπθηά θαχζηκα απφ απνιηζψκαηα, νη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο δελ είλαη εμαληινχληαη, άξα ζα ππάξρνπλ γηα εθαηνκκχξηα ρξφληα αθφκα.

ελίδα25 (Εικ. 2 ) Μορφζσ φυςικών πόρων Με αλαλεψζηκνη θπζηθνί πφξνη νλνκάδνληαη απηνί πνπ δελ αλαλεψλνληαη κε θπζηθέο ή ηερληθέο δηεξγαζίεο (ηνπιάρηζηνλ ζην νξαηφ κέιινλ), αιιά απιά ππάξρνπλ ζε θνηηάζκαηα (θπζηθά απνζέκαηα) πνπ θαηαλαιψλνληαη θαη εμαληινχληαη θάπνηε. Π.ρ. ην πεηξέιαην. Μεξηθέο θνξέο ηα πξντφληα ηνπο κπνξνχλ λα αλαθπθισζνχλ γηα λα θαζπζηεξήζνπλ ηελ επηθείκελε εμάληιεζε ησλ θνηηαζκάησλ ηνπο (π.ρ. ηα κέηαιια) ή λα δεκηνπξγεζνχλ κε ηερλεηφ ηξφπν απφ άιιεο θπζηθέο πξψηεο χιεο (π.ρ. ην πεηξέιαην), αιιά απηφ δελ ηα θαζηζηά αλαλεψζηκα. Γπλεηηθά αλαλεψζηκνη θπζηθνί πφξνη νλνκάδνληαη απηνί πνπ απφ ηε θχζε ηνπο είλαη αλαλεψζηκνη, αιιά ε ππεξθαηαλάισζή, ηνπο θάλεη κε αλαλεψζηκνπο. Π.ρ ην γιπθφ λεξφ, ν θαζαξφο αέξαο, ε βηνπνηθηιφηεηα θ.α Σνλ φξν «δπλεηηθά αλαλεψζηκνη θπζηθνί πφξνη» θαζηέξσζε ν G. Tyler Miller, jr γηα λα ππνδειψζεη κε έκθαζε φηη θάπνηνη πφξνη κπνξνχλ λα εμαληιεζνχλ αλ ηνπο ρξεζηκνπνηνχκε γξεγνξφηεξα απφ ηελ ηαρχηεηα ηεο θπζηθήο αλαλέσζήο ηνπο. Έλαο δπλεηηθά αλαλεψζηκνο θπζηθφο πφξνο κπνξεί λα αλαλεσζεί ζρεηηθά ζχληνκα (ιίγεο ψξεο έσο κεξηθέο

ελίδα26 δεθαεηίεο) κέζσ ησλ θπζηθψλ δηεξγαζηψλ. Παξαδείγκαηα ηέηνησλ πφξσλ είλαη ηα δάζε, ε ριφε ησλ ιηβαδηψλ, ηα άγξηα δψα, νη ιίκλεο θαη ηα πνηάκηα, ην ππφγεην λεξφ θαη ην γφληκν έδαθνο. Βηνηηθνί θπζηθνί πφξνη νλνκάδνληαη απηνί πνπ παξάγνληαη απφ ηνπο δσληαλνχο νξγαληζκνχο ηεο ρψξαο (πνπ δνπλ ζ απηήλ ή πεξηνδηθά ηε δηαζρίδνπλ). Π.ρ. ηα δέληξα ησλ δαζψλ, πνπ κπνξνχλ λα δψζνπλ μπιεία, ξεηζίλη θαη άιια πξσηνγελή πξντφληα. Αβηνηηθνί θπζηθνί πφξνη νλνκάδνληαη απηνί πνπ δελ παξάγνληαη απφ ηνπο δσληαλνχο νξγαληζκνχο ηεο ρψξαο. Π.ρ. δηάθνξα νξπθηά πνπ δηαζέηεη κηα ρψξα. Δλεξγνί θπζηθνί πφξνη νλνκάδνληαη απηνί πνπ ήδε ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή νηθνλνκηθνχ εηζνδήκαηνο ηεο ρψξαο. Π.ρ. ηα νξπθηά πνπ εθκεηαιιεχνληαη ήδε εγθαηεζηεκέλα νξπρεία πνπ ιεηηνπξγνχλ. Δλ δπλάκεη θπζηθνί πφξνη νλνκάδνληαη απηνί πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ παξαγσγή νηθνλνκηθνχ εηζνδήκαηνο ηεο ρψξαο θαη πνπ είλαη πηζαλφ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζην νξαηφ κέιινλ. Π.ρ. θνηηάζκαηα νξπθηψλ πνπ βξέζεθε φηη ππάξρνπλ, αιιά δελ έρνπλ αμηνπνηεζεί αθφκα. 1.2. Μεξηθά παξαδείγκαηα θπζηθψλ πφξσλ είλαη ηα αθφινπζα: Αηκνζθαηξηθφο αέξαο: Σα αέξηα πνπ ηνλ απνηεινχλ είλαη νηθνλνκηθά αμηνπνηήζηκα απφ δηάθνξεο βηνκεραλίεο. Δπηπιένλ ν άλεκνο απνηειεί αλαλεψζηκε πεγή ελέξγεηαο, αμηνπνηήζηκε νηθνλνκηθά άξα θαη θπζηθφο πφξνο. Νεξφ: Θάιαζζα, πνηάκηα, ιίκλεο, πεγέο ππεδάθνπο:, αθφκε θαη απνζέκαηα πάγνπ ή ζεξκνπίδαθεο. Σν ίδην ην λεξφ θαη ηα δηαιπκέλα ζ απηφ ζπζηαηηθά είλαη νηθνλνκηθά αμηνπνηήζηκα απφ δηάθνξεο βηνκεραλίεο. Δπίζεο, ην θηλνχκελν λεξφ (πδαηνπηψζεηο, παιίξξνηεο) θαη ην ππέξζεξκν (ζεξκέο πεγέο) απνηεινχλ θη απηά αμηνπνηήζηκεο νηθνλνκηθά αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο θαη άξα θπζηθνί πφξνη. Έδαθνο: Σα ζπζηαηηθά ηνπ εδάθνπο είλαη άκεζα νηθνλνκηθά αμηνπνηήζηκα, αιιά, αλ είλαη γφληκα, ρξεζηκεχνπλ γηα ηελ αγξνηηθή θαη

ελίδα27 ηελ θηελνηξνθηθή παξαγσγή, απφ ηελ νπνία πξνθχπηνπλ πνιιέο πξψηεο χιεο, πνπ επίζεο απνηεινχλ θπζηθνχο πφξνπο. Φπζηθή ρισξίδα θαη παλίδα: Πνιιά είδε δψσλ θαη θπηψλ είλαη νηθνλνκηθά αμηνπνηήζηκα. Σα ίδηα ή θάπνηα πξντφληα πνπ ηπρφλ παξάγνπλ (π.ρ. ην κέιη ησλ κειηζζψλ) απνηεινχλ θπζηθνχο πφξνπο. Οξπθηφο πινχηνο ππεδάθνπο. Σα απνζέκαηα νηθνλνκηθά αμηνπνηήζηκσλ νξπθηψλ, αεξίσλ, πγξψλ ή ζηεξεψλ απνηεινχλ ηνπο θαηεμνρήλ θπζηθνχο πφξνπο. πρλά κάιηζηα αλαθέξνληαη θπξίσο ή θαη κφλν απηνί, γηαηί είλαη απηνί πνπ έρνπλ ηελ πην άληζε θαηαλνκή αλάκεζα ζηηο ρψξεο ή πεξηνρέο. Πεξηέρνπλ ρξήζηκα ζπζηαηηθά ζε κεγάιεο ζπγθεληξψζεηο, κε απνηέιεζκα λα είλαη νη νηθνλνκηθφηεξεο άκεζεο πεγέο πνιιψλ ρξήζηκσλ πξψησλ πιψλ θαη πεγψλ ελέξγεηαο, θπξίσο βέβαηα φηαλ δελ ζπλππνινγίδεηαη θαη ην θφζηνο ησλ παξελεξγεηψλ ηεο κε νξζνινγηθήο ρξήζεο ηνπο. Έλα κηθξφ πνζνζηφ απηψλ, νη πην ζεκαληηθέο θαη άληζα θαηαλεκεκέλεο νλνκάδεηαη κε ηνλ ηίηιν «ζηξαηεγηθέο πξψηεο χιεο» ή «ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο θπζηθνί πφξνη» θαη ε θαηνρή ηνπο απνηειεί κία απφ ηηο θχξηεο αηηίεο πνιέκσλ, παγθνζκίσο θαη φισλ ησλ επνρψλ, παξφιν πνπ ζπλήζσο φζνη ηνπο εμαπνιχνπλ επηθαινχληαη άιιεο αθνξκέο. Ζιηαθή αθηηλνβνιία. Απνηειεί νηθνλνκηθά αμηνπνηήζηκε αλαλεψζηκε πεγή ελέξγεηαο θαη άξα θπζηθφο πφξνο. Φπζηθή νκνξθηά θαη γεληθά νηηδήπνηε κε αλζξσπνγελέο είλαη δπλαηφ λα ηξαβήμεη ηνπξηζκφ είλαη έλα είδνο θπζηθνχ πφξνπ, πνπ ζπρλά δελ ζπλππνινγίδεηαη, ίζσο γηαηί ν ηνπξηζκφο απνδίδεηαη ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο, αιιά ζηελ πξαγκαηηθφηεηα εθηφο απφ ηελ παξνρή ππεξεζηψλ «πνπιάεη» θαη φηη φκνξθν ή ελδηαθέξνλ έρεη ε επξχηεξε ηνπξηζηηθή πεξηνρή. πρλά θάπνηνη ην μερλνχλ απηφ θαη θηηάρλνπλ ηεξαηνπξγήκαηα πνπ πξνζθέξνπλ πηζαλφηαηα θαιχηεξεο ππεξεζίεο, αιιά ζπρλά ππνβαζκίδνληαο ή θαη θαηαζηξέθνληαο ηε θπζηθή ή άιιε νκνξθηά ηεο πεξηνρήο, πνπ έηζη πηζαλφηαηα παχεη πιένλ λα πνπιάεη ηνπξηζηηθά. Αλ έλαο πφξνο δελ είλαη αλαλεψζηκνο νχηε αλαθπθιψζηκνο, ηφηε ε εμαθάληζή ηνπ είλαη δήηεκα ρξφλνπ.

ελίδα28 1.3. ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Ο άλζξσπνο "ηξνθνζπιιέθηεο" ησλ πξντζηνξηθψλ ρξφλσλ ζηεξηδφηαλ απνθιεηζηηθά ζηε κπτθή ηνπ ελέξγεηα (δχλακε) γηα λα βξίζθεη ηελ ηξνθή ηνπ θαη λα θηηάρλεη ηα θαηαθχγηά ηνπ. Με ηελ πάξνδν ησλ εηψλ ρξεζηκνπνίεζε πην απνδνηηθά ηε κπτθή ηνπ ελέξγεηα θηηάρλνληαο ηα πξψηα απιά εξγαιεία απφ μχιν, πέηξα, θφθαια. Αμηνπνίεζε επίζεο ηε κπτθή ελέξγεηα ησλ δψσλ είηε γηα ηε κεηαθνξά επηβαηψλ θαη αληηθεηκέλσλ είηε γηα φξγσκα θαη άληιεζε λεξνχ ζε ζπλδπαζκφ κε εξγαιεία (π.ρ. αιέηξη) θαη απιέο κεραλέο. Οη ζεκαληηθφηεξνη ζηαζκνί ζηελ ηζηνξία ηνπ αλζξψπνπ ππήξμαλ αλακθηζβήηεηα ε αλαθάιπςε θαη ρξήζε ηεο θσηηάο θαη ε επηλφεζε ηνπ ηξνρνχ. Απφ ηελ ιίζηλε αθφκε επνρή, γλσξίδνπκε φηη νη θάηνηθνη ησλ ζπειαίσλ ρξεζηκνπνίεζαλ ηελ ελέξγεηα ηεο θσηηάο, αξρηθά γηα ην θσηηζκφ, ηε ζέξκαλζε θαη ηελ καγεηξηθή θαη κε ην πέξαζκα ησλ ρηιηεηηψλ γηα ηε κεηαιινπξγία θαη ηελ παινπξγία. Σα πξψηα θαχζηκα ήηαλ ηα μεξά ρφξηα, ην μχιν, ε θνπξηά θαη ζηε ζπλέρεηα ην θπηηθφ θαη δσηθφ ιίπνο (αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο). Αξγφηεξα αλαθάιπςε ηε δχλακε ηνπ αλέκνπ - αηνιηθή ελέξγεηα - ηελ νπνία ρξεζηκνπνίεζε ζαλ "κεραληθή ελέξγεηα" γηα ηελ χδξεπζε θαη άξδεπζε, άιεζε δεκεηξηαθψλ, ζαιάζζηεο κεηαθνξέο. Ήδε απφ ην 3500 π.υ. ν άλζξσπνο ρξεζηκνπνίεζε ηελ ελέξγεηα ηνπ αλέκνπ ζηα ηζηηνθφξα πινία, ελψ νη πξψηνη αλεκφκπινη εκθαλίζηεθαλ ζηελ Πεξζία πεξίπνπ ην 3000 π.υ. θαη ζηελ Δπξψπε, ζηε Γαιιία ζπγθεθξηκέλα, ην 1180 π.υ. Με ηελ αλαθάιπςε ηνπ ηξνρνχ ηνπ λεξνχ πεξίπνπ ην 200 π.υ., αμηνπνηείηαη ε ελέξγεηα ηνπ λεξνχ πνπ έξξεε ή έπεθηε, γηα ηελ άιεζε ησλ ζπφξσλ - πδξαπιηθή ελέξγεηα - θαη ζήκεξα έρεη εμειηρζεί ζηνλ ζχγρξνλν πδξνζηξφβηιν γηα ηελ παξαγσγή ηνπ ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο. Βιέπνπκε ινηπφλ φηη ν πξσηφγνλνο άλζξσπνο αμηνπνίεζε ηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο.

ελίδα29 Οη πξψηεο πξνζπάζεηεο θαηαζθεπήο θαη ρξήζεο πην πνιχπινθσλ κεραλψλ πνπ απαιιάζζνπλ ηνλ άλζξσπν απφ επίπνλεο εξγαζίεο θαη αμηνπνηνχλ ηηο πην πάλσ πεγέο ελέξγεηαο, εκθαλίδνληαη πεξί ην 300 π.υ.. Ο Αξρηκήδεο αλαθέξεηαη αλάκεζα ζηνπο πξψηνπο εθεπξέηεο, θαζψο ην 212 π.υ. κε ηα θνίια θάηνπηξα πνπ θαηαζθεπάδεη, εθκεηαιιεχεηαη ηελ ειηαθή ελέξγεηα θαη θαηαθαίεη ηα ξσκατθά πινία θαηά ηελ πνιηνξθία ησλ πξαθνπζψλ. Ο Ήξσλ ν Αιεμαλδξεχο ην 130 π.υ. θαηαζθεπάδεη ηελ πξψηε ζεξκηθή κεραλή πνπ απνηειείηαη απφ κηα πεξηζηξεθφκελε ζθαίξα κε δχν αθξνθχζηα θαη εθκεηαιιεχεηαη ηε δχλακε ηνπ αηκνχ. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Μεζαίσλα (467-1453 κ.υ.) θαη ηεο Αλαγέλλεζεο (1454-1700 κ.υ.) εκθαλίδνληαη κεξηθέο απφ ηηο ζπνπδαηφηεξεο εθεπξέζεηο, φπσο ην πγξφ ή ειιεληθφ ππξ (7νο αηψλαο-καιιίληθνο), ε ππμίδα (1180), ην ηειεζθφπην (Γαιηιαίνο), ην ξνιφη εθθξεκέο (1673-Κξίζηηαλ Υφηρελο), ελψ δηαηππψλνληαη νη βαζηθνί λφκνη ηεο Φπζηθήο (λφκνο βαξχηεηαο, παγθφζκηαο έιμεο, λφκνη δηαηήξεζεο ηεο ελέξγεηαο θ.ιπ.). Οη πξψηεο ρξήζηκεο αηκνκεραλέο εκθαλίδνληαη κε ηε ρξήζε ησλ θαχζηκσλ απνιηζσκάησλ, νπφηε μεθηλά ε βηνκεραληθή επαλάζηαζε (1780-1850 κ.υ.). Ζ πξψηε κεραλή εζσηεξηθήο θαχζεο θαηαζθεπάδεηαη ην 1860 απφ ην Γάιιν εθεπξέηε Εαλ-Ενδέθ-Δηηέλ Λελνπάξ θαη ηειεηνπνηείηαη ην 1876 απφ ην Γεξκαλφ κεραληθφ Νηθνιάνπο ηην, ν νπνίνο θαηαζθεπάδεη ηελ ηεηξάρξνλε κεραλή. Σν πξψην εχρξεζην απηνθίλεην, κε ηξεηο ηξνρνχο θαη αλψηαηε ηαρχηεηα 15 ρηιηφκεηξα ηελ ψξα, θαηαζθεπάδεηαη ην 1885 απφ ην Γεξκαλφ κεραληθφ Καξι Μπεληο. Σν 1901 γεληθεχεηαη ε πεηξειαηνθηλνχκελε κεηαθνξά, ελψ ζηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα αλαθαιχπηεηαη ν ειεθηξηζκφο πνπ κεηακνξθψλεη ηε δσή θαη ηελ εξγαζία ηνπ αλζξψπνπ θαη δεκηνπξγεί κηα παγθφζκηα βηνκεραλία κε ηεξάζηηα νηθνλνκηθά κεγέζε. ηνλ εηθνζηφ αηψλα θαηαζθεπάδνληαη ζε κεξηθέο ρψξεο βηνκεραλίεο πνπ ζηεξίδνληαη ζηελ εληαηηθή ρξήζε πεηξειαίνπ θαη ειεθηξηζκνχ θαη δίλνπλ

ελίδα30 ηεξάζηηα ψζεζε ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Σαπηφρξνλα φκσο δεκηνπξγνχληαη λέεο αλάγθεο πνπ απαηηνχλ θαηαλάισζε ελέξγεηαο, ελψ ζπζζσξεχνληαη πνιιά πξνβιήκαηα ζην πεξηβάιινλ, ηδηαίηεξα κε ηε ρξήζε ηεο ππξεληθήο ελέξγεηαο απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1970 θαη κεηά. Ο πινχηνο ησλ θπζηθψλ πφξσλ δηαθέξεη κεηαμχ ησλ θξαηψλ. Δθηεηακέλα θνηηάζκαηα νξπθηψλ (πρ. ραιθνχ, ζηδεξνκεηαιιεχκαηνο, δηακαληηψλ) θαη ζεκαληηθά απνζέκαηα πεηξειαίνπ, άλζξαθα θαη θπζηθνχ αεξίνπ ηείλνπλ λα βξίζθνληαη ζπγθεληξσκέλα ζε ζπγθεθξηκέλα κέξε ηνπ πιαλήηε. Σα παξάθηηα θξάηε έρνπλ ζαθψο κεγαιχηεξε πξφζβαζε ζηα ςάξηα θαη ζηνπο πφξνπο ησλ σθεαλψλ. Σξνπηθά δάζε βξίζθνληαη θπξίσο ζηε Λαηηληθή Ακεξηθή θαη ζηελ Αθξηθή. Ζ αληζνθαηαλνκή ηνπ πινχηνπ ησλ θπζηθψλ πφξσλ ζεκειηψλεη ηε βάζε γηα ην δηεζλέο εκπφξην. Πξαγκαηηθά, γηα κεξηθά θξάηε ε εμαγσγή ησλ θπζηθψλ πφξσλ είλαη ν θχξηνο ηνκέαο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Ζ ρξήζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ ζηελ παξαγσγή αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ απαηηεί ηε ζπκκεηνρή θαη εθαξκνγή ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ ηεο αλζξψπηλεο εξγαζίαο θαη ζπλήζσο ηνπ θεθαιαίνπ, φπσο πρ. γηα λα θαιιηεξγεζεί ε γε, λα αιηεπζνχλ ηα ςάξηα ή λα εμνξπρζνχλ ηα νξπθηά είλαη απαξαίηεηε ε ζπκκεηνρή απηψλ ησλ ζπληειεζηνχλ. Οη θπζηθνί πφξνη κπνξνχλ λα γίλνπλ αληηθείκελν θαηεξγαζίαο ψζηε λα πξνθχςνπλ ελδηάκεζα αγαζά, θεθαιαηνπρηθά αγαζά θαη ηειηθά αγαζά. Ζ πνηφηεηα ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ πξνζδίδεη ηελ πξαγκαηηθή ηνπο αμία ζηελ παξαγσγή θαη ηελ θαηαλάισζε. Ζ αμία ησλ απνζεκάησλ πεηξειαίνπ π.ρ. δηαθέξεη αλάινγα κε ην θφζηνο πνπ δηακνξθψλεη ε δηχιηζε ηνπ. Οξηζκέλα θξάηε, ιφγσ ησλ επλντθψλ θιηκαηνινγηθψλ ζπλζεθψλ θαη ηεο γεσγξαθηθήο ηνπο ζέζεο, έρνπλ ηδηαίηεξα γφληκε θαιιηεξγήζηκε γε, ελψ γηα άιια θξάηε ε θπζηθή νκνξθηά ησλ βνπλψλ θαη ησλ αθηψλ ηνπο δίλεη πιενλεθηήκαηα ζηνλ ηνπξηζκφ θαη ζηελ αλαςπρή.

ελίδα31 1.4. ΤΝΣΕΛΕΣΕ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Απηή ε θαηεγνξία πφξσλ πεξηιακβάλεη ηνπο ελεξγεηαθνχο πφξνπο (άλζξαθα, πεηξέιαην, θπζηθφ αέξην, νπξάλην θ.ιπ.), ηνπο κεηαιινθφξνπο νξπθηνχο πφξνπο (ραιθφ, ζίδεξν, αινπκίλην θ.ιπ.) θαη ηνπο κε κεηαιινθφξνπο - νξπθηνχο πφξνπο (αιάηη, θσζθνξηθά θ.ιπ.) Ζ ειηαθή ελέξγεηα είλαη έλαο αλαλεψζηκνο θπζηθφο πφξνο, επεηδή δελ εμαληιείηαη, αλ ππνινγηζζεί κε ηνπο ρξνληθνχο νξίδνληεο ηνπ αλζξψπηλνπ είδνπο. Τπνινγίδεηαη λα δηαξθέζεη ην ιηγφηεξν 6,5 δηζεθαηνκκχξηα ρξφληα κέρξηο φηνπ ν ήιηνο ζα ζπκπιεξψζεη ηνλ θχθιν χπαξμήο ηνπ. Οη δπλεηηθά αλαλεψζηκνη θπζηθνί πφξνη κπνξνχλ λα εμαληιεζνχλ, αλ ηνπο ρξεζηκνπνηνχκε γξεγνξφηεξα απφ ηελ ηαρχηεηα ηεο θπζηθήο αλαλέσζήο ηνπο. Έλαο δπλεηηθά αλαλεψζηκνο θπζηθφο πφξνο κπνξεί λα αλαλεσζεί ζρεηηθά ζχληνκα (ιίγεο ψξεο έσο κεξηθέο δεθαεηίεο) κέζσ ησλ θπζηθψλ δηεξγαζηψλ. Παξαδείγκαηα ηέηνησλ πφξσλ είλαη ηα δάζε, ε ριφε ησλ ιηβαδηψλ, ηα άγξηα δψα, νη ιίκλεο θαη ηα πνηάκηα, ην ππφγεην λεξφ θαη ην γφληκν έδαθνο. Ζ πνηφηεηα θαη ε πνζφηεηα ησλ θπζηθψλ πφξσλ επεξεάδεηαη απφ ηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά. Γηα παξάδεηγκα ηα ιηπάζκαηα πξνάγνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα ηνπ εδάθνπο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά φκσο ε ππεξβνιηθή ρξήζε ή ε θαθή δηαρείξηζε ή ε ξχπαλζε κπνξεί λα κεηψζεη ηελ πνζφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ησλ θπζηθψλ πφξσλ. Ζ ππεξβφζθεζε κπνξεί λα κεηαηξέςεη έλα δσηηθφ βνζθφηνπν ζε ζηείξα θησρή γε. Ζ ξχπαλζε ηεο αηκφζθαηξαο θαη ε φμηλε βξνρή κπνξεί λα ππνβαζκίζεη ηα δάζε. Ζ εζθαικέλε δηάζεζε ησλ βηνκεραληθψλ απνβιήησλ κπνξεί λα "δειεηεξηάζεη" ηα απνζέκαηα λεξνχ. Σέηνηεο πεξηβαιινληηθέο ππνβαζκίζεηο φρη κφλν κεηψλνπλ ηηο παξαγσγηθέο δπλαηφηεηεο κηαο ρψξαο, αιιά κπνξεί λα κεηψζνπλ ηελ πνηφηεηα ηεο δσήο κε ηελ πξφθιεζε βιαβψλ ζηελ πγεία θαη ηε κείσζε ηεο αηζζεηηθήο.

ελίδα32

ελίδα33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο 2.1. Η ΔΞΑΝΣΛΗΗ ΣΩΝ ΦΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Οη θπζηθνί πφξνη ηεο Γεο δελ είλαη απεξηφξηζηνη θαη αλεμάληιεηνη. Σν θπξίαξρν ζήκεξα «δπηηθφ» κνληέιν αλάπηπμεο βαζίδεηαη ζηελ αιφγηζηε θαηαζπαηάιεζε ησλ κε αλαλεψζηκσλ πφξσλ θαη ζην θπλήγη ηνπ θέξδνπο κε θάζε ηίκεκα (πεξηβαιινληηθφ ή θνηλσληθφ). Οη θαηαζηξνθηθέο ζπλέπεηεο απηνχ ηνπ κνληέινπ γίλνληαη πιένλ αηζζεηέο ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν: κφιπλζε ησλ πδάησλ θαη ηνπ αέξα, ππνβάζκηζε ησλ νηθνζπζηεκάησλ, πεξηνξηζκφο ηεο βηνπνηθηιφηεηαο, θαηαζηξνθή ησλ δαζψλ, εξεκνπνίεζε ησλ εδαθψλ, κείσζε ησλ θαιιηεξγήζηκσλ εθηάζεσλ, έιιεηςε ηξνθίκσλ θαη πφζηκνπ λεξνχ, κείσζε ησλ απνζεκάησλ πεηξειαίνπ θαη θπζηθνχ αεξίνπ θ.ν.θ. ήκεξα θαηαλννχκε πην θαζαξά φηη ν δπηηθφο ηξφπνο δσήο θαη θαηαλάισζεο δελ κπνξεί λα επεθηαζεί ζηνλ ππφινηπν θφζκν ρσξίο λα απεηιεζεί ζνβαξά ην κέιινλ ηνπ πιαλήηε. Ζ ζπλερηδφκελε ιεειαζία ηνπ πεξηβάιινληνο καο ζέηεη κπξνζηά ζηελ νξαηή πιένλ απεηιή ηεο εμάληιεζεο ησλ θπζηθψλ πφξσλ. Φαίλεηαη πσο ζήκεξα έρνπκε θηάζεη ην αθξαίν φξην. Ζ θαηάζηαζε επηβάιιεη θάηη παξαπάλσ απφ κηαλ απιή αιιαγή πνξείαο. Δπηβάιιεη κηα ξηδηθή κεηαβνιή λννηξνπίαο, κηα πην πνιχπινθε ζθέςε, πεξηζζφηεξε ηαπεηλφηεηα θαη αίζζεκα επζχλεο απέλαληη ζην πεξηβάιινλ, ηα νηθνζπζηήκαηα, ηε κεηέξα Γε. Παξαβηάδνληαο ηα φξηα αλαγέλλεζεο ηεο θχζεο, επηδεηλψλνπκε ηελ έιιεηςε ησλ πφξσλ. Οη πνηακνί ζηεξεχνπλ, ηα εδάθε ράλνπλ ηε γνληκφηεηα ηνπο, ν αέξαο γίλεηαη απνπληθηηθφο, ηα δάζε ράλνληαη. Γηαηί επηκέλνπκε λα ππεξβαίλνπκε ηα φξηα πνπ καο ζέηεη ε Γε; Ζ δηαρείξηζε ηνπ νξίνπ γίλεηαη ε πξψηε άζθεζε αεηθνξίαο, φρη κφλνλ πεξηβαιινληηθήο.

ελίδα34 2.2. ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΥΡΗΗ ΜΗ ΑΝΑΝΔΩΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΔΝΔΡΓΔΙΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΡΙΗ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΗ ΔΠΙΒΑΡΤΝΗ Ζ ρξήζε ησλ νξπθηψλ θαπζίκσλ θαη ηεο ππξεληθήο ελέξγεηαο επεξέαζε ηηο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο ηνπ πιαλήηε, ζπζζψξεπζε αέξηνπο ξχπνπο ζηελ αηκφζθαηξα, ξχπαλε ζε ζεκαληηθή έθηαζε ηα επηθαλεηαθά χδαηα ηνπ πιαλήηε, κείσζε ηε βηνπνηθηιφηεηα θαη αθφκε κφιπλε πεξηνρέο ιφγσ ησλ ππξεληθψλ απνβιήησλ. Αλαθέξνπκε ελδεηθηηθά κεξηθά παξαδείγκαηα: 1) Σν 1952 ζην Λνλδίλν αλαθέξνληαη ρηιηάδεο ζάλαηνη, φηαλ ε άπλνηα παγίδεςε ηνπο αέξηνπο ξχπνπο ησλ εξγνζηαζίσλ πάλσ απφ ηελ πφιε θαη δεκηνχξγεζε ην ηξαγηθφ απηφ ζπκβάλ. 2) Σν 1973 εθδειψλεηαη ε πξψηε ελεξγεηαθή θξίζε φηαλ ε ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ πεληαπιαζηάζηεθε κέζα ζε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα. Γηαπηζηψλεηαη ε άκεζε ζρέζε ηεο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο θαη ηεο εζληθήο αλεμαξηεζίαο κηαο ρψξαο, αιιά θαη ζπλεηδεηνπνηείηαη ην γεληθφηεξν πξφβιεκα ηνπ εμαληιήζηκνπ ησλ ελεξγεηαθψλ απνζεκάησλ. Δμαγγέιινληαη πξνγξάκκαηα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο θαη αλαδεηνχληαη άιιεο ελεξγεηαθέο πεγέο. 3) Σν 1982 εκθαλίδνληαη ηα πξψηα ζπκπηψκαηα θαηαζηξνθήο ησλ δαζψλ ηεο Κεληξηθήο Δπξψπεο ιφγσ ηεο φμηλεο βξνρήο. Αηηία ε θαχζε ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ ή γαηαλζξάθσλ ζε κνλάδεο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. 4) Σν 1989, ην λαπάγην ηνπ πεηξειαηνθφξνπ Exxon Valdez ζηνλ θφιπν Prince William Sound ηεο Αιάζθαο, καο ππελζχκηζε ην θφζηνο ηεο ρξήζεο 60 εθ. βαξειηψλ πεηξειαίνπ ηελ εκέξα. 5) Σν 1986 ζηελ Οπθξαλία γίλεηαη έθξεμε ζηελ ππξεληθή κνλάδα ηνπ Σζέξλνκπηι. Σν ξαδηελεξγφ λέθνο, εθηφο απφ ηελ γχξσ πεξηνρή, έπιεμε ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο Κεληξηθήο θαη Γπηηθήο Δπξψπεο αιιά θαη κέξνο ηεο ρψξαο καο. Σα δπζκελή απνηειέζκαηα θαηακεηξνχληαη αθφκε θαη ζήκεξα.

ελίδα35 ην δηάζηεκα 1989-1995 παξαηεξήζεθε ηδηαίηεξα κεγάινο αξηζκφο θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ, φπσο νη ζπειιψδεηο άλεκνη πνπ έπιεμαλ ην 1990 ηε Βφξεηα Δπξψπε, νη κεγάινη θπθιψλεο πνπ έπιεμαλ ηελ Αζία ην 1991, ε θαηαηγίδα " Andrew" ζηηο ΖΠΑ ην 1992, αιιά θαη νη ηξνκαθηηθέο πιεκκχξεο ζηελ πεξηνρή ηνπ Μηζηζηπή ην 1993. χκθσλα κε ζηνηρεία πνπ αλαθέξνληαη ζηελ έθζεζε ηεο επηζηεκνληθήο νκάδαο εξγαζίαο ηεο IPCC ηνπ 1995 (IPCC: Γηαθπβεξλεηηθή Δπηηξνπή γηα ηηο Κιηκαηηθέο Αιιαγέο πνπ απνηειείηαη απφ 2500 επηζηήκνλεο, ηδξχζεθε ην 1988 θαη ηειεί ππφ ηελ αηγίδα ηνπ ΟΖΔ) απνδεηθλχεηαη πιένλ θαζαξά φηη νη αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο επηδξνχλ ζην παγθφζκην θιίκα. Άιισζηε ε αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο θαηά 0,3-0,6 0C απφ ην 1860 θαη κεηά δελ κπνξεί λα απνηειεί θπζηθφ θαηλφκελν. - Οη βνκβαξδηζκνί ησλ ακεξηθαληθψλ θαη λαηντθψλ δπλάκεσλ ην 1991 ζηνλ Πεξζηθφ Κφιπν κε βφκβεο απεκπινπηηζκέλνπ νπξαλίνπ, κφιπλαλ ηηο πεξηνρέο κε ξαδηελεξγά ζηνηρεία θαη απνηέιεζαλ ηελ αηηία γηα ηελ εκθάληζε πνιιψλ θξνπζκάησλ ιεπραηκίαο θαη ηεξαηνγελέζεσλ. Αλάινγν θαηλφκελν έδεζε ηελ άλνημε ηνπ 1999 θαη ε γεηηνληθή καο Γηνπγθνζιαβία, κε ζπλέπεηεο πνπ δελ γλσξίδνπκε αθφκε πφζν ζα ζηνηρίζνπλ ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ζηνλ άλζξσπν. Δθηφο απφ ηα ζπγθεθξηκέλα γεγνλφηα πνπ ελδεηθηηθά αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, ε ρξήζε ησλ κε αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο πξνθάιεζε θαη ζπλερίδεη λα πξνθαιεί έληνλε πεξηβαιινληηθή επηβάξπλζε. Έηζη θαηά ηελ θαχζε ησλ γαηαλζξάθσλ (κίγκα πνιχπινθσλ ρεκηθψλ ελψζεσλ άλζξαθα θαη πδξνγφλνπ - ησλ ιεγφκελσλ πδξνγνλαλζξάθσλ), φπνπ κεηαηξέπεηαη ε ρεκηθή ελέξγεηά ηνπο ζε ζεξκηθή ελέξγεηα, παξάγεηαη αηζάιε θαη δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, ελψ ε θαχζε ηνπ πεηξειαίνπ παξάγεη επηπιένλ νμείδηα ηνπ αδψηνπ, ηνπ ζείνπ θαη ειεπζεξψλεηαη κφιπβδνο. Ζ αηζάιε θαη ηα αέξηα απηά ζρεκαηίδνπλ ηελ αηζαινκίριε, πνπ ζπρλά ιφγσ ησλ ζεξκνθξαζηαθψλ αλαζηξνθψλ εγθισβίδεηαη ζηα θαηψηεξα ζηξψκαηα ηεο αηκφζθαηξαο, κε δπζάξεζηα απνηειέζκαηα. Ηδηαίηεξα ε αηζάιε εηζπλέεηαη αιιά θαη επηθάζεηαη παληνχ. ζνλ αθνξά ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, κε ηελ αχμεζε ηεο πνζφηεηάο ηνπ ζηελ αηκφζθαηξα, απμάλεηαη θαη ε

ελίδα36 δηαθνξά κεηαμχ ηεο εηζεξρφκελεο ζηελ αηκφζθαηξα ειηαθήο αθηηλνβνιίαο θαη ηεο εμεξρφκελεο απφ απηή κεηά ηελ αλάθιαζή ηεο ζηε Γε. 2.3. ΦΑΙΝΟΜΔΝΟ ΣΟΤ ΘΔΡΜΟΚΗΠΙΟΤ Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ πιαλήηε, ην γλσζηφ θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ, φπνπ ην ξφιν ηνπ γπάιηλνπ ζθέπαζηξνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, παίδεη ε βεβαξεκέλε αηκφζθαηξα θπξίσο κε δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, κεζάλην θαη νμείδηα ηνπ αδψηνπ (αέξηα ζεξκνθεπίνπ). Δθηφο απφ ηελ αέξηα ξχπαλζε αθφκε θαη ε έξεπλα γηα αλαθάιπςε θνηηαζκάησλ θπζηθνχ αεξίνπ θαη ε εθκεηάιιεπζή ηνπο ζπλνδεχεηαη απφ ζνβαξά πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα. Κάζε θνξά πνπ γίλεηαη π.ρ. κηα γεψηξεζε ζηε ζάιαζζα γηα θπζηθφ αέξην, παξάγνληαη θαηά κέζν φξν 1.500-2.000 ηφλνη ηνμηθήο ιάζπεο πνπ πεξηέρεη πηεηηθέο νξγαληθέο ελψζεηο, πνιπθπθιηθνχο αξσκαηηθνχο πδξνγνλάλζξαθεο, αξζεληθφ, κφιπβδν θαη ξαδηελεξγά πιηθά, φπσο ην ξάδην. Ζ απφξξηςε ηεο ιάζπεο απηήο ζηε ζάιαζζα ή ε δηάζεζή ηεο ζηελ μεξά εγθπκνλεί ζεκαληηθνχο θηλδχλνπο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθή ε πεξίπησζε ηνπ Κφιπνπ ηνπ Μεμηθνχ φπνπ ε εληαηηθή άληιεζε αεξίνπ έρεη θαηαζηήζεη κηα πεξηνρή 3.000 ηεηξαγσληθψλ κηιίσλ λεθξή δψλε. ζνλ αθνξά ηελ έθιπζε ησλ νμεηδίσλ ηνπ ζείνπ θαη ηνπ αδψηνπ, πνπ αλαθέξζεθαλ πην πάλσ, ζρεκαηίδνπλ κε ηνπο πδξαηκνχο ηεο αηκφζθαηξαο νμέα πνπ κε ην λεξφ ηεο βξνρήο επηζηξέθνπλ ζηε γε σο φμηλε βξνρή, πξνθαιψληαο κεγάιεο δεκηέο ζηα δάζε ηνπ πιαλήηε καο, δηάβξσζε θαη εξεκνπνίεζε ησλ γφληκσλ εδαθψλ θαζψο θαη αιινηψζεηο ζηε ζχζηαζε ησλ ππφγεησλ θαη πφζηκσλ λεξψλ. Δπίζεο εκθαλείο είλαη νη θαηαζηξνθέο ζηα καξκάξηλα αξηζηνπξγήκαηα (γπςνπνίεζε) πνπ δηαζψζεθαλ σο ηηο κέξεο καο. νβαξφ πξφβιεκα ζήκεξα απνδείρζεθε ε ρξήζε ησλ ρισξνθζνξαλζξάθσλ (CFC) σο ςπθηηθά ζε θιηκαηηζηηθά θαη ςπγεία, σο πξνσζεηηθά ζε ζπξέη, σο θαζαξηζηηθά ειεθηξνληθψλ ζπζθεπψλ, απνζηεηξσηηθά γηα λνζνθνκεηαθά φξγαλα θαη σο κνλσηηθά πιηθά θαη πιηθά ζπζθεπαζίαο. Αλ θαη δελ πξνέξρνληαη άκεζα απφ ηελ θαχζε ησλ κε

ελίδα37 αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο (έλα κέξνο ηνπο παξάγεηαη απφ ηελ θαχζε ηεο βηνκάδαο), απνηεινχλ σζηφζν πξντφληα πνπ ε παξαζθεπή ηνπο απαηηεί ζεκαληηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο. (Δηθ. 3) Ζιηαθή ελέξγεηα Σξφθηκα - Καχζηκα Ζ απειεπζέξσζε επίζεο ησλ αεξίσλ CFC ζηελ αηκφζθαηξα απφ ηα θνπηηά ησλ ζπξέη πνπ πεηηνχληαη ή απφ δηαξξνέο ησλ ςπθηηθψλ θαη θιηκαηηζηηθψλ ζπζθεπψλ ή απφ ηελ παξαγσγή θαη θαχζε πξντφλησλ κε πιαζηηθφ αθξφ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αλχςσζή ηνπο ζηε ζηξαηφζθαηξα. Δθεί κε ηελ επίδξαζε ηεο ππεξηψδνπο αθηηλνβνιίαο δηαζπψληαη θαη απειεπζεξψλνληαη άηνκα ρισξίνπ, πνπ επηηαρχλνπλ ηε δηάζπαζε ηνπ φδνληνο (Ο 3 ) ζε νμπγφλν (Ο 2 ) θαη αηνκηθφ νμπγφλν (Ο). Με ηνλ ηξφπν απηφ θαηαζηξέθεηαη ηαρχηεξα απφ φηη ζρεκαηίδεηαη ην ζηξψκα ηνπ φδνληνο ηεο ζηξαηφζθαηξαο, πνπ καο πξνζηαηεχεη απφ ηελ επηθίλδπλε ππεξηψδε αθηηλνβνιία, δεκηνπξγψληαο ηελ ηξχπα ηνπ φδνληνο. Γελ ζα πξέπεη λα παξαβιέςνπκε επίζεο θαη ηα αηπρήκαηα θαηά ηε κεηαθνξά πεηξειαίνπ κε πινία, πνπ έρνπλ πξνθαιέζεη θαη πξνθαινχλ αλππνιφγηζηεο νηθνινγηθέο θαηαζηξνθέο ζηηο ζάιαζζεο θαη ζηηο αθηέο.

ελίδα38 (Δηθ. 4) Φαηλφκελν ζεξκνθεπίνπ ήκεξα, σο γλσζηφ, νη ελεξγεηαθέο καο αλάγθεο θαιχπηνληαη ζε κεγάιν βαζκφ ηφζν απφ ηε ζεξκηθή ελέξγεηα ηεο θαχζεο γαηαλζξάθσλ θαη πεηξειαίνπ, φζν θαη απφ ηελ ππξεληθή (ζεξκηθή) ελέξγεηα ηεο ζράζεο ησλ ππξήλσλ. Οη πεγέο ελέξγεηεο απηέο απνδεηθλχνληαη θαηαζηξνθηθέο γηα ην πεξηβάιινλ, ή ηνπιάρηζηνλ "κε θαζαξέο", αθνχ ην επηβαξχλνπλ. Θα πξέπεη λα αλαθέξνπκε επίζεο ηελ ερεηηθή αιιά θαη ηελ αηζζεηηθή επηβάξπλζε ηνπ πεξηβάιινληνο πνπ πξνθαιείηαη απφ ηηο κνλάδεο παξαγσγήο ελέξγεηαο, ηνπο κεραληζκνχο θαη ηα ζπζηήκαηα κεηαθνξάο ηεο, φπσο π.ρ. ηα εξγνζηάζηα, νξπρεία, ζπζηήκαηα άληιεζεο, δηπιηζηήξηα θαη ηνπο ειεθηξηθνχο ππιψλεο. Ζ αλάγθε γηα παγθφζκην πεξηνξηζκφ ησλ εθπνκπψλ ησλ αέξησλ ξχπσλ νδήγεζε ζηελ Παγθφζκηα πλδηάζθεςε ηνπ Ρίν ην 1992 φπνπ, ζην πιαίζην ηεο πλζήθεο γηα ηηο Κιηκαηηθέο Αιιαγέο, νη 106 επηθεθαιήο ησλ βηνκεραληθψλ ρσξψλ δεζκεχηεθαλ κεηαμχ ηνπο λα κεηψζνπλ κέρξη ην 2000 ηηο εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηα επίπεδα ηνπ 1990. Ζ δέζκεπζε απηή σζηφζν δελ ηεξήζεθε απφ ηηο κηζέο πεξίπνπ ρψξεο πνπ αθνξνχζε ε ζπλζήθε. ηηο ρψξεο απηέο ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη νη ΖΠΑ, πνπ καηαίσζαλ εμάιινπ θαη ηελ πξφζθαηε ζπλδηάζθεςε ηεο Υάγεο γηα ην πεξηβάιινλ εμαηηίαο ησλ νηθνλνκηθψλ ηνπο ζπκθεξφλησλ. Δπηπρψο νη εθπνκπέο

ελίδα39 ρισξνθζνξαλζξάθσλ (CFC) έρνπλ κεησζεί δξαζηηθά, πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηεπζεί ε ζηνηβάδα ηνπ φδνληνο. ηε Γηάζθεςε ηνπ Βεξνιίλνπ, ην Μάξηην ηνπ 1995, ε Γεξκαλία εμήγγεηιε κείσζε ησλ εθπνκπψλ άλζξαθα θαηά 30% έσο ην 2005 ζε ζρέζε κε ην 1990, ελψ παξάιιεια ζπλερίδεη λα εγθαζηζηά αλεκνγελλήηξηεο, φπσο θαη ε Γαλία, ε Οιιαλδία θαη ε Διβεηία. Βέβαηα ε Γεξκαλία θαη ε Αγγιία εθπέκπνπλ ζπλνιηθά αέξηα ζεξκνθεπίνπ φζν πεξίπνπ φιεο νη άιιεο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ Σξίηε Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε γηα ην Κιίκα ζην Κηφην ην 1997 δελ άιιαμε ην ηνπίν, αθνχ φρη κφλν δελ ηεξήζεθε ε απφθαζε γηα ηελ πεξηβφεηε κείσζε ζηελ εθπνκπή ξχπσλ θαηά 5% κέρξη ην 2010, αιιά πνιιέο επξσπατθέο ρψξεο αχμεζαλ ηηο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Δπίζεο ε δπλαηφηεηα, πνπ πξνζθέξεη ε πλζήθε, γηα εμαγνξά δηθαησκάησλ θαη πνζνζηψλ ξχπσλ ησλ ιηγφηεξν αλαπηπγκέλσλ βηνκεραληθψλ ρσξψλ απφ ηηο πιένλ αλαπηπγκέλεο, δελ κεηψλεη θαζφινπ ην ζπλνιηθφ ξππαληηθφ θνξηίν ηνπ πιαλήηε. Ζ κέρξη ηψξα ενεργειακή πολιηική ηης Δλλάδας απνηειεί παξάδεηγκα κε θηιηθήο πνιηηηθήο πξνο ην πεξηβάιινλ. Έρεη ηελ 4 ε πςειφηεξε αχμεζε ζηελ Δπξψπε ησλ 15, φζνλ αθνξά ζπλνιηθά ηηο εθπνκπέο θαπζαεξίσλ πνπ πξνθαινχλ ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαηά ηελ πεξίνδν 1990-98 (αχμεζε +15 %), ζχκθσλα κε ζηνηρεία πνπ έδσζε ζηε δεκνζηφηεηα ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ήκεξα ην 93% ηεο ελέξγεηαο πνπ παξάγεη ε ΓΔΖ πξνέξρεηαη απφ νξπθηά θαχζηκα, ελψ αλ εθαξκνζηεί ην 10εηέο πξφγξακκα ηεο, ε εμάξηεζε απφ ηα νξπθηά θαχζηκα ζα θζάζεη ην 96% (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ). Παξάιιεια ε ζπκκεηνρή ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζηε ζπλνιηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο πεξηνξίδεηαη ζην 6%.

ελίδα40 2.4. ΑΝΑΓΚΑΙΟΣΗΣΑ ΥΡΗΗ ΔΝΑΛΛΑΚΣΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ ΔΝΔΡΓΔΙΑ πσο είδακε ε εληαηηθή ρξήζε ησλ νξπθηψλ θαπζίκσλ (γαηάλζξαθεο, πεηξέιαην, θπζηθφ αέξην) θαη ηεο ππξεληθήο ελέξγεηαο ηα ηειεπηαία ρξφληα, επζχλεηαη ζε κεγάιν βαζκφ γηα ηα ζνβαξά πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ν πιαλήηεο καο θαη ηα νπνία έρνπλ άκεζν αληίθηππν ζηηο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο θαη γεληθά ζηηο ζπλζήθεο δσήο πάλσ ζηνλ πιαλήηε. Δίλαη θαλεξφ φηη νη ελεξγεηαθέο αλάγθεο ζπλερψο ζα απμάλνληαη, αθνχ ν πιεζπζκφο ηεο γεο απμάλεηαη κε γνξγνχο ξπζκνχο αιιά θαη ε βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ηνπ αλζξψπνπ πνιιαπιαζηάδεη ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπ, νη νπνίεο ηειηθά απαηηνχλ θαηαλάισζε ελέξγεηαο. Ζ αλζξσπφηεηα θαιείηαη λα απαληήζεη ζην βαζηθφ εξψηεκα, αλ ζα ζπλερίζεη λα θαιχπηεη ηηο ελεξγεηαθέο ηεο αλάγθεο θπξίσο κε ηα νξπθηά θαχζηκα (κέρξη απηά λα εμαληιεζνχλ) κε ηελ επαθφινπζε πεξηβαιινληηθή επηβάξπλζε ή ζα αλαδεηήζεη ζχληνκα άιιεο ιχζεηο. Οη παγθφζκηεο ζπλδηαζθέςεηο ηνπ Ρίν, ηνπ Κηφην θαη ηεο Υάγεο δπζηπρψο δελ θαηάθεξαλ λα δψζνπλ νπζηαζηηθή ιχζε ζην πξφβιεκα απηφ Ζ κφλε απάληεζε πνπ πξνο ην παξφλ δηαθαίλεηαη φηη ζα πεξηνξίζεη δξαζηηθά ηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα είλαη ε ρξήζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο (Α.Π.Δ). Αλ θαη ε ηερλνινγία έρεη θάλεη ζεκαληηθά βήκαηα πξνο ηνλ ηνκέα απηφ, ε εθαξκνγή ησλ Α.Π.Δ βξίζθεηαη ζε αξρηθφ αθφκε ζηάδην. Ζ εθκεηάιιεπζε ηνπ ήιηνπ, ηνπ αλέκνπ, ηνπ λεξνχ, ηεο γεσζεξκίαο θαη ηεο βηνκάδαο, πνπ απνηεινχλ πεγέο ελέξγεηαο θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ, κπνξνχλ θαη πξέπεη λα γίλνπλ νηθνλνκηθά εθκεηαιιεχζηκεο ψζηε λα ζπκβάιινπλ ζηελ αεηθφξν αλάπηπμε, εθφζνλ είλαη αλαλεψζηκεο θαη ξππαίλνπλ ειάρηζηα ή θαζφινπ. ηε ρψξα καο ππάξρεη ε δπλαηφηεηα αμηνπνίεζεο απηψλ ησλ πεγψλ ελέξγεηαο, γηαηί θαη ζεκαληηθή ειηνθάλεηα έρνπκε θαη αηνιηθφ δπλακηθφ ππάξρεη, ηδηαίηεξα ζηα λεζηά, αιιά θαη πδάηηλν δπλακηθφ ζηηο νξεηλέο πεξηνρέο.

ελίδα41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΦΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΠΗΓΔ ΔΝΔΡΓΔΙΑ 3.1 Ανανεώζιμες πηγές ενέργειας Ζ παξαγσγή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο απφ αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο φπσο ε ειηαθή, αηνιηθή, γεσζεξκηθή θαη ελέξγεηα βηνκάδαο έρνπλ ηε κηθξφηεξε επίδξαζε ζην πεξηβάιινλ. Απηέο νη "θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ" πεγέο ελέξγεηαο δίλνπλ ζηνλ θαηαλαισηή έλα ελαιιαθηηθφ ηξφπν παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ απηφλ κε ηε ρξήζε άλζξαθα, ππξεληθήο ελέξγεηαο, θπζηθνχ αεξίνπ, πεηξειαίνπ θαη κεγάισλ πδξνειεθηξηθψλ κνλάδσλ. ήκεξα νη κνλάδεο παξαγσγήο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο πνπ ιεηηνπξγνχλ κε άλζξαθα παξάγνπλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηνλ θφζκν. κσο απηή ε θηελή κέζνδνο πξνθαιεί ηε κεγαιχηεξε θαηαζηξνθή ζην πεξηβάιινλ κε ηελ εθπνκπή ηνμηθψλ αεξίσλ. Απηά ηα ηνμηθά αέξηα, δηνμείδην ηνπ ζείνπ θαη νμείδηα ηνπ αδψηνπ, ζε ζπλδπαζκφ κε ην λεξφ ηεο βξνρήο δεκηνπξγνχλ ηελ φμηλε βξνρή θαη ζπκβάιινπλ ζηε αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ πιαλήηε. 3.1.1. ΗΛΙΑΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Ζ ειηαθή ελέξγεηα είλαη ε ελέξγεηα πνπ κεηαδίδεηαη ζηε γε κέζσ ηεο ειηαθήο αθηηλνβφιαο. Ζ άκεζε κεηαηξνπή ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο ζε ειεθηξηθή ελέξγεηα απνηειεί κηα θαζαξή θαη πξαθηηθά αλεμάληιεηε πεγή ελέξγεηαο, ηθαλή λα θαιχςεη ζεσξεηηθά ηηο ελεξγεηαθέο αλάγθεο ζε παγθφζκην επίπεδν. Απνηειεί έλα ζεκαληηθφ θνκκάηη ηεο αμηνπνίεζεο ησλ Α.Π.Δ. θαη αλακέλεηαη λα παίμεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζην κέιινλ ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο. ζνλ αθνξά ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο, απηή κπνξεί λα ρσξηζηεί ζε ηξεηο θαηεγνξίεο εθαξκνγψλ, νη νπνίεο αλαθέξνληαη ζηελ ζπλέρεηα.

ελίδα42 Σέηνηεο κνξθέο ελέξγεηαο είλαη ην θψο, ε θσηεηλή ελέξγεηα, ε ζεξκφηεηα, ή ζεξκηθή ελέξγεηα, θαζψο θαη δηάθνξεο αθηηλνβνιίεο ή ελέξγεηα αθηηλνβνιίαο. Ζ ειηαθή ελέξγεηα ζην ζχλνιφ ηεο είλαη πξαθηηθά αλεμάληιεηε, αθνχ πξνέξρεηαη απφ ηνλ ήιην, θαη σο εθ ηνχηνπ δελ ππάξρνπλ πεξηνξηζκνί ρψξνπ θαη ρξφλνπ γηα ηελ εθκεηάιιεπζή ηεο. ζνλ αθνξά ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ρσξίδεηαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο εθαξκνγψλ: ηα παζεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα, ηα ελεξγεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα θαη ηα θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα. Σα παζεηηθά θαη ηα ελεξγεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα εθκεηαιιεχνληαη ηε ζεξκφηεηα πνπ εθπέκπεηαη κέζσ ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο, ελψ ηα θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα ζηεξίδνληαη ζηε κεηαηξνπή ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο ζε ειεθηξηθφ ξεχκα κέζσ ηνπ θσηνβνιηατθνχ θαηλνκέλνπ. (Πίνακασ 2) Ηλιακι Ενζργεια - Ηλιακά υςτιματα Ο ήιηνο εθπέκπεη ηεξάζηηα πνζφηεηα ελέξγεηαο εκεξεζίσο. Ζ ειηαθή αθηηλνβνιία αμηνπνηείηαη γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηζκνχ κε δχν ηξφπνπο. Θεξκηθέο θαη θσηνβνιηατθέο εθαξκνγέο. Ζ πξψηε είλαη ε ζπιινγή ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο γηα λα παξαρζεί ζεξκφηεηα, θπξίσο γηα ηε ζέξκαλζε ηνπ λεξνχ θαη ηε κεηαηξνπή ηνπ ζε αηκφ γηα ηελ θίλεζε ηνπξκπίλσλ. ηε δεχηεξε εθαξκνγή ηα θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα κεηαηξέπνπλ ην θσο ηνπ ήιηνπ ζε ειεθηξηζκφ κε ηε ρξήζε θσηνβνιηατθψλ θπςειψλ ή ζπζηνηρηψλ. Απηή ε

ελίδα43 ηερλνινγία πνπ εκθαλίζηεθε ζηηο αξρέο ηνπ 1970 ζηα δηαζηεκηθά πξνγξάκκαηα ησλ ΖΠΑ έρεη κεηψζεη ην θφζηνο παξαγσγήο ειεθηξηζκνχ κε απηφλ ηνλ ηξφπν απφ $300 ζε $4 ην Watt. Σα θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο ζε αγξνηηθέο θαη απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο φπνπ ε ζχλδεζε κε ην δίθηπν είλαη πνιχ αθξηβή. Αλ θαη φιε ε γε δέρεηαη ηελ ειηαθή αθηηλνβνιία, ε πνζφηεηά ηεο εμαξηάηαη θπξίσο απφ ηε γεσγξαθηθή ζέζε, ηελ εκέξα, ηελ επνρή θαη ηε λεθνθάιπςε. Ζ έξεκνο δέρεηαη πεξίπνπ ην δηπιάζην πνζφ ειηαθήο ελέξγεηαο απφ άιιεο πεξηνρέο. πσο είδακε ν ήιηνο είλαη ε βαζηθή πεγή ελέξγεηαο ηνπ πιαλήηε καο. Ο Ήιηνο ( εθ ηνπ αβέιηνο - αέιηνο - εέιηνο = ν αθηηλνβνιψλ, ν ππξπνιψλ) είλαη απιαλήο αζηέξαο κέζνπ κεγέζνπο πνπ ιφγσ ησλ κεγάισλ ζεξκνθξαζηψλ ησλ ζηνηρείσλ πνπ ηνλ ζπλζέηνπλ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ην πδξνγφλν, ηα κφξηα αιιά θαη ηα άηνκά ηνπο βξίζθνληαη ζε κηα θαηάζηαζε " λέθνπο " ζεηηθψλ θαη αξλεηηθψλ θνξηίσλ ή καηάζηαζη πλάζμαηος, φπσο νλνκάζηεθε ' απηέο ηηο ζεξκνθξαζίεο, κεξηθψλ εθαηνκκπξίσλ νc, νη ηαρχηαηα θηλνχκελνη ππξήλεο πδξνγφλνπ (H) ζπζζσκαηψλνληαη, ππεξληθψληαο ηηο κεηαμχ ηνπο απσζηηθέο ειεθηξνκαγλεηηθέο δπλάκεηο θαη δεκηνπξγνχλ ππξήλεο ηνπ ζηνηρείνπ ειίνπ (Ζe). Ζ ππξεληθή απηή αληίδξαζε - ζχληεμε ππξήλσλ- είλαη εμψζεξκε θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε γλσζηή καο έθιπζε ηεξάζηησλ πνζνηήησλ ελέξγεηαο ή ζεξκφηεηαο ή φπσο ζπλεζίδεηαη λα ιέγεηαη, ειηαθήο ελέξγεηαο, πνπ αθηηλνβνιείηαη πξνο φιεο ηηο θαηεπζχλζεηο ζην δηάζηεκα. Αλ θαη απηφ ζπκβαίλεη ζπλερψο εδψ θαη 5 δηζεθαηνκκχξηα ρξφληα πεξίπνπ, ν ήιηνο δηαζέηεη ηεξάζηηεο πνζφηεηεο πδξνγφλνπ θαη δελ αλακέλεηαη λα ππάξμεη κείσζε ηεο ελέξγεηαο πνπ αθηηλνβνιείηαη απφ απηφλ. ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο ρψξα καο ε ειηνθάλεηα δηαξθεί πεξηζζφηεξεο απφ 2700 ψξεο ην ρξφλν. ηε Γπηηθή Μαθεδνλία θαη ηελ Ήπεηξν εκθαλίδεη ηηο κηθξφηεξεο ηηκέο θπκαηλφκελε απφ 2200 σο 2300 ψξεο, ελψ ζηε Ρφδν θαη ηε λφηηα Κξήηε μεπεξλά ηηο 3100 ψξεο εηεζίσο.

ελίδα44 Γεληθφηεξα, ε ελέξγεηα πνπ κεηαδίδεηαη ζηελ επηθάλεηα ηεο γεο κέζσ ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο έρεη δσηηθή ζεκαζία γηα ηελ δηαηήξεζε ηεο δσήο ζην πιαλήηε θαη απνηειεί ηε βάζε γηα φιεο ζρεδφλ ηηο άιιεο κνξθέο ελέξγεηαο. Γηα παξάδεηγκα, ε ειηαθή ελέξγεηα είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ αλάπηπμε ησλ θπηψλ πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο βηνκάδα ή, ππφ θαηάιιειεο ζπλζήθεο, λα νδεγήζνπλ ζηε δεκηνπξγία πεηξειαίνπ κεηά απφ εθαηνκκχξηα ρξφληα. Ζ ζεξκφηεηα ηνπ ήιηνπ δεκηνπξγεί ζεξκνθξαζηαθέο δηαθνξέο κεηαμχ πεξηνρψλ θαη αλάπηπμε αλέκσλ ε ελέξγεηα ησλ νπνίσλ ρξεζηκνπνηείηαη ζηηο ζχγρξνλεο αλεκνγελλήηξηεο. Δπηπιένλ, πνζφηεηεο λεξνχ εμαηκίδνληαη ιφγσ ηεο ζεξκφηεηαο ηνπ ήιηνπ, πέθηνπλ σο βξνρή ζε πςφκεηξα θαη θαηεθνξίδνπλ πξνο ηε ζάιαζζα, κε δπλαηφηεηα εθκεηάιιεπζεο ηεο δπλακηθήο ηνπο ελέξγεηαο ζε πδξνειεθηξηθέο γελλήηξηεο. ηελ Δηθφλα 3-1 απεηθνλίδεηαη ην πνζφ ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο έηζη φπσο θηάλεη απφ ηα φξηα ηεο αηκφζθαηξαο κέρξη ηελ επηθάλεηα ηεο Γεο. Απφ ηελ ελέξγεηα ε νπνία θηάλεη ζηα φξηα ηεο αηκφζθαηξαο: Σν 31% αλαθιάηαη ζηα αλψηεξα ζηξψκαηα ηεο αηκφζθαηξαο ηεο γεο. Σν 47% θζάλεη κέρξη ηελ επηθάλεηα ηεο γεο. Σν 23% ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία ησλ αλέκσλ, ησλ θπκάησλ θαη γεληθά ξπζκίδεη ην θιίκα. Οη σθεαλνί απνξξνθνχλ ην 33 % ηεο ελέξγεηαο πνπ θζάλεη ζηελ επηθάλεηα ηεο γεο. Ζ μεξά απνξξνθά ην 14% ηεο ελέξγεηαο πνπ θζάλεη ζηελ επηθάλεηα ηεο γεο. Σν 0,10% ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο απνξξνθάηαη απφ ηα θπηά.

ελίδα45 (Δηθ. 5) Παγθφζκηνο ράξηεο Ζιηαθήο Δλέξγεηαο 3.1.1.1. Σο ηλιακό δσναμικό ζηην Δλλάδα Ζ Διιάδα ιφγσ ηεο επλντθήο γεσγξαθηθήο ηεο ζέζεο, παξνπζηάδεη έλα ηδηαίηεξα πςειφ ειηαθφ δπλακηθφ, πεξίπνπ 1.400 1.800 kwh/m2 εηεζίσο ζε νξηδφληην επίπεδν, αλάινγα ην γεσγξαθηθφ πιάηνο θαη ην αλάγιπθν ηεο πεξηνρήο. ηελ Δηθφλα 3-10, παξνπζηάδεηαη ην ειηαθφ δπλακηθφ ηεο Διιάδαο (ζε kwh/m2) εκεξεζίσο.

ελίδα46 (Δηθ. 6) Ζιηαθφ δπλακηθφ ηεο Διιάδαο 3.1.1.2. Πλεονεκηήμαηα Ηλιακής Δνέργειας Σα πιενλεθηήκαηα ηεο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κέζσ ησλ θσηνβνιηατθψλ είλαη : Α. Μεδεληθή ξχπαλζε. Κάζε θηινβαηψξα ειεθηξηζκνχ πνπ πξνκεζεπφκαζηε απφ ην δίθηπν ηεο ΓΔΖ θαη παξάγεηαη απφ νξπθηά θαχζηκα, επηβαξχλεη ηελ αηκφζθαηξα κε έλα ηνπιάρηζηνλ θηιφ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Έλα ηππηθφ θσηνβνιηατθφ ζχζηεκα ηνπ ελφο θηινβάη, απνηξέπεη θάζε ρξφλν ηελ έθιπζε 1,3 ηφλσλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, φζν δειαδή ζα απνξξνθνχζαλ δχν ζηξέκκαηα δάζνπο. Β. Αζφξπβε ιεηηνπξγία Γ. Αμηνπηζηία θαη κεγάιε δηάξθεηα δσήο (πνπ θζάλεη ηα 30 ρξφληα) Γ. Απεμάξηεζε απφ ηελ ηξνθνδνζία θαπζίκσλ γηα ηηο απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο. Aθφκα δεδνκέλνπ φηη ε παξαγσγή θαη θαηαλάισζε ηνπ ειηαθνχ

ελίδα47 ειεθηξηζκνχ γίλνληαη ηνπηθά, κε ηελ εθαξκνγή ησλ θσηνβνιηατθψλ, απνθεχγνληαη νη ζεκαληηθέο απψιεηεο ηεο κεηαθνξάο θαη δηαλνκήο ηνπ ειεθηξηζκνχ θαη θαη απηφ ηνλ ηξφπν επηηπγράλεηαη εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ηεο ηάμεο ηνπ 10% ζε ζρέζε κε ηε ζπκβαηηθή παξνρή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κέζσ ηνπ δηθηχνπ. Δπίζεο ε βαζκηαία αχμεζε ησλ κηθξψλ ειεθηξνπαξαγσγψλ κπνξεί λα θαιχςεη απνηειεζκαηηθά ηε δηαξθή αχμεζε ηεο δήηεζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, ε νπνία ζε δηαθνξεηηθή πεξίπησζε ζα έπξεπε λα θαιπθζεί κε κεγάιεο επελδχζεηο γηα ζηαζκνχο ειεθηξνπαξαγσγήο. Δ. Γπλαηφηεηα επέθηαζεο αλάινγα κε ηηο αλάγθεο. η. Διάρηζηε ζπληήξεζε. Ε. Δλεξγεηαθή απεμάξηεζε. Ζ ειηαθή αθηηλνβνιία δελ ειέγρεηαη απφ θαλέλαλ θαη απνηειεί έλα αλεμάληιεην εγρψξην ελεξγεηαθφ πφξν, πνπ παξέρεη αλεμαξηεζία, πξνβιεςηκφηεηα θαη αζθάιεηα ζηελ ελεξγεηαθή ηξνθνδνζία [26]. Ζ. Ζ κέγηζηε παξαγσγή ειηαθνχ ειεθηξηζκνχ ζπκπίπηεη ρξνληθά κε ηηο εκεξήζηεο αηρκέο ηεο δήηεζεο (ηδίσο ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο), βνεζψληαο έηζη ζηελ εμνκάιπλζε ησλ αηρκψλ θνξηίνπ, ζηελ απνθπγή black-out θαη ζηε κείσζε ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο, δεδνκέλνπ φηη ε θάιπςε απηψλ ησλ αηρκψλ είλαη ηδηαίηεξα δαπαλεξή. εκεησηένλ φηη, θάζε ψξα black-out, θνζηίδεη ζηελ εζληθή νηθνλνκία 25-40 εθαη. Δπξψ. Ζ ειηαθή ελέξγεηα πνπ πξνζπίπηεη ζηελ επηθάλεηα ηεο γεο είλαη ειεθηξνκαγλεηηθή αθηηλνβνιία πνπ παξάγεηαη ζηνλ ήιην. Φηάλεη ζρεδφλ ακεηάβιεηε ζην αλψηαην ζηξψκα ηεο αηκφζθαηξαο ηνπ πιαλήηε καο, δηακέζνπ ηνπ δηαζηήκαηνο, θαη ζηε ζπλέρεηα θαηά ηε δηέιεπζή ηεο απφ ηελ αηκφζθαηξα ππφθεηηαη ζε ζεκαληηθέο αιιαγέο, πνπ νθείινληαη ζηελ ζχζηαζε ηεο αηκφζθαηξαο. Γεληθά, κε ην φξν ειηαθή ελέξγεηα ραξαθηεξίδνπκε ην ζχλνιν ησλ δηαθφξσλ κνξθψλ ελέξγεηαο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνλ ήιην, δειαδή ην θσο (ή θσηεηλή ελέξγεηα), ηε ζεξκφηεηα (ή ζεξκηθή ελέξγεηα) θαζψο θαη δηάθνξεο αθηηλνβνιίεο (ή ελέξγεηα αθηηλνβνιίαο). Ζ ειηαθή ελέξγεηα ζε έλα έηνο είλαη πεξίπνπ 14.000 θνξέο κεγαιχηεξε απφ ηελ παγθφζκηα

ελίδα48 θαηαλάισζε ελέξγεηαο (ειηαθή ζηαζεξά 1367 W/m2). Δπηπιένλ, ζην ζχλνιφ ηεο είλαη πξαθηηθά αλεμάληιεηε, αθνχ πξνέξρεηαη απφ ηνλ ήιην, θαη σο εθ ηνχηνπ δελ ππάξρνπλ πεξηνξηζκνί ρψξνπ θαη ρξφλνπ γηα ηελ εθκεηάιιεπζή ηεο. Ζ ειηαθή ελέξγεηα πνπ αθηηλνβνιείηαη, απνξξνθάηαη απφ ζηνηρεία θαη ελψζεηο ζηε Γε θαη κεηαηξέπεηαη ζε άιιεο κνξθέο ελέξγεηαο. Δθηφο ησλ άιισλ ε ελέξγεηα απηή: (α) απνξξνθάηαη απφ ηε γε θαη κεηαηξέπεηαη ζε ζεξκφηεηα δηαηεξψληαο ηε ζεξκνθξαζία πεξηβάιινληνο, (β) ζπληεξεί ηνλ πδξνινγηθφ θχθιν (εμάηκηζε βξνρφπησζε), (γ) ζπληεξεί ηελ θαηαθφξπθε κεηαθνξά (αηνιηθή ελέξγεηα, ξεχκαηα), θαη (δ) ζπληεξεί ηελ θσηνζχλζεζε (Μακάζεο Ν., 2011) Ζ ηερλνινγία ζήκεξα αμηνπνηεί έλα κεδακηλφ πνζνζηφ ηεο θαηαθζάλνπζαο ζηελ επηθάλεηα ηνπ πιαλήηε καο ειηαθήο ελέξγεηαο κε ηξηψλ εηδψλ ζπζηήκαηα: ηα ελεξγεηηθά ειηαθά, ηα παζεηηθά ειηαθά θαη ηα θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα. ην αθφινπζν δηάγξακκα (Δηθ. 5) παξνπζηάδεηαη ε ρσξηθή θαηαλνκή ηεο εγθαηεζηεκέλεο ηζρχνο ζην δηαζπλδεδεκέλν ζχζηεκα: (χιμα 1) Χωρικι κατανομι εγκατεςτθμζνθσ ιςχφοσ ςτο διαςυνδεδεμζνο ςφςτθμα

ελίδα49 Αλ κπνξνχζακε παγθνζκίσο λα εθκεηαιιεπηνχκε έλα κηθξφ έζησ κέξνο ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο πνπ θηάλεη ζηε γε ζα είρακε νπζηαζηηθά ιχζεη ην ελεξγεηαθφ πξφβιεκα ηνπ πιαλήηε. Γεληθά πξνθεηκέλνπ λα εθκεηαιιεπηνχκε ηελ ειηαθή ελέξγεηα ηε κεηα-ηξέπνπκε αξρηθά ζε θάπνηα άιιε κνξθή ελέξγεηαο ψζηε λα κπνξέζνπκε ζηε ζπλέρεηα λα ηελ απνζεθεχζνπκε. Τπάξρνπλ δπν ηξφπνη απνζήθεπζεο ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο: 1. Τπφ ηε κνξθή ζεξκφηεηαο. Γηα ηε κεηαηξνπή ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο ζε ζεξκφηεηα ρξεζηκνπνηνχληαη δπν εηδψλ ζπζηήκαηα: i Σα παζεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα ii Σα ελεξγεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα 2. Τπφ ηε κνξθή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. 3.1.1.3. ΦΩΣΟΒΟΛΣΑΙΚΑ Οη ειηαθέο θπςέιεο, θνηλψο ηα θσηνβνιηατθά ζηνηρεία, είλαη «ζπζθεπέο» πνπ κεηαηξέπνπλ ηελ ειηαθή ελέξγεηα άκεζα ζε ειεθηξηθή ελέξγεηα κέζσ ηνπ θσηνβνιηατθνχ θαηλνκέλνπ. Καηά ην θσηνβνιηατθφ θαηλφκελν, ην ειηαθφ θσο πνπ «πέθηεη» ζε έλαλ εκηαγσγφ δπν ζηξσκάησλ δεκηνπξγεί ειεθηξηθφ δπλακηθφ κεηαμχ ηνπο. Ζ ηάζε απηή κπνξεί λα ελεξγνπνηήζεη κηα, αλάινγεο ηάζεο θαη ηζρχο, ζπζθεπή ή λα δηαλεκεζεί ζην ειεθηξηθφ ζχζηεκα Έλα ραξαθηεξηζηηθφ ησλ θσηνβνιηατθψλ ζηνηρείσλ είλαη φηη ε απφδνζε ηνπο επεξεάδεηαη απφ ηελ ζεξκνθξαζία πνπ αλαπηχζζνπλ θαηά ηελ δηάζεζή ηνπο ζηελ ειηαθή αθηηλνβνιία. Ζ επηξξνή απηή δηαθέξεη κε ηνλ ηχπν ηνπ θσηνβνιηατθνχ. ε γεληθέο γξακκέο ε απνδνηηθφηεηα κεηαβάιιεηαη ζε ζρέζε κε ηελ ζεξκνθξαζία ηνπ θσηνβνιηατθνχ φπσο ζην παξαθάησ ζρήκα.

ελίδα50 (ρήκα 2) Δπηξξνή απνδνηηθφηεηαο PV ζε ζρέζε κε ηε ζεξκνθξαζία Σα θσηνβνιηατθά κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα: * εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζε κεγάια θηηξηαθά ζπγθξνηήκαηα * ζπζηήκαηα θαζνδηθήο πξνζηαζίαο * ειεθηξηθνχο θξάθηεο * απηφλνκα ζπζηήκαηα θσηηζκνχ * ζπζηήκαηα ηειεπηθνηλσληψλ θαη καθξηλνχ ειέγρνπ * άληιεζε θαη θαηεξγαζία χδαηνο * θαηαλαισηηθά πξντφληα φπσο ξνιφγηα, παηρλίδηα θαη ππνινγηζηέο * ζπζηήκαηα ελέξγεηαο έθηαθηεο αλάγθεο * ςπγεία απνζήθεπζεο εκβνιίσλ θαη αίκαηνο γηα ηηο απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο * παξνρέο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο ζηνπο δνξπθφξνπο θαη ηα δηαζηεκηθά νρήκαηα * θνξεηέο παξνρέο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο γηα ηε ζηξαηνπέδεπζε θαη ηελ αιηεία. Σα θσηνβνιηατθά παξέρνπλ ηνλ απφιπην έιεγρν ζηνλ θαηαλαισηή θαη άκεζε πξφζβαζε ζηα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ηελ παξαγφκελε θαη θαηαλαιηζθφκελε ελέξγεηα. Σνλ θαζηζηνχλ έηζη πην πξνζεθηηθφ ζηνλ ηξφπν

ελίδα51 πνπ θαηαλαιψλεη ηελ ελέξγεηα θαη ζπκβάιινπλ κ' απηφ ηνλ ηξφπν ζηελ νξζνινγηθή ρξήζε θαη εμνηθνλφκεζε ηεο ελέξγεηαο. Γεδνκέλνπ φηη ε παξαγσγή θαη θαηαλάισζε ηνπ ειηαθνχ ειεθηξηζκνχ γίλνληαη ηνπηθά, απνθεχγνληαη νη ζεκαληηθέο απψιεηεο ηεο κεηαθνξάο θαη δηαλνκήο ηνπ ειεθηξηζκνχ θαη θαη' απηφ ηνλ ηξφπν επηηπγράλεηαη εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ηεο ηάμεο ηνπ 10% ζε ζρέζε κε ηε ζπκβαηηθή παξνρή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κέζσ ηνπ δηθηχνπ. (Δηθ.7) Ζιηαθά θσηνβνιηατθά Σα ειηαθά θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα έρνπλ αζφξπβε ιεηηνπξγία, αμηνπηζηία θαη κεγάιε δηάξθεηα δσήο, δπλαηφηεηα επέθηαζεο αλάινγα κε ηηο αλάγθεο, δπλαηφηεηα απνζήθεπζε; ηεο παξαγφκελεο ελέξγεηαο (ζην δίθηπν ή ζε ζπζζσξεπηέο) θαη απαηηνχλ ειάρηζηε ζπληήξεζε. Σα πεξηβαιινληηθά πιενλεθηήκαηα ησλ θσηνβνιηατθψλ είλαη αδηακθηζβήηεηα. Κάζε θηινβαηψξα πνπ παξάγεηαη απφ θσηνβνιηατθά, θαη άξα φρη απφ ζπκβαηηθά θαχζηκα, ζπλεπάγεηαη ηελ απνθπγή έθιπζεο 1,1 θηιψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζηελ αηκφζθαηξα (κε βάζε ην ζεκεξηλφ ελεξγεηαθφ κείγκα ζηελ Διιάδα θαη ηηο κέζεο απψιεηεο ηνπ δηθηχνπ). Έλα ηππηθφ θσηνβνιηατθφ ζχζηεκα ηνπ ελφο θηινβάη απνηξέπεη θάζε ρξφλν ηελ έθιπζε 1,3-1,4 ηφλσλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, φζν δειαδή ζα απνξξνθνχζαλ δχν ζηξέκκαηα δάζνπο. Δπηπιένλ, ζπλεπάγεηαη ιηγφηεξεο