ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

2 Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΣΧ. ΕΤΟΣ 2013-2014 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΟΜΑΔΑ: «ΟΙ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ» ΘΕΜΑ : ΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΕΥΣΗΣ : ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΒΟΤΑΝΑ ΑΓΡΙΑ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Περιεχόμενα Iα. Χλωρίδα Ιβ. Χλωρίδα Κρήτης ΙΙ. Υποθέματα: Α. Αρωματικά φυτά (εφεξής Α.Φ) 1. Ορισμός - Αντιπροσωπευτικά Α.Φ. 2. Α.Φ. στην αρχαιότητα Β. Φαρμακευτικά βότανα 1. Ορισμός 2. Τα φάρμακα και τα βότανα στην αρχαία Ελλάδα 3. Ιαματικά βότανα στα Ομηρικά έπη 4. Το φαρμακείο του Θεού 5. Τα Α.Φ. στο μύθο, την τέχνη και τη λογοτεχνία 6. Βότανα και θρησκεία 7. Η Αγία των βοτάνων 8. Συλλογή - Διατήρηση βοτάνων 9. Απειλούμενα είδη 10. Τα κηρυγμένα μνημεία της φύσης 11. Τα βότανα στην κουζίνα μας 12. Αιθέρια έλαια 13. Η σημασία της καλλιέργειας αρωματικών φυτών 14. Σπουδαιότητα των Α.Φ. για την ελληνική οικονομία 15. Χρήσεις των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών 16. Εμπορία αρωματικών φυτών στην Ελλάδα 17. Κίνητρα για την προώθηση των αρωματικών φυτών 18. Εναλλακτικές καλλιέργειες στην Κρήτη Γ. Τα Μανιτάρια της Κρήτης Δ. Κριτήρια επιλογής του θέματος Ε. Στόχοι του προγράμματος Στ. Ονόματα μαθητών/τριών Ζ. Υπεύθυνοι Καθηγητές/τριες 1

Κριτήρια επιλογής του θέματος : Από την αρχαιότητα έχουν αναγνωριστεί οι φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες μερικών φυτών που ονομάστηκαν << βότανα >> και χρησιμοποιήθηκαν από πολλούς γιατρούς από τότε μέχρι σήμερα. Το νησί έχει βοτανολογική χλωρίδα και η θεραπευτική χρήση της ξεκινά από τη μυθολογία. Η επιστήμη της φαρμακολογίας ακόμη και σήμερα εξετάζει και διευρύνει τη χρήση ουσιών από βότανα για την παρασκευή φαρμάκων. Επομένως η αξία τους είναι πολυσήμαντη και η γνώση των ιδιοτήτων τους απαραίτητη για την προστασία και αποκατάσταση της υγείας του ανθρώπου. Υπάρχει μια αυξανόμενη ευαισθητοποίηση του κοινού για τη χρήση φυσικών φαρμάκων στην αντιμετώπιση διαφόρων παθήσεων. Στόχοι του προγράμματος : Γνωστικοί Να καταλάβουν πως ο τόπος και η γη μας προσφέρουν υλικά αγαθά, όταν μαθαίνουμε γι αυτόν και τον σεβόμαστε. Nα έλθουν σε επαφή με τον τόπο τους και με τα γεωργικά προϊόντα που εξάγει. Συναισθηματικοί Να εργαστούν ομαδικά και να αναπτύξουν την αυτενέργειά τους. Να διαμορφώσουν θετική στάση απέναντι στη σωστή καλλιέργεια και εκμετάλλευση του τόπου τους. 2

Να ευαισθητοποιηθούν απέναντι στην προστασία του περιβάλλοντος και να κατανοήσουν πως αυτή συνδέεται άμεσα με την ποιότητα της ζωής μας. Ψυχοκινητικοί Να συντονίσουν τις κινήσεις τους μετέχοντας στην έρευνα και εργασία για τα αρωματικά φυτά και βότανα. Να εκφραστούν δημιουργικά μέσα από μια ποικιλία κατασκευών και παιχνιδιών. Κοινωνικοί Να μαθευτεί ευρέως η αξία και η σπανιότητα των αρωματικών φυτών του τόπου τους. Περιβαλλοντικοί Να εκτιμήσουν την προσφορά του περιβάλλοντος στην οικονομία ενός τόπου, να μάθουν να το σέβονται, να το προστατεύουν και να το εκτιμούν. 3

ΧΛΩΡΙΔΑ Με τον όρο χλωρίδα εννοούμε το σύνολο των διαφόρων ειδών φυτών που απαντούν σε μια περιοχή. Η ελληνική χλωρίδα περιλαμβάνει περίπου 6 χιλιάδες(6000) είδη και υποείδη φυτών, από τα οποία περίπου 1100 είναι ενδημικά δηλαδή δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στη γη. Είναι μοναδική στην Ευρώπη για τον πλούτο της αλλά και για την μεγάλη αναλογία ενδημικών σε σχέση με την έκτασή της. Ο συνδυασμός της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας μεταξύ τριών ηπείρων (Ευρώπη, Ασία, Αφρική), το ιδανικό μεσογειακό κλίμα το έντονο ανάγλυφο, οι δαντελωτές ακρογιαλιές, τα χιλιάδες νησιά και η πλούσια παλαιογεωγραφική ιστορία του Ελληνικού χώρου δημιούργησαν οικότοπους ζωτικής σημασίας στην Ευρώπη και τον κόσμο. Η Ελλάδα διαθέτει υψηλή βιοποικιλότητα ειδών φυτών και ζώων, αλλά και οικοτόπων τοπίων. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κέντρα βιοποικιλότητας στην Ευρώπη και το σημαντικότερο κέντρο ενδημισμού στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο. Η ελληνική χλωρίδα αποτελείται από 5.500-6.000 γνωστά είδη φυτών. Αν λάβουμε υπόψη ότι η χλωρίδα ολόκληρης της παραμεσόγειας περιοχής της Ν. Ευρώπης και της Β. Αφρικής, που είναι κατακερματισμένη σε πολυσχιδείς βιότοπους και υπήρξε από παλιά ένα ανήσυχο και ασταθές τμήμα της Γης, αποτελείται από το στρογγυλό αριθμό των 20.000 φυτικών ειδών, τότε βλέπουμε ότι η συμμετοχή της χλωρίδας του ελληνικού χώρου των 132.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων στη μεσογειακή χλωρίδα είναι σημαντική. 4

ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΡΗΤΗΣ Η χλωρίδα του νησιού μας δεν είναι μόνο πλούσια αλλά και ενδιαφέρουσα. Βρίσκεται σε άνθιση καθ όλη την διάρκεια του έτους δημιουργώντας μια συνεχή άνοιξη έστω και αν εμείς δεν το αντιλαμβανόμαστε. Το χειμώνα φυτρώνουν εκατοντάδες είδη στις παραλίες, στη συνέχεια κατά την άνοιξη ανθίζουν τα φυτά που βρίσκονται στα χαμηλά, δηλαδή όσα βρίσκονται σε υψόμετρο μέχρι και 800 μέτρα. Η χλωρίδα της Κρήτης, από τις πλουσιότερες της Ευρώπης έχει τη δική της ιστορία, που ξεκινάει από τότε που η Ασία και η Ευρώπη ήταν μια ενιαία ξέρα και ξετυλίγεται ανάμεσα στους αιώνες της ξηρασίας και των παγετώνων και μέχρι την εποχή που στο νησί ζούσαν νάνοι, ελέφαντες και ελάφια. Και όμως η πλούσια χλωρίδα του νησιού κινδυνεύει να χαθεί. Δεκαπέντε (15) είδη βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης ενώ και τα υπόλοιπα ενδημικά φυτά κινδυνεύουν, έστω και σε μικρότερη κλίμακα. Το θυμάρι (Thymus Vulgaris ), το φασκόμηλο ( Salvia Officinalis ), η μαλοτήρα (Sideritis Syriaca), η μαντζουράνα (Origanum Majorana) και το δίκταμο (Origanum dictamnus) είναι ορισμένα μόνο από αυτά που μπορεί να συναντήσει και κυρίως να μυρίσει κανείς στο νησί. 5

Κάθε φορά που ένα φυτό χάνεται, πεθαίνει και ένα κομμάτι της φυσικής μας κληρονομιάς και της ιστορίας μας. Κάθε φορά που ο άνθρωπος εξαφανίζει ένα φυτό σκοτώνει και την ελπίδα για μια πιθανή αντιμετώπιση του καρκίνου. ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ ΚΡΗΤΗΣ Αρωματικά φυτά (culinary herbs) είναι μια ομάδα του φυτικού βασιλείου που διαχωρίζεται από τα υπόλοιπα λόγω της περιεκτικότητάς τους σε αιθέρια έλαια. Βότανα ονομάζουμε τα φυτά τα οποία έχουν θεραπευτικές αλλά και ευεργετικές ιδιότητες για τον οργανισμό μας όταν τα καταναλώνουμε σαν αφεψήματα. Τα αρωματικά φυτά αποτελούν μια σπουδαία παράδοση για την Κρήτη. Βοτανολογικές μελέτες αποκαλύπτουν πως το νησί έχει ένα από τα πιο πλούσια και πιο ενδιαφέροντα οικοσυστήματα της Ευρώπης, με μεγάλο αριθμό ενδημικών φυτών, δηλ. φυτών που υπάρχουν αυτοφυή μόνο στην Κρήτη, όπως η Μαλοτύρα (siderites syrioca) και ο Δίκταμος (origanum diktamus L.) βασιλιάς της ενδημικής χλωρίδας της Κρήτης γνωστός από την αρχαιότητα για την αντισηπτική του ιδιότητα. Στην Κρήτη σήμερα, προσφέρεται πλήθος βοτάνων, που έχουν χρησιμοποιηθεί από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ως φαρμακευτικά φυτά. Είναι πολλά τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων που αποδίδουν στα βότανα εξαιρετικές θεραπευτικές ιδιότητες. Τα εκπληκτικά βότανα της Κρήτης, φυτρώνουν στα απόκρημνα βουνά του νησιού και συλλέγονται από έμπειρους συλλέκτες για να αποξηρανθούν κάτω από φυσικές συνθήκες και να οδηγηθούν στα σύγχρονα συσκευαστήρια, χωρίς καμιά χημική ή άλλα επεξεργασία. 6

Δίκταμο ή (Έρωντας) (Origanum dictamnus) Ενδημικό βότανο της Κρήτης που αποκαλείται και έρωντας ή στομαχόχορτο. Γνωστό από την αρχαιότητα, το χρησιμοποιούσαν ως αιμοστατικό και επουλωτικό πληγών. Η θεραπευτική του δράση για το στομάχι και οι επουλωτικές του ιδιότητες αναφέρονται και από τον Ιπποκράτη. Λέγεται ότι όταν τα αγρίμια τραυματιστούν τρίβουν την πληγή τους πάνω στο φυτό και αυτή επουλώνεται ταχύτατα. Φυτρώνει μόνο σε απόκρημνες πλαγιές και γκρεμούς, έτσι η συλλογή του είναι επικίνδυνη. Ανθίζει και συλλέγεται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Σήμερα το πίνουμε κυρίως ως ρόφημα αλλά χρησιμοποιείται και για την παρασκευή ποτών. Φασκόμηλο (Salvia fruticosa) 7

Ένα από τα πιο διαδεδομένα βότανα της Κρήτης με εξαιρετικό άρωμα. Ανθίζει Μάιο και Ιούνιο βγάζοντας μοβ-μπλε λουλούδια. Γνωστό από την αρχαιότητα για τις τονωτικές του ιδιότητες. Στη μαγειρική χρησιμοποιείται για να αρωματίσει διάφορα πιάτα, κυρίως κρέατα. Μαντζουράνα (Origanum microphyllum) Ανθίζει τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο και συλλέγεται την ίδια περίοδο. Χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική, τη μαγειρική, και την αρωματοποιία. Έχει παρόμοιες ιδιότητες με το θυμάρι και από την αρχαιότητα τη χρησιμοποιούσαν σε πολλές περιπτώσεις νευρικών παθήσεων, ιδανική για την αντιμετώπιση του κρυολογήματος. Συχνά σερβίρεται ως βραστάρι (ρόφημα) με μαλοτήρα. Μαλοτήρα (Sideritis syriaca) Ένα από τα είδη τσαγιού του βουνού, γνωστού σε όλη την Ελλάδα. 8

Συλλέγεται τον Ιούλιο, κατά την περίοδο της ανθοφορίας της. Φυτρώνει σε ξηρά και άγονα μέρη σε ολόκληρο τον ορεινό όγκο και αποτελεί σημαντικό κτηνοτροφικό φυτό ιδιαίτερα της ψηλής μαδάρας. (Μαδάρες, άλλη ονομασία των Λευκών Ορέων, μαδαρός = σπανός, χωρίς βλάστηση).στην αρχαιότητα το όνομα sideritis αναφερόταν γενικότερα στην ικανότητα επούλωσης πληγών που προκαλούνταν από μεταλλικά αντικείμενα. Η λέξη μαλοτήρα προέρχεται από την περίοδο της ενετοκρατίας στην Κρήτη (ιταλικά male=αρρώστεια, tirare =σύρω). Το αφέψημά της χρησιμοποιείται ως ευστόμαχο, διουρητικό και κατά των κρυολογημάτων. Ρίγανη (Origanum vulgare) Η γνωστή σε όλους ρίγανη ανθίζει και συλλέγεται τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. Τα άνθη της έχουν χρώμα λευκό με γλυκιά πιπεράτη μυρωδιά. Τη συναντάμε σε πετρώδη και ηλιόλουστα μέρη. Στη μελισσοκομία θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό φυτό μαζί με το θυμάρι. Αποτελεί βασικό αρωματικό της μεσογειακής κουζίνας σε ψητά, ψάρια και κρέατα. Παλαιότερα η συλλογή της αποτελούσε ένα σημαντικό εισόδημα για τον αγροτικό πληθυσμό. Από την αρχαιότητα γνωστές είναι και οι φαρμακευτικές ιδιότητες της ρίγανης. Χρησιμοποιείται ως ορεκτικό, αντισηπτικό, καταπραϋντικό στους πονόδοντους και στο στομαχόπονο και το αιθέριο έλαιό της έχει ευρεία χρήση στην αρωματοποιία. 9

Θυμάρι (Coridothymus capitatus) Ανθίζει τον Ιούνιο και τον Ιούλιο και έχει γαλάζια άνθη. Στην Κρήτη βρίσκουμε και τον ασπρόθυμο. Και τα δυο είδη είναι σπουδαία μελισσοκομικά φυτά. Το θυμαρίσιο μέλι θεωρείται ως το εκλεκτότερο. Το θυμάρι έχει αντισηπτικές, διουρητικές, αντιπαρασιτικές και αντιπυρετικές ιδιότητες. Το αιθέριο έλαιό του χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων και στις οδοντόπαστες. Στη μαγειρική χρησιμοποιείται ως άρτυμα. Χαμομήλι (Marticaria chamomila) Συλλέγεται από τον Απρίλιο έως και τον Ιούνιο ενώ αποξεραίνεται και Χρησιμοποιείται για όλο το χρόνο.στην Κρήτη υπάρχει παντού ιδιαίτερα σε χέρσους τόπους. Χαρακτηρίζεται ως αντιφλεγμονώδες, αντιαλλεργικό, καταπραϋντικό και άριστης ποιότητας αντισηπτικής χρήσης. Καταναλώνεται συνήθως ζεστό ως αφέψημα σε συνδυασμό με άλλα κρητικά βότανα, συνδυάζοντας τη τέλεια χαλάρωση και καταπολεμώντας την αϋπνία. 10

Αρωματικά φυτά στην Αρχαιότητα Από την αρχαιότητα οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τα αρωματικά φυτά για τις θεραπευτικές ιδιότητές τους και για τη διατροφική αξία τους. Σύμφωνα με το μύθο το βουνό Όλυμπος, όπου κατοικούσαν οι ελληνικοί θεοί ήταν καλυμμένο από λουλούδια και βότανα, που βρίσκονταν εκεί για εξυπηρέτηση των θεών, αλλά και των θνητών. Οι μύθοι που αναφέρονται στους θεούς και θεές παρουσιάζουν εύγλωττα το σεβασμό που οι αρχαίοι Έλληνες έτρεφαν για την ομορφιά των φυτών και τις θεραπευτικές ιδιότητές τους. Ο Ιπποκράτης, ο Έλληνας θεραπευτής και πατέρας της Ιατρικής, συνιστούσε τη χρήση των βοτάνων, του καθαρού αέρα, της άσκησης, και της ισορροπημένης διατροφής ως στοιχεία της καλής υγείας. Ο ίδιος κατέγραψε τη χρήση περίπου 400 βοτάνων και αρωματικών φυτών για τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών. Ο Ιπποκράτης πίστευε ότι η ασθένεια ήταν στην ουσία μια ανισορροπία μεταξύ των βασικών στοιχείων μέσα στο σώμα, και η κατάλληλη χρήση των βοτάνων θα 11

μπορούσε να αποκαταστήσει αυτή την χαμένη ισορροπία.. Οι Μινωίτες (2500-1400 π.χ.) γνώριζαν τις φαρμακευτικές και αρωματικές ιδιότητες των φυτών και εκμεταλλεύονταν την πλούσια βλάστηση του νησιού για την παρασκευή αρωμάτων, αλοιφών, καλλυντικών και φαρμάκων. Στις πήλινες πινακίδες μάλιστα της γραμμικής Β περιλαμβάνονται διάφορα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά, όπως ο κορίανδρος (κόλιαντρο), η κύππερις, το σφάκον ή αλελίσφακον του Διοσκουρίδου (φασκομηλιά), το κρίταμον ή Κρίθμον το παράλιον, η μαστίχη από τη ρητίνη της τερεμίνθου, το φοινίκιον ή λάδανον από το φυτό Κίστος ο κρητικός (αγριοροδανιά ή μεταξόχορτο). Επίσης οι Μινωίτες χρησιμοποιούσαν τον κρόκο τον ήμερο, τον κρίνο, τη μυρτιά, την ίριδα, τη μαντζουράνα, το μάραθο, τον άνηθο, τον ασπάλαθο, τη Μήκωνα την υπνοφόρο, τον Στύρακα τον φαρμακευτικό, τον κέδρο, το κυπαρίσσι, το ελαιόλαδο 12

Οι Μυκηναiοι μεταξύ άλλων χρησιμοποιούσαν την κύπερη, το φασκόμηλο, το κύμινο, τον κορίανδο, την ίριδα, το μάραθο, τη μαντζουράνα, το γλυκάνισο, τη μυρτιά το ελαιόλαδο. Αρχαίοι συγγραφείς,όπως ο Ηρόδοτος ο Ιπποκράτης ο Διοσκουρίδης αναφέρουν λεπτομέρειες σε σχέση με αρώματα, αλοιφές, καλλυντικά και φάρμακα των οποίων η παρασκευή στηρίζονταν σε φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά και βότανα. 13

Τα φάρμακα και τα βότανα στην Αρχαία Ελλάδα Τα διάφορα φυτά στην αρχαιότητα εκτός από το να καλύπτουν τις διατροφικές ανάγκες των ανθρώπων, χρησιμοποιούνταν επίσης στον καλλωπισμό, αλλά και στην παραγωγή διαφόρων φαρμακευτικών σκευασμάτων. Οι Μινωίτες και οι Μυκηναΐοι χρησιμοποιούσαν ρίζες, ξύλα, φλοιούς, άνθη, βλαστούς, καρπούς, σπόρους, έλαια και ρητίνες από διάφορα φαρμακευτικά φυτά και βότανα τα οποία φύονταν στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα πραγματοποιούσαν εισαγωγή πρώτων υλών φυτικής προέλευσης, εξάγοντας παράλληλα δικά τους αρωματικά και φαρμακευτικά προϊόντα. Πολλά μάλιστα από τα προϊόντα αυτά πέρα από το φαρμακευτικό, θρησκευτικό και τελετουργικό ρόλο τους, χρησιμοποιούνταν επίσης και σε διάφορες μαγείες. Ο ελλαδικός χώρος λόγω της συστάσεως του εδάφους, της φυσικής του διαμόρφωσης, αλλά και του κλίματός του, διέθετε πλουσιότατη χλωρίδα από την αρχαιότητα, με την Κρήτη να αποτελεί έναν βοτανολογικό παράδεισο. 14

Κάποια από τα θεραπευτικά βότανα είναι: -Αβρουνιές: Ανήκουν στα βότανα του Κένταυρου Χείρωνα, που ο Διοσκορίδης ονομάζει αγριόκλημα και συνιστά τους καρπούς του για τις φακίδες και τους λεκέδες του δέρματος. -Αγιάννης: Είναι ψηλό φυτό με δυνατή μυρωδιά, πού φυτρώνει στα βουνά. Στα νεώτερα χρόνια το μεταχειρίζονταν για να κάνουν μοσχάτο το κρασί. -Αγκαθιά ή Παπαδίτσα: Ήταν γνωστή στην αρχαιότητα με το όνομα ηρύγγιον. 15

-Αγριοκαπαριά: Οι τοξικές ιδιότητες της αγριοκαππαριάς ήταν γνωστές στους αρχαίους που τη χρησιμοποιούσαν σαν δόλωμα για τα ζώα. -Αμάρανθος: Χρησιμοποιούνταν για φάρμακο των ματιών και των αυτιών, ενώ τα φύλλα του μέσα σε κρασί τα έπαιρναν για την ταινία του εντέρου. -Αμυγδαλιά: Στην αρχαιότητα το δέντρο ήταν γνωστό με τα ονόματα αμυγδαλέα, αμυγδάλη.. Θεωρείται σύμβολο της ξαναγεννημένης φύσης μετά τον πρόσκαιρο χειμερινό θάνατο. 16

-Αντράκλα: Είναι αυτοφυής στην Ελλάδα και σκεπάζει το καλοκαίρι με τα ανθεκτικά στην ξηρασία σαρκώδη φύλλα της, τα ακαλλιέργητα μέρη. Οι αρχαίοι γιατροί είχαν αναγνωρίσει στα φύλλα της δροσιστικές ικανότητες -Ανωνίδα: Ήταν φάρμακο για τα δόντια. Σύμφωνα με το Διοσκουρίδη χρησιμοποιούνταν σαν καταπραϋντικό του πονόδοντου. -Απήγανος: Ήταν φημισμένος σαν αντίδοτο στα δαγκώματα των φιδιών και άλλων δηλητηριάσεων. Σύμφωνα με το Διοσκουρίδη ήταν αποτελεσματικό φάρμακο για τη δύσπνοια. -Αριστολοχία : Η λέξη αριστολοχία σημαίνει άριστη γέννα και αναφέρεται στη παραδοσιακή χρήση του νωπού χυμού του φυτού για την πρόκληση τοκετού και την αποτροπή μολύνσεων μετά τη γέννα. 17

-Αχίλλειον: είναι αποτελεσματικό φάρμακο για τις πληγές που έγιναν από ατσάλι. -Αψίνθιον ή αψιθιά : Ένα από τα γνωστότερα και τα πιο πικρά φαρμακευτικά φυτά, αλλά και από τα πιο αρωματικά από την εποχή του πατέρα της Ιατρικής Ιπποκράτη. Ιαματικά βότανα στα ομηρικά έπη Όπως φαίνεται, οι αρχαίοι Έλληνες ήδη από την προκλασσική εποχή γνώριζαν την επίδραση επί του ψυχισμού φυτών με αντιχολινεργικά αλκαλοειδή. 18

Στη ραψωδία κ της Οδύσσειας αναφέρεται ότι η Κίρκη χρησιμοποιούσε λυγρά φάρμακα, τα οποία έριχνε κρυφά σε ένα χυλώδες ρόφημα «τον κυκεώνα» (από Πράμνειο οίνο, κριθάλευρο και τριμμένο τυρί αιγός), στο οποίο προσέθετε και μέλι για να εξαλείψει την πικρή γεύση των φυτών και το προσέφερε στους συντρόφους του Οδυσσέα. Το μώλυ (από το ρήμα μωλύω= αφανίζω, αδυνατίζω, παραλύω) ήταν το αντίδοτο των λυγρών φαρμάκων (που το έδωσε ο Ερμής στον Οδυσσέα για να αποφύγει την επίδρασή τους). Είχε μαύρη ρίζα και γαλακτόχροα άνθη, η δε εξόρυξή του ήταν δύσκολη. Πολλές απόψεις έχουν διατυπωθεί σχετικά με την ταυτότητα του φυτού. Κατά τον Θεόφραστο ένα ανάλογο φυτό με το μώλυ του Ομήρου εφύετο στην Κυλλήνη, αλλά η εκρίζωσή του ήταν εύκολη. Σύμφωνα με τον Sprengel, πρόκειται για το Allium nigrum (κρόμμυον το μέλαν), όμως αυτό έχει ρόδινα άνθη. Ένα άλλο φυτό, που αναφέρεται στην δ ραψωδία της Οδύσσειας είναι το νηπενθές, το οποίο αφενός είχε έντονη φαρμακοδυναμική δράση σε συνέργεια με το κρασί και αφετέρου ήταν κατευναστικόν και παυσίλυπον. 19

Το Φαρμακείο του ΘΕΟΥ Τα βότανα είναι σύμμαχός μας. Η φύση αποτελεί το μεγαλύτερο φαρμακείο. Η χλωρίδα κρύβει τα μυστικά της πιο λαμπρής ομορφιάς και υγείας, προτείνοντας για κάθε πρόβλημα την άριστη δυνατή λύση. Το μυστικό της υγείας και της ομορφιάς βρίσκεται καλά κρυμμένο στα βότανα, τα αυτοφυή δηλαδή φυτά και ιδίως αυτά που φυτρώνουν στους καλλιεργημένους αγρούς και χρησιμοποιούνται σαν φάρμακα για τις διάφορες παθήσεις. Στην ελληνική φύση ευδοκιμούν πλήθος βοτάνων που, άλλα με την υπέροχη γεύση και άλλα με το άρωμά τους, μας χαρίζουν ωφέλεια και μας φτιάχνουν τη διάθεση. Όπως τα ήξεραν οι παλιοί Αγριάδα (Cynodon dactylon) Είναι από τα πιο χρήσιμα φαρμακευτικά φυτά. Φυσικό αντιβιοτικό και από τα πιο φημισμένα διουρητικά. Βοηθά στους κολικούς του συκωτιού, στις πέτρες στη χολή. Δρα ως αντισηπτικό και αντιφλεγμονώδες σε λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος. Είναι ωφέλιμο για νεφρόλιθους και ψαμμίαση. Καθαρίζει το αίμα. 20

Αγριμόνιο(Agrimonia Eupatoria) Xρησιμοποιείται ως τονωτικό του πεπτικού συστήματος. Θεωρείται ένα φυτό που επουλώνει πληγές, τσιμπήματα εντόμων, δαγκώματα φιδιών. Αχιλλαία (Achillea millefolium) Τονωτικό για τους κουρασμένους, ανοίγει την άνοιξη. Καθαρίζει το αίμα, κάνει καλό στο λιπαρό δέρμα και το καθαρίζει σε βάθος. Έχει παυσίπονες ιδιότητες. 21

Αψιθιά (Artemisia Absinthium) Βοηθά στην πέψη και στο αδυνάτισμα. Έχει ευεργετική δράση στους διαβητικούς και βοηθά στην καταπολέμηση των ρευματισμών και της αναιμίας. Δρα ως αντιπυρετικό. Χρησιμοποιείται και ως αντισηπτικό. Βασιλικός (Ocimum basilicum) Διώχνει τους νευρικούς πονοκεφάλους. Βοηθά στην αδύνατη μνήμη. Είναι χωνευτικό και καταπολεμά ζαλάδα, ναυτία και κρυολόγημα. 22

Βαλεριάνα (Valeriana officinalis) Καταπολεμά την αϋπνία και βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου. Θεωρείται χρήσιμη σε περιπτώσεις ημικρανίας. Προσοχή! Οι μεγάλες δόσεις βαλεριάνας προκαλούν κακοδιαθεσία. Βήχιο Για κρυολόγημα. 23

Δάφνη Δυναμώνει τα μαλλιά και τα βάφει μαύρα, σταματά την τριχόπτωση. Ανακουφίζει τους πόνους από ρευματισμούς και αρθριτικά. Δεντρολίβανο Τονώνει την όρεξη. Βοηθά στη βρογχίτιδα, στο άσθμα και τη γρίπη. 24

Δυόσμος Για το φαγητό, τη χοληστερίνη, κράμπες, ξερόβηχα, αμυγδαλίτιδα. Για πόνους δοντιών, ρευματισμούς. Συνιστάται σε περιπτώσεις δυσπεψίας και διάρροιας, επίσης στρώνει το στομάχι μετά από εμετό. Δίκταμο Καταπραΰνει τους πόνους του στομαχιού και των εντέρων. 25

Ευκάλυπτος Έχει υπογλυκαιμική δράση. Κατεβάζει τον πυρετό. Καταπραΰνει το βήχα, τις βρογχίτιδες και τον πονόλαιμο. Κατάλληλο για εισπνοές σε λαρυγγίτιδες. Σαμπούκος Καθαρίζει το αίμα. Χρησιμοποιείται σε νευραλγίες. 26

Θυμάρι Είναι κατάλληλο για το άγχος, κυκλοφορικό, κατάθλιψη, ημικρανίες. Επουλώνει τις πληγές και τα εγκαύματα. Θρούμπι Για το στομάχι και τη ναυτία. Βοηθά στην αϋπνία. Ιβίσκος Για χοληστερίνη, κυκλοφορικό, αδυνάτισμα, πονοκέφαλο. 27

Κάρδαμο Περιέχει βιταμίνες, ιώδιο, σίδηρο, ασβέστιο. Είναι καρδιοτονωτικό, καθαρίζει το αίμα. Καλέντουλα Δυναμώνει την καρδιά. 28

Λουΐζα Διώχνει τον πονοκέφαλο,τους πόνους των ρευματισμών. Βοηθάει στις δίαιτες αδυνατίσματος. Πολεμάει τη νευρική αϋπνία. Λαδανιά Χρησιμοποιείται ως καταπραϋντικό, σπασμολυτικό για την αντιμετώπιση της αϋπνίας, για εντριβές στα κρυολογήματα. Λεβάντα Για ημικρανίες, πονοκεφάλους και λιποθυμία. Επουλώνει πληγές, εγκαύματα, ακμή. Κατεβάζει την υπέρταση. Προφυλάσσει τα ρούχα από το σκόρο 29

Μαντζουράνα Καταπολεμά το άγχος, πονοκεφάλους, κρυολόγημα. Βοηθάει τον οργανισμό να διώξει τις τοξίνες. Μαραθόσπορος Ανακουφίζει το άσθμα, βήχα. Σταματά τον εμετό. 30

Μελισσόχορτο Τονωτικό για την καρδιά, τον εγκέφαλο. Καταπραΰνει τη ζάλη, το βουητό στα αυτιά. Ανακουφίζει από τσιμπήματα σφήκας και άλλων εντόμων. Μέντα Εξαιρετικά αντισηπτική. Καταπολεμά το συνάχι, βήχα, πονόλαιμο και τη γρίπη. Είναι χωνευτική. 31

Μολόχα Για άσθμα, βήχα, λαρυγγίτιδα, πονόλαιμο. Παλιούρι Για δυσκοιλιότητα. Πολύκομπο Χρησιμοποιείται για κολικούς, πέτρα στα νεφρά. 32

Ρίγανη Για εντερικές διαταραχές και πόνους στην κοιλιά. Σπαθόχορτο Καταπραϋντικό σε πνευμονικές ενοχλήσεις, δυσπεψία, εγκαύματα, δήγματα εντόμων. Τίλιο (Tilio Cordata) Ηρεμιστικό των νεύρων, ημικρανίας, ζαλάδας, αϋπνίας. Για βήχα, κρυολόγημα. 33

Τσάι του βουνού Τονωτικό του σώματος και του εγκεφάλου. Κάνει καλό στην αρτηριοσκλήρωση και τον πονοκέφαλο. Τσουκνίδα Διαλύει το ουρικό οξύ. Είναι καλό για αναιμία, ατονία του σώματος, αρθριτικά. Σταματά την τριχόπτωση. 34

Φασκόμηλο Ηρεμεί τα νεύρα. Για κατάθλιψη, βήχα, βράχνιασμα. Για κυκλοφορικά προβλήματα. Χαμομήλι Ηρεμιστικό των νεύρων. Για τις ζαλάδες και αϋπνίες, κρυολογήματα, πληγές στο στόμα. 35

ΟΙ ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ Σύμμαχος στη θωράκιση του οργανισμού ενάντια στη γήρανση και τις σοβαρές ασθένειες είναι οι αντιοξειδωτικές ουσίες. Η πρόσληψή τους θεωρείται καταλυτικής σημασίας, καθώς μειώνει τη βλάβη που προκαλούν στα κύτταρα οι ελεύθερες ρίζες. Οι ελεύθερες ρίζες είναι διασπασμένες ενώσεις που συσσωρεύονται στον οργανισμό λόγω των τοξινών, του άγχους, της κακής διατροφής και άλλων παραγόντων προκαλώντας καταστροφή των κυττάρων. Το οξειδωτικό στρες -όπως ονομάζεται αυτή η βλάβη- ευθύνεται για εκφυλιστικές νόσους, αναπνευστικές ή καρδιαγγειακές παθήσεις και καρκινογενέσεις. Το δίκταμο Παρουσιάζει αντιοξειδωτική δράση Ηταν αφιερωμένο κατά την αρχαιότητα στη θεά Αρτεμη, καθώς θεωρούνταν ότι διευκόλυνε τον τοκετό. 36

Η ελιά Οι καρποί του φυτού, πλούσιοι σε πολυφαινόλες και βιταμίνη Ε, είναι μεγάλης αντιοξειδωτικής αξίας. Θωρακίζουν τον οργανισμό με τα καροτενοειδή και κυρίως το β-καροτένιο που περιέχουν, ενώ λειτουργούν ως ασπίδα για εκφυλιστικά νοσήματα ή τα λεγόμενα νοσήματα φθοράς, στα οποία συγκαταλέγονται οι καρδιακές παθήσεις, οι διάφορες μορφές καρκίνου και ο διαβήτης τύπου 2. Ο ιβίσκος Οι κάλυκές του περιέχουν φλαβονειδή - ισχυρά αντιοξειδωτικά - και άλλες ουσίες. Ο αντιοξειδωτικός ρόλος του ενισχύεται από τις σημαντικές ποσότητες βιταμίνης C που περιέχει, ενώ υποστηρίζεται ότι παρέχει προστασία ενάντια στις καρδιαγγειακές παθήσεις και ότι μειώνει τη χοληστερίνη. 37

Η ντοματιά ι Η λυκοπένη, η γνωστή ουσία στην οποία οφείλει η ντομάτα τις ευεργετικές της ιδιότητες, είναι μια ισχυρή αντιοξειδωτική ουσία με αντικαρκινική δράση. Θεωρείται δύο φορές ισχυρότερη από την προβιταμίνη Α η οποία επίσης καταπολεμά τις ελεύθερες ρίζες.. Η λυκοπένη απορροφάται καλύτερα από τον οργανισμό όταν καταναλώνεται μαζί με λίπος. Πορτοκαλιά Το προσφιλές πορτοκάλι θεωρείται από τα πολυτιμότερα φρούτα του χειμώνα μια και συμβάλλει σημαντικά λόγω της βιταμίνης C στην καταπολέμηση των ιώσεων. Το πορτοκάλι επίσης είναι πολύ πλούσιο σε κάλιο,φυτικές ίνες καροτένιο και σελήνιο. Το τελευταίο μάλιστα θεωρείται ισχυρό αντιοξειδωτικό και πιθανόν αντικαρκινικό. Η παρουσία φολικού οξέος στη σάρκα του συμβάλλει στην τόνωση του πλακούντα των εγκύων. 38

Η ροδιά Συμβολίζει την καλή τύχη και κατά κάποιο τρόπο τη φέρνει, αφού είναι ένα φυτό πλούσιο σε αντιοξειδωτικές ουσίες. Συγκεκριμένα περιέχει τανίνες, ανθοκυανίνες και ελλαγικό οξύ, με τον χυμό του να εμφανίζει μεγαλύτερη περιεκτικότητα στις ουσίες αυτές. Επίσης, περιέχει πολυφαινόλες που μειώνουν τις επιδράσεις της κακής χοληστερόλης και προστατεύον από διάφορες μορφές καρκίνου. Το σκόρδο Στην ουσία αλλισίνη φαίνεται πως οφείλει το σκόρδο την αντιοξειδωτική δράση του. Σύμφωνα με ερευνητές, όταν η ουσία αυτή αποσυντίθεται γρήγορα παράγει σουλφενικό οξύ το οποίο εξουδετερώνει τις ελεύθερες ρίζες και μάλιστα με εκπληκτική ταχύτητα 39

Το φασκόμηλο Ονομάζεται και φυτό της μακροζωίας, ακριβώς λόγω της ιδιότητάς του να καταπολεμά τις ελεύθερες ρίζες στον οργανισμό και κατά συνέπεια να προλαμβάνει βλάβες στα καρδιακά και νευρικά κύτταρα, μεταλλάξεις και καρκινογενέσεις. Συνήθως καταναλώνεται σε ρόφημα, αφού πρώτα ρίξουμε μερικά φύλλα του σε ζεστό νερό και τα αφήσουμε λίγα λεπτά ώστε να απελευθερώσουν τα αιθέρια έλαια του φυτού. Τα αρωματικά φυτά έχουν γίνει πλέον αναπόσπαστο κομμάτι από κάθε μπαλκόνι και κήπο! Αυτό οφείλεται στο ότι δεν χρειάζονται πολλή φροντίδα, καθώς επίσης δεν χρειάζονται πολύ ήλιο! Ας φυτέψουμε λουλούδια, ομορφαίνουν τη ζωή μας! 40

Βότανα και Θρησκεία Ο βασιλικός έχει σημαντικό ρόλο στην Ελληνική λαϊκή και θρησκευτική παράδοση.σύμφωνα με αυτή το φυτό φύτρωσε στο χαμένο τάφο του Χριστού και η έντονη μυρωδιά του έγινε αφορμή να ανακαλυφθεί. Η Αγία Ελένη οδηγήθηκε στον Τίμιο Σταυρό από το έντονο άρωμα του βασιλικού που φύτρωσε δίπλα του. Την ονομασία του το φυτό την πήρε από το «βασιλιάς» και βασιλιάς είναι ο Ιησούς Χριστός. Στα Θεοφάνεια ο ιερέας ραίνει τους πιστούς με αγιασμό βουτώντας ένα κλαδί βασιλικό μέσα στο άγιασμα. Στη γιορτή της Υψώσεως του Τίμιου Σταυρού στις14 Σεπτεμβρίου στις εκκλησίες μοιράζεται βασιλικός. Δάφνη Την Κυριακή των Βαΐων, όλες οι εκκλησίες στολίζονται με κλαδιά δάφνης. Αυτά τα κλαδιά τα ονομάζουμε, «βάγια». Όταν τελειώσει η λειτουργία στην εκκλησία, οι νοικοκυρές παίρνουν τα βάγια και τα φυλάνε στα εικονίσματα των σπιτιών τους. 41

Δεντρολίβανο. Συνδέεται με την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως. Τη μέρα αυτή συγκεντρώνονται άφθονα λουλούδια στην εκκλησία, να στολίσουν προκαταβολικά το Σταυρό, που σε τρεις πάλι βδομάδες θα δεχτεί πάνω του το σταυρωμένο Χριστό Μυρτιά Συνδέεται με τη Παναγία τη Μυρτιδιώτισσα. Η εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε στα Κύθηρα κατά το 14ο αιώνα. Έχει το προσωνύμιο Μυρτιδιώτισσα, γιατί αναφέρεται από την παράδοση ότι τη βρήκε ένας βοσκός σε μια τοποθεσία γεμάτη με μυρτιές. Γιορτάζει στις 24 Σεπτεμβρίου. 42

Κρίνος Συνδέεται με τη γιορτή του Ευαγγελισμού. Συκιά Αναφέρεται στην Αγία Γραφή (Παλαιά Διαθήκη Καινή Διαθήκη). 43

Η Αγία των βοτάνων Αγία Αναστασία Φαρμακολύτρια Στις 22 Δεκεμβρίου, παραμονές των Χριστουγέννων, τιμάται η μνήμη της Αγίας των Βοτάνων, της θεραπεύτριας Αγίας Αναστασίας. Έζησε στα χρόνια του Αυτοκράτορα Διοκλητιανού και σύμφωνα με τους Συναξαριστές, η Αναστασία ήταν θεραπεύτρια και απάλυνε των πόνο των βασανιζόμενων Χριστιανών στις φυλακές, με βότανα και φάρμακα που έφτιαχνε από αυτά. Για τους Ελληνορθόδοξους είναι η Αγίαιατρός και σε πολλά χωριά της Ελλάδας την ημέρα της μνήμης της ζυμώνουν γλυκά ψωμάκια με βότανα, σταφίδες, καρύδια, σύκα και τα πηγαίνουν στην εκκλησία, όπου ο παπάς διαβάζει ευχές για καλή υγεία και τα μοιράζουν στους πιστούς. Τα κηρυγμένα μνημεία της φύσης A. O Δρυς Κορφών ( Βρίσκεται κοντά στις Καμάρες Μαλεβι ζίου,του Ηρακλείου.Πρόκειται για αιωνόβιο δρυ με ιδιάζουσα βοτανική αξία που συνδέεται με ιστορικά γεγονότα της περιοχής. Β.Το Κρητικό Κεφαλάνθηρο, Καμάρες. Βρίσκεται στη θέση Μάνα Νερού σε υψόμετρο 1400 μ.κοντά στα χωριά Καμάρες και Βορίζα. Η προστατευόμενη περιοχή είναι ο βιότοπος του σπάνιου και απειλούμενου είδους ορχιδέας που ονομάζεται Κρητικό Κεφαλάνθηρο. Είναι ενδημικό στο βουνό Ιδη της Κρήτης. 44

Απειλούμενα είδη ΔΙΚΤΑΜΟ ΜΑΛΟΤΗΡΑ 45

ΤΟ ΣΑΡΑΝΤΑΒΟΤΑΝΟ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Το σαρανταβότανο ήταν και είναι ένα μείγμα σαράντα βοτάνων,τα οποία φύονται στην κρητική γη......και τώρα το ποίημα: "Σαν την υγειά σου έχασες και θες να την κερδίσεις μόνο με βότανα της γης θα την ξαναποχτήσεις. Φύλλα κιτροπορτοκαλιάς και άρωμα από λεμόνι ανεραντζά,μανταρινιά,ξαρρωστικό κυδώνι. Μάζωξε απτσι ποταμούς τσ'ακονιζάς τ'αχνάρια βάτο και τσάι του βουνού και τσ'αμπιστιάς κλωνάρια Μάζωξε έρωντα πολύ απ'τα βουνά της Κρήτης και σφάκα την πικραδερή,δάφνες μυρτιές να βρίσκεις θύμο,κισσό κι αγκαραθιά και αγκαθοστοιβίδα την μυρουδιά βασιλικού φασκομηλιά και θρίμπα μέντα και δεντρολίβανο όπου μοσκομυρίζει το λένε και αρισμαρί,που την υγειά χαρίζει. Πάρε τα γιασεμόφυλλα τη ροδαρά με τ'άνθη γαρεφαλόβιολες πολλές και γαρυφάλου άνθη απήγανο και βάρσαμο της γης το χαμομήλι τη μυριστή αμπερόριζα που δένουν στο μαντήλι. Πάρε το κοκκινόχορτο,βάλε και κουτσουνάδα που φτιάχνουν κοκκινόλαδο,στου ήλιου την πυράδα. Φύλλα συκιάς κι αμυγδαλιάς και φύλλα μαντζουράνας φλισκούνι που μοσκοβολά σαν κόρφος κάθε μάνας Το μαϊντανό,το σέλινο και την αντωναΐδα τ'αγούδουρα τ'αγλακιτού τον κλάδο και τα φύλλα Όλα ετούτα βράσε τα γέμισε μία σκάφη και διώξε απ'το κορμάκι σου τσι πόνους και τα πάθη" 46

Τα αρωματικά φυτά-βότανα στο μύθο,στη τέχνη και τη λογοτεχνία «Για χάρη του βασιλικού ποτίζεται και η γλάστρα» Παροιμίες(Τέχνη) «Αναπαύεται στις δάφνες του» Μαντινάδες(Τέχνη) «Χαλάλι σου βασιλικέ όσο νερό κι αν πίνεις μα συ το κάνεις άρωμα και μας το ξαναδίνεις» «Ψηλής μυρτιάς μυρτόφυλλο,πράσινης δάφνης φύλλο,άσπρη στρογγυλοπρόσωπη και θάμπωσες τον ήλιο.ο δυόσμος είναι κρητικός και στα καλιτσούνια μπαίνει μοσχομυρίζει η γειτονιά και τις καρδιές ευφραίνει. Τραγούδια(Τέχνη) «Η Μυρτιά» Στίχοι: Ν.Γκάτσος Μουσική :Μ.Θεοδωράκης Τραγουδι: ΓΡ.Μπιθικώτσης «Μαράθηκε ο Βασιλικός» Στίχοι-Μουσική: Γιάννης Νικολάου Τραγούδι: Παντελής Θαλασσινός «Βασιλικός μυρίζει εδώ» Παραδοσιακό τραγούδι της Μ.Ασίας «Δεντρολίβανος» Παραδοσιακό τραγούδι ερμηνευτής: Γ. Πάριος Έμμετρο ποίημα: «Το Σαρανταβότανο της Κρήτης» 47

Τα βότανα στη Μινωική Κρήτη(Τέχνη) Κρόκος Σύμβολο της μεγάλης θεάς - Φύσης Τοιχογραφία κροκοσυλλέκτη πιθήκου Λογοτεχνία Οδυσσέας Ελύτης «Άξιον Εστί» (Γένεσις) Να το σπαράγγι( ) ο στύφνος και το μάραθο( ) Μικρή πράσινη θάλασσα Να σε στείλω σχολείο στην Ιώνια Να μάθεις μανταρίνι και άψινθο Στα ρω του έρωτα Δώσε μου δυόσμο να μυρίσω λουΐζα και βασιλικό. Γ.Ρίτσος Το σπίτι είναι ήσυχο,συγυρισμένο καθώς είναι τα μεγάλα Διπλοσέντονα μες το σεντούκι με λεβάντα.όλο το σπίτι μας μοσκοβολούσε ρίγανη( )Ένα κλωνάρι δυόσμος φύτρωσε μες τη ραγισματιά του τοίχου. 48

Αλ.Παπαδιαμάντης «Φόνισσα» Με το καλάθιον υπό τον αγκώνα της αριστεράς χειρός,εξήρχετο εις τους αγρούς,ανέβαινεν εις τα όρη,έψαχνε και εύρη τα βότανα -όσα αυτή εγνώριζε- τα έκοπτε ή τα εξερρίζωνεν,εγέμιζε το καλάθιόν της κι επέστρεφε το βράδυ εις την οικίαν. Μύθοι α) Της δάφνης και του Απόλλωνα (πίνακας ζωγραφικής) β) Η νύμφη Μίνθη και ο Πλούτωνας (πίνακας ζωγραφικής) Μύθοι Αχιλλέα: Πήρε το όνομα της από τον Αχιλλέα,που έδινε αυτό το φυτό στους Μυρμιδόνες για να σταματήσουν το αίμα που έτρεχε από τις πληγές τους. Δεντρολίβανο: Ο θάμνος ήταν το δώρο της θεάς Αφροδίτης στους ανθρώπους. Λεβάντα: α) Απόκτησε το άρωμά της όταν η Παναγία άπλωσε τα φασκιά του βρέφους Ιησού Χριστού πάνω σε ένα θάμνο λεβάντας. β) Η βασίλισσα Κλεοπάτρα λέγεται ότι μ αυτό το μαγευτικό άρωμα ξεγέλασε τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Αντώνιο. Μυρτιά: Ήταν αφιερωμένη στην Αφροδίτη,Θεά του έρωτα.η θεά μεταμόρφωσε την ιέρεια της Μυρσίνη σε θάμνο για να την προστατεύσει από έναν επίμονο θαυμαστή της 49