Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α Γυµνασίου. Θεµατική ενότητα: «Η οµορφιά δεν είναι το παν»

Π.3.2.5 Εκπαιδευτικά σενάρια και µαθησιακές δραστηριότητες, σύµφωνα µε συγκεκριµένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α Γυµνασίου Θεµατική ενότητα: «Η οµορφιά δεν είναι το παν» Τίτλος: «ραστηριότητες και παιχνίδια µε τους µύθους του Αισώπου» Συγγραφή: ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ ΓΙΑΝΝΟΥ Εφαρµογή: ΝΕΚΤΑΡΙΑ ΙΩΑΝΝΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Θεσσαλονίκη 2015

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «ηµιουργία πρωτότυπης µεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισµένων σε ΤΠΕ και δηµιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα µαθήµατα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθµια και Β/βάθµια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΗΣ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ: Π.3.2.1. Εκπαιδευτικά σενάρια και µαθησιακές δραστηριότητες, σύµφωνα µε συγκεκριµένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟΥ: ΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-οµάδας εργασίας αρχαίας ελληνικής γλώσσας δευτεροβάθµιας: Λάµπρος Πόλκας, Κοσµάς Τουλούµης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: http://www.greeklanguage.gr Καραµαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαµαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 25

Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος ραστηριότητες και παιχνίδια µε τους µύθους του Αισώπου Εφαρµογή σεναρίου Νεκταρία Ιωάννου. ηµιουργία σεναρίου Τριανταφυλλιά Γιάννου. ιδακτικό αντικείµενο Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Τάξη Α Γυµνασίου Χρονολογία Από 29-01-2015 έως 06-02-2015. Σχολική µονάδα Γυµνάσιο Καστελλάνων Μέσης Κέρκυρας. ιδακτική / θεµατική ενότητα Ενότητα 6 η: Η οµορφιά δεν είναι το παν. [Μύθος του Αισώπου (διασκευή)]. ιαθεµατικό Όχι Εµπλεκόµενα γνωστικά αντικείµενα - Χρονική διάρκεια 5 διδακτικές ώρες Χώρος Ι. Φυσικός χώρος: Σελίδα 3 από 25

Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας εξοπλισµένη µε διαδραστικό πίνακα και τέσσερις φορητούς υπολογιστές µε σύνδεση στο διαδίκτυο. ΙΙ. Εικονικός χώρος: διαδίκτυο Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και µαθητή Προαπαιτούµενη θεωρείται η γνώση των µαθητών και του διδάσκοντος χειρισµού βασικών τεχνολογικών επικοινωνιακών εργαλείων όπως, για παράδειγµα: κειµενογράφος, διαδίκτυο, λογισµικό ανοιχτού κώδικα (για τη δηµιουργία εικονογραφηµένης ιστορίας ή λευκώµατος). Μια ανάλογη κατεύθυνση στο µάθηµα της Πληροφορικής στο πλαίσιο της διεπιστηµονικότητας και διαθεµατικότητας είναι ευκταία. Εφαρµογή στην τάξη Το συγκεκριµένο σενάριο εφαρµόστηκε στην τάξη. Το σενάριο στηρίζεται Τριανταφυλλιά Γιάννου: «ραστηριότητες και παιχνίδια µε τους µύθους του Αισώπου», Παραδειγµατικό σενάριο στο µάθηµα των Αρχαίων Ελληνικών, Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α Γυµνασίου, 2011. Το σενάριο αντλεί Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ / ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σύµφωνα µε την συντάκτρια βασικός στόχος του σεναρίου είναι να έχουν οι µαθητές την ευκαιρία να διαβάσουν όσο το δυνατόν περισσότερα κείµενα στο πρωτότυπο. Γιατί ένα από τα σηµαντικότερα προβλήµατα κατά τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών είναι η εξαιρετικά περιορισµένη επαφή των µαθητών µε τον αρχαίο ελληνικό λόγο. εύτερος στόχος είναι να έχουν οι δραστηριότητες παιγνιώδη χαρακτήρα, όπως ταιριάζει σε ένα αγαπηµένο ανάγνωσµα των παιδικών µας χρόνων. Σελίδα 4 από 25

Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Κύριος στόχος των δραστηριοτήτων του σεναρίου είναι η µετάθεση του κέντρου βάρους της διδασκαλίας από τον εκπαιδευτικό (ως κυρίαρχο ποµπό γνώσης) στον µαθητή (που αναπτύσσει πρωτοβουλίες για ενεργητική-κριτική προσέγγιση της γνώσης). Ειδικότερα κατά την ανάγνωση του αρχαίου ελληνικού κειµένου παίρνουµε υπόψη µας τις ακόλουθες παραµέτρους: εν µελετούµε µεµονωµένες προτάσεις ή σύντοµα αποσπάσµατα, αλλά ευρύτερες ενότητες λόγου µε λογική και θεµατική αυτοτέλεια. εν µαθαίνουµε µεµονωµένους τύπους γραµµατικής ή κανόνες σύνταξης λέξεων, αλλά προσπαθούµε να κατανοήσουµε τις µορφολογικές και συντακτικές δοµές µιας φράσης (λ.χ. ποιο είναι το υποκείµενο, οι ενέργειές του, οι αιτίες και οι συνέπειες των ενεργειών κ.ο.κ.) και τη λειτουργία τους για την κατασκευή του κειµένου. εν µαθαίνουµε γλωσσικούς τύπους, αλλά προσπαθούµε να κατανοήσουµε βαθύτερα το κείµενο στο οποίο εντάσσονται (λεξιλογικά και σηµασιολογικά, συντακτικά, υφολογικά και ιδεολογικά), έτσι ώστε να αναδειχθούν οι θεµατικοί και εκφραστικοί κώδικες (λ.χ. συντακτική δοµή, βασικό λεξιλόγιο, σχήµατα λόγου) του γραµµατολογικού γένους-είδους του. εν µελετούµε κείµενα ερήµην των γραµµατολογικών συµφραζοµένων τους, αλλά ενταγµένα στο ιστορικό, κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο παραγωγής και πρόσληψής τους. Σελίδα 5 από 25

. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝ ΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσµο, αξίες, πεποιθήσεις πρότυπα, στάσεις ζωής Πιο συγκεκριµένα, µέσα από την ανάγνωση και τη γλωσσική-θεµατική διερεύνηση ενός µύθου του Αισώπου οι µαθητές θα επιχειρήσουν: Να προσεγγίσουν ένα κείµενο που επιδέχεται πολλές ερµηνείες. Να διαγνώσουν τα βασικά χαρακτηριστικά και τις συµβάσεις του γραµµατειακού είδους στο οποίο εντάσσεται. Να διαβάσουν και να επεξεργαστούν παραλλαγές του µύθου και άλλους οµόθεµους µύθους, ώστε να εξοικειωθούν µε την αρχαία ελληνική γλώσσα. Να σχολιάσουν την αποτελεσµατικότητα αυτού του γραµµατειακού είδους στη διατύπωση και προβολή αντιλήψεων και αξιών µιας κοινωνίας. Γνώσεις για τη γλώσσα Με βάση υλικό από το διαδίκτυο µπορούν να οργανωθούν δραστηριότητες που διευρύνουν τους στόχους που προβλέπονται στο Αναλυτικό πρόγραµµα, καθώς έχουν ως βασικούς άξονες: Την ανάγνωση πολλών κειµένων (τουλάχιστον περισσότερων από το σύντοµο απόσπασµα του βιβλίου). Την ανάπτυξη γλωσσικών ικανοτήτων, αναγνωστικών και αφηγηµατικών δεξιοτήτων. Γραµµατισµοί Η χρήση των νέων τεχνολογιών όχι ως άλλο ένα εργαλείο (µε τη λογική του βιβλίου), αλλά ως ένα περιβάλλον µάθησης συµβάλλει σε µια νέα λογική προσέγγισης του γνωστικού αντικειµένου, καθώς διευκολύνει: Την ανάπτυξη δεξιοτήτων για την αναζήτηση πληροφοριών. Την κριτική επεξεργασία και συνθετική παρουσίαση των δεδοµένων που συλλέγονται. Την πραγµάτευση ενός θέµατος από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Σελίδα 6 από 25

ιδακτικές πρακτικές Επιδιώκεται οι µαθητές και οι µαθήτριες: Να καλλιεργήσουν τις συνεργατικές κι επικοινωνιακές τους δεξιότητες, λειτουργώντας αποτελεσµατικά στις οµάδες τους, ακόµα κι αν αυτές αναδιαταχθούν. Να κατανέµουν ρόλους και να λειτουργούν µε υπευθυνότητα. Να ασκηθούν στην κριτική αξιοποίηση ψηφιακών περιβαλλόντων και πηγών. Να δηµιουργήσουν δικούς τους ψηφιακούς πόρους. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Το σενάριο έχει ως αφόρµηση την έκτη ενότητα του σχολικού εγχειριδίου της Α Γυµνασίου για το µάθηµα της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας µε τίτλο: «Η οµορφιά δεν είναι το παν». Οι µαθητές καλούνται να δουλέψουν πάνω στο ενδιαφέρον και ευπρόσληπτο για το νεαρό της ηλικίας τους γραµµατειακό είδος των µύθων και µε παιγνιώδη τρόπο να προσεγγίσουν την αρχαία ελληνική γλώσσα σε επίπεδο µορφολογίας, αλλά κυρίως να προβληµατιστούν για τις κοινωνικές αποτυπώσεις που τα διδάγµατα των µύθων απηχούν. Σύνδεση µε τα ισχύοντα στο σχολείο Συνδέεται µε τους παρακάτω στόχους του ιαθεµατικού Ενιαίου Πλαισίου Προγράµµατος Σπουδών της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραµµατείας ( ΕΠΠΣ) για τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών από πρωτότυπο στην Α Γυµνασίου: «οι µαθητές επιδιώκεται -Να µπορούν να κατανοήσουν ένα απλό, εύληπτο και ενδιαφέρον αρχαίο κείµενο και να το αποδώσουν σε νεοελληνικό λόγο. Σελίδα 7 από 25

-Να καλλιεργήσουν το ενδιαφέρον τους για τον αρχαιοελληνικό πολιτισµό µε τη µελέτη ποικίλων σε θεµατολογία κειµένων του αρχαίου ελληνικού κόσµου (π.χ. εθνικά, πολιτικά, κοινωνικά, θρησκευτικά κ.ά.)». Αξιοποίηση των ΤΠΕ Οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) αποτελούν τον καταλύτη πολλών αλλαγών στην εκπαίδευση. Για αυτό και είναι επιθυµητό η αξιοποίηση τους να καθοδηγείται από τις ανάγκες της εκπαίδευσης και της µάθησης κι όχι από τις εξελίξεις της τεχνολογίας καθεαυτής (Λυτούδη, 2012). Λαµβάνοντας υπόψη ότι η γνώση οικοδοµείται µε τη βοήθεια εργαλείων που έχει στη διάθεσή της η κάθε κοινότητα, οι Η/Υ και γενικότερα η τεχνολογία δεν πρέπει να αντιµετωπίζονται ως µέσα τα οποία χρησιµοποιούνται για την απλή µετάδοση της πληροφορίας, αλλά ως αντιληπτικά εργαλεία, τα οποία οι εµπλεκόµενοι στη διαδικασία της µάθησης θα χρησιµοποιούν για να υποβοηθήσουν τον τρόπο σκέψης τους και τη συνοικοδόµηση της γνώσης (Βρασίδας κ.ά. 2005). Παράλληλα, η χρήση των ΤΠΕ στη διδασκαλία πρέπει να συνάδει µε κάποιες βασικές διδακτικές αρχές, οι σηµαντικότερες από τις οποίες είναι: η αρχή της εποπτικότητας, η αρχή της παιδοκεντρικότητας, η αρχή της αυτενέργειας, η αρχή της βιωµατικότητας, η αρχή της εγγύτητας προς τη ζωή (Κουτσός, 2000). Με τον τρόπο αυτό θα αναδειχθούν και τα πολλαπλά πλεονεκτήµατα από τη χρήση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση που εστιάζουν στην παροχή ευκαιριών σε όλους τους µαθητές και τους εκπαιδευτικούς- συνερευνητές, ώστε να αναπτύξουν περισσότερες και υψηλότερου επιπέδου γνωστικές και κοινωνικές δεξιότητες, ενώ παράλληλα, δηµιουργείται ένα ανοικτό, ελκυστικό και διευκολυντικό εκπαιδευτικό περιβάλλον που στοχεύει στη διερευνητική µάθηση, προσαρµοσµένη στην πραγµατική ζωή (Καπραβέλου & Λέµα, 2008). Κείµενα Κείµενα σχολικών εγχειριδίων Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α Γυµνασίου: Σελίδα 8 από 25

Ενότητα 6 «Η οµορφιά δεν είναι το παν» Ιστοσελίδες Βικιθήκη -Αισώπου Μύθοι -Ξύλα και ἐλαία -Χελιδὼν καὶ κορώνη περὶ κάλλους φιλονεικούσαι -Ταὼν καὶ γέρανος -Ταὼς και κολοιὸς -Κόραξ καὶ ἀλώπηξ -Ἀλώπηξ καὶ πάρδαλις -Κολοιὸς και ὄρνεα Οι µουσικοί της Βρέµης (των αδελφών Grimm) [Ιστολόγιο «Παραµυθάκια»] Βασικό Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής [Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα - Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας]. [27/01/2015] ιδακτική πορεία / στάδια /φάσεις 1η ώρα Αρχικά οι µαθητές διαβάζουν τον Μύθο του Αισώπου (Ενότητα 6) και µε τη βοήθεια του σχολικού εγχειριδίου προχωρούν σε πρωτοβάθµια λεξιλογική εξοµάλυνση. Η ανάγνωση του κειµένου στηρίζεται σε ερωτήσεις, µέσω των οποίων αναγνωρίζονται τα υποκείµενα της αφήγησης, ο τόπος και ο χρόνος της δράσης και οι ενέργειες των υποκειµένων. Με βάση τις αλλαγές που παρατηρούνται κατά την εξέλιξη της αφήγησης διακρίνονται οι ενότητες του κειµένου. Αυτή η ανάγνωση επιτρέπει στους µαθητές να συνειδητοποιήσουν τη λογοτεχνική αξία των µύθων του Αισώπου, που συνίσταται: o Στα λιτά εκφραστικά µέσα. Σελίδα 9 από 25

o Τη δόµηση της αφήγησης σε µικρές ενότητες. o Την προσεκτική επιλογή των λεκτικών σχηµάτων, ώστε να αναδεικνύεται το βασικό θέµα. Ακολουθεί η ερµηνευτική προσέγγιση του κειµένου, που προϋποθέτει και την ένταξή του στο γραµµατειακό γένος-είδος όπου ανήκει. 2η-3η ώρα Οι µαθητές καλούνται να συµπληρώσουν στο Φύλλο Εργασίας, που είναι κοινό και για τις τέσσερις οµάδες που προβλέπονται για την πραγµατοποίηση του σεναρίου, τα απαραίτητα πεδία που αποσκοπούν στην ερµηνευτική κατανόηση και λογοτεχνική προσέγγιση του µύθου. Εν συνεχεία, οι µαθητές καλούνται να συντάξουν δύο αναδιηγήσεις του µύθου, οι οποίες να συνιστούν δύο ερµηνευτικές προτάσεις: o Μία µε τίτλο «Η υπερεκτίµηση της φυσικής οµορφιάς». o Μία µε τον τίτλο που οι ίδιοι θεωρούν καταλληλότερο. Μέσα από τον µύθο του Αισώπου και τις αναδιηγήσεις του, οι µαθητές προσπαθούν να διαγνώσουν τα βασικά χαρακτηριστικά και τις συµβάσεις του γραµµατειακού είδους στο οποίο εντάσσεται (ως προς την έκταση, τα πρόσωπα και τον στόχο σύνταξης), ώστε να ορίσουν τον «αίνο» ως µια σύντοµη διήγηση µε διδακτικό χαρακτήρα (δηλαδή ως µια αλληγορική διήγηση που λειτουργεί παραδειγµατικά για συγκεκριµένες εκδηλώσεις της ανθρώπινης συµπεριφοράς στην κοινωνία). 3η-4η ώρα Την 3 η ώρα οι µαθητές πλοηγούνται στο διαδίκτυο µε βάση το Φύλλο Εργασίας 2 (αδ) και αναζητούν σε σώµατα κειµένων άλλες εκδοχές του µύθου και πιθανές ερµηνευτικές προσεγγίσεις που προβάλλουν. Ακολουθεί η επεξεργασία του υλικού και η σύνθεση µίας παρουσίασης ανά οµάδα. Για την παρουσίαση των εργασιών τους η κάθε οµάδα µπορεί να Σελίδα 10 από 25

χρησιµοποιήσει όποιο λογισµικό γνωρίζει (λ.χ. λογισµικό παρουσίασης, εφαρµογή Flash Book, λεύκωµα ιστού, κειµενογράφο κλπ.). Οδηγίες χρήσης τέτοιων λογισµικών είναι διαθέσιµες στην ιστοσελίδα «Ψηφιακές εφαρµογές ανοιχτού κώδικα». Η πρώτη οµάδα προσπαθεί να ανασυνθέσει έναν µύθο του Αισώπου, ταιριάζοντας εικόνες και αρχαιοελληνικές προτάσεις που δίνονται. Η δεύτερη οµάδα επεξεργάζεται µύθους µε πρωταγωνιστή το ελάφι και συντάσσει ένα Ανθολόγιο, στο οποίο καταγράφει τα χαρακτηριστικά που αποδίδονται στο ελάφι, την άποψη που έχει το ελάφι για τα χαρακτηριστικά του καθώς και τα χαρακτηριστικά (των άλλων) που θαυµάζει. Η τρίτη οµάδα αναζητά τα βασικά χαρακτηριστικά του γραµµατειακού είδους (πρωταγωνιστές, χρήση αλληγορίας, προφορική διάδοση και παραλλαγές) και προσπαθεί να προσδιορίσει τις διαφορές αίνου - παραµυθιού ως προς την έκταση της αφήγησης, τα εκφραστικά µέσα και τον στόχο σύνταξής τους. Η τέταρτη οµάδα επεξεργάζεται µύθους µε πρωταγωνιστές διάφορα ζώα και προσδιορίζει τα κοινά θεµατικά στοιχεία καθώς και τις χαρακτηρολογικές κατηγοριοποιήσεις που µπορούν να γίνουν για τα ζώα-πρωταγωνιστές. 5η ώρα Στις επόµενες δύο ώρες οι οµάδες παρουσιάζουν στην ολοµέλεια τις εργασίες τους (τρεις οµάδες ανά ώρα). Ακολουθεί συζήτηση και αποτίµηση της µαθησιακής διαδικασίας. Σελίδα 11 από 25

ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1. Ανάγνωση του κειµένου ραστηριότητα 1. 1.1. Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις κατανόησης του µύθου, χρησιµοποιώντας λέξεις και φράσεις του κειµένου. Υποκείµενο:... Τόπος:... Χρόνος:... Γεγονότα-Ενέργειες: (α) Τι το απασχολεί;... (β) Ποιο είναι το αρχικό του συµπέρασµα; ηλαδή τι επαινεί;.... (γ) Πώς αιτιολογεί αυτό το συµπέρασµά του; ηλαδή τι πιστεύει για τα κέρατά του;.... (δ) (µεταβατική πρόταση) Ποια αλλαγή συµβαίνει;... (ε) Ποιο είναι το αποτέλεσµα της φυγής του; Αρχικά;.... Σελίδα 12 από 25

(στ) Ποιο είναι το συµπέρασµα του;...... (ζ) Γιατί κατέληξε σε αυτό το συµπέρασµα; ηλαδή τι ψέγει; (η).. Συµπέρασµα (Επιµύθιο):...... 1.2.Σε πόσες ενότητες µπορείτε να χωρίσετε το κείµενο; Με ποιο κριτήριο καταλήξατε σε αυτή τη διαίρεση; Ποιον τίτλο δίνετε σε κάθε ενότητα;... 1.3. Ποιο σχήµα λόγου είναι κυρίαρχο σε αυτήν την αφήγηση;. Σελίδα 13 από 25

ραστηριότητα 2. 2.1. Στο βιβλίο σας ο µύθος «Το Ελάφι στην πηγή και οι κυνηγοί» έχει τον τίτλο «Η οµορφιά δεν είναι το παν». Μπορείτε να σκεφτείτε άλλους πιθανούς τίτλους για αυτόν τον µύθο; 2.2. Να συντάξετε δύο συνοπτικές αναδιηγήσεις του µύθου, οι οποίες να συνιστούν δύο ερµηνευτικές προτάσεις: Μία µε τίτλο «Η ο µορφιά δεν είναι το παν» Σελίδα 14 από 25

Μία µε τον τίτλο που εσείς θεωρείτε κατάλληλο Σελίδα 15 από 25

ραστηριότητα 3. Μέσα από αυτόν τον µύθο του Αισώπου, να διαγνώσετε τα βασικά χαρακτηριστικά του γραµµατειακού είδους στο οποίο εντάσσεται (α) ως προς την έκταση της αφήγησης: (β) ως προς τους πρωταγωνιστές: (γ) ως προς τον στόχο σύνταξης του µύθου: Σελίδα 16 από 25

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 α. Ανασύνθεση ενός µύθου του Αισώπου Έχετε µπροστά σας εικόνες που αφηγούνται έναν µύθο του Αισώπου. Επίσης, σας δίνονται προτάσεις (στα αρχαία ελληνικά) από τρεις µύθους: i. τῆς δὲ παρδάλεως παρ ἕκαστα τὴν τοῦ σώματος ποικιλίαν προβαλλομένης ἡ ἀλώπηξ ὑποτυχοῦσα ἔφη ii. ὁ λόγος δηλοῖ ὅτι τοῦ σωματικοῦ κάλλους ἀμείνων ἐστὶν ὁ τῆς διανοίας κόσμος. iii. ἀλώπηξ δὲ τοῦτον θεασαμένη καὶ βουλομένη τοῦ κρέως περιγενέσθαι στᾶσα ἐπῄνει αὐτὸν ὡς εὐμεγέθη τε καὶ καλόν λέγουσα καὶ ὅτι πρέπει αὐτὸν μάλιστα ὀρνέων βασιλεύειν καὶ τοῦτο πάντως ἂν γένοιτο εἰ φωνὴν εἶχεν. iv. ἀλώπηξ καὶ τράγος διψῶντες εἰς φρέαρ κατέβησαν. v. ἀλώπηξ καὶ πάρδαλις περὶ κάλλους ἤριζον. vi. vii. μετὰ δὲ τὸ πιεῖν τοῦ τράγου σκεπτομένου τὴν ἄνοδον ἡ ἀλώπηξ ἔφη ἐκείνη δὲ προσδραμοῦσα καὶ τὸ κρέας ἁρπάσασα ἔφη «ὦ κόραξ καὶ φρένας εἰ εἶχες οὐδὲν ἂν ἐδέησας εἰς τὸ πάντων βασιλεῦσαι». viii. ix. κόραξ κρέας ἁρπάσας ἐπί τινος δένδρου ἐκάθισεν. ὁ δὲ τράγος αὐτὴν ἐμέμφετο ὡς παραβαίνουσαν τὰς συνθήκας. x. ὁ δὲ παραστῆσαι αὐτῇ θέλων ὅτι καὶ φωνὴν ἔχει ἀποβαλὼν τὸ κρέας μεγάλα ἐκεκράγει. xi. εἰ γὰρ ὄρθιος σταθεὶς τοὺς ἐμπροσθίους τῶν ποδῶν τῷ τοίχῳ προσερείσεις καὶ τὰ κέρατα ὁμοίως εἰς τοὔμπροσθεν κλινεῖς ἀναδραμοῦσα διὰ τῶν σῶν αὐτὴ νώ των καὶ κεράτων καὶ ἔξω τοῦ φρέατος ἐκεῖθεν πηδήσασα καὶ σὲ μετὰ τοῦτο ἀνασπάσω ἐντεῦθεν». Σελίδα 17 από 25

xii. ὁ μῦθος δηλοῖ ὅτι οὕτω καὶ τὸν φρόνιμον ἄνδρα δεῖ πρότερον τὰ τέλη σκοποῦντα τῶν πραγμάτων εἶθ οὕτως αὐτοῖς ἐγχειρεῖν. xiii. «καὶ πόσον ἐγὼ σοῦ καλλίων ὑπάρχω ἥτις οὐ τὸ σῶμα τὴν δὲ ψυχὴν πεποίκιλμαι»; xiv. τοῦ δὲ τράγου πρὸς τοῦτο ἑτοίμως ὑπηρετησαμένου ἐκείνη τοῦ φρέατος οὕτως ἐκπηδήσασα ἐσκίρτα περὶ τὸ στόμιον ἡδομένη. xv. «καὶ πόσον ἐγὼ σοῦ καλλίων ὑπάρχω ἥτις οὐ τὸ σῶμα τὴν δὲ ψυχὴν πεποίκιλμαι»; xvi. xvii. πρὸς ἄνδρα ἀνόητον ὁ λόγος εὔκαιρος. ἡ δὲ «ἀλλ εἰ τοσαύτας» εἶπε «φρένας ἐκέκτησο ὁπόσας ἐν τῷ πώγωνι τρίχας οὐ πρότερον ἂν κατέβης πρὶν ἢ τὴν ἄνοδον σκέψασθαι». xviii. «θάρσει χρησιμόν τι καὶ εἰς τὴν ἀμφοτέρων σωτηρίαν ἐπινενόηκα. (α) Να επιλέξετε την κατάλληλη για κάθε εικόνα πρόταση (ή προτάσεις) και να ανασυνθέσετε τον µύθο. Χρειάζεται να δώσετε ιδιαίτερη προσοχή στα υποκείµενα της αφήγησης, στους χρόνους των ρηµάτων και στον τρόπο σύνδεσης των προτάσεων. Μπορείτε, αν χρειάζεστε, να χρησιµοποιήσετε το Αρχαιοελληνικό λεξικό. (β) Να προσθέσετε στον µύθο έναν τίτλο βασισµένο στο επιµύθιο που έχετε επιλέξει. Σελίδα 18 από 25

1 2 3 4 Σελίδα 19 από 25

5 6 Σελίδα 20 από 25

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2β. Μύθοι µε τον ίδιο πρωταγωνιστή 1. Να πλοηγηθείτε στο διαδίκτυο, στις διευθύνσεις που σας δίνονται, όπου είναι συγκεντρωµένοι Μύθοι του Αισώπου. o α)στην ιστοσελίδα ΒΙΚΙΘΗΚΗ αναζητήστε και εντοπίσετε µύθους µε πρωταγωνιστή το ελάφι. 2. Να συντάξετε ένα Ανθολόγιο µε τους µύθους που συγκεντρώσατε. o Ποια χαρακτηριστικά αποδίδονται στο ελάφι; o Ποια άποψη φαίνεται να έχει το ελάφι για τα χαρακτηριστικά του; o Ποια χαρακτηριστικά (άλλων) θαυµάζει; o Γιατί ο Αίσωπος επέλεξε το ελάφι ως πρωταγωνιστή πολλών µύθων του; Σελίδα 21 από 25

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2γ. Χαρακτηριστικά των µύθων του Αισώπου 1. Να πλοηγηθείτε στο διαδίκτυο, στις διευθύνσεις που σας δίνονται, όπου είναι συγκεντρωµένοι Μύθοι του Αισώπου και Παραµύθια. o (α)στην ιστοσελίδα ΒΙΚΙΘΗΚΗ παρατίθενται τα περιεχόµενα µίας συλλογής µύθων του Αισώπου. Να επιλέξετε µύθους του Αισώπου (όσους θεωρείτε χαρακτηριστικούς ή σας κάνουν εντύπωση) µε όσο το δυνατόν περισσότερα είδη πρωταγωνιστών. o (β) Στο ιστολόγιο «ΠΑΡΑΜΥΘΑΚΙΑ» για να διαβάσετε ένα παραµύθι των Αδερφών Γκριµ µε τον τίτλο «Η συναυλία των ζώων», γνωστό και ως «Οι µουσικοί της Βρέµης». 2. Να συντάξετε ένα Ανθολόγιο µε τους επιλεγµένους µύθους, στο οποίο να ταξινοµήσετε τους µύθους µε βάση τους πρωταγωνιστές τους (λ.χ. ζώα, οµάδες ζώων, άνθρωποι, θεοί κ.ο.κ.). Με βάση αυτούς τους µύθους να επισηµάνετε: (α) Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των Μύθων του Αισώπου; (β) Ποιες είναι οι κύριες διαφορές του Αισώπειου µύθου (αἴνου) από το παραµύθι: o Ως προς την έκταση της αφήγησης; o Ως προς τα εκφραστικά µέσα o Ως προς τον στόχο; Σελίδα 22 από 25

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2δ. Παραλλαγές ενός θέµατος 1. Να πλοηγηθείτε στο διαδίκτυο, στις διευθύνσεις που σας δίνονται, όπου είναι συγκεντρωµένοι Μύθοι του Αισώπου. o ΛΖ' Ἀλώπηξ καὶ πάρδαλις o ΡΞΒ' Κολοιὸς καὶ ὄρνεα o ΡΞΕ' Κόραξ καὶ ἀλώπηξ o ΤΛ ' Ταὼς καὶ κολοιός o ΤΛΓ' Ταὼν καὶ γέρανος o ΤΜΗ' Χελιδὼν καὶ κορώνη περὶ κάλλους φιλονεικοῦσαι o ΣΝΒ' Ξύλα καὶ ἐλαία 2. Να συντάξετε ένα Ανθολόγιο µε τους µύθους που συγκεντρώσατε. o Μπορείτε να προσδιορίσετε το κοινό θέµα αυτών των µύθων; Ποια οπτική του θέµατος εντοπίζετε σε κάθε µύθο; o Να αναζητήσετε στην παραπάνω συλλογή και άλλους µύθους που αναφέρονται στην αλεπού (ἀλώπηξ), την καλιακούδα (κολοιός) και το κοράκι (κόραξ). o Με βάση όλους τους µύθους να καταγράψετε σε έναν πίνακα τα χαρακτηριστικά που αποδίδονται στα ζώα αυτά (χρησιµοποιώντας λέξειςφράσεις των αρχαίων κειµένων). o Ποια άποψη φαίνεται να έχουν τα ζώα για τα χαρακτηριστικά τους; o Ποια χαρακτηριστικά (άλλων) θαυµάζουν; Σελίδα 23 από 25

Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚ ΟΧΕΣ Οι Μύθοι του Αισώπου προσφέρονται για την ανάπτυξη ενός διαθεµατικού σεναρίου (Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Νέα Ελληνική Γλώσσα), που δεν θα στοχεύει τόσο στην ενίσχυση της αρχαιογνωσίας των µαθητών όσο στην ανάπτυξη µεταγνωστικών δεξιοτήτων. Για παράδειγµα, οι µαθητές θα κληθούν: Να συντάξουν ένα µύθο µε ήρωες ζώα για σύγχρονα προβλήµατα ή για γεγονότα από τη σχολική ζωή. Να συντάξουν ένα κείµενο, µε τη µορφή είτε αίνου είτε διαλόγου είτε είδησης είτε άρθρου σε εφηµερίδα, στο οποίο: Αν συµφωνούν µε το επιµύθιο του µύθου «Το ελάφι στην πηγή και οι κυνηγοί», να χρησιµοποιήσουν τον µύθο είτε ως επιχείρηµα, για να πείσουν τον συνοµιλητή τους να αναθεωρήσει τη στάση του, είτε ως παράδειγµα, για να αναδείξουν ένα επεισόδιο που τον επιβεβαιώνει. Αν διαφωνούν µε το επιµύθιο, να εντοπίσουν σύγχρονα παραδείγµατα όπου ανατρέπεται η άποψη που προβάλλεται στον µύθο και αποδεικνύεται ότι δεν έχει καθολική ισχύ. Να σκεφτούν άλλες µορφές δηµιουργίας (όπως παραµύθια, λαϊκές διηγήσεις, λογοτεχνικά έργα, έργα ζωγραφικής-γλυπτικής, διαφηµίσεις, ταινίες, σήριαλ κ.ά.) που προβάλλουν παρόµοιες αντιλήψεις µε αυτές που διατυπώνονται στον µύθο «Το ελάφι στην πηγή και οι κυνηγοί». Να διερευνήσουν την ισχύ αντιλήψεων και αξιών του αρχαίου πολιτισµού στον σύγχρονο κόσµο και να σχολιάσουν οµοιότητες και διαφορές που εντοπίζουν. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Οι µαθητές ανταποκρίθηκαν µε ενδιαφέρον στις δραστηριότητες των Φύλλων Εργασίας που αναπροσαρµόστηκαν από την διδάσκουσα η οποία εφάρµοσε το Σελίδα 24 από 25

σενάριο µε βάση τη δυναµική και τις ανάγκες των µαθητών του τµήµατός της. Ως βασικός προβληµατισµός µπορεί να κατατεθεί η δυσκολία προσπέλασης του αρχαιοελληνικού λόγου από το πρωτότυπο, ακόµα και σε τόσο µικρής έκτασης κείµενα µε την µετάφρασή τους να παρατίθεται δίπλα, αλλά και η αδυναµία των µαθητών να πλοηγηθούν µε άνεση σε ιστοσελίδες που φιλοξενούν σώµατα κειµένων. Θ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αποστολίδης, Τ. & Κ. Βουτσάς. 2006. Οι Μύθοι του Αισώπου σε Κόµικς. Αθήνα: Μεταίχµιο. Τσάφος, Β. 2004. Η ιδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γραµµατείας και Γλώσσας. Για µια Εναλλακτική Μαθητεία στον Αρχαίο Κόσµο. Αθήνα: Μεταίχµιο. Χατζηµαυρουδή, Ε. Χ. 2007. Η διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών από το Πρωτότυπο στο Γυµνάσιο και στο Λύκειο. Προβληµατισµός σχετικά µε το θεωρητικό πλαίσιο. Προοπτικές και µια νέα πρόταση. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. Σελίδα 25 από 25